Έκθεση Συμμετοχικών Διαδικασιών

1. Εισαγωγή Έκθεση Συμμετοχικών Διαδικασιών Το παρόν τεύχος αποτελεί την Έκθεση Συμμετοχικών Διαδικασιών της Β Φάσης της μελέτης «Μορφολογικοί κανόνες δόμησης και αρχιτεκτονικής στις περιοχές εντός και εκτός των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας». Αντικείμενο των μελετών είναι η συμπλήρωση και εξειδίκευση του θεσμικού πλαισίου δόμησης, κυρίως για την κατοικία, με ειδικούς μορφολογικούς κανόνες, σε μικρούς οικισμούς της χώρας και σε περιοχές εκτός σχεδίου πέριξ αυτών, με στόχο την οργάνωση του χώρου, την αναβάθμιση της αισθητικής του, την προστασία του τοπίου καθώς και την ένταξη αρχών της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο σχεδιασμό. Η μελέτη εκπονείται από τη Σύμπραξη των μελετητικών γραφείων και μελετητών «ΓΑΙΑ Α.Ε. Μελετών DELCO Ε.Π.Ε. Κορνηλία Καλκοπούλου» βάσει του από 4-2- 2013 Ιδιωτικού Συμφωνητικού που υπογράφηκε με τη Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού (ΔΠΣ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ). Η μελέτη συντάχθηκε σύμφωνα με τις προδιαγραφές που εγκρίθηκαν με: (α) την υπ αριθμ. 34701/3.8.2011 Απόφαση Γενικής Γραμματέως Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος «Προδιαγραφές Εκπόνησης Μελετών» στα πλαίσια της προκήρυξης του έργου, (β) το «Τεύχος εξειδίκευσης προδιαγραφών και παραδοτέων Α σταδίου» που αποστάλθηκε στις 09/05/2013, (γ) τις συμπληρώσεις του όπως αυτές κοινοποιήθηκαν την 01/10/2013, (δ) Εξειδικευμένες προδιαγραφές B σταδίου» 4320/29-1-2015 καθώς και τις κατευθύνσεις της Δ.Υ. Οι μελέτες εκπονήθηκαν σε δύο φάσεις - στάδια, την πρώτη φάση της ανάλυσηςπροκαταρκτικής πρότασης και την δεύτερη φάση της οριστικής πρότασης. Ο καθαρός χρόνος μελετητικού αντικειμένου για την Α φάση ήταν 3 μήνες με ημερομηνία έναρξης την 22-2-2013, βάση του από 22-2-2013 εγγράφου της Διεύθυνσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού με θέμα «Υλοποίηση της σύμβασης». Ο καθαρός χρόνος μελετητικού αντικειμένου για την Β φάση ήταν 3 μήνες με ημερομηνία έναρξης την 17-2-2015, βάση του από 7244/17.02.2015 της Δ.Υ. εγγράφου της Διεύθυνσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού με θέμα «Παραλαβή Α' Φάσης και Εντολή Έναρξης Β Φάσης». Η Α' Φάση της μελέτης παραδόθηκε πρώτη φορά εμπρόθεσμα στις 21-05-2013. Κατόπιν του με α.π. 31441/07.10.2013 εγγράφου της Δ.Υ. αναθεωρήθηκε 1η φορά και επανυποβλήθηκε στις 30-10-2013. Στη συνέχεια κατόπιν του με α.π. 25502/19.05.2014 εγγράφου της Δ.Υ. αναθεωρήθηκε 2η φορά και επανυποβλήθηκε στις 04-06-2014. Τέλος, κατόπιν του με α.π. 35671/17.07.2014 εγγράφου της Δ.Υ. αναθεωρήθηκε 3η φορά και επανυποβλήθηκε οριστικά στις 08-09-2014. Με το υπ' αριθμ. 7244/17.02.2015 της Δ.Υ. έγινε οριστική παραλαβή της Α' Φάσης της μελέτης και δόθηκε η εντολή έναρξης για τη Β' Φάση, η οποία υποβλήθηκε εμπρόθεσμα με καταληκτική ημερομηνία παράδοσης της μελέτης την 18-05-2015. Στη συνέχεια, με βάση το με α.π. 40280/22.09.2015 έγγραφο της Δ.Υ. και τις με α.π. 33626/30.07.2015 «Κατευθύνσεις προς Επιβλέποντες Μηχανικούς 1

