Copyright ΔΗΜΗΤΡΗΣ Λ. ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ «Πάνω από 800 αρχαιοελληνικές λέξεις στον ελληνοβλάχικο λόγο» Copyright STERGIOU LIMITED, 2012-2013 Media Services & Digital Communications Cunsulting 4th Floor Haines House, 21 John Street, London WC1N 2BP, United Kingdom Copyright and monitoring web: http://stergioultd.com email: info@stergioultd.com The intellectual property rights of this ebook are owned by Stergiou Limited. The contents of this ebook are protected by international copyright laws and other intellectual property rights. All products, services and company names and logos mentioned in our ebook are the trademarks, service marks or trading names of their respective owners, including us. You may download this ebook from our website for the sole purpose of placing an order with us or in relation to the provision of the Services to you. However, you may not modify, copy, reproduce, republish, upload, post, transmit, sell or distribute, by any means or in any manner, any material or information on or downloaded from our website including but not limited to text, graphics, video, messages, code and/or software without our prior written consent, except where expressly invited to do so, for example, in order to complete any test or questionnaire. Cover Image copyright Dimitrios Pappas Dreamstime.com
Τα άλλα οκτώ βιβλία - Κατηγορητήριο του Δηµήτρη Στεργίου «Είκοσι χαµένα χρόνια- Το χρονικό της λεηλασίας της ελληνικής οικονοµίας κατά την περίοδο 1972 1992». Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1994. «Αυτή είναι η Ελλάδα τα οκτώ µεγαλύτερα εγκλήµατα στην οικονοµία µετά τη µεταπολίτευση». Εκδόσεις «Ελληνικά Γράµµατα», Αθήνα 2000. «Της Σοφοκλέους το κάγκελο Η ιστορία του ελληνικού Χρηµατιστηρίου ως φάρσα, κωµωδία και ιλαροτραγωδία από το 1970 έως την άνοδο και την πτώση του το 1999». Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2000. «Η µεγάλη φούσκα της οικονοµίας 1981 2001 τα ντοκουµέντα της συµφοράς». Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2002. «Η µεγάλη φούσκα του εκσυγχρονισµού του Κ. Σηµίτη - τα ντοκουµέντα της σπατάλης και της φορολογικής σκληρότητας». Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2004. «Το πολιτικό δράµα της Ελλάδος 1981 2005». Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2005. Σηµειώνεται ότι το τελευταίο βιβλίο κυκλοφόρησε, πάλι µε στοιχεία, όταν διαπιστώθηκε ότι και η τότε νέα κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας συνέχιζε να κάνει ό,τι και όλες οι προηγούµενες κυβερνήσεις! «Οι Άχρηστοι» (πρωθυπουργοί µετά το 1980). Εκδόσεις Στεργίου, 2011 «Στη φυλακή». Ντοκουµέντα για τη «Δίκη των Οικονοµικών Νόµων», Εκδόσεις Στεργίου, 2012 Μισός Αιώνας Greek Statistics, ελληνική έκδοση, Εκδόσεις Στεργίου, 2012 Half Century Greek Statistics, Αγγλική έκδοση, Εκδόσεις Στεργίου, 2012 Άλλα βιβλία λογοτεχνικά - λαογραφικά
«Σελίδες από τον ξεσηκωµό του 21 στην Ακαρνανία». Αθήνα1971 (εξαντλήθηκε). «Τα Βράχια» (µυθιστόρηµα), Ένας ύµνος στον άνθρωπο, τις αιώνιες αξίες και τους θεσµούς. Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1992 (εξαντλήθηκε). «Η Παλαιοµάνινα από τα βάθη των αιώνων έως σήµερα». Έκδοση του ιδίου, Αθήνα 1996 (εξαντλήθηκε) «Τα βλάχικα έθιµα της Παλαιοµάνινας µε αρχαιοελληνικές ρίζες». Εκδόσεις Δ. Παπαδήµα, Αθήνα 2001 «Λεξικό. 4.500 µυκηναϊκές, οµηρικές, βυζαντινές και νεολληνικές ρίζες στο βλάχικο λόγο». Εκδόσεις Δ. Παπαδήµα, Αθήνα 2007. «Αρχαία και νέα παιδικά παιχνίδια στην Παλαιοµάνινα» (όλα τα παιχνίδια που έπαιζαν οι παππούδες και οι γονείς µας). Έκδοση µε δαπάνη του ιδίου και για χρηµατοδότηση της Εταιρείας Φίλων των Μνηµείων της Παλαιοµάνινας από τις πωλήσεις.
