ΥΠΟ ΤΟΥ ΑΣΜΧΟΥ Υ (ΜΤ) Α. ΜΠΟΥΡ ΥΡΑ Γενικά Η πληροφόρηση αποτελεί ως γνωστόν το βασικότερο στοιχείο στη λήψη των αποφάσεων, ενώ παράλληλα η ανταλλαγή πληροφοριών συνεπάγεται την ευρύτητα της γνώσης σε διάφορα αντικείμενα που ενδιαφέρουν κάθε άτομο. Καθίσταται λοιπόν φανερό ότι όσο μεγαλύτερο είναι το πεδίο πληροφόρησης, αλλά και η ταχύτητα λήψης των διαφόρων πληροφοριών, τόσο καλύτερα και ασφαλέστερα θα οδηγηθούμε σε ορθές αποφάσεις, αλλά και θα θωρακιστούμε με γνώσεις ώστε να αντιμετωπίσουμε με ασφαλή και επιτυχή τρόπο την επαγγελματική μας δραστηριότητα. Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, βρισκόμαστε μπροστά σε πληθώρα ανακατατάξεων, οικονομικών, κοινωνικών, στρατιωτικών και εν τέλει τεχνολογικών, όπου πολλές από τις μέχρι τώρα αρχές και αξιώματα τίθενται σε αμφισβήτηση και ανατρέπονται. 2 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
Για να μπορέσουμε να οδηγήσουμε με ασφάλεια την ΠΑ σε αυτές τις εξελίξεις, χρειάζονται οπωσδήποτε γνώσεις, προβλέψεις, επιλογές, χάραξη στρατηγικής, έλεγχος αποκλίσεων, παρακολούθηση αλλαγών, επαναπροσδιορισμός στόχων κλπ. Ο πυρήνας όμως όλων αυτών των απαιτήσεων είναι η πληροφόρηση και αυτό το πολύτιμο στοιχείο απαιτεί μια επαγγελματική διαχείριση με την ευρεία έννοια του όρου. Η διαχείριση της πληροφόρησης για την Ακαδημαϊκή κοινότητα, η οποία ασχολείται κυρίως με μελέτες και έρευνα, αποτελεί τη βάση για κάθε μελλοντική ανάπτυξη της τεχνολογίας, αλλά και για την απόκτηση σφαιρικών και σύγχρονων γνώσεων στα άτομα που θα στελεχώσουν α- ργότερα την ΠΑ. Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους, λοιπόν, που έχει θέσει η ΠΑ είναι να παρέχει τη δυνατότητα στα ενεργά και στα μελλοντικά της στελέχη να έχουν πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό πληροφοριών. Για το λόγο αυτό η ΠΑ θωρακίζεται με τα κατάλληλα εργαλεία που παρέχει σήμερα η σύγχρονη τεχνολογία και τα οποία αποτελούν το πλέον κεντρικό σημείο ανάπτυξης τόσο στην ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Βασικό τέτοιο εργαλείο αποτελούν σήμερα τα δίκτυα υπολογιστών και οι υπηρεσίες που αυτά μπορούν να παρέχουν στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεν αποτελεί υπερβολή μάλιστα η παραδοχή ότι τα δίκτυα υπολογιστών αποτελούν σήμερα ένα τόσο βασικό αγαθό για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση όσο και ο ηλεκτρισμός. Η μορφή που λαμβάνουν τα δίκτυα αυτά σήμερα αποτελούν είτε ένα Intranet είτε προέκταση - παρακλάδι του δημοφιλούς και ραγδαία αναπτυσσόμενου Internet. Σε αυτό το πνεύμα αναπτύσσεται και ένα δίκτυο για την εκπαίδευση και την έρευνα στους κόλπους της ΠΑ. Άλλωστε, η σημασία τέτοιων υποδομών φαίνεται και από το γεγονός ότι σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η ανάπτυξη αυτών των υποδομών γεννιέται πρώτα στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων και στη συνέχεια επεκτείνεται και στην υπόλοιπη κοινωνία. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και το Internet, το οποίο και αναπτύχθηκε με άμεση εμπλοκή του Υπουργείου Αμύνης των ΗΠΑ μέσω της δημιουργίας του ARPANET. Ποιοί είναι οι στόχοι όμως ενός τέτοιου δικτύου; Ως βασικός στόχος που τέθηκε είναι η ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες καθώς και η επικοινωνία μεταξύ ομάδων τόσο εντός της ΠΑ όσο και πέρα από αυτή, στο πλαίσιο πάντα βέβαια της εκπαίδευσης και της έρευνας. Για το λόγο αυτό και το δίκτυο πρέπει να δίνει τη δυνατότητα για πρόσβαση στην παγκόσμια ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, καθώς και στους πόρους και στο υλικό που είναι διαθέσιμο μέσω του Internet. Οι πόροι αυτοί αποτελούν επιστημονικό υλικό και τεχνολογική τεκμηρίωση απαραίτητη για την κατανόηση, εξοικείωση, χρήση και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και τεχνολογικών λύσεων. Εξίσου όμως σημαντική θεωρείται και η χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει ένα δίκτυο υπολογιστών για την παροχή υπηρεσιών άμεσα εντός του πλαισίου της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνουν την πραγματοποίηση μαθημάτων από απόσταση στα οποία θα μπορούν να λαμβάνουν μέρος στελέχη της ΠΑ τα οποία διαμένουν και εργάζονται σε απομακρυσμένες γεωγραφικά περιοχές. Επιπλέον, είναι δυνατή η δημιουργία ηλεκτρονικών ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 3