των Μελετών Μορφολογικών Κανόνων Δόμησης για τη σύνταξη των Σχεδίων Π.Δ. προς διαβούλευση» παραδόθηκε εμπρόθεσμα η αναθεωρημένη Β Φάση. 2. Στόχοι Μελετών Μορφολογικών Όρων δόμησης Οι μελέτες μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής εξετάζουν ως διακριτά αντικείμενα με ειδικούς στόχους τα κάτωθι: Α.) Οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων που είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί με διατάγματα γενικού χαρακτήρα και / ή αξιόλογους οικισμούς που θα πρέπει να χαρακτηρισθούν ως παραδοσιακοί με ειδικά διατάγματα προστασίας. Κεντρικοί στόχοι της μελέτης για την παραπάνω κατηγορία οικισμών είναι: Η εξειδίκευση των όρων και περιορισμών δόμησης ανά οικισμό. Η συμπλήρωση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου με στόχο την ανάδειξη των διακριτών ενοτήτων και την προστασία της περιοχής και του τοπίου γύρω από τους οικισμούς αυτούς (οριοθέτηση πυρήνων, οριοθετήσεις οικιστικών συνόλων, ζώνες ανάλογων βαθμών προστασίας εντός οριοθετημένων συνόλων, καθορισμός ακτίνας ή ζώνης πέριξ περιοχής- τοπίου που χρήζει μέτρων όρων προστασίας, κ.ά.) Ο εντοπισμός αξιόλογων οικισμών ή τμημάτων οικισμών που θα πρέπει να κηρυχθούν ως παραδοσιακοί και η πρόταση θεσμικού πλαισίου δόμησης, μορφολογικών και ογκοπλαστικών περιορισμών ανάλογης προσέγγισης. Β.) Οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων, που δεν είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί ή αξιόλογοι και δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις χαρακτηρισμού τους. Οι οικισμοί αυτοί διακρίνονται σε : I. Αδιάφορους οικισμούς II. Ενδιαφέροντες οικισμούς III. Αξιόλογους οικισμούς Κεντρικοί στόχοι της μελέτης για την παραπάνω κατηγορία οικισμών είναι: Η κατάρτιση πλαισίου δόμησης και κατευθυντήριων γραμμών για μορφολογικούς και ογκοπλαστικούς περιορισμούς, ώστε να αποτρέπονται οι άστοχες αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις Να ενθαρρύνονται οι μορφολογικές προσεγγίσεις που βασίζονται στην τήρηση των ιστορικών μορφών-αρχών ή τυπολογίας τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης με αφαιρετική αναφορά σε αυτές. να δίνεται το πλαίσιο για νέα κτίσματα που συγκροτούν εναλλακτική αρχιτεκτονική πρόταση, μέσα στα πλαίσια σύγχρονων αρχιτεκτονικών αναζητήσεων ώστε οι νέες μορφές να συνάδουν και να εντάσσονται στην ιστορικά διαμορφωμένη στον οικισμό αρχιτεκτονική παράδοση. να δίνεται το πλαίσιο για την εισαγωγή των αρχών της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής με επισήμανση στα υλικά και στον τρόπο δόμησης που ιστορικά χρησιμοποιούνταν στον οικισμό καθώς και κριτήρια για την ενσωμάτωση των φωτοβολταικών συστημάτων σε κελύφη κτιρίων, η οποία θα λαμβάνει υπό όψη της και την αρχιτεκτονική παράδοση της 2