Ο δηµοσιογράφος και συγγραφέας Δηµήτρης Στεργίου Ο Δηµήτρης Λ. Στεργίου είναι δηµοσιογράφος. Γεννήθηκε στην Παλαιοµάνινα Αιτωλοακαρνανίας από αγρότες γονείς. Τελείωσε το Δηµοτικό Σχολείο της Παλαιοµάνινας και, στη συνέχεια, ως µαθητής του Γυµνασίου της Παλαµαϊκής Σχολής της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου διακρίθηκε για τις άριστες επιδόσεις του στα µαθήµατα και ήταν Σηµαιοφόρος του Γυµνασίου αυτού (ως πρώτος µαθητής). Αποφοίτησε πάλι πρώτος στη βαθµολογία από το Γυµνάσιο της Παλαµαϊκής Σχολής Μεσολογγίου το 1961 και συνέχισε στο Πάντειο Πανεπιστήµιο µε υποτροφία (δεύτερος στις εισαγωγές εξετάσεις). Ως πτυχιούχος του Παντείου συνέχισε τις σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Από το 1966 έως το 1970 ήταν µέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «Τραπεζική Οικονοµοτεχνική Επιθεώρησις» και αναλυτής στο οµώνυµο «Οικονοµοτεχνικό Κέντρο». Από τις αρχές του 1970 προσελήφθη στο Δηµοσιογραφικό Οργανισµό Λαµπράκη ως συντάκτης του «Οικονοµικού Ταχυδρόµου» και των εφηµερίδων «Βήµα» και «Νέα». Το 1979 έγινε αρχισυντάκτης του «Οικονοµικού Ταχυδρόµου» και στη συνέχεια Διευθυντής Σύνταξης. Ήταν στέλεχος, αρθρογράφος και αναλυτής στις εφηµερίδες «Νέα», «Βήµα» και το «Βήµα της Κυριακής» από το 1971 έως το 2001. Το 2001 µετακινήθηκε στον «Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής», αρχικά ως σύµβουλος έκδοσης και διευθυντής έκδοσης και στη συνέχεια ως διευθυντής. Απεχώρησε από τον «Τύπο της Κυριακής» τον Οκτώβριο του 2003 και µετακινήθηκε στην «Απογευµατινή» ως διευθυντής Σύνταξης. Τώρα είναι συνταξιούχος. Το 1997 ίδρυσε, µε τη συµµετοχή πολλών συγχωριανών του, το πολιτιστικό σωµατείο «Εταιρεία Φίλων των Μνηµείων της Παλαιοµάνινας» µε σκοπό τη διάσωση, ανάδειξη και αξιοποίηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονοµιάς και παράδοσης του χωριού του, µε σηµαντικά έως τώρα αποτελέσµατα. Είναι µέλος της Ένωσης Συντακτών Ηµερησίων Εφηµερίδων Αθηνών, είναι παντρεµένος µε τη Νότα και έχει τέσσερα παιδιά, τον Λεωνίδα, τον Νίκο, την Ελένη και την Άρτεµη Ελευθερία, και δύο εγγόνια, τη Νότα και τη Χριστίνα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μετά την κυκλοφορίας το 2007 από τις Εκδόσεις Δ. Παπαδήµα του βιβλίου µου «4.500 µυκηναϊκές, οµηρικές, βυζαντινές και νεοελληνικές λέξεις στο βλάχικο λόγο» συνέχισα την έρευνά µου για τον εντοπισµό και άλλων αρχαιοελληνικών λέξεων στην ελληνοβλάχικη λαλιά. Πράγµατι, από ενδελεχείς έρευνες και επίµονη µελέτη των ίδιων αλλά και νέων πηγών προέκυπτε ότι καθηµερινώς προσθέτονταν στις παλιές πολλές νέες (άγνωστες) λέξεις. Αυτές τις πρόσθετες αρχαιοελληνικές λέξεις τις συγκέντρωνα στο αρχείο µου για µια µελλοντική προσπάθεια ενίσχυσης ακόµα περισσότερο της προηγούµενης συγγραφικής και εκδοτικής πρωτοβουλίας. Καθώς, λοιπόν, το αρχείο µου διογκωνόταν από τα πρόσθετα ευρήµατα αποφάσισα να συγγράψω το νέο αυτό βιβλίο µε σηµαντικές διαφορές από το προηγούµενο: Πρώτον, για την καλύτερη διευκόλυνση των ερευνητών και των αναγνωστών, στο νέο βιβλίο δηµοσιεύονται χωριστά, σε αντίστοιχα κεφάλαια, οι µυκηναϊκές, οι οµηρικές, οι αρχαιοελληνικές και οι βυζαντινές λέξεις, ενώ σε Παράρτηµα οι νεοελληνικές. Δεύτερον, το προηγούµενο λεξιλόγιο έχει συµπληρωθεί µε δεκάδες νέα ευρήµατα, µε την παράθεση της αντίστοιχης ετυµολογίας ή σχολίου και µε ακόµα περισσότερα γλωσσικά ντοκουµέντα και πηγές. Τρίτον, είναι, στην πραγµατικότητα, ένα νέο βιβλίο Λεξικό Ετυµολογικότου ελληνοβλάχικου λόγου, το οποίο έγινε από ιερό χρέος προς τους προγόνους µου και µε σεβασµό στις πλούσιες ελληνικές παρακαταθήκες. Σπεύδω να κάνω µερικές διευκρινίσεις: Πρώτον, ο συγγραφέας δεν διεκδικεί «δάφνες» µε την ιδιότητα ενός ειδικού. Απλώς, έκρινα ότι ορθό και ωφέλιµο να δηµοσιοποιηθεί ενισχυµένο όλο αυτό το πλούσιο υλικό που συγκέντρωνα επί πέντε δεκαετίες από την ενασχόλησή µου µε το θέµα αυτό, από βιβλιοθήκες, από µελέτες δεκάδων βιβλίων και από