βιβλιοθηκών στις οποίες οι εκπαιδευόμενοι θα έχουν τη δυνατότητα να προστρέχουν για σημειώσεις και εκπαιδευτικό υλικό. Πέρα όμως από τη δημιουργία "απλών" ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών, είναι δυνατή και στο πνεύμα των εξελίξεων η ανάπτυξη και αξιοποίηση εικονικών εκπαιδευτικών χώρων. Οι χώροι αυτοί λειτουργούν είτε επικουρικά στην ήδη υπάρχουσα παραδοσιακή διδασκαλία, είτε μπορούν να την αντικαταστήσουν πλήρως δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε διδακτικούς κύκλους από απόσταση. Μία τέτοια δυνατότητα γίνεται αρκετά μεγάλης σημασίας αν αναλογιστεί κανείς και τους ρυθμούς με τους οποίους μεταβάλλονται και διευρύνονται οι τεχνολογικές εξελίξεις. Κάτι τέτοιο γεννά αυτόματα την ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση, ώστε να εξασφαλίζεται η υψηλή και σύγχρονη κατάρτιση του προσωπικού. Τέλος, η τριβή με την τεχνολογία των δικτύων εντός ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος θα έχει και από μόνη της μεγάλη συμμετοχή στη διαμόρφωση των μελλοντικών διαχειριστών. Είναι γεγονός ότι η τριβή με ένα αντικείμενο όπως τα δίκτυα τεχνολογίας Internet είναι η καλύτερη μέθοδος για την απόκτηση της κατάλληλης κατάρτισης και την ανάπτυξη εκείνων των δεξιοτήτων οι οποίες στη συνέχεια θα αποτελέσουν σημαντικό εφόδιο για τον μελλοντικό διαχειριστή δικτύων. Αυτό σε συνδυασμό με τη συνεχώς αυξανόμενη σημασία των δικτύων υπολογιστών σε κάθε τομέα και δραστηριότητα της ΠΑ αποτελεί ικανό κίνητρο για την ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού και ερευνητικού δικτύου στους κόλπους της ΠΑ. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού σε εθνικό επίπεδο έχουν δημιουργηθεί, εκτός των άλλων, ένα Εθνικό Δίκτυο Έρευνας Τεχνολογίας (ΕΔΕΤ), το οποίο παρέχει υψηλού επιπέδου δικτυακή διασύνδεση στα Ελληνικά Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά Ιδρύματα και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), το οποίο παρέχει συνεχή ροή πληροφοριών από και προς την επιστημονική κοινότητα της χώρας, καθώς και την απαιτούμενη επιστημονική και τεχνολογική τεκμηρίωση (σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή) σε επιστήμονες και ερευνητές. Το ΕΔΕΤ και ΕΚΤ εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης, αποτελούν έργα κοινοτικών προγραμμάτων και αναλυτικά περιλαμβάνουν - παρέχουν τα ακόλουθα: Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και κ Τεχνολογίας - ΕΔΕΤ Το Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΔΕΤ) παρέχει προηγμένες υπηρεσίες δικτύου κορμού τεχνολογίας Internet και ATM στην ακαδημαϊκή - ερευνητική κοινότητα της χώρας (http://www.grnet.gr/about.html). Επιπλέον, υποστηρίζει προηγμένα ερευνητικά έργα και συνεργασίες της Ακαδημαϊκής και Ερευνητικής Κοινότητας της χώρας με την Ευρωπαϊκή βιομηχανία στα πλαίσια του 5ου Προγράμματος Πλαισίου για την Έρευνα & Τεχνολογία (πρόγραμμα Ιnformation Society Technologies - IST), σαν αναπόσπαστο μέρος του Πανευρωπαϊκού Ερευνητικού Δικτύου ΤΕΝ-155. Η τοπολογία του δικτύου του ΕΔΕΤ σήμερα (Ιούλιος 2000) είναι αυτή που παρουσιάζεται στο σχήμα 1. Το δίκτυο αποτελείται από 7 κόμβους (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Πάτρα, Ηράκλειο, Ιωάννινα και Ξάνθη). Η διασύνδεση των κόμβων πραγματοποιείται στα 155Μbps (ATM), 34Mbps (ATM) και 2Μbps. Η διασύνδεση με το Εξωτερικό πραγματοποιείται μέσω του TEN-155 (Quantum) στα 155Μbps. 4 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
ó Þìá 1: Ôïðïëïãßá äéêôýïõ ÅÄÅÔ Τέλος, το ΕΔΕΤ παρέχει πρόσβαση στο Internet και στα ακαδημαϊκά ερευνητικά ιδρύματα της Βουλγαρίας και της Κύπρου, ενώ συμμετέχει ενεργά στο πρόγραμμα Q-MED (Quality Network Technology for User Oriented Multimedia in the Eastern Mediterranean Region) το ο- ποίο και αποσκοπεί στο να εντάξει τα Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά Δίκτυα του Ισραήλ (MACHBA) και της Κύπρου (CYNET) στον Ευρωπαϊκό Δικτυακό κορμό (δίκτυο ΤΕΝ-155). Το TEN-155 αποτελεί το κύριο πανευρωπαϊκό δίκτυο των ερευνητικών και ακαδημαϊκών ι- δρυμάτων της Ευρώπης. Παρέχει υψηλές ποιότητας δικτυακές υπηρεσίες δίνοντας τη δυνατότητα στα ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα των χωρών της Ευρώπης της μεταξύ τους διασύνδεσης καθώς και με το Internet και το Internet2. Το Internet2 αποτελεί το ερευνητικό δίκτυο των πανεπιστημίων των ΗΠΑ με το οποίο το ΕΔΕΤ διασυνδέεται μέσω του κόμβου του ΤΕΝ-155 στη Νέα Υόρκη δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε κοινά πειράματα με τους Ευρωπαϊκούς και Αμερικανικούς φορείς που εμπλέκονται στο Internet2 (http://www.internet2.edu/). Η τοπολογία του TEN-155 παρουσιάζεται στο ακόλουθο σχήμα 2 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 5
