LIFE+ Environment Policy and Governance Environmental Policy Support Tool for Recycling in Islands - REPT Identification of Constraints and Obstacles Greek Executive Summary Nicosia, 2010
Action 5 Nicolaides & Associates 2 The information presented in this report has been compiled by the personnel of P. Nicolaides and Associates Ltd: Panicos Nicolaides George Kirkos Rena Xanthou Konstantinos Makris Andreas Souropetsis Anna Karakosta For the preparation of this report the following persons have contributed: GAIA Laboratory of Environmental Engineering of the University of Cyprus: Margarita Vatyliotou Despo Fatta Kassinos Green Dot (Cyprus) Public Co. Ltd: Kyriakos Parpounas, Constantinos Savva Marios Vrahimis, Christiana Charalampous Green Dot Malta Ltd: Edgar Chircop Mario Schembri HE.R.R.Co: Achilleas Gougos Vasilis Makridis Eco-Emballages: Delphine Tascone Pascal Gislais
Action 5 Nicolaides & Associates 3 1. Περίληψη Greek Αυτή η δράση περιλάμβανε τη λεπτομερή ανάλυση, (τεχνική και οικονομική) των υφιστάμενων μεθόδων και τεχνικών ανακύκλωσης οι οποίες χρησιμοποιούνται σε κάθε μια από τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος, για κάθε ένα από τα επιλεχθέντα ρεύματα αποβλήτων. Η εφαρμογή αυτής της δράσης περιλάμβανε τις ακόλουθες εργασίες: Τεχνική ανάλυση των υφιστάμενων μεθόδων διαχείρισης των επιλεγμένων ρευμάτων αποβλήτων; η τεχνική ανάλυση εφαρμόστηκε για κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος; Οικονομική ανάλυση των υφιστάμενων μεθόδων διαχείρισης των επιλεγμένων ρευμάτων αποβλήτων; η τεχνική ανάλυση εφαρμόστηκε για κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος; Περιβαλλοντική ανάλυση του κόστους/οφέλους της ανακύκλωσης των επιλεγμένων ρευμάτων αποβλήτων; η ανάλυση εφαρμόστηκε για κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος; Ανάλυση των φραγμών/δυσκολιών για κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος Η έκθεση που ετοιμάστηκε είχε για κάθε ρεύμα αποβλήτων την ακόλουθη δομή: Περιγραφή των καλύτερων διαθέσιμων τεχνικών για συλλογή, διαχωρισμό και επεξεργασία. Τεχνική περιγραφή των μεθόδων συλλογής και επεξεργασίας για για κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος Ανάλυση του κόστους των διεργασιών. Ανάδειξη του περιβαλλοντικού κόστους (περιβαλλοντική επίπτωση) για κάθε διεργασία συλλογής και επεξεργασίας για κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος Ανάδειξη των φραγμών και δυσκολιών για την εφαρμογή αποδοτικής και οικονομικά βιώσιμης μεθοδολογίας σε κάθε χώρα από την οποία προέρχονται οι εταίροι του προγράμματος Η επιλογή της δομής της έκθεσης βασίστηκε στην προσπάθεια να καλύπτονται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: Επιτρέπει στα δεδομένα να είναι συμβατά με τη Δράση 6: Ετοιμασία ενός Εργαλείου Λήψης Αποφάσεων (ΕΛΑ) για ανακύκλωση υλικών σε νησιά. Η ομαδοποίηση του κόστους ανά ρεύμα αποβλήτων και μετέπειτα στα υποσυστήματα ανακύκλωσης δηλαδή συλλογή, μεταφορά, διαχωρισμός κτλ. διευκολύνει την κατανόηση των δεδομένων του ΕΛΑ. Επιτρέπει την καλύτερη σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ διαφόρων χωρών μελών και διαφόρων μεθοδολογιών. Σε σχέση με την μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την εφαρμογή της Δράσης 5 δόθηκαν οι ακόλουθοι ορισμοί: Γεωγραφική Ανάλυση
