Οι μεηανάζηες ως τρήζηες ηων σπηρεζιών Πρωηοβάθμιας Φρονηίδας Υγείας ζηην Ελλάδα

Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2014) Τόμος 6,Τεύτος 4, 154-159 ISSN 1791-9649 Οι μεηανάζηες ως τρήζηες ηων σπηρεζιών Πρωηοβάθμιας Φρονηίδας Υγείας ζηην Ελλάδα Ρνύπα Ε. 1, Εσγξάθνπ Π. 2, Βαζηιόπνπινο Αξ. 3 1 MD, RN, PhD, Καζεγήηξηα Παλεπηζηεκίνπ Λεπθσζίαο Κύπξνπ 2 RN, Κέληξν Τγείαο Βάξδαο, Γ.Ν. Ζιίαο 3 RN, MSc, PhD Κέληξν Διέγρνπ θαη Πξόιεςεο Ννζεκάησλ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ζ κεηαλάζηεπζε ηνπ πιεζπζκνύ απνηειεί έλα πνιπδηάζηαην θαη πνιύπινθν πξόβιεκα ηεο ζύγρξνλεο επνρήο. Οη θνηλσληθέο, πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηζηηθέο αξλεηηθέο ζπγθπξίεο πνπ επηθξαηνύλ ζε πνιιά θξάηε θαη θνηλόηεηεο ηνπ θόζκνπ σζνύλ ηνπο πνιίηεο ζηελ αλαδήηεζε λέσλ ηόπσλ θαη πξννξηζκώλ κε ζθνπό ηε κόληκε ή πξνζσξηλή δηακνλή. Σα ηειεπηαία ρξόληα ε Διιάδα απνηειεί ρώξα κεηαλαζηεπηηθνύ πξννξηζκνύ κε απνηέιεζκα ηε καδηθή εηζξνή αηόκσλ κε δηαθνξεηηθά εζληθά θαη θπιεηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ εγθαηάζηαζε ηνπ πιεζπζκνύ ζηε ρώξα θαη ρξεζηκνπνίεζε ησλ δνκώλ θαη ησλ ππεξεζηώλ ηνπ θξάηνπο επέθεξε κηα αιιαγή ζην πνιηηηθό, νηθνλνκηθό θαη θνηλσληθό γίγλεζζαη, επεξεάδνληαο ζεκαληηθά ηα ζπζηήκαηα θαη ηα ππνζπζηήκαηα ηεο πνιηηείαο ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο. Ζ ρξήζε ησλ θνηλσληθώλ δνκώλ θαη ζπγθεθξηκέλα ηεο Πξσηνβάζκηαο Φξνληίδαο Τγείαο (Π.Φ.Τ), από ηνπο κεηαλάζηεο παξαηεξείηαη αξθεηά κεησκέλε ζε ζρέζε κε ηνπο γεγελείο θαηνίθνπο. Ζ ρξήζε ηεο Π.Φ.Τ. πεξηνξίδεηαη ζηελ αληηκεηώπηζε ελόο νμέσο πξνβιήκαηνο θαη ιηγόηεξν ζηελ πξόιεςε ηεο λόζνπ. Παξάγνληεο όπσο ε γιώζζα, ην πςειό νηθνλνκηθό θόζηνο παξνρήο ηαηξηθώλ ππεξεζηώλ θαζώο θαη νη απνκαθξπζκέλεο ππεξεζίεο Π.Φ.Τ. θαίλεηαη λα έρνπλ αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζηελ αλαδήηεζε ηαηξηθώλ παξνρώλ θαη λνζειεπηηθήο θξνληίδαο. εκαληηθόο δηαθαίλεηαη ν ξόινο ηεο πνιηηείαο θαη ησλ επαγγεικαηηώλ πγείαο ζηε ρξήζε ησλ ππεξεζηώλ ηεο Π.Φ.Τ από ην κεηαλαζηεπηηθό πιεζπζκό. Δλέξγεηεο όπσο ε άξζε ηνπ θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ θαη ε πινπνίεζε εμεηδηθεπκέλσλ πξνγξακκάησλ πξόιεςεο, κπνξεί λα ζπλεηζθέξνπλ ηα κέγηζηα ζηελ πγεία ησλ κεηαλαζηώλ. Λέξειρ κλειδιά: Mεηαλάζηεο, Πξσηνβάζκηα Φξνληίδα Τγείαο, Πξόιεςε, Διιάδα Τπεύθςνορ Αλληλογπαφίαρ: Βαζηιόπνπινο Αξ. e-mail:aristeilam@yahoo.gr 154