ó Þìá 2: Ôïðïëïãßá ôïõ äéêôýïõ ÔÅÍ-155 Τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά δίκτυα τις χώρας που εξυπηρετεί σήμερα το ΕΔΕΤ καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αυτά διασυνδέονται παρουσιάζονται στο σχήμα 3Αναλυτικά τα ιδρύματα ó Þìá 3: Äéáóýíäåóç ÉäñõìÜôùí óôï äßêôõï ôïõ ÅÄÅÔ 6 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
καθώς και οι ταχύτητες διασύνδεσης τους με το ΕΔΕΤ φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα. ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 7
ðßíáêáò 1: Äéáóõíäåüìåíá éäñýìáôá êáé ôá ýôçôá ðñüóâáóçò Οι υπηρεσίες (http://www.grnet.gr/services.html) που παρέχει προς τα ιδρύματα αυτά το Ε- ΔΕΤ είναι : 1. Βασικές υπηρεσίες Διασυνδέσεις Internet υψηλής ταχύτητας DNS (Secondary nameserver for connected networks) Mail (Fallback Mail Exchanger for connected networks) NTP (Network Time Protocole: ntp.grnet.gr) 8 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
FTP Archive (Anonymous FTP: ftp.grnet.gr) NetNews (News feed: news.grnet.gr Transparent Proxy (http://www.grnet.gr/proxy/) 2. Προηγμένες υπηρεσίες MBS (Managed Bandwidth Service): επιτρέπει τη δέσμευση του εύρους ζώνης για καινοτομικές εφαρμογές και πειράματα της Ακαδημαϊκής κοινότητας σε Εθνικό και Πανευρωπαϊκό επίπεδο IpV6 (Νέα γενιά προηγμένων πρωτοκόλλων επικοινωνίας τύπου Internet) GRNet Cert (Αναφορά περιστατικών ασφαλείας στη διεύθυνση grnet-cert@grnet.gr ) Multicast-Mbone (Επιτρέπει επικοινωνίa πολυμέσων σε Εθνικό και Πανευρωπαϊκό επίπεδο) 3. Εργαλεία παρακολούθησης (GRnet ONLINE TOOLS) GRNET Looking Glass (http://grnet.gr/lg.html) Network link status / Traffic load map (http://grnet.gr/status.shtml) Διαγράμματα κίνησης ανά σύνδεση (http://grnet.gr/traffic/) Διαγράμματα καθυστέρησης και απώλειας πακέτων (http://grnet.gr/pings/) Τέλος, το ΕΔΕΤ προσφέρει τοπική διασύνδεση (peering) με τα εμπορικά δίκτυα των μεγαλύτερων εταιρειών παροχής υπηρεσιών Internet (ISP) στη χώρα μας μέσω του κόμβου Athens Internet Exchange(http://www.aix.gr/). Το ΕΔΕΤ προσφέρει αυτή την υπηρεσία προς τις μεγάλες εταιρείες παροχής υπηρεσιών Internet (ISP) στη χώρα μας ως Οντότητα Κοινής Εμπιστοσύνης (Third Trusted Party) κάτω από την επίβλεψη της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων. Ενδεικτικά, στο σχήμα 4, παρουσιάζεται ο όγκος των δεδομένων ο οποίος εξυπηρετήθηκε από το δίκτυο του ΕΔΕΤ κατά το Μάιο 2000 καθώς και η σύνθεση του, εισερχόμενη (δηλαδή προς τους διασυνδεόμενους φορείς και ιδρύματα) και εξερχόμενη (δηλαδή προς το υπόλοιπο Internet) ó Þìá 4: Óôïé åßá êßíçóçò ÅÄÅÔ ãéá ôï ÌÜéï 2000 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 9
Εθνικό ό Κέντρο Τεκμηρίωσης - ΕΚΤ Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης είναι ο κύριος εθνικός οργανισμός παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης και υποστήριξης σε θέματα έρευνας, επιστήμης και τεχνολογίας. Κύριος στόχος του ΕΚΤ είναι η ανάπτυξη, συγκέντρωση, οργάνωση και διάθεση περιεχομένου Eπιστήμης και Τεχνολογίας, σε φυσική ή ηλεκτρονική μορφή. Μέσα από μια σειρά δραστηριοτήτων και παρεχόμενων υπηρεσιών επιδιώκεται: α. Η κάλυψη των πληροφοριακών αναγκών της ελληνικής επιστημονικής και επιχειρηματικής κοινότητας και η προώθηση της χρήσης των υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης. β. Η ανάπτυξη του Εθνικού Δικτύου Επιστημονικών Βιβλιοθηκών και η κάλυψη των αναγκών των βιβλιοθηκών σε συστήματα αυτοματισμού. γ. Η ενημέρωση και υποστήριξη των ελληνικών φορέων για τη συμμετοχή τους σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα. δ. Η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας και τεχνολογίας, και η υποστήριξη νέων ε- πιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Δραστηριότητες Επιστημονικής και κ Τεχνολογικής Πληροφόρησης και κ Υπο- στήριξης Ψηφιακή Βιβλιοθήκη / Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο Στο πλαίσιο της μετάβασης από τις παραδοσιακές μορφές πληροφόρησης στον κόσμο της ηλεκτρονικής πληροφορίας, το ΕΚΤ αναπτύσσει την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Επιστήμης & Τεχνολογίας (Ε+Τ). Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει περιεχόμενο σε ηλεκτρονική μορφή και παρέχει πρόσβαση σε: Ηλεκτρονικά περιοδικά, Διεθνείς Βάσεις Δεδομένων, Εθνικές Βάσεις Δεδομένων. Με σκοπό την εξυπηρέτηση και χρήση της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης, έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί το Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο, ένας χώρος 12 θέσεων εργασίας στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του ΕΚΤ. Από το Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο, οι χρήστες έχουν πρόσβαση: σε 1400 ηλεκτρονικά περιοδικά πλήρους κειμένου και εικόνας των μεγαλύτερων εκδοτών του κόσμου (600 περιοδικά σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα Ε+Τ, και 800 περιοδικά στους τομείς της Οικονομίας, της Διοίκησης και των Επιχειρήσεων), σε >140.500 επιστημονικά περιοδικά με δυνατότητες πρόσβασης στους πίνακες περιεχομένων και θεματικής αναζήτησης. σε 33 διεθνείς βάσεις δεδομένων, τοπικά εγκατεστημένων στο υπολογιστικό σύστημα του ΕΚΤ, για 10 από τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα σύνδεσης με το πλήρες κείμενο. σε ένα πυρήνα εθνικών βάσεων δεδομένων που το ΕΚΤ αναπτύσσει ή υποδέχεται (περισσότερες από 45 μέχρι το τέλος του 2000). στο Συλλογικό Κατάλογο Περιοδικών, με τις συλλογές 228 ελληνικών βιβλιοθηκών. σε περισσότερες από 12.000 Ψηφιοποιημένες Διδακτορικές Διατριβές. 10 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
σε προτεινόμενες χρήσιμες διευθύνσεις στο Διαδίκτυο. Εντοπισμός Ε & Τ πληροφοριών Το εξειδικευμένο προσωπικό του ΕΚΤ πραγματοποιεί αναζητήσεις επιστημονικών & τεχνολογικών πληροφοριών, συνδυάζοντας και αξιοποιώντας ένα μεγάλο εύρος πληροφοριακών πηγών και περισσότερες από 1.300 βάσεις δεδομένων, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, μέσω ό- λων των διαθέσιμων δικτύων μεταβίβασης δεδομένων, καλύπτοντας: όλα τα γνωστικά αντικείμενα όπως ιατρική, βιολογία, περιβάλλον, χημεία, οικονομία, διοίκηση, τεχνολογία, ανθρωπιστικά και κοινωνικά θέματα, εκπαίδευση, θέματα ευρωπαϊκής έ- νωσης, βιβλιοθηκονομία, φυσικές επιστήμες κ.ά. όλους τους τύπους δημοσιευμάτων όπως: άρθρα περιοδικών, βιβλία, διδακτορικές διατριβές, εκθέσεις, πρακτικά συνεδρίων, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εφημερίδες κ.ά. ειδικές πληροφορίες όπως citation index, impact factor περιοδικών, στοιχεία εταιρειών κ.ά. Υπηρεσία Παραγγελίας πλήρων κειμένων Εξασφαλίζονται τα πλήρη κείμενα επιστημονικών άρθρων περιοδικών, βιβλίων, πρακτικών συνεδρίων, διδακτορικών διατριβών, τεχνικών εκθέσεων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, κ.ά. Για το σκοπό αυτό το ΕΚΤ αξιοποιεί : την έντυπη και ψηφιακή συλλογή της βιβλιοθήκης του ΕΚΤ, το Συλλογικό Κατάλογο Περιοδικών και το Εθνικό Δίκτυο Επιστημονικών και Τεχνολογικών Βιβλιοθηκών. τη συνεργασία του τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του εξωτερικού. Web Υπηρεσίες Χρησιμοποιώντας το σύνδεσμο (link) στην πρώτη σελίδα του web site του ΕΚΤ (http://www.ekt.gr ) μπορούν να πραγματοποιηθούν: αναζητήσεις σε ελληνικές βάσεις δεδομένων, σε θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, που το ΕΚΤ αναπτύσσει ή υποδέχεται. αναζητήσεις στη βάση δεδομένων Συλλογικός Κατάλογος Περιοδικών. αναζητήσεις πινάκων περιεχομένων ή και πλήρων κειμένων επιστημονικών περιοδικών. παραγγελίες βιβλιογραφίας από διεθνείς και εθνικές βάσεις δεδομένων. παραγγελίες citation index και impact factor περιοδικών. παραγγελίες πλήρων κειμένων επιστημονικών δημοσιευμάτων. Δραστηριότητες στον Τομέα των Βιβλιοθηκών Οι κύριες δραστηριότητες του ΕΚΤ όσον αφορά τον Τομέα των Βιβλιοθηκών είναι οι ακόλουθες: Λειτουργία της Βιβλιοθήκης Περιοδικών Επιστήμης και Τεχνολογίας και της Βιβλιοθ- ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 11