3 κάθε περιοχής και τις δυνατότητες που προσφέρει η εξέλιξη στην τεχνολογία των φωτοβολταϊκών συστημάτων. Γ.) Χώρο υπαίθρου γύρω από τους οικισμούς των κατηγοριών Α. & Β. Στόχος της μελέτης είναι η κατάρτιση πλαισίου και κατευθυντήριων οδηγιών δόμησης, ώστε να αποτραπούν τυχόν άστοχες επεμβάσεις που πιθανόν να προκύψουν με τη κατασκευή νέων οικοδομών στον χώρο της υπαίθρου, τόσο στον άμεσα περιβάλλοντα χώρο των οικισμών, όσο και σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και τοπία. Βασικά θέματα που θα μελετηθούν είναι τα παρακάτω: οι αρχές της αγροτικής αρχιτεκτονικής παράδοσης η οποία δεν έχει επαρκώς μελετηθεί και αναδειχθεί μέχρι σήμερα με την οργανική ένταξη των νέων κτισμάτων στο σύνολο του τοπικού χαρακτήρα και των κλιματολογικών συνθηκών και η αρμονική προσαρμογή τους στο φυσικό τοπίο της περιοχής. η ένταξη του κτιρίου στο τοπίο σε συνδυασμό με την αρχιτεκτονική έκφραση, ειδικά σε ειδικής σημασίας τοπία (για παράδειγμα, διατήρηση του ορίζοντα, των κορυφών λόφων, με την επιβολή υπόσκαφων κτιρίων για την προστασία της θέας ενός οικισμού ή ενός φυσικού σχηματισμού) Ο καθορισμός κανονισμών και περιορισμών, με στόχο τον περιορισμό στο ελάχιστο των επεμβάσεων στο τοπίο και αλλοιώσεων της γεωμορφολογίας με εκσκαφές και διαμορφώσεις Η εισαγωγή αρχών βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και όρων για εγκαταστάσεις ΑΠΕ 3. Α Φάση: Ανάλυση-Προκαταρκτική Πρόταση 3.1.1. Περιεχόμενο συνοπτικά Η Α' Φάση: Ανάλυση-Προκαταρκτική Πρόταση περιλαμβάνει: τη συγκέντρωση όλων των ισχυόντων θεσμικών κανονιστικών ρυθμίσεων, (οριοθέτηση οικισμού, τυχόν εγκεκριμένα σχέδια τμημάτων, κηρύξεις παραδοσιακών, ειδικά δ/τα κλπ) γενικότερων και ειδικότερων και τη συλλογή στοιχείων από υφιστάμενες μελέτες αναγνώρισης αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας (ΕΠΑ, LEADER, ερευνητικά προγράμματα) αλλά και συναφείς ρυθμίσεις και προτάσεις στο πλαίσιο τυχόν υπαρχόντων εγκεκριμένων ή εκπονούμενων μελετών ΣΧΟΟΑΠ/ ΓΠΣ ή Ρυθμιστικού Σχεδίου. την αναγνώριση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας και του τοπίου σε κάθε χωρική ενότητα, την ανάλυση και την κωδικοποίηση των διαφορετικών μορφών - τύπων της τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης. την καταγραφή της πραγματικής κατάστασης δόμησης, που έχει διαμορφωθεί στους οικισμούς σε σχέση με τα θεσμοθετημένα ή εφαρμοζόμενα όριά του και την αναγνώριση του συνεκτικού τμήματός τους(σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ (ΦΕΚ 181/Δ /1985). την αποτίμηση του υφιστάμενου θεσμικού κανονιστικού πλαισίου (πολεοδομικός κανονισμός-όροι δόμησης) που διέπει τη δόμηση και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του στην κατεύθυνση της

προστασίας και ανάδειξης της τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης και του τοπίου. την αξιολόγηση και ιεράρχηση των ελλείψεων και των προβλημάτων που διαπιστώνονται. τη διαπίστωση του δικτύου των διαμορφωμένων κοινόχρηστων χώρων του οικισμού. την υποβολή προκαταρκτικής πρότασης κατάταξης των οικισμών σε κατηγορίες (κατά τις ισχύουσες σχετικές διατάξεις και επιπρόσθετα βάσει άλλων κριτηρίων των μελετητών εφόσον κρίνεται αναγκαίο) ανάλογα με τον υπάρχοντα αρχιτεκτονικό πλούτο και τον προτεινόμενο βαθμό προστασίας και ενδεικτική-αντιπροσωπευτική προκαταρκτική πρόταση μορφολογικού/-ών κανονισμού/-ών για αντιπροσωπευτικό δείγμα οικισμών (5-10 οικισμοί). την υποβολή προκαταρκτικής πρότασης προσδιορισμού των ζωνών εκτός σχεδίου στις οποίες διαπιστώνεται η ανάγκη ελέγχου της δόμησης και της εγκατάστασης ΑΠΕ ή άλλων χρήσεων με την εφαρμογή ειδικών προϋποθέσεων, όρων και περιορισμών. 