Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 3: Δυο προσεγγίσεις που επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία Νέο Πρόγραμμα iuσπcdcddccscsdcscsουδών Νηπιαγωγείου Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Να προβληματιστούν οι φοιτητές σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη μάθηση των παιδιών. Να γνωρίσουν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη των παιδιών που επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία.
Περιεχόμενα ενότητας Αναπτυξιακά κατάλληλη πρακτική Κοινωνικοπολιτισμική ιστορική προσέγγιση Ατομικό επίπεδο ανάλυσης Διαπροσωπικό επίπεδο ανάλυσης Πλαίσιο/κοινωνικό περιβάλλον
Λέξεις κλειδιά Αναπτυξιακά κατάλληλη πρακτική, κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, σημασίες, σχέσεις, εργαλεία
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (1) Οι McLachlan, Fleer & Edwards (2010) αναφέρουν δύο προσεγγίσεις για την ανάπτυξη των παιδιών οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και τη διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών για την προσχολική εκπαίδευση.
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (2) Αναπτυξιακά κατάλληλη πρακτική (Developmentally Appropriate Practice) Επιρροή από πιαζετική θεωρία. Η ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο, η ανάπτυξη πραγματοποιείται σταδιακά και είναι σταθερή και «ίδια» για όλους τους ανθρώπους. Τα παιδιά ίδιας ηλικίας προβλέπεται να έχουν παρόμοιες ικανότητες (τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν).
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (3) Η ανάπτυξη κυρίως ως ατομική διαδικασία που δεν επηρεάζεται σημαντικά από εξωτερικούς παράγοντες/πλαίσιο. Οι ιδέες των παιδιών που δεν «ταιριάζουν» με αναμενόμενες κατηγορίες θεωρούνται ανεπαρκείς, αφελείς, παρανοήσεις κ.λπ. (inadequate, naïve, misconceptions, alternative). Μεθοδολογικά θέλουμε να βρούμε τι σκέφτονται τα παιδιά για διάφορες έννοιες, να εντοπίσουμε τις ομοιότητες και να προσδιορίσουμε στάδια κατανόησης αυτών των εννοιών.
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (4) Η Robbins (2005, σ. 141) αναφέρει ότι «για να κατανοήσει κανείς τον ατομικό τρόπο σκέψης χρειάζεται να γνωρίζει το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται. Οι ερευνητές δεν μπορούν απλά να εξετάζουν τον ατομικό τρόπο σκέψης σε «κενό», δε διαχωρίζεται από τα είδη των δραστηριοτήτων στις οποίες οι άνθρωποι συμμετέχουν».
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (5) Συνεπώς θα πρέπει να γνωρίζουμε Ποιες είναι οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν τα παιδιά στο οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον; Πώς συμμετέχουν τα παιδιά σε αυτές; Τι μαθαίνουν τα παιδιά μέσα από αυτές;
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (6) Κοινωνικοπολιτισμική, ιστορική προσέγγιση (sociocultural historical approach) Επιρροή από τη θεωρία του Vygotsky Η ανάπτυξη δεν είναι ένα «ευθύ μονοπάτι» Έμφαση στις σχέσεις που αναπτύσσει το παιδί όταν συμμετέχει σε δραστηριότητες, στα διαφορετικά πλαίσια, σημασίες, πολιτισμικά εργαλεία
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (7) Σημαντική η επικοινωνία & η συμμετοχή/συνεργασία με τους άλλους μέσα από τις οποίες το παιδί έρχεται σε επαφή με νέες γνώσεις, διαφορετικές στρατηγικές σκέψης & δράσης, ποικιλία εμπειριών & σχέσεων
Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (8) Έμφαση στο πλαίσιο (context) στο οποίο συμμετέχει κάθε παιδί και τις εμπειρίες του (π.χ. οικογενειακές συνήθειες και πρακτικές, ποικίλα εργαλεία όπως τηλεόραση, βιβλία, τραγούδια, παιχνίδια, κ.λπ.) Μεθοδολογικά, δεν ψάχνουμε τόσο τις ομοιότητες στη σκέψη των παιδιών όσο τις διαφοροποιήσεις που οφείλονται σε διάφορους κοινωνικοπολιτισμικούς παράγοντες και μας ενδιαφέρει η μελέτη της συνεργασίας (επικοινωνιακές συνιστώσες).