ήκης Παρακαταθήκης. Ανάπτυξη και συντονισμός του Εθνικού Δικτύου Επιστημονικών και Τεχνολογικών Βιβλιοθηκών (ΕΔΕΤΒ) (περισσότερες από 115 βιβλιοθήκες). Ανάπτυξη Ταξινομικού Καταλόγου για Βιβλιοθήκες. Υπηρεσίες εκπαίδευσης και κατάρτισης για σχολικές βιβλιοθήκες. Ειδικότερα, όσον αφορά στην αναβάθμιση και υποστήριξη των Βιβλιοθηκών, το ΕΚΤ έχει α- ναπτύξει και διαθέτει το Σύστημα Αυτοματισμού Βιβλιοθηκών ΑΒΕΚΤ, μία ολοκληρωμένη λύση για την αξιόπιστη και οικονομική χρήση των δυνατοτήτων της πληροφορικής στις κάθε είδους βιβλιοθήκες και λοιπούς οργανισμούς που ασχολούνται με την οργάνωση και διάθεση βιβλιογραφικών πληροφοριών και ανάλογου υλικού. Το Σύστημα χρησιμοποιείται σήμερα από περισσότερους από 1.000 χρήστες (εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες, οργανισμούς κοινής ωφέλειας κ.τ.λ.) σε όλη την Ελλάδα. Το ΕΚΤ παρέχει συνεχή βιβλιοθηκονομική και τεχνική υποστήριξη και οργανώνει ειδικά σεμινάρια για την εκμάθηση της χρήσης του λογισμικού. Δραστηριότητες πληροφόρησης και κ υποστήριξης φορέων για συμμετοχή σε ερ- ευνητικά ά προγράμματα Το ΕΚΤ έχει οριστεί από τη ΓΓΕΤ, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για το 5ο Πρόγραμμα Πλαίσιο (5ο ΠΠ), και πιο συγκεκριμένα για τα επιμέρους Προγράμματα "Φιλικές προς τον χρήστη τεχνολογίες των πληροφοριών", "Ποιότητα ζωής και διαχείριση έμβιων πόρων", "Ενέργεια", και "Καινοτομία και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις". Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΚΤ παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης και υποστήριξης στους ελληνικούς φορείς (Επιχειρήσεις, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, άλλοι Δημόσιοι /Ιδιωτικοί φορείς) για την υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο των ανοικτών προσκλήσεων στα διάφορα προγράμματα του 5ου ΠΠ και την εξεύρεση εταίρων για την από κοινού υποβολή προτάσεων. Δραστηριότητες για τη σύνδεση Έρευνας και κ Παραγωγής Το ΕΚΤ δραστηριοποιείται ενεργά όσον αφορά στην ενθάρρυνση των ερευνητικών και ε- πιχειρηματικών συνεργασιών, στο πλαίσιο μεταφοράς τεχνολογίας και αξιοποίησης αποτελεσμάτων Ε&ΤΑ, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Το ΕΚΤ είναι ο συντονιστής του Ελληνικού Κέντρου Αναδιανομής Καινοτομίας /ΕΚΤ, ένα από τα 68 ευρωπαϊκά Κέντρα Αναδιανομής Καινοτομίας. Στο Ελληνικό Κέντρο Αναδιανομής Καινοτομίας / ΕΚΤ συμμετέχουν ακόμη οι αναπτυξιακές εταιρείες: EANT Α.Ε., EBETAM Α.Ε., ΕΚΕΠΥ Α.Ε., ΕΟΜΜΕΧ Α.Ε., ΕΤΑΚΕΙ Α.Ε., ΕΤΑΤ Α.Ε., ΕΔΑΠ/ΤΠΘ. Στο πλαίσιο αυτό παρέχεται μεταξύ άλλων: Πληροφόρηση των ελληνικών φορέων, κυρίως Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ), για θέματα καινοτομίας, μεταφοράς τεχνολογίας, προστασίας δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, χρηματοδοτικών πόρων κ.ά. Υποστήριξη των ελληνικών φορέων για την επίτευξη διεθνικών συμφωνιών μεταφοράς τεχνολογίας. 12 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
Eπιδιώκεται έτσι η παραγωγική εκμετάλλευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, η ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και η δημιουργία επιχειρήσεων εντάσεως τεχνολογίας. Ακαδημαϊκ αδημαϊκό-ερευνητικό Δίκτυο ΠΑ Στο πλαίσιο αναβάθμισης της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης και του ερευνητικού έργου στην ΠΑ δημιουργείται ένα Ακαδημαϊκό - Ερευνητικό Δίκτυο (ΑΕΔ), Intranet, το οποίο διασυνδέεται με το ΕΔΕΤ και το ΕΚΤ παρέχοντας τις υπηρεσίες - δυνατότητές τους στους μαθητές, στους εκπαιδευτές και το ερευνητικό προσωπικό της ΠΑ. Στο ΑΕΔ εντάσσεται και ένα σύστημα Αυτοματισμού Βιβλιοθήκης, για την Επιστημονική Βιβλιοθήκη/ΣΠΑ, το οποίο δίνει τη δυνατότητα σε όλες ή σε επιλεγμένες θέσεις εργασίας του ΑΕΔ, να έχουν πρόσβαση στο πληροφοριακό υλικό της βιβλιοθήκης, που θα διαθέτει σε ηλεκτρονική μορφή. Τοπολογία Ανάπτυξης ΑΕΔ/ΠΑ Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική το ΑΕΔ/ΠΑ αναπτύσσεται σε ένα δίκτυο κορμού (backbone network) το οποίο διασυνδέει μεταξύ τους τα επιμέρους τοπικά δίκτυα. Το δίκτυο κορμού αποτελείται από: Το επιμέρους δίκτυο κορμού της Δεκέλειας, το οποίο καλύπτει τη διασύνδεση όλων των τοπικών δικτύων που αναπτύσσονται στη Δεκέλεια. Το κυρίως δίκτυο κορμού το οποίο συνδέει το δίκτυο της Δεκέλειας με τα δίκτυα της 120 ΠΕΑ, της ΣΠΑ (251 ΓΝΑ), της ΣΥΔ, της ΣΤΥΑ (128 ΣΕΤΗ) και του ΚΕΤΑ/ΕΤΗΜ. ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 13