το περιβάλλον της οικογενείας µου και του χωριού µου. Σηµειώνεται ότι και οι φιλολογικές, πέρα από τις οικονοµικές, σπουδές µου, συνέβαλαν κυρίως στην ενίσχυση της «όσφρησης» και της «εικόνας» που δηµιουργούσε το άκουσµα από τους γονείς µου, τα αδέρφια µου, τους συγγενείς µου και τους συγχωριανούς µου κάθε ελληνοβλάχικης λέξης. Έχω αναφέρει ήδη την περίπτωση του «κηρύκου». Το καλοκαίρι του 2000, όταν διοργανώνονταν οι γνωστές πολιτιστικές εκδηλώσεις στο χωριό µου µε κορυφαίο θέµα το Βλάχικο Γάµο της Παλαιοµάνινας, το βλάχικο γαµήλιο φαγητό, τραπέζι και γλέντι, ο αδερφός µου, που είχε φορέσει τη φουστανέλα του παππού µου, µού ζητούσε και γκλίτσα, λέγοντας: «Δεν έχω κηρύκου, δεν έχω κηρύκου, βρες µου ένα κηρύκου»! Αιφνιδιάστηκα! Γιατί την ίδια στιγµή ήρθε στο µυαλό µου η εικόνα του «κηρυκείου» του Ερµή! Ετσι, λέµε στην Παλαιοµάνινα τη γκλίτσα, δηλαδή «κηρύκου». Αλλού λέγεται «καρλίγκου», αλλά το ίδιο είναι! Δεύτερον, η αναγραφή όλων σχεδόν των λέξεων στο νέο βιβλίο στηρίζεται στη λαλιά την οποία µού παρέδωσαν οι γονείς µου και οι συγχωριανοί µου. Αυτό σηµαίνει ότι ορισµένες ή πολλές από τις λέξεις αυτές να προσφέρονται ή και να αναγράφονται διαφορετικά από κατοίκους άλλων βλαχόφωνων περιοχών, από άλλους σύµβλαχους. Αυτή η επισήµανση κρίνεται από τον γράφοντα θετική, διότι η διαπίστωση αυτή ίσως καταµαρτυρεί το θαυµαστό κόσµο της αθάνατης ελληνικής γλώσσας και του προφορικού (ακόµα περισσότερο!) ελληνοβλάχικου λόγου. Τρίτον, οι νεοελληνικές λέξεις στον ελληνοβλάχικο λόγο, οι οποίες έχουν ενταχθεί στο Παράρτηµα, είναι ακριβώς έτσι όπως τις άκουα στην οικογένειά µου και στο χωριό µου, τις οποίες και κατέγραφα. Ως επιβεβαίωση της ορθότητας των λέξεων αυτών µελέτησα δεκάδες σοβαρά Λεξικά και, κυρίως, δηµοτικά τραγούδια της Ηπείρου. Όχι µόνον επιβεβαιώθηκαν όλες οι λέξεις αυτές, αλλά και εντοπίσθηκαν και δεκάδες άλλες που είχα ξεχάσει. Πάντως, µε την ευκαιρία αυτή θέλω να εκφράσω το θαυµασµό µου και την άπειρη ευγνωµοσύνη µου προς όλους, Έλληνες και ξένους, οι οποίοι, ποιος ξέρει, µε πολύ µόχθο, ξενύχτια, αγωνία, πάθος για την έρευνα και την άρτια παρουσίαση του έργου τους, µάς παρέδωσαν εντυπωσιακά σε περιεχόµενο και ποιότητα Λεξικά των µυκηναϊκών πινακίδων, των οµηρικών επών, της αρχαίας
κλασικής ελληνικής γραµµατείας και της νέας ελληνικής γλώσσας. Ιδιαίτερα, θέλω να εκφράσω το θαυµασµό µου και την ευγνωµοσύνη µου και να αποτίσω φόρο τιµής στον µεγάλο εκπαιδευτικό αείµνηστο Κωνσταντίνο Νικολαϊδη, ο οποίος, παρά τις τότε αντίξοες συνθήκες, κατόρθωσε να µάς παραδώσει το 1909 το γνωστό «Ετυµολογικόν Λεξικόντης Κουτσοβλαχικής», που είναι το «Ευαγγέλιό» µας. Τέταρτον, ίσως ορισµένοι φίλοι ή «εχθροί» να θεωρήσουν µερικές ετυµολογικές ερµηνείες ως υπερβολικές, τυχαίες ή συµπωµατικές! Πιθανόν! Όλα συµβαίνουν σε µιαν έρευνα, αρκεί ο πάντοτε εποικοδοµητικός αντίλογος ή διάλογος ή κατάθεση να συνοδεύεται από αντίστοιχο διαφορετικό επιστηµονικό ή άλλο ντοκουµέντο! Μόνο έτσι η έρευνα συµβάλλει σε κάποια νέα αποκάλυψη και ενηµέρωση, για την οποία, άλλωστε, γίνεται. Όταν ήµουνα µαθητής στο (εξατάξιο τότε) Γυµνάσιο της Παλαµαϊκής Σχολής Μεσολογγίου η διδασκαλία (από το πρωτότυπο) των οµηρικών επών «Ιλιάς» και «Οδύσσεια» από φωτισµένους και βαθείς γνώστες της αρχαιοελληνικής καθηγητές και καθηγήτριές µου ήταν συστηµατικότερη. Από την πρώτη κιόλας τάξη του Γυµνασίου διαπίστωσα µε έκπληξη ότι πολλές λέξεις, που αναφέρονταν κυρίως σε ζώα, σε ζωικά προϊόντα, έτσι ακριβώς όπως τις χρησιµοποιούσαν η µάνα µου και ο πατέρας µου στο βλάχικο λόγο! Άρχισα, λοιπόν, από τότε να καταγράφω τις λέξεις αυτές σε ειδικό σηµειωµατάριο. Επιτρέψτε µου να αποτολµήσω και να απαριθµήσω, ως απάντηση σε µιαν περιρρέουσα συζήτηση ή προπαγάνδα γύρω από το θέµα του ελληνοβλάχικου λόγου µερικές διαπιστώσεις που επαναπροκύπτουν από το βιβλίο αυτό, αλλά και από άλλα δύο ντοκουµέντα που θα παραθέσω στη συνέχεια: Πρώτον, πολλές (δεκάδες) ελληνοβλάχικες λέξεις δεν αποτελούν δάνεια ή επιδράσεις από την αρχαία ελληνική ή τη λατινική, αλλά είναι συνέχεια της µυκηναϊκής, οµηρικής και βυζαντινής γλώσσας. Η επισήµανση αυτή ενισχύεται από την εκπληκτική διαπίστωση ότι στον ελληνοβλάχικο λόγο υπάρχουν πολλές (δεκάδες, όπως ήδη αναφέρθηκε) οµηρικές λέξεις που δεν υπάρχουν στη νεοελληνική, αλλά που χρησιµοποιούνταν αποκλειστικά στην αρχαία Ελλάδα από τους προγόνους των σηµερινών Ελλήνων - Ριµένων!