Action 5 Nicolaides & Associates 4 Η μελέτη αναφέρεται στις τέσσερεις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα REPT: Κύπρο, Ελλάδα, Μάλτα και Γαλλία. Λόγω όμως της περιορισμένης διαθεσιμότητας των ειδικών δεδομένων σε κάθε μία από τις τέσσερεις χώρες, η έρευνα χρησιμοποιεί επίσης βιβλιογραφικά δεδομένα. Ως αποτέλεσμα τα δεδομένα και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι εφαρμόσιμα και σε άλλες χώρες και περιοχές με τα ίδια χαρακτηριστικά (όπως πληθυσμό, πυκνότητα πληθυσμού, εμβαδό χώρας κτλ.). Χρονική Περίοδος Αναφοράς Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στην έκθεση αναφέρονται κυρίως στα έτη 2007 και 2008, κατά τα οποία υπήρχαν διαθέσιμα συγκρίσιμα στοιχεία μεταξύ των χωρών που έλαβαν μέρος στην μελέτη. Μονάδα Μέτρησης Η κύρια μονάδα μέτρησης που χρησιμοποιήθηκε στα πλαίσια της παρουσίασης των αποτελεσμάτων της μελέτης είναι ο μετρικός τόνος. Όλες οι αναφορές κόστους γίνονται ως / τόνο από τα επιλεγμένα ρεύματα/κατηγορίες αποβλήτων. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις εκφράζονται επίσης ανά τόνο; δηλαδή οι εκπομπές σε διοξείδιο του άνθρακα (CO 2) εκφράζονται ανά τόνο ανάκτησης των αποβλήτων. Ρεύματα Αποβλήτων Η μελέτη ασχολείται με επτά διαφορετικά ρεύματα αποβλήτων τα οποία εμπίπτουν σε δύο διαφορετικές κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αφορά τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών, ενώ η δεύτερη αφορά απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Συγκεκριμένα, τα ρεύματα αποβλήτων αναλύονται στις ακόλουθες υποκατηγορίες: Χαρτί συσκευασίας και χαρτόνι από τα αστικά απόβλητα Πλαστικές συσκευασίες Απορρίμματα γυαλιού συσκευασίας Μεταλλικά απορρίμματα συσκευασίας Εξοπλισμός ψύξης (ψυγεία και κλιματιστικά) Οθώνες Λαμπτήρες φρορισμού Παραδοχές Στην ανάλυση του κόστους και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, θεωρείται ότι οι τεχνολογίες συμμορφώνονται με τις ακόλουθες Ευρωπαϊκές Οδηγίες: 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων και 2001/80/ΕΚ για τον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα ορισμένων ρύπων. Για κάθε ρεύμα αποβλήτων, ετοιμάστηκε ένα σύστημα διαδικασιών (τύπου δέντρο) το οποίο καθορίζει τις επιμέρους διεργασίες που σχετίζονται με την ανακύκλωση των συγκεκριμένων αποβλήτων. Τόσο η ανάλυση κόστους όσο και η περιβαλλοντική ανάλυση διεξήχθη στη συνέχεια με βάση κάθε διαδικασία που καθορίστηκε στο σύστημα και με βάση τις διαδικασίες που εφαρμόζονται σε κάθε συμμετέχον κράτος μέλος. Οι διαδικασίες για τη διαχείριση των αποβλήτων των διαφόρων αποβλήτων αποτελούνται από τέσσερις βασικούς τύπους διαδικασιών: συλλογή, μεταφορά, διαλογή, επεξεργασία.
Action 5 Nicolaides & Associates 5 Συλλογή: αναφέρεται στη χρήση οχημάτων και προσωπικού για τη συλλογή των αποβλήτων από τις πηγές. Μεταφορά: περιλαμβάνει τη χρήση οχημάτων μεταφοράς των αποβλήτων από μια διεργασία σε άλλη, δηλαδή από την εγκατάσταση διαλογής σε κέντρο εξαγωγής. Ταξινόμηση: περιλαμβάνει τη διαλογή των αποβλήτων σε εγκατάσταση διαλογής ή σε εγκατάσταση ανάκτησης υλικών. Διαλογή μπορεί να περιλαμβάνει διαχωρισμό των ειδικών ρευμάτων αποβλήτων, όπως π.χ. γυαλί, χαρτί, μέταλλο από μεικτό ρεύμα αποβλήτων, ή ακόμα και το διαχωρισμό από ένα τύπο ρεύματος αποβλήτων σε διαφορετικές υποκατηγορίες και την απομάκρυνση ρύπων. Επεξεργασία: αποτελεί οποιαδήποτε διαδικασία η οποία διαφοροποιεί τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων έτσι ώστε να μειώνεται οποιοσδήποτε περιβαλλοντικός κίνδυνος. Σχεδιάγραμμα 1: Γενικό διάγραμμα συστήματος διαδικασιών διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας Απόβλητα Συλλογή Ταξινόμηση Μεταφορά 1 Ανακύκλωση Μεταφορά 2 Χρήση/Ανάκτηση Ενέργειας/ Εξαγωγή Σχεδιάγραμμα 2: Γενικό διάγραμμα διαδικασιών διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Απόβλητα Συλλογή Ταξινόμηση Προ-επεξεργασία Μεταφορά Ανακύκλωση Εξαγωγή Σε σχέση με τα δεδομένα που περιλαμβάνονται στα παραδοτέα της Δράσης 5, τα στοιχεία σχετικά με τις πρακτικές που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή και την επεξεργασία για κάθε ρεύμα αποβλήτων από κάθε συμμετέχον κράτος μέλος ελήφθησαν από τα αποτελέσματα των Δράσεων 3 και 4. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν σχετικά με τα οικονομικά στοιχεία πάρθηκαν από βιβλιογραφικά δεδομένα, ενώ επιπλέον πληροφορίες και αναλύσεις από κυβερνητικές και ιδιωτικές πηγές για κάθε ρεύμα αποβλήτων επιλέγονται από τα σχήματα Εταιρειών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα REPT. Πιο συγκεκριμένα δεδομένα συλλέχθηκαν από την Green Dot (Κύπρος) Public Ltd, Green Dot Malta Ltd, Ε.Ε.Α.Α. από την Ελλάδα και την Eco-Emballages από τη Γαλλία. Ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία σχετικά με
Action 5 Nicolaides & Associates 6 τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις για τις διαδικασίες ανακύκλωσης πάρθηκαν μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Επιπρόσθετες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στα πλαίσια συλλογής δεδομένων περιλάμβαναν εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από Εθνικές Εκθέσεις σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων από κάθε συμμετέχοντα κράτος μέλος καθώς και από τη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων. Μερικά συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από την εφαρμογή της Δράσης 5 που σχετίζονται με τους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν τα νησιά στην καθιέρωση ανακύκλωσης συσκευασιών και τα απόβλητα συσκευασιών / ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού είναι τα ακόλουθα: Ο πληθυσμός στα περισσότερα νησιά παρουσιάζει εποχιακές διακυμάνσεις που συνδέονται με τον τουρισμό με αποτέλεσμα τον επηρεασμό στον ορθολογιστικό σχεδιασμό διαχείρισης αποβλήτων και ενεργειακού σχεδιασμού. Αυξημένο κόστος συλλογής λόγω της μειωμένης χρήσης εξοπλισμού συλλογής. Αύξηση των υπερκεφαλικών εξόδων λόγω της μη ευέλικτης φύσης τους και της αναπόφευκτης κατανομής ψηλότερου κόστους Αυξημένο κόστος ταξινόμησης λόγω της μικρής κλίμακας των επιχειρήσεων και του ψηλού σταθερού κόστους για μονάδες ταξινόμησης Μικρό μέγεθος μονάδων δεν δικαιολογεί αυτοματισμούς που μπορούν να μειώσουν το κόστος, όπως εφαρμόζεται σε μεγαλύτερες χώρες. Χαμηλότερες τιμές για τα ανακυκλώσιμα υλικά που οφείλονται σε μικρές ποσότητες για την περίπτωση των μικρών νησιών. Αυξημένο κόστος μεταφοράς λόγω απόστασης από εγκαταστάσεις ανακύκλωσης (κόστος μεταφοράς μέσω θάλασσας). Η ανακύκλωση στα νησιά δεν είναι πάντα αποτελεσματική, λόγω του χαμηλού όγκου αποβλήτων, την αύξηση του κόστους και των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων; σε αντίθεση με χώρες που δεν είναι νησιά.