Η διασύνδεση όλου του ΑΕΔ της ΠΑ με το Διαδίκτυο (Internet) και το ΕΚΤ γίνεται μέσω του ΕΔΕΤ από ένα σημείο εισόδου /εξόδου με χρήση μισθωμένου κυκλώματος του Ο- ΤΕ (σχήμα). 14 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών στις κτιριακές εγκαταστάσεις της Δεκέλειας το δίκτυο CAMPUS θα αναπροσαρμοστεί και θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα τοπικά δίκτυα : Το τοπικό δίκτυο της ΔΑΕ.. Το τοπικό δίκτυο της ΣΙ στο οποίο συνδέονται η ΣΜΑΕΚ, ΣΜΙΚ, το Διοικητήριο της Σχολής και η ΣΞΓ. Το τοπικό δίκτυο της ΣΠΑ στο οποίο συνδέονται το κεντρικό κτίριο, το κτίριο Πληροφορικής, το κτίριο της Βιβλιοθήκης και το ΣΕΣ. Το τοπικό δίκτυο της ΣΤΥΑ στο οποίο συνδέονται η ΔΑΕΚ, η ΔΣΕ, το Εργαστήριο Πληροφορικής, η Βιβλιοθήκη και το Διοικητήριο της Σχολής. ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 15
Δυνατότητες ΑΕΔ/ΠΑ. Η δημιουργία ενός Ακαδημαϊκού - Ερευνητικού Intarnet στην Π.Α. το οποίο διασυνδέεται με το ΕΔΕΤ και το ΕΚΤ δίνει τη δυνατότητα υποστήριξης νέων υπηρεσιών τηλεματικής στην ΠΑ. Συγκεκριμένα: Οι μαθητές, το εκπαιδευτικό προσωπικό και οι Επιτελείς ερευνητές της ΠΑ έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε παγκόσμιες πηγές πληροφόρησης Οι επιμέρους υποδομές των Σχολών σε επίπεδο μελετών και ερευνητικών προγραμμάτων ολοκληρώνονται με σύγχρονες τεχνολογίες τηλε-εργασίας, τηλε-εκπαίδευσης. Ερευνητικές συνεργασίες του έμψυχου επιστημονικού προσωπικού της Π.Α. σε Εθνικό και Κοινοτικό επίπεδο. Πρακτική άσκηση των μαθητών των Σχολών της ΠΑ σε τεχνολογίες αιχμής και εμπλουτισμός των προγραμμάτων εκπαίδευσης σε θέματα πληροφορικής. Υποστήριξη των αναγκαίων υπηρεσιών επικοινωνίας Βιβλιοθηκών των Εκπαιδευτικών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων του εσωτερικού και του εξωτερικού με τη Π.Α. Άμεση πληροφόρηση και ηλεκτρονική ενημέρωση από τις διεθνείς δικτυωμένες πηγές πληροφορίας (π.χ. World Wide Web) και βάσεις δεδομένων. Συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ των Στρατιωτικών Σχολών. Επικοινωνία με Ευρωπαϊκά Α.Ε.Ι. και πρόσβαση σε Υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυνατότητα ταχείας διεκπεραίωσης διοικητικών λειτουργιών των Στρατιωτικών Σχολών (παρακολούθηση σπουδών, προόδου σπουδαστών, κλπ) Τηλε-εκπαίδευση Η έννοια της τηλε-εκπαίδευσης στους κόλπους των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων δεν είναι πρωτόγνωρη. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ήδη τα μεγάλα Αμερικανικά πανεπιστήμια προσέφεραν τη δυνατότητα στους σπουδαστές τους να παρακολουθήσουν διαλέξεις και σημαντικές παρουσιάσεις με χρήση οπτικο-ακουστικών μέσων (κυρίως video και ειδικών films). Στα ι- δρύματα αυτά λειτουργούσε ειδική υπηρεσία η οποία στόχο είχε να καταγράψει και να αρχειοθετήσει τις διαλέξεις - παρουσιάσεις καθώς και το αντίστοιχο υλικό (σημειώσεις). Η ανάπτυξη των εφαρμογών πολυμέσων σε συνδυασμό με την ευρεία διάδοση του Internet καθώς και των δικτύων υψηλής ποιότητας και ταχύτητας έκανε εφικτή τη φύλαξη του εκπαιδευτικού υλικού σε ψηφιακή μορφή και τη μετάδοσή του μέσω των δικτύων δεδομένων. Έτσι η έννοια της τηλε-εκπαίδευσης λαμβάνει άλλες διαστάσεις εντός αυτού του πλαισίου των νέων τεχνολογιών. Ας αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ θεωρείται βασικό κριτήριο για την πρόσληψη ενός νέου καθηγητή η δυνατότητα του να δημιουργεί ο ίδιος τις σημειώσεις του μαθήματος του σε μορφή έτοιμη για το World Wide Web (WWW). Οι μορφές που λαμβάνει η τηλε-εκπαίδευση σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να ομαδοποιηθεί στις ακόλουθες κατηγορίες: 16 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