Δηλαδή, οι πρόγονοί µας είναι αυτόχθονες Έλληνες. Δεύτερον, η διαπίστωση αυτή µαζί, µε εκείνη που αφορά την κυριαρχία χιλιάδων νεοελληνικών ριζών στο βλάχικο λόγο, καταδεικνύουν ότι οι Ελληνόβλαχοι, ως αυτόχθονες, κατοικούν συνεχώς στον ελλαδικό χώρο από τα βάθη των αιώνων. Απλώς, όπως καταδεικνύεται από τις ρίζες που καταγράφονται στο βιβλίο αυτό, οι Έλληνες αυτοί, καθώς δεν χρησιµοποιούσαν γραπτή διάλεκτο, συνεχώς εµπλούτιζαν τον αρχικό αρχαιοελληνικό λόγο τους µε λέξεις, που επιβάλλονταν από τη συνεχή και βαθµιαία εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και, φυσικά, την αναγκαία χρήση της δηµώδους λατινικής µετά την επικράτηση των Ρωµαίων. Τρίτον, οι σηµερινές εξελίξεις στην ελληνική αλλά και άλλες γλώσσες εξ αιτίας της παγκοσµιότητας και της επιβολής της αγγλικής και άλλων γλωσσών ως αναγκαίων για τη συνεννόηση, την προώθηση επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων και την επαγγελµατική και επιστηµονική καταξίωση, επιβεβαιώνουν τη διαπίστωση ότι ο βασικός αρχικός κορµός της ελληνοβλάχικης διαλέκτου ήταν αρχέγονος, ήταν αρχαιοελληνικός, και ότι µε την πάροδο των ετών και των αιώνων εµπλουτίσθηκε µε δάνεια στοιχεία από γλώσσες (κυρίως τη δηµώδη λατινική) και διαλέκτους που ήταν απαραίτητες για τους λόγους που αναφέραµε πιο πάνω. Τέταρτον, σε µια γλώσσα, όπως η ελληνοβλάχικη, που δεν γράφτηκε ποτέ, είναι κυρίαρχη η µεταβολή γραµµάτων, θεµάτων και καταλήξεων πολλών λέξεων, όπως συµβαίνει άλλωστε και σήµερα σε περιοχές της χώρας µας, όπου κατοικούσαν και κατοικούν αγράµµατοι. Από τη µελέτη πολλών λεξικών για τη συγγραφή του παρόντος βιβλίου, προκύπτει ότι η παραφθορά των λέξεων στην αρχή και στις καταλήξεις είναι συνήθης. Για το λόγο αυτό ίσως παρατηρήσουν µερικοί φίλοι µερικές «επαναλήψεις» λέξεων, οι οποίες γράφονται αλλιώς στη µία περίπτωση και αλλιώς στην άλλη, µε αποτέλεσµα ο υπολογιστής να τις εντάσσει στην «οικεία» θέση τους! Πέµπτον, η κυριαρχία χιλιάδων µυκηναϊκών, οµηρικών, βυζαντινών και νεοελληνικών ριζών στο βλάχικο λόγο καταδεικνύει ότι η µόνη σχέση που υπάρχει µεταξύ της ελληνοβλάχικης λαλιάς και εκείνης των άλλων αλλογενών
Βλάχων, δηλαδή µη Ελλήνων, κυρίως στη Βαλκανική, είναι η χρήση λέξεων της δηµώδους λατινικής. Γιατί, όπως τουλάχιστον γνωρίζω, σε καµιά από τις άλλες βλάχικες λέξεις µη Ελλήνων κατοίκων άλλων χωρών της Βαλκανικής δεν υπάρχουν οι µυκηναϊκές, οι οµηρικές, οι βυζαντινές και οι νεοελληνικές λέξεις που καταγράφονται στο βιβλίο αυτό! Η διαπίστωση αυτή αποτελεί ηχηρότατο ράπισµα στη γνωστή ανθελληνική προπαγάνδα και σε όλους εκείνους που επιµένουν στην καθιέρωση και αναγνώριση κοινής βλάχικης γλώσσας. Διότι, όπως αναφέρθηκε ήδη, µε εξαίρεση τις λέξεις της δηµώδους λατινικής,ο ελληνοβλάχικος ή η ριµένικος λόγος δεν έχει καµιά άλλη σχέση µε τις άλλες βλάχικες προφορικές λαλιές. Έκτον, αυτό το ευρύτατο αρχαιοελληνικό υπόβαθρο του ελληνοβλάχικου λόγου µε τις ολοένα αυξανόµενο και διευρυνόµενο λεξιλόγιό του αποτελεί µιαν ακόµα ηχηρότατη απάντηση σε όλους εκείνους που τάχα ανησυχούν ότι θα χαθεί η προφορική ριµένικη λαλιά. Καταδεικνύεται, λοιπόν, όταν αυτός ο ελληνοβλάχικος λόγος επέζησε στο διάβα των αιώνων και παραδόθηκε σε µας ακόµα πιο πλούσιος και καθαρός, παρά τις κατακτήσεις, τις αλλότριες επιδροµές, τον κυρίαρχο αναλφαβητισµό και την έλλειψη παιδείας και τεχνολογίας, αντιλαµβάνεται κανείς ότι θα συνεχισθεί µε µεγαλύτερη ορµή ως λαµπρό πολιτιστικό στοιχείο. Και, επιτρέψτε µου πάλι, να συνοδεύσω αυτές τις διαπιστώσεις µε τρία ηχηρά ντοκουµέντα: Πρώτον, ο αείµνηστος µέγας Κωνσταντίνος Νικολαϊδης αναφέρει στην εισαγωγή του παραπάνω Λεξικού του ότι αρίθµησε συνολικά 6.657 «κουτσοβλαχικές» λέξεις. Από αυτές, όπως αναφέρει, οι 2.605 κατάγονται από τη λατινική, οι 3.460 από την ελληνική, 150 από την αλβανική, 185 από τη σλαβική, ενώ οι υπόλοιπες είναι κατασκευασµένες και άγνωστης καταγωγής. Ύστερα από 100 περίπου χρόνια, από τη δική µας καταγραφή προκύπτει ότι (µέχρι στιγµής τουλάχιστον) στον ελληνοβλάχικο λόγο υπάρχουν συνολικά 4. 087 λέξεις, δηλαδή πάνω από 600 περισσότερες από όσες είχε καταγράψει ο Νικολαϊδης! Είναι εκπληκτική η διαπίστωση ότι από 4.087 αυτές ελληνικές λέξεις στον ελληνοβλάχικο λόγο, οι 487 είναι οµηρικές (µερικές από αυτές ο Νικολαϊδης θεωρεί ότι είναι λατινικές!), οι 273 αρχαιοελληνικές, 52