3.1.2. Λίστα Παραδοτέων Στα πλαίσια εκπόνησης του Υποσταδίου Α «Ανάλυση Αναγνώριση» παραδόθηκαν: Ένα (1) σχέδιο κλίμακας 1:100.000, με θέμα «Αναγνώριση της Π.Ε. Πέλλας» που αναφέρεται σε όλη την έκταση της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας, και περιλαμβάνει βασικά στοιχεία για τους οικισμούς, τα διοικητικά όρια (Περιφέρειες, Περιφερειακές Ενότητες, Δήμοι, Δημοτικές Ενότητες, κ.λπ.), το μεταφορικό δίκτυο και στοιχεία του πολιτισμικού και φυσικού περιβάλλοντος. 237 σχέδια, κλίμακας 1:2.000, με θέμα «Αναγνώριση οικισμών» Τεχνική έκθεση που περιλαμβάνει και το Αρχείο αξιόλογων στοιχείων για προστασία και ανάδειξη. Συγκεντρωτικό Πίνακα καταγραφής θεσμικών κανονιστικών ρυθμίσεων. Τα παραδοτέα στοιχεία του Υποσταδίου Β «Προκαταρκτική Πρόταση» περιλαμβάνουν: Τεχνική έκθεση που περιλαμβάνει και τις Καρτέλες αναγνώρισης των οικισμών για τους οποίους γίνεται προκαταρκτική πρόταση. Πίνακα κατηγοριοποίησης των μελετούμενων οικισμών 5 σχέδια κλίμακας 1:5.000 και 7 σχέδια κλίμακας 1:2.000, με θέμα «Προκαταρκτική Πρόταση» 3.1.3. Συμπεράσματα Α' Φάσης συνοπτικά Στην Π.Ε. Πέλλας βρίσκονται πολυάριθμοι οικισμοί, ορεινοί, ημιορεινοί και πεδινοί, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, τα οποία διαμορφώθηκαν από τις γεωγραφικές συνθήκες καθώς και από τις οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων (ενασχόληση του πληθυσμού με την κτηνοτροφία στα ορεινά και τη γεωργία στα πεδινά. Μεγάλο ποσοστό των κτιρίων των οικισμών αυτών έχει χάσει τον 4

παραδοσιακό του χαρακτήρα, αφενός λόγω των νέων χρήσεων και λειτουργικών και αισθητικών απαιτήσεων, αφετέρου λόγω της μη εναρμόνισης με τους όρους και τους περιορισμούς δόμησης του οικισμού. Επομένως, το κτιριακό απόθεμα αποτελείται σήμερα σε μεγάλο βαθμό και από κατοικίες σύγχρονης αστικής αρχιτεκτονικής, πολυκατοικίες και κτίρια που προσπαθούν να μιμηθούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, πολλές φορές διατηρώντας το παραδοσιακό κέλυφος και άλλες διατηρώντας μόνο τα υλικά δόμησης. Στην Α' Φάση της μελέτης εντοπίστηκαν μέσα από την ανάλυση των τύπων και των μορφών δόμησης και της πολεοδομικής ανάπτυξης, τα προβλήματα που αφορούν τους οικισμούς της Π.Ε. Πέλλας. Τα κυριότερα και πιο κοινά προβλήματα του δομημένου χώρου που συναντώνται ακόμη και στους οικισμούς που είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί κατηγοριοποιούνται ως εξής: μη τήρηση των θεσμοθετημένων όρων δόμησης καθώς εντοπίζονται πολεοδομικές παραβάσεις κάθε είδους, κυρίως ύψους. αλλοιώσεις των κύριων αλλά και των επιμέρους μορφολογικών γνωρισμάτων των κτισμάτων, σε αρκετούς οικισμούς, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακών. συνύπαρξη πολλών διαφορετικών μορφολογικών και τυπολογικών στοιχείων (π.