Παπανδρέου, Μ. & Τερζή, Μ. (2013). Η διαδικασία της ανίχνευσης των αρχικών ιδεών των παιδιών ως παιδαγωγική πρακτική και ως εργαλείο για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων επεξεργασίας φυσικών φαινομένων στην τάξη του Νηπιαγωγείου. Στο Α. Δημητρίου (Επιμ.) Έννοιες για τη φύση και το περιβάλλον στην προσχολική ηλικία. Ερευνητικά δεδομένα, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικές εφαρμογές. (σελ. 41-52). Αθήνα: Επίκεντρο. Ανάκτηση από http://epublishing.ekt.gr/sites/ektpublishing/files/proceedings/6o.pdf Τίτλος Ενότητας 13
Ραβάνης, Κ. (2013) Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και Προσχολική Εκπαίδευση: προς μια κοινωνικο-πολιτισμική προσέγγιση. Στο Π. Καριώτογλου, & Π. Παπαδοπούλου Υπερβαίνοντας τα όρια της τυπικής και μη εκπαίδευσης στις Φυσικές Επιστήμες και το Περιβάλλον. Πρακτικά 7ου Πανελληνίου Συνεδρίου Οι Φυσικές Επιστήμες στο Νηπιαγωγείο (σ.18-24). Ανάκτηση από http://conf7nur.web.uowm.gr/sites/default/files/ebook.pdf
Ραβάνης, Κ. (2013) Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και Προσχολική Εκπαίδευση: προς μια κοινωνικο-πολιτισμική προσέγγιση. Στο Π. Καριώτογλου, & Π. Παπαδοπούλου Υπερβαίνοντας τα όρια της τυπικής και μη εκπαίδευσης στις Φυσικές Επιστήμες και το Περιβάλλον. Πρακτικά 7ου Πανελληνίου Συνεδρίου Οι Φυσικές Επιστήμες στο Νηπιαγωγείο (σ.18-24). Ανάκτηση από http://conf7nur.web.uowm.gr/sites/default/files/ebook.pdf
Rogoff (1995) τρία επίπεδα ανάλυσης το ατομικό (ποιες είναι οι ιδέες του παιδιού, με ποιον τρόπο εκφράζονται, ποιο νόημα διαμορφώνει) το διαπροσωπικό (σχέσεις, συνεργασία, επικοινωνία, ρόλοι, χρησιμοποιούμενη γλώσσα) και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον/πολιτισμικοί παράγοντες (οργάνωση χώρου και υλικού, εργαλεία όπως βιβλία, σχέδια κ.α., κώδικες συμπεριφοράς και κοινωνικές πρακτικές).
Για τον εκπαιδευτικό αυτό σημαίνει Να βρει τρόπους να ενισχύσει το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των παιδιών σε διαφορετικές δραστηριότητες βάσει των διαφορετικών χαρακτηριστικών τους. Να λαμβάνει υπόψη τις οικογενειακές και κοινωνικές εμπειρίες των παιδιών (δραστηριότητες που κατανοούν το πλαίσιο και ποιο είναι το ζητούμενο).
Να μην μένει μόνο σε έναν τρόπο συλλογής πληροφοριών για τις ιδέες των παιδιών (π.χ. έμφαση σε γλωσσικές ικανότητες) αλλά να χρησιμοποιεί και άλλα μέσα.
Βιβλιογραφικές αναφορές McLachlan, C., Fleer, M. & Edwards, S. (2010). Early Childhood Curriculum. Planning, assessment and implementation. New York: Cambridge University Press. Ραβάνης, Κ. (2013) Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και Προσχολική Εκπαίδευση: προς μια κοινωνικο-πολιτισμική προσέγγιση. Στο Π. Καριώτογλου, & Π. Παπαδοπούλου Υπερβαίνοντας τα όρια της τυπικής και μη εκπαίδευσης στις Φυσικές Επιστήμες και το Περιβάλλον. Πρακτικά 7ου Πανελληνίου Συνεδρίου Οι Φυσικές Επιστήμες στο Νηπιαγωγείο (σ.18-24). Ανάκτηση από http://conf7nur.web.uowm.gr/sites/default/files/ebook.pdf Robbins, J. (2005). Contexts, Collaboration, and Cultural Tools: a sociocultural perspective on researching children s thinking. Contemporary Issues in Early Childhood, 6(2), 140-149.
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Μαρία Καμπεζά, «Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο». Ενότητα 3: Δυο προσεγγίσεις που επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/pn1572/index.php?vis=5767
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.