µυκηναϊκές ( ο Νικολαϊδης θεωρεί όλες αυτές ως λατινικές!) και δέκα βυζαντινές. Το συµπέρασµα από αυτό το ντοκουµέντο είναι ότι, µολονότι µια λαλιά, όπως η ελληνοβλάχικη, είναι προφορική, όχι µόνο δεν αποδυναµώνεται, αλλά συνεχώς εντοπίζονται σε αυτόν αρχέγονα στοιχεία, τα οποία επιβεβαιώνουν την επιστηµονική διαπίστωση για την αυτοχθονία των Ριµένων και το πλατύ αρχαιοελληνικό υπόβαθρο. Δεύτερον, ένα ηχηρότατο ντοκουµέντο για την αυτοθονία των Ριµένων ως απογόνων αρχαίων Ελλήνων είναι αυτό που αφορά στο ονοµατεπώνυµό τους. Στην Παλαιοµάνινα, τον πατέρα µου τον έλεγαν : Νίδα α Ντόνα = Λεωνίδας ο (γιος) του Αντωνίου. Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν τον Περικλή: Περικλής ο του Ξανθίππου! Πώς έλεγαν τον Αλέξανδρο; Αλέξανδρος ο του Φιλίππου! Τρίτον, προσκοµίζω ένα ακόµη ηχηρότατο ντοκουµέντο, το οποίο παρουσιάζει ο καθηγητής και φίλος µου Αχιλλεύς Λαζάρου συνεχώς και σε κάθε ευκαιρία. Πρόκειται για τον τρόπο εκφώνησης των αριθµών ολογράφως από τους αρχαίους Έλληνες, ο οποίος είναι ακριβώς και στους Ελληνόβλαχους!!! Ο όµηρος, για παράδειγµα, στην Ιλιάδα (Κ 488, Β 637 και παντού) αναφέρει τον αριθµό «12» ως εξής: «δυώδεκα» = δύο και δέκα! Πώς αναφωνούν οι Ριµένοι τον ίδιο αριθµό ; «Ντάου σι τσάτσι» = δύο και δέκα = δώδεκα! Τα οµηρικά έπη είναι γεµάτα από τέτοια παραδείγµατα. Δηλαδή, οι Ελληνόβλαχοι, όπως και οι Έλληνες στην οµηρική εποχή για τα αριθµητικά, προτάσσουν των δεκάδων και κλπ τις µονάδες και έτσι ακριβώς προφέρουν!!! Τυχαίο κι αυτό; ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Μυκηναϊκές λέξεις στον ελληνοβλάχικο λόγο Από την έως τώρα έρευνα προκύπτει ότι στον ελληνοβλάχικο λόγο υπάρχουν 52 λέξεις µε µυκηναϊκές ρίζες, όπως αναγράφονται σε πινακίδες της Κνωσού, της Πύλου και άλλες. Πρόκειται για µοναδική και πρώτη αποκάλυψη, αφού ακόµα και ο µέγας Κωνσταντίνος Νικολαϊδης όχι µόνο δεν αναφέρει στο δικό του «Ετυµολογικόν Λεξικόν της Κουτσοβλαχικής» καµιά από τις λέξεις αυτές, αλλά τις θεωρεί µάλιστα ότι είναι λατινικές! Στο κεφάλαιο αυτό εντυπωσιάζουν όλες σχεδόν αυτές οι λέξεις για τις µυκηναϊκές ρίζες τους, αλλά πολλές εκπλήσσουν για τη διατήρησή τους επί χιλιετίες, παρακολουθώντας τη θαυµαστή αντοχή και εξέλιξη της µοναδικής ελληνικής γλώσσας. Λέξεις όπως αυτές, για παράδειγµα, που αφορούν στη γίδα, τη βελόνα, τη γκλίτσα, την αγελάδα και πολλές άλλες, οι Ελληνόβλαχοι τις λένε όπως οι Μυκηναίοι! Α Άγκουρου ή άγκρου = αγρός. Η λέξη υπάρχει σε µυκηναϊκές πινακίδες ως «akoro»! Φυσικά, απαντά και στα οµηρικά έπη ως «αγρός». Οδύσσεια λ 87 και αλλού. Αίτζου ή αίντjο ή αίντου. Κατσίκι. Βλέπε «ιάντα» Άκου = βελόνα. Από την αρχαιοελληνική λέξη «ακή». (Η λέξη απαντάται σε µυκηναϊκές πινακίδες ως «aketere»!) Αντούνω ή ντούνω = συλλέγω. Η ρίζα είναι µυκηναϊκή! Στις πινακίδες υπάρχει η λέξη «meriduma» = συλλέκτης µελιού»! Βλέπε και λέξη «νιέρι» =µέλι Αντουνάρια ή ντουνάρια = συλλογή Αντουνάτου ή ντουνάτου = µαζεµένος Απικουράρου ή πικουράρου = βοσκός, πιστικός. Στις µυκηναϊκές πινακίδες υπάρχει η λέξη «apikoro» = αµφίπολος, δούλη.
Αρναπόκου= µαλλί προβάτων. Η λέξη είναι σύνθετη από τη λέξη «αρνίον» και «πόκο». Η λέξη «πόκο» είναι µυκηναϊκή: «poka» = ποκά πόκο = µαλλί αρνιού. Βλέπε και «αρναπόκου» Αώτου ή αώρτου: = προζύµι. Από το ρήµα «αfείρω» = σηκώνω, υψώνω (βλέπε και Οµηρικές Λέξεις) από το οποίο στη µυκηναϊκή υπάρχει το παράγωγο «opawota» = «οπαfορτα» = υψωµένα! Β Βάκα = αγελάδα. Ο Νικολαϊδης υποστηρίζει ότι προέρχεται από το λατινικό «vacca», αλλά φαίνεται ότι η ρίζα της µπορεί να αναζητηθεί στη µυκηναϊκή γλώσσα. Πράγµατι, στις πινακίδες υπάρχει για την αγελάδα η λέξη «wekata». Βίντε = είδε. Στη µυκηναϊκή υπάρχει η λέξη «wide» = «fίδε» = είδε. Βλέπε και Οµηρικές Λέξεις. Βουντάρου = βελανιδιά. Στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του καθηγητή Γιώργου Μπαµπινιώτη ετυµολογείται η λέξη «δρυς» ως εξής: δρυς < dru του ινδοευρωπαϊκού drew / der-w = ξύλο. Είναι προφανές ότι το δεύτερο συνθετικό «ντάρου» της λέξης αυτής έχει τη ρίζα της στην οµηρική λέξη «δρυς» και στη µυκηναϊκή «duru»! Από τις λέξεις αυτές παράγονται οι: δούρειος, δρυίδες, δρυµός κ.λπ. Γ Γίνια = κλήµα, αµπέλι. Στις µυκηναϊκές πινακίδες η αντίστοιχη λέξη είναι «weyne»! Η λέξη «γίνου»= κρασί απαντά ως «wοινος». Βλέπε λέξη. Γίνου = οίνος, κρασί. Από τη µυκηναϊκή λέξη «wono» = fοίνος = οίνος. Βλέπε και Οµηρικές Λέξεις. Ζ Ζευγκέου = ζευγεύς, ζευγάς. Η λέξη απαντά στη µυκηναϊκή ως «zeukeu»! Ι