χ. συνεχείς εξώστες, έρκερ, χαγιάτι, δώμα/στέγη, κίονες, προεξοχές/εσοχές, αετώματα, καμπύλες μορφές), γεγονός που δημιουργεί σύγχυση όσο αφορά την αρχιτεκτονική ταυτότητα των οικισμών. χρήση συστημάτων ΑΠΕ, και συγκεκριμένα φωτοβολταϊκών συστημάτων, σε στέγες και δώματα κτιρίων, χωρίς την ενσωμάτωσή τους και την προσαρμογή τους στην επικάλυψη ή ακόμη και χωρίς την πρόβλεψη τοποθέτησής τους σε επίπεδο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού όσο αφορά τα νεόκτιστα κτίρια. Αναφορικά με τους κηρυγμένους παραδοσιακούς οικισμούς, κυριαρχεί είτε η εγκατάλειψη αυτών είτε η μη αποτελεσματικότητα των θεσπισμένων ειδικών κανονισμών δόμησης. Γενικότερα, η εκτεταμένη ανθρώπινη δραστηριότητα, σε όποιους οικισμούς υπάρχει, και οι τάσεις δόμησης που επικράτησαν είχαν καταστρεπτικές συνέπειες για το παραδοσιακό οικιστικό τους τοπίο. Παράλληλα μετά την ανάλυση του πολεοδομικού ιστού των υπό μελέτη οικισμών της Π.Ε. Πέλλας, κατά την οποία έγινε ανάγνωση της δομής και λειτουργίας του αστικού χώρου, εντοπίστηκαν ορισμένα ζητήματα που σχετίζονται με τις υλοποιημένες χρήσεις στους υπό μελέτη οικισμούς, δηλαδή η ύπαρξη κτηνοτροφικών μονάδων μικρής κλίμακας και εγκαταστάσεων γεωργικών καλλιεργειών εντός ορίων οικισμών, η πυκνή υλοποιημένη δόμηση σε ορισμένους οικισμούς με ελάχιστους ελεύθερους χώρους πρασίνου, η έλλειψη οδών ήπιας κυκλοφορίας ή πεζόδρομων εντός οικισμών, η έλλειψη σύνδεσης των κοινόχρηστων κοινωφελών χρήσεων μεταξύ τους (π.χ. αντιληπτική, μέσω δικτύων κίνησης). Σχετικά με το φυσικό περιβάλλον σε επίπεδο οικισμού, διαπιστώθηκε ότι στους περισσότερους οικισμούς κατά την ανάπτυξη ή τον σχεδιασμό τους δε λήφθηκε υπόψη η προστασία τμημάτων ή στοιχείων φυσικού περιβάλλοντος (όπως ρέματα, ακτογραμμή, γεωμορφολογικά στοιχεία) εκτός από τα πολύ σημαντικά ή ήδη προστατευόμενα. 5

4. Β' Φάση: Οριστική Πρόταση 4.1.1. Περιεχόμενο συνοπτικά Η δεύτερη φάση: πρόταση περιλαμβάνει: την οριστική πρόταση κατάταξης του συνόλου των οικισμών σε κατηγορίες και πρόταση καθορισμού ζωνών-περιοχών εκτός των οικισμών, στις οποίες θα επιβληθούν ενιαίοι ή κατά βάση παρεμφερείς ειδικοί μορφολογικοί και άλλοι περιορισμοί και όροι δόμησης την οριστική πρόταση των συνεκτικών διαμορφωμένων τμημάτων των οικισμών και του πραγματικού ορίου τους. την αποτύπωση σε διαγραμματική μορφή του δικτύου κοινοχρήστων χώρων την οριστική πρόταση μορφολογικών κανονισμών με την επεξεργασία σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος και σχεδίου ειδικού τεχνικού τεύχουςοδηγού με κατευθύνσεις και επεξηγηματικά κείμενα και άλλα στοιχεία για τη δόμηση κυρίως για την κατοικία (κατά την κρίση των μελετητών και για άλλες χρήσεις που απαντώνται ή είναι χαρακτηριστικές για κάθε οικισμό ή ομάδα οικισμών). Τα σχέδια Π.