Διενέργεια σεμιναρίων όπου συμμετέχουν ομιλητές και κ κοινό κ σε ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες οι οποίες απέχουν σημαντικά ά μεταξύ τους. Σε αυτή την περίπτωση η έννοια του κλασσικού αμφιθεάτρου παραμένει. Οι σπουδαστές και ο ομιλητής βρίσκονται σε ειδικά διαμορφωμένα αμφιθέατρα όπου έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τους απομακρυσμένους ομιλητές καθώς και τους σπουδαστές που πραγματοποιούν ερωτήσεις μέσω οθονών προβολής. Οι οθόνες αυτές καλύπτουν εκτός από τους ομιλητές και το κοινό, τις σημειώσεις των ομιλητών καθώς και κάποιο πείραμα, παράδειγμα, το ο- ποίο πιθανά λαμβάνει χώρα σε κάποιο από τα αμφιθέατρα. Με αυτό τον τρόπο υλοποιείται ένα "ιδεατό" κατανεμημένο αμφιθέατρο το οποίο δίνει στους συμμετέχοντες την αίσθηση ότι βρίσκονται τελικά στον ίδιο χώρο. Κατ' αυτή την έννοια λοιπόν δεν πραγματοποιείται σημαντική απομάκρυνση από την παραδοσιακή εκπαιδευτική διαδικασία. Οι διδάσκοντες και οι μαθητές παραμένουν φυσικά πρόσωπα τα οποία έχουν άμεση επαφή μεταξύ τους και μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπρόσθετα, οι λύσεις αυτές δίνουν και εξαιρετικές δυνατότητες όσον αφορά στη χρησιμοποίηση των οπτικοακουστικών μέσων καθώς αυτά είναι πλήρως ενταγμένα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι το σενάριο αυτό δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής μικρού αριθμού απομακρυσμένων αμφιθεάτρων, καθώς είναι δύσκολο να εμφανίζονται ταυτόχρονα τα τεκταινόμενα σε μεγάλο αριθμό αιθουσών χωρίς να μειώνεται αισθητά η αποδοτικότητα της διδακτικής μεθόδου. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ όπου υπάρχει ήδη η σχετική υποδομή (στούντιο, τεχνικοί, σκηνοθέτες, δίκτυα υπερυψηλών ταχυτήτων) και μένει να εγκατασταθεί το απαραίτητο υλικό (ψηφιακές κάμερες και κωδικοποιητές, ψηφιακά συστήματα προβολής, ιδεατοί μαυροπίνακες κλπ.) Προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση έχουν κινηθεί και τα ελληνικά πανεπιστήμια. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι έχουν ήδη δημιουργηθεί και λειτουργούν ειδικές αίθουσες στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ). Οι αίθουσες αυτές, σε συνδυασμό με τα δίκτυα υψηλών ταχυτήτων τα οποία διασυνδέουν τα τρία ιδρύματα, δίνουν τη δυνατότητα διενέργειας κοινών μαθημάτων και διαλέξεων από απόσταση υλοποιώντας ακριβώς ένα κατανεμημένο "ιδεατό" α- μφιθέατρο όπως αυτό περιγράφηκε παραπάνω. Διαλέξεις οι οποίες αφού ψηφιακοποιηθούν είναι διαθέσιμες στους σπου- δαστές μέσω ειδικών διακομιστών (video servers). Τα μαθήματα αυτά μπορεί να μεταδίδονται ζωντανά μέσω του δικτύου της πανεπιστημιακής κοινότητας προς όλους τους ενδιαφερόμενους, χωρίς να δίνουν τη δυνατότητα όμως για τη διενέργεια ερωτήσεων από τους σπουδαστές. Τα μαθήματα έτσι είναι δυνατό να παρακολουθούν σπουδαστές οι οποίοι βρίσκονται σε κάποιο άλλο παράρτημα του πανεπιστημίου (χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα στον ελλαδικό χώρο αποτελεί το Πανεπιστήμιο Αιγαίου), ή και σπουδαστές οι οποίοι ανήκουν σε κάποιο άλλο πανεπιστήμιο και ενδιαφέρονται για το περιεχόμενο της διάλεξης. ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 17
Τέτοιας μορφής μαθήματα παρέχονταν και παλαιότερα σε μερικά πανεπιστήμια της Αμερικής. Βέβαια τα μαθήματα αυτά αφορούσαν κυρίως διαλέξεις οι οποίες είχαν ήδη πραγματοποιηθεί, καθώς ήταν αναγκαίος κάποιος χρόνος για τη δημιουργία του video του μαθήματος. Η α- νάπτυξη της τεχνολογίας των πολυμέσων καθώς και των δικτύων υπολογιστών δίνει τη δυνατότητα στο σπουδαστή μέσω του δικτύου να παρακολουθήσει τη διάλεξη που τον ενδιαφέρει στον προσωπικό του υπολογιστή ακόμα και τη χρονική στιγμή που αυτή λαμβάνει χώρα. Σε αρκετά πανεπιστήμια των ΗΠΑ καθώς και σε Αγγλία, Γερμανία τα μαθήματα - διαλέξεις ψηφιακοποιούνται και αποθηκεύονται σε ειδικούς video servers όπου εν συνεχεία οι σπουδαστές έχουν τη δυνατότητα να ανατρέξουν. Προς αυτή την κατεύθυνση προχωρούν και όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια της χώρας καθώς η παροχή τέτοιων υπηρεσιών προς τους σπουδαστές αποτελεί άμεση προτεραιότητα για την ακαδημαϊκή κοινότητα και επιπλέον αναβαθμίζει σημαντικά την παρεχόμενη εκπαίδευση. Δημιουργία εικονικ ονικών εκπαιδευτικών χώρων. χ Στο πλαίσιο ενός επιτυχημένου μαθήματος πρέπει να παρέχονται οι ακόλουθες λειτουργίες : 1. παρουσίαση της πληροφορίας - σημειώσεων 2. καθοδήγηση των μαθητών 3. πρακτική εξάσκηση 4. αξιολόγηση των συμμετεχόντων Στην περίπτωση