Ιάντα = γίδα. Η λέξη είναι οµηρική: Παράγεται από τη λέξη «αιξ = αιγός» και η ρίζα της είναι «αιγίς» (αja)! Οδύσσεια ι 196 και ω 231. Στη µυκηναϊκή απαντά η λέξη «aiza» =αίγα, αιγοειδής. Υπάρχει και το επίθετο «αίζος» - αίγιος»- αίγεος, που απαντά και στον Όµηρο µε τύπους «αίγειος» και «αίγεος». Ιλιάς Λ 639, Γ 247 και αλλού. Κ Καζέπε ή γκαζέπε = συµφορά, κακό, καταστροφή. Στη µυκηναϊκή υπάρχει η λέξη στο συγκριτικό βαθµό του «κακός» ως «kazoe» = κακίονες. Προφανώς, από τη λέξη αυτή παράγονται και οι νεοελληνικές λαϊκές λέξεις «κάζο», «καζούρα»! Κάνα ή κένυα = κύων, σκυλί. Η λέξη έχει τις ρίζες της στη µυκηναϊκή γλώσσα: «kyna» (πινακίδες)! Κανάτια = κανάτι. Στις Μυκήνες υπάρχει η λέξη ««kanato» = «κάνασθον», = είδος αγγείου! Κανίστρα ή κινίστρα = κανίστρα, κοφίνι. Οµηρική λέξη («κάνεον, κανίστρα») µε ρίζες στη Γραµµική Β («kanijara». «σίτον δε δµωαί παρενήνεον εν κανέοισιν =το ψωµί οι δούλες κουβαλούσαν άφθονα µέσα σε κάνιστρα», Οδύσσεια α, 147 και Ιλιάς 217. Κανίσκου = κανίσκι (δώρο γαµήλιο). Παράγεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κάνεον» = κάνιστρον (βλέπε πιο πάνω), αφού τα δώρα τα έφερναν µέσα σε κάνιστρα. Καπιτία ή πακουτία ή πλακουτία ή πινακωτία = πινακωτή, µικρή σκάφη µε πολλά «κουτιά, όπου τοπθετείται το ζυµωµένο ψωµί πριν µπει στο φούρνο. Στην Πύλο απαντά η λέξη «kappa» = σκάφα= σκάφη! Βλέπε και Οµηρικές Λέξεις. Καρύκου ή κηρύκου = γκλίτσα. Είναι το «κηρύκειον» του Ερµή, δηλαδή η ράβδος του Ερµή, που είχε δύο φίδια πάνω, στην κορυφή. Υπάρχει όµως και άλλη αποκάλυψη! Η ρίζα της λέξης εντοπίζεται στη µυκηναϊκή γλώσσα: «Karuke«είναι η λέξη στις πινακίδες για τη ράβδο.
Κέρου = κηρός, κερί. Η λέξη υπάρχει στην Κνωσό ως «kero» µε τη σηµείωση ότι πιθανόν να διαβάζεται «κηρός». Ο ελληνοβλάχικος λόγος επιβεβαιώνει την ερµηνεία αυτή!!! Κίρκου = κύκλος. Ετσι, ακριβώς, δηλαδή «κίρκος» απαντά και στη µυκηναϊκή γλώσσα. Στις πινακίδες υπάρχει η σχετική λέξη : «kikijo» για τον «κύκλο», το «δακτύλιο». Κιρούτε= χαµένη (γίδα ή πρόβατο). Στη µυκηναίκή υπάχει η λέξη «kirijote» και αναφέρεται σε πρόβατα. Η λέξη θεωρείται ως δυσερµήνευτη. Μήπως, λοιπόν, σηµαίνει ό,τι και στον ελληνοβλάχικο λόγο; Κλαία = κλειδί. Στη µυκηναϊκή µαρτυρείται έµµεσα µε τη σύνθετη λέξη «κλαfιφόρος» = κλειδούχος. Σηµειώνεται στη δωρική διάλεκτο η αττική λέξη «κλεις» απαντά µε τον τύπο «κλαϊς κλαίδος». Βλέπε και Οµηρικές Λέξεις. Κόρνου ή κόρου = κέρας, κέρατο. Ο Νικολαϊδης αναφέρει ότι προέρχεται από το λατινικό «cornu». Στην Κνωσό απαντά σε πτώση ονοµαστική ενικού, δηλαδή ακριβώς έτσι, «koru«και σηµαίνει περικεφαλαία! Στα οµηρικά έπη απαντά ως «κόρυς» ( κόρα) = περικεφαλαία, κράνος. Ιλιάς Ν. 131, 1888 Κορούτα = γίδα µε κέρατα. Προφανώς παράγεται από την οµηρική λέξη «κόρυς κόρυθος» = περικεφαλαία, κράνος, όπως ίσως και η λέξη «κόρνου» (βλέπε πιο πάνω»). Επίσης, είναι πιθανόν να παράγεται από την αρχαία ελληνική «κέρας». Βλέπε πιο πάνω «κόρνου» ή «κόρου». Κούπα = κούπα, ποτήρι. Ο Νικολαϊδης αναφέρει ότι προέρχεται από το λατινικό «cupa» = σκύφος, αλλά οι ρίζες εντοπίζονται στη µυκηναϊκή γλώσσα: «kupera» (πινακίδες). Η λέξη είναι συχνή στα οµηρικά έπη (Ιλιάς Γ 248, Α 596, Δ 345 και αλλού). Βλέπε και «πορίε» και Οµηρικές Ρίζες. Κοφίνα ή κουφίνα =κόφινος, κοφίνι. Οι ρίζες της λέξης εκτείνονται στη µυκηναϊκή εποχή: «kopina» (πινακίδες) Μ
Μέτα (στην Παλαιοµάνινα) = µητέρα. Σηµειώνεται ότι στο ιερογλυφικό για την Πύλη των Μυκηνών η Θεά Μητέρα αναφέρεται ως «matya»! Μόρα = µύλος. Στη µυκηναϊκή υπάρχει η λέξη «mereuro» = άλεσµα. Επίσης, για εκείνη που αλέθει απαντά η λέξη «meretira» -µελέτρια. Από τις έξεις αυτές παράγεται και το «µέλευρον» = άλευρον, αλεύρι. Στα οµηρικά έπη υπάρχει το ρήµα «αλετρεύω» αλέθω καρπό και «αλετρίς»( ρήµα «αλέω») γυναίκα που αλέθει. Οδύσσεια ω 105. Σίγουρα από το ρήµα αυτό παράγεται και η λέξη «αλέτρι» (άροτρον) = αλέθει (οργώνει) το χώµα! Ν Νιέλου ή νιέου = αρνί. Ο Νικολαίδης σηµειώνει ότι προέρχεται από το λατινικό agnellus, ενώ η ρίζα του είναι καθαρά µυκηναϊκή! Σε πινακίδα υπάρχει για το αρνί η λέξη «newo» = νέος και συνοδεύεται ουσιαστικά µε τη σηµασία του «νέος», «καινούργιος», «εφετεινός» ή τη λέξη «όϊα» = πρόβατο. Νιέρι = µέλι. Στην Κνωσό υπάρχει ως «meri». Στον ελληνοβλάχικο λόγο µετετράπη στο «µ» σε «ν». Σύνηθες φαινόµενο. Νικάριε ή νεκάριε = πνίξιµο (βλέπε «νέκου») Νικάτουή νεκάτο υ= πνιγµένος (βλέπε «νέκου») Νίτσα = µαλλί (βλέπε «νιέου») Νόο ή νέο = νέος. Ο Νικολάϊδης επισηµαίνει ότι προέρχεται από το λατινικό novus, ενώ η λέξη είναι µυκηναϊκή! Βλέπε πιο πάνω το µυκηναϊκό «newo» Ο Όϊα= πρόβατο. (οfις). Η οµηρική λέξη είναι «όϊς». Και όµως ο Νικολαϊδης φρονεί ότι είναι λατινική (ovis)! Ιλιάς Ν 275, Οδύσσεια ι 425 και παντού. Όκου= τόπος (fοικος οικος). Ιλιάς Ω 471 και 572. Η µυκηναϊκή λέξη απαντά ως «woko». Οϊα = πρόβατο. Η γλωσσολογική ερµηνεία από τον Νικολαϊδη, αλλά και
πολλούς άλλους γλωσσολόγους και φιλολόγους είναι παράξενη. Ο Νικολαϊδης και άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από το λατινικό ovis is, ενώ η λέξη είναι καθαρά οµηρική. «οϊς = (οfις) = «όϊος» = «όϊα»: «αρνειόν κατέδησεν όϊν θήλυν τε µέλαιναν =έδεσε ένα πρόβατο αρσενικό κι ένα θηλυκό», Οδύσσεια κ, 572. «Αρσενες όϊες ήσαν εϋτρεφέες= υπήρχαν αρσενικά πρόβατα (κριάρια) καλοθρεµµένα», Οδύσσεια ι, 425 κ.λπ Στη µυκηναϊκή µαρτυρείται έµµεσα µε το επίθετο «οjικός» = «οϊκός» = προβάτινος. Όρτζου = ορίζω (προετοιµασία για την κατασκευή υφασµάτων στον αργαλειό). Το ρήµα απαντά στη µυκηναϊκή ως «wozo» =fορζω = ορίζω το στάδιο κατασκευής. Βλέπε και Οµηρικές Λέξεις. Ουσάκου ή ουσούκου = ο λιπαρός ρύπος των προβάτινων µαλλιών. Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «οισύπη» ή «οίσπη». Βλέπε «Λυσιστράτη» ( στίχος 574) του Αριστοφάνη. Επίσης, ο Σουϊδας αναφέρει: «οισπάτη = ρύπος των ερίων, εκ του όϊς» = πρόβατον. Βλέπε και «όϊα». Π Πάϊα ή πάγια = προίκα από µάλλινο ρουχισµό. Η αποκάλυψη είναι εκπληκτική. Η λέξη έχει προφανώς τη ρίζα της στη µυκηναϊκή γλώσσα! Ακριβώς για το µάλλινο ρουχισµό σε κοµµάτια υπάρχει στις πινακίδες η λέξη «pawea»! Πάστιου= βοσκώ (επιβλέπω τη βοσκή). Εκπληκτικό! Η λέξη είναι µυκηναϊκή! «pasta». Απαντά ως σύνθετη «akipata» = αιγιπάστας = αιγοβοσκός. Από τη λέξη αυτή παράγεται και το οµηρικό ρήµα «παπταίνω» = βλέπω, περιβλέπω, επιτηρώ µε προσοχή. Ιλιάς Ν 551, Οδύσσεια ρ 330 κλπ. Πόκου ή φόκου = τούφα µαλλιού από πρόβατο ή γίδα ή αρνί. Στη µυκηναϊκή υπάρχει ως «poka» = ποκά = µαλλί που προέρχεται από την κουρά (κούρεµα) των προβάτων. Βλέπε «αρναπόκου». Βλέπε και Οµηρικές Λέξεις. Πουρίε ή πορίε ή απορίε = Στη µυκηναϊκή απαντά ως «aporwe» =αµφορέας.
Πρόκειται για επτά αµφορείς πλήρεις κρασιού που το πρόσφεραν! Είναι επίσης και οµηρική κι έχει τη σηµασία της προσφοράς. Παράγεται από τις οµηρικές λέξεις «πόρε» = «πόρη» = χαρίζω, προσφέρω, ετοιµασία, Παρασκευή: «Την δε πόρε Φοίβος Απόλλων» = την οποία χάρισε ο Φοίβος Απόλλων, Ιλιάς Α, 72, «τα οί ποτε πατρί φίλα φρονέων πόρε Χείρων = που κάποτε πρόσφερε στον πατέρα του ο Χείρων», Ιλιάς Δ, 219. Βλέπε και Ιλιάς Ι 513 και Οδύσσεια σ 202. Σηµειώνεται ότι στην Παλαιοµάνινα υπάρχει κι ένα οµώνυµο γαµήλιο βλάχικο έθιµο. Κατά το έθιµο αυτό, οι προσκεκληµένοι στο γαµήλιο τραπέζι, µετά το φαγητό ρίχνουν σε ένα καλάθι ένα φάκελο µε χρήµατα ως προσφορά στο νέο ζευγάρι. Βλέπε και «κούπα» ή «κούπε». Την ονοµασία αυτή, δηλαδή «κούπε» ή «πορίε» έχει το ίδιο έθιµο! Ρ Ράφτου ή ράπτουρου = ράφτης. Η λέξη απαντάται σε µυκηναϊκές πινακίδες ως «rapitirya» και ως» rapte» (µυκηναϊκή πινακίδα Πύλου), αλλά και στα οµηρικά έπη, φυσικά. Οδύσσεια ω 228 και 299. Τ Τσιάρα ή κιάρα = Κηρός, κερί. Η λέξη απαντάστην Κνωσό ως «kero» µε τη σηµείωση ότι διαβάζεται «κηρός» =κερί. Ο ελληνοβλάχικος λόγος επιβεβαιώνει την ερµηνεία αυτή! Βλέπε και «κέρου» Χ Χαλκέου= χαλκεύς, χαλκιάς. Η λέξη µαρυρείται σε περισσότερες από 50 πινακίδες της Πύλου. Στην ονοµαστική του ενικού απαντά ως «kakeu» = χαλκεύς. Φυσικά, απαντά πολλές φορές και στα οµηρικά έπη. Ιλιάς Μ 295, Ο 309 και αλλού. Χίλια ή χία = θυγατέρα. Χίλιου ή χίου = γιος. Ο Νικολαϊδης επισηµαίνει ότι και οι δύο αυτές λέξεις παράγονται από το λατινικό «filia» και «filius«αντίστοιχα. Ωστόσο, η λέξη απαντάται σε µυκηναϊκές πινακίδες ως «ijo (ijw), huios!