Δ αναφέρονται σε ομάδες οικισμών ανάλογα με την κατηγορία στην οποία αυτοί κατατάσσονται ή ανάλογα με άλλα κοινά χαρακτηριστικά τους. τη διαμόρφωση ειδικών κανόνων για την ενσωμάτωση αρχών βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, οδηγών για τις φυτεύσεις, κτλ. 4.1.2. Λίστα Παραδοτέων Στα πλαίσια εκπόνησης της Φάσης Β «Πρόταση» παραδόθηκαν: Οριστική πρόταση κατάταξης του συνόλου των οικισμών σε κατηγορίες Σχεδιαστική τεκμηρίωση, χάρτες πρότασης κλίμακας 1:2000 για κάθε οικισμό. Κείμενο Πολεοδομικός Κανονισμός Καρτέλες πίνακες αναγνώρισης οικισμού /-ών και περιοχής ζώνης /-ών και καρτέλες πρότασης με κωδικοποιημένους σχηματικά προτεινόμενους μορφολογικούς κανονισμούς Ηλεκτρονικό αρχείο φωτογραφιών - σκίτσων Υποστηρικτική Έκθεση Συμμετοχικών Διαδικασιών Πλαίσιο Επιχειρησιακού Προγράμματος Πίνακας ομαδοποίησης οικισμών και παραπομπής στα σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων Ειδικό τεύχος οδηγός με εκλαϊκευμένες κατευθύνσεις δόμησης Σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων για τη δόμηση ανά ομάδες οικισμών σύμφωνα με την ομαδοποίηση που προτείνεται στο παρόν τεύχος, συνοδευόμενα από τα αντίστοιχα διαγράμματα σε κλίμακα 1:2.000. 6

4.1.3. Συμπεράσματα Β' Φάσης συνοπτικά Τα μέτρα/περιορισμοί/όροι δόμησης εξειδικεύτηκαν στα δεδομένα κάθε κατηγορίας οικισμού. Έτσι, κλιμακώνονται ως προς την αυστηρότητα (π.χ. περισσότερο αυστηρά στους παραδοσιακούς οικισμούς και λιγότερο αυστηρά στους αδιάφορους οικισμούς) ανάλογα με την κατηγοριοποίηση βάσει των κριτηρίων που χρησιμοποιήθηκαν, δίνοντας βαρύτητα, ωστόσο, στο δομημένο περιβάλλον (κτιριακό απόθεμα, πολεοδομικός ιστός). Η οριστική πρόταση περιλαμβάνει μια σειρά όρους (κανονιστικοί και ειδικοί), μέτρα και μελέτες. Αναλυτικά, αφορούν: Α. τροποποιήσεις επί το αυστηρότερο των ισχύοντων γενικών όρων σε σχέση με τα επιτρεπόμενα ύψη των κτιρίων και το ανώτατο όριο όγκου για διάσπαση. Σκοπός είναι η κατασκευή όγκων σε κατάλληλη κλίμακα, ώστε να αποτελούν συνέχεια των παραδοσιακών κτισμάτων, να μην προβάλλονται και να εντάσσονται ομαλά στο τοπίο. Β. τροποποιήσεις ισχύοντων όρων και θέσπιση νέων ως προς τα υλικά δομής της εξωτερικής τοιχοποιίας των κτιρίων αλλά και αρχιτεκτονικών στοιχείων (π.χ. εξώστες, περιφράξεις), ώστε αφενός να κατασκευάζονται κτίρια που προσαρμόζονται στα παραδοσιακά πρότυπα μορφολογίας του οικισμού, εφόσον τέτοια έχουν αναγνωριστεί σε αυτόν, αφετέρου να υπάρχει ενιαίο ύφος στον οικισμό και να περιοριστούν οι αισθητικές αστοχίες και η διατάραξη της ισορροπίας. Οι εν λόγω προτάσεις/περιορισμοί διευρύνονται και εφαρμόζονται σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης (εντός ορίων περιοχή και περιβάλλουσα ζώνη) με στόχο κυρίως την προστασία του αξιόλογου οικιστικού περιβάλλοντος. Γ. διατύπωση όρων σε σχέση με την ένταξη των εγκαταστάσεων αξιοποίησης ΑΠΕ στο κτίριο ή στο γήπεδο τόσο εντός ορίων οικισμών όσο και στην περιοχή πέριξ αυτών, ώστε να εντάσσονται στην καθημερινή λειτουργία του οικισμού, να αποφεύγεται η οπτική όχληση και μην αλλοιώνεται ο χαρακτήρας κάποιου παραδοσιακού οικισμού ή ενός μνημείου. Δ. οριοθέτηση ζωνών ανάπλασης αξιόλογων πυρήνων/ τμημάτων οικισμών και αναβάθμισης/ανασυγκρότησης δημόσιου χώρου μετά από εκπόνηση μελέτης αστικού σχεδιασμού / ειδικής αρχιτεκτονικής ή πολεοδομικής μελέτης. Ε. οριοθέτηση ζωνών πρασίνου / φύτευσης / προστασίας εκατέρωθεν αξιόλογων φυσικών (π.χ. ρέμα, λόφος) ή πολιτιστικών στοιχείων (π.