των εικονικών εκπαιδευτικών χώρων με τη βοήθεια του παγκόσμιου ιστού (World Wide Web - WWW) παρέχονται μία ή περισσότερες από τις παραπάνω λειτουργίες. Α- νάλογα με το ποιες από τις παραπάνω λειτουργίες παρέχονται μπορούν να διακριθούν οι ακόλουθες περιπτώσεις: i. Δημιουργία μιας περιοχής (site) μέσω του οποίου οι σπουδαστές μπορούν να έχουν πρόσβαση στην πληροφορία - σημειώσεις του μαθήματος. Στις περιπτώσεις αυτές η πληροφορία είναι τις περισσότερες περιπτώσεις κείμενο μα είναι δυνατό να περιλαμβάνεται και υλικό με τη μορφή πολυμέσων. Η περίπτωση αυτή μοιάζει αρκετά με το δεύτερο σενάριο που παρουσιάστηκε παραπάνω όπου παλαιότερες διαλέξεις σε ψηφιακή μορφή ήταν διαθέσιμες προς τους σπουδαστές. ii. Δημιουργία μίας περιοχής όπου εκτός από το υλικό δίνεται η δυνατότητα στους σπουδαστές μέσω ενός "ηλεκτρονικού βήματος" να θέσουν ερωτήματα και να συζητήσουν ασύγχρονα θέματα σχετικά με το μάθημα βοηθώντας έτσι στην κατανόηση της πληροφορίας - σημειώσεων. Ταυτόχρονα μέσω ειδικής εφαρμογής ο καθηγητής έχει τη δυνατότητα μερικής α- ξιολόγησης των μαθητών κάνοντας ακριβώς χρήση αυτού του ηλεκτρονικού βήματος. iii. Δημιουργία εφαρμογής πολυμέσων μέσω της οποίας γίνεται προβολή του μαθησιακού υλικού. Μέσω της εφαρμογής οι σπουδαστές έχουν τη δυνατότητα να αφομοιώσουν μόνοι τους το υλικό του μαθήματος, ενώ ταυτόχρονα η εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα μέσω ασκήσεων να γίνει μερική αξιολόγηση των σπουδαστών. Τέλος η εφαρμογή παρέχει τη δυνατότητα υποβολής 18 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62
των παραδοτέων, κάποιας πιθανής εργασίας, η οποία συνοδεύει το μαθησιακό υλικό, και των ασκήσεων ώστε να είναι πιο ολοκληρωμένη η αξιολόγηση των σπουδαστών. Η περίπτωση αυτή αποτελεί ουσιαστικά ένα ολοκληρωμένο σύστημα αυτοδιδασκαλίας κάνοντας χρήση των υπηρεσιών που παρέχει η μοντέρνα τεχνολογία. iv. Η τελευταία περίπτωση αποτελεί ουσιαστικά επέκταση της προηγούμενης μόνο που γίνεται εκτενέστερη χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει ο παγκόσμιος ιστός (WWW). Έτσι δημιουργείται πέρα από την εφαρμογή πολυμέσων και ένα ηλεκτρονικό βήμα μέσω του οποίου γίνεται εφικτή η ασύγχρονη επικοινωνία μεταξύ σπουδαστών και διδάσκοντος. Ταυτόχρονα δημιουργείται εικονικός χώρος συζητήσεων (chat) στο πλαίσιο του μαθήματος όπου οι σπουδαστές μπορούν να ανταλλάξουν ιδέες και προβληματισμούς. Έτσι, σε αυτή την περίπτωση, γίνεται πλήρης χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει ο παγκόσμιος ιστός, ενώ η έννοια του εικονικού εκπαιδευτικού χώρου αποκτά μια πλήρη μορφή καθώς παρέχονται και οι τέσσερις βασικές λειτουργίες όπως αυτές παρουσιάστηκαν παραπάνω. Οι εικονικοί εκπαιδευτικοί χώροι έχουν αναπτυχθεί αρκετά σε μεγάλο αριθμό πανεπιστημίων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Στην αγορά υπάρχουν διαθέσιμα σχετικά εργαλεία για τη δημιουργία και διαχείριση τέτοιων χώρων (π.χ. WebCT). Πρέπει να τονιστεί όμως η χρήση τους είναι μέχρι σήμερα επικουρική καθώς δεν έχουν αντικαταστήσει πλήρως την παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας. Ó õ ì ð å ñ á ó ì á ô é ê Ü, ç ñ Þ ó ç ô ù í í Ý ù í ô å í ï ë ï ã é þ í ê á é ô ù í ä é ê ô ý ù í õ ð ï ë ï ã é ó ô þ í ó ô ç í å ê ð á é ä å õ ô é ê Þ ä é á ä é ê á ó ß á á ð ï ô å ë ï ý í ó Þ ì å ñ á ì ß á á ñ ê å ô Ü õ ð ï ó ü - ì å í ç å î Ý ë é î ç. Ç ð á ñ ï Þ ô Ý ô ï é ù í õ ð ç ñ å ó é þ í ó ô ï ð ë á ß ó é ï ô ç ò å ê ð á ß ä å õ ó ç ò á ð ü ô á ð á í å ð é ó ô Þ ì é á ê á é ô á á ê á ä ç ì á ú ê Ü é ä ñ ý ì á ô á õ ð ï â ï ç è Ü ô ü ó ï ô á å ð ß ì Ý ñ ï õ ò ì á è Þ ì á ô á ê á é ê ý ê ë ï õ ò ì á è ç ì Ü ô ù í ü ó ï ê á é ô ç í å î ï é - ê å ß ù ó ç ì å ô á í Ý á ì Ý ó á ê á é ô å í ï ë ï ã ß å ò. Ó ô ï ð í å ý ì á á õ ô ü è å ù ñ å ß ô á é ü ô é ç ð á ñ ï Þ õ ð ç ñ å ó é þ í ô ç ë å - å ê - ð á ß ä å õ ó ç ò å í ô ü ò å í ü ò ó ý ã ñ ï í ï õ å ê ð á é ä å õ ô é ê ï ý é - ä ñ ý ì á ô ï ò å ß í á é á ð á ñ á ß ô ç ô ç.  é â ë é ï ã ñ á ö ß á 1. h t t p : / / w w w. g r n e t. g r / 2. h t t p : / / w w w. n t u a. g r / 3. ÁíáóôÜóéïò ÊïõôïõìÜíïò, ÔÝóóåñá óåíáñéá ãéá ôçí ôçëå-åêðáßäåõóç, NETletter Éïýíéïò 1999 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôåý ïò 62 19