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οµηρικές λέξεις στον ελληνοβλάχικο λόγο Πέντε περίπου εκατοντάδες λέξεις µε οµηρικές ρίζες έχουν εντοπισθεί έως τώρα στον ελληνοβλάχικο λόγο. Όλες σχεδόν εντυπωσιάζουν για την καθαρότητα της αντίστοιχης οµηρικής λέξης, την εκπληκτική διατήρησή τους στο διάβα χιλιετιών, τη διαπίστωση ότι πολλές από αυτές διασώθηκαν µόνο στην προφορική ριµένικη λαλιά, παρά τις γνωστές εθνικές περιπέτειες επί αιώνες, και την πανηγυρική επιβεβαίωση της επιστηµονικής διαπίστωσης για την αυτοχθονία των Ελληνοβλάχων και τον µετέπειτα εκλατινισµό τους. Παρόλα αυτά, στον ελληνοβλάχικο λόγο υπάρχουν συνολικά πάνω από 4.000 ελληνικές λέξεις επί συνόλου 6.500 περίπου. Σηµειώνεται ότι ο αείµνηστος Κωνσταντίνος Νικολαϊδης θεωρεί ότο όλες σχεδόν οι λέξεις αυτές είναι λατινικές! Α Α = α (επιφώνηµα για την έκφραση θαυµασµού, λύπης, έκπληξης κλπ. Πρόκειται για το αρχαίο ελληνικό α (µε ψιλή και περισπωµένη) και α (µε ψιλή και οξεία) Α = α (Επιτατικό. Μπαίνει στην αρχή της λέξης και επιτείνει ή τονίζει ακόµη περισσότερο την έννοιά της. Είναι συνήθης η χρήση στην ελληνοβλαχική του γράµµατος αυτού, όπως και στα οµηρικά έπη). Αγάλια ή αγάλεα ή αγάλε= σιγά (επίρρηµα). Κατά τον Κοραή, η λέξη αυτή παράγεται από το «αγανός» = ήµερος, µαλακός, πράος. Οδύσσεια β 230. Άγανο = αγάνι, που τσιµπάει (οµηρική λέξη «άκανος» = «ακή»). Βλέπε πιο κάτω και «άκου = βελόνι») Αγανόο= µαλακό (πανί). Οµηρική λέξη «αγανός». Ιλιάς Β 180. Αγάπε ή αγάπια = αγάπη. Οµηρική λέξη «αγάπια». Οδύσσεια π 17 και ψ 224 Αγγιά ή αγγειά= Αγγεία, αγγιά, οικοσκευή. Οµηρική λέξη «άγγος». Ιλιάς Β 471 και Οδύσσεια β 286
Αγκαζέ = αγκαζέ, αγκαλιά. Οµηρική λέξη «αγκάζοµαι»= σηκώνω στην αγκαλιά µου. Ιλιάς Ρ 722 Αγκαλίτσα =αγκαλίτσα. Οµηρική λέξη «αγκαλιά». Ιλιάς Χ 503 και Σ 555 Αγκίδα ή αγκίθα= µυτερή σχίζα ξύλου. Από το «ακίς ίδος» Αγκουνάρια = αγκωνάρι. Από την οµηρική λέξη «αγκών» (άγκος) = κυρτός. Ιλιάς Ψ 395, Λ 252, Π 702. Άγκουρου ή άγκρου = αγρός. Οδύσσεια λ 87. (Η λέξη απαντάται σε µυκηναϊκές πινακίδες ως «akoro»!) Αγνάνγκια ή αγνάντια = αγνάντια, απέναντι. Από το οµηρικό «εναντίος αον». Ιλιάς Ζ 247 και Ι 190, Οδύσσεια ζ 320 και η 89. Αγνόου= αγνός. Οδύσσεια φ 259 Αγουνέσκου = καταδιώκω, διώχνω (από το ουσιαστικό «αγών»). Οδύσσεια θ 200 και αλλού. Αγουνίρα = εκδίωξη (βλέπε «αγουνέσκου» ή «αγών») Αγονόσου ή αγνόσου ή αγουνόσου = συχαίνοµαι. Η λέξη είναι σύνθεση από από το επίρρηµα «άγαν» = υπερβολικό, και το ουσιαστικό «νόσος». Μπορεί να εξετασθει και η εκδοχή ότι το δεύτερο συνθετικό είναι η οµηρική λέξη «αινός» = δεινός, φοβερός, τροµερός, άγριος. Σηµειώνεται ότι η λέξη «αινός» προέρχεται από τη λέξη «αιανός» και, κατά συκοπή ή αποβολή του ενδιάµεσου «α», σε «αινός». Αγριάδα ή αγρωστιάα= αγριάδα = χορτάρι (οµηρικό «άγρωστις), Οδύσσεια ζ90 Άγριου = άγριος. Οδύσσεια ι 119 και Ιλιάς Ζ 97 Αγρότου = αγρότης. Οµηρική λέξη «αγροιώτης». Οδύσσεια φ 85 και π 218 Αγώνα ή αγούνε ή αγόνεα= αγώνας. Ιλιάς Ψ 617