χ. μνημεία). Ζ. τη θέση του κτιρίου στο οικόπεδο, ώστε να διατηρείται ο τυχόν αξιόλογος πολεοδομικός ιστός ως προς τη σχέση αδόμητου-δομημένου, να προστατεύεται η θέα προς τον οικισμό και από τους κοινόχρηστους χώρους του. Η. διατύπωση προτάσεων για τα δίκτυα και τις εγκαταστάσεις τεχνικής υποδομής τόσο σε επίπεδο κτιρίου (δίκτυο ύδρευσης) όσο και οικισμού (δίκτυο κίνησης). Καθοριστική παράμετρος για τον προγραμματισμό της ανάπτυξης (οικονομικής, πολιτιστικής, κοινωνικής) των οικισμών είναι η προστασία των κυριότερων στοιχείων του φυσικού αστικού περιβάλλοντος εντός και εκτός των ορίων των οικισμών και τα οποία χαρακτηρίζουν τους οικισμούς και συμβάλλουν στην απόκτηση ταυτότητας και στην υψηλής ποιότητας διαβίωση. Πρόκειται για υδάτινα σώματα (π.χ. ποτάμια, 7

ρέματα, λίμνες, καταρράκτες), το γεωανάγλυφο (π.χ. ήπιες πλαγιές, έντονες πτυχώσεις και βυθίσεις, εξάρσεις του εδάφους όπως λόφοι, βράχια) και τη θέα, η οποία πρέπει να ανακτήσει τον καίριο ρόλο που κατείχε διαχρονικά στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Καλύτερος δρόμος για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η ενσωμάτωσή τους με δημιουργικό τρόπο στον οικιστικό ιστό και στις πρακτικές οικιστικής ανάπτυξης. Αναφορικά με τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους, διαπιστώθηκε πόσο υποβαθμισμένοι και αποκομμένοι από την καθημερινότητα είναι αλλά και η δυνατότητα συμβολής τους στην ανάκτηση της χαμένης ταυτότητας ενός οικισμού και τη βελτίωση της εικόνας του, ιδιαίτερα στους οικισμούς με αξιόλογο τοπίο. Είναι, λοιπόν, απαραίτητος ο ανασχεδιασμός και η αναδιαμόρφωση τους, αποσκοπώντας στην επαναφορά των χαμένων ιδιοτήτων του και στην απόδοση συμβατής αισθητικής και σύγχρονης λειτουργίας ανάλογα με το ρόλο τους. Βασικές αρχές αποτελούν ο σεβασμός της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας, του τοπίου και των αναγκών των κατοίκων. Σε αυτές τις επεμβάσεις στόχος δεν είναι η ανατροπή αλλά η διατήρηση και η ενσωμάτωση υφιστάμενων κατασκευών (π.χ. μνημεία, ηρώα, κρήνες) και βλάστησης, ώστε να αξιοποιηθούν ως τμήματα μιας αδιάκοπης διαδρομής στο χρόνο και να ενισχυθεί η πολιτισμική συνέχεια. Συνοψίζοντας, τα κυριότερα προβλήματα που αλλοιώνουν τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα κάθε τόπου σχετίζονται με τη δομή των οικισμών, την κλίμακα, τις αναλογίες και την ογκοπλασία των κτισμάτων καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις αλλά και τις σχέσεις με τον ελεύθερο κοινόχρηστο και ιδιωτικό χώρο. Η ραγδαία, άκριτη υιοθέτηση αστικών προτύπων, η αδιαφορία για το συλλογικό χώρο ζωής και η έλλειψη αισθητικής αγωγής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης θίγουν καίρια την ομοιογένεια του κάθε οικισμού, απειλούν την ιδιαιτερότητά του, την ισορροπία του τοπίου και την ποικιλότητα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Ο βαθμός συνοχής και ενότητας του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του συνόλου ή επιμέρους περιοχών του και ο χαρακτήρας του τοπίου διαγράφουν το πλαίσιο, στο οποίο θα πρέπει να εγγραφεί η νέα δημιουργία. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός σύγχρονου κτιρίου σε ένα υφιστάμενο οικιστικό σύνολο είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία αφενός προϋποθέτει την αναγνώριση του τοπίου και των συνθετικών αρχών που διέπουν το συγκεκριμένο ανθρωπογενές περιβάλλον σε πολλαπλές κλίμακες (οικισμός, ΟΤ, οικόπεδο) αφετέρου καλείται με μια σύγχρονη σχεδιαστική πρόταση να αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής, χωρίς να καταστρέψει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του οικισμού. Ζητούμενο, λοιπόν, αποτελεί η προσαρμογή ενός πολεοδομικού ιστού και ενός κτιριακού αποθέματος με τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά που προέκυψαν από προγενέστερες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις, στη σύγχρονη ζωή και οργάνωση της πόλης, διατηρώντας τις αισθητικές, λειτουργικές και κατασκευαστικές αξίες τους και ικανοποιώντας τις διαρκώς εξελισσόμενες οικιστικές, κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες των κατοίκων. Εξάλλου, η ικανότητα προσαρμογής είναι στοιχείο της ταυτότητας του κληρονομημένου οικιστικού αποθέματος και των ιστορικών πολεοδομικών συνόλων. Όπως προαναφέρθηκε, στην Β' Φάση έγινε η οριστική πρόταση κατάταξης του συνόλου των οικισμών στις εξής κατηγορίες: i. Παραδοσιακοί 8

ii. Αξιόλογοι iii. Ενδιαφέροντες iv. Αδιάφοροι Τα κυριότερα κριτήρια, τα οποία ελήφθησαν υπόψη για την κατηγοριοποίηση των οικισμών, ήταν : το υπάρχον αξιόλογο κτιριακό απόθεμα (αρχιτεκτονικός πλούτος) του κάθε οικισμού καθώς και ο βαθμός προστασίας αυτού τα αξιόλογα στοιχεία του πολεοδομικού ιστού του κάθε οικισμού το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον του κάθε οικισμού και η ανάγκη ανάδειξης και διατήρησής του. τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά (ορεινός/ ημιορεινός, πεδινός, παραθαλάσσιος/ παράκτιος/ παρόχθιος) του κάθε οικισμού η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση (αγροτικός/κτηνοτροφικός, τουριστικός/παραθεριστικός, περιαστικός, βιοτεχνικός/ βιομηχανικός) του κάθε οικισμού. Σε αυτά τα πλαίσια προτάθηκαν όροι και περιορισμοί δόμησης για κάθε μία από τις παραπάνω κατηγορίες τόσο για τις περιοχές εντός ορίων των οικισμών όσο και για την περιβάλλουσα ζώνη όπως αυτή ορίστηκε και απεικονίστηκε στους σχετικούς χάρτες των οικισμών. Οι προτεινόμενοι όροι δόμησης αναλύονται στο Κείμενο του Πολεοδομικού Κανονισμού και προτείνουν για κάθε κατηγορία οικισμών τα παρακάτω: Κανονιστικούς όρους δόμησης Ειδικούς όρους δόμησης Όρους για κοινόχρηστους χώρους και χώρους στάθμευσης Οδηγός φύτευσης Οδηγός για τις εγκαταστάσεις έργων υποδομής Όροι για τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ Τρόποι κατασκευής Αισθητική εμφάνιση συνόλων και κτιρίων Ένταξη στον πολεοδομικό ιστό Κλίμακα και ογκοπλαστική διάρθρωση κτιρίων Προϋποθέσεις έκδοσης άδειας δόμησης Μέτρα για την προστασία του φυσικού και ιστορικού περιβάλλοντος Όροι στην περιβάλλουσα ζώνη υπαίθρου Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2015 Ο συντάξας Δημήτριος Μαμουνής Ως Νόμιμος Εκπρόσωπος της Σύμπραξης 9