Interscientific Health Care (2014) Vol 6, Issue 4, 154-159 ISSN 1791-9649 Immigrants as users of primary health services in Greece Roupa Ε. 1, Zografou P. 2,Vasilopoulos Ar. 3 1 MD, RN, PhD, Professor University of Nikosia Cyprus 2 RN, Health Center os Varda, G.H. Hlias 3 RN, MSc, PhD Hellenic Center for Disease Control & Prevention ABSTRACT The migration is a multidimensional and complex problem of modern times. The social, political, economic and cultural negative circumstances prevailing in many states and communities of the world are pushing people into new places and destinations to permanent or temporary residence. In recent years, Greece is a country of immigration destination resulting in a entrance of people with different national and racial characteristics. The installation of the population in the country and use of structures and services of the state has a big change in the political, economic and social developments affecting major systems and subsystems of the state including the health system.the use of social structures and particularly of Primary Health Care, by immigrants occurs quite reduced compared to the native people. The use of Primary Health Care limited in emergencies situations and less in health prevention. Factors such as language, the high economic cost of providing medical services and remote Primary Health Care services seems to have a negative impact on search on medical treatment and nursing care. Important seen the role of the state and health professionals to use the Primary Health Care services from the immigrant population. Actions such as removing social exclusion and implementation of specialized prevention programs, can contribute greatly to the health of immigrants. Key words: Immigrants, Primary Health Care, Prevention, Greece ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ ηζηνξία ηεο κεηαλάζηεπζεο είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ αλζξώπηλε ηζηνξία. Οη άλζξσπνη κεηαλάζηεπαλ θαη ζπλερίδνπλ λα κεηαλαζηεύνπλ ηόζν ζε ρώξεο ηεο ίδηαο επείξνπ όζν θαη ζε άιιεο επείξνπο. Οη ιόγνη πνπ σζνύλ ηνπο αλζξώπνπο λα κεηαλαζηεύνπλ πνηθίινπλ. Οη θνηλσληθννηθνλνκηθέο αιιαγέο, ην επίπεδν δηαβίσζεο, ε έιιεηςε επθαηξηώλ θαζώο θαη ε πνιηηηθή αβεβαηόηεηα απνηεινύλ ηνπο θύξηνπο παξάγνληεο πνπ σζνύλ ηνπο αλζξώπνπο λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρώξα θαηαγσγήο ηνπο. 1,2,3 Ζ κεηαλάζηεπζε απνηειεί έλα παγθόζκην θαηλόκελν κε άκεζεο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηζκηθέο επηπηώζεηο. ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο ν αξηζκόο ησλ κεηαλαζηώλ αληηζηνηρεί ζην 13% ηνπ ζπλνιηθνύ πιεζπζκνύ ησλ Ζ.Π.Α. ηελ Δπξώπε ν αξηζκόο ησλ κεηαλαζηώλ ζε ρώξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ην έηνο 2010 αλήιζε ζηα 3,1 εθαηνκκύξηα πνιηηώλ ελώ ε κεηαλάζηεπζε ζε ρώξεο έθηνο Δπξσπατθήο Έλσζεο αλήιζε ζηα 2 εθαηνκκύξηα πνιηηώλ. ύκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ Οξγαληζκνύ Ζλσκέλσλ Δζλώλ (Ο.Ζ.Δ.), ε Δπξώπε έσο ην 2025 ζα δερζεί πεξίπνπ 16 εθαηνκκύξηα κεηαλάζηεο. 2,3 Ζ ξαγδαία θαη ε ζπλερήο κεηαλάζηεπζε ζηνλ Διιαδηθό ρώξν επέθεξε κηα πνιηηηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή αιιαγή κε άκεζν αληίθηππν ζηηο θνηλσληθέο δνκέο θαη ζηελ πιεζπζκηαθή ζύλζεζε Cor. Author: Vasilopoulos Ar. e-mail:aristeilam@yahoo.gr 155

ηεο ρώξαο. Οη Μεηαλάζηεο ηεο Διιάδαο ππνινγίδνληαη πεξίπνπ ζην έλα εθαηνκκύξην ελώ ν ξπζκόο εηζξνήο παξακέλεη πςειόο. 3 Ο ζπλερώο απμαλόκελνο ξπζκόο Μεηαλαζηώλ θαίλεηαη λα έρεη άκεζε επίδξαζε ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ζε θάζε ρώξα ππνδνρήο. Ζ δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ησλ ελλνηώλ πγείαο θαη αζζέλεηαο, ε ύπαξμε ρξόλησλ λνζεκάησλ ή ινηκσδώλ θαηαζηάζεσλ θαζώο θαη ηα πξνβιήκαηα επηθνηλσλίαο ησλ Μεηαλαζηώλ κε ηνπο Δπαγγεικαηίεο Τγείαο, απνηεινύλ κεξηθέο από ηηο αηηίεο ελόο κεγάινπ πξνβιήκαηνο πνπ απαζρνιεί έληνλα ηόζν ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνύο, ηηο θπβεξλήζεηο όζν θαη ην πγεηνλνκηθό ζύζηεκα ηεο θάζε ρώξαο. 4,5,6 Ζ ρξήζε ησλ Τπεξεζηώλ Τγείαο από ηνπο Μεηαλάζηεο πξαγκαηνπνηείηαη κε κηθξόηεξε ζπρλόηεηα ζε ζρέζε κε ηνπο γεγελείο. Ζ πξόιεςε θαη ε ρξήζε ππεξεζηώλ Πξσηνβάζκηαο Φξνληίδαο Τγείαο δελ ηπγράλεη θαζνιηθήο απνδνρήο από ηνπο Μεηαλάζηεο. Σα θύξηα αίηηα ηνπ πξνβιήκαηνο απηνύ θαίλεηαη λα ζρεηίδνληαη κε ηελ πεξηνξηζκέλε γλώζε γηα ηνπο ηξόπνπο θαη ηνπο θνξείο παξνρήο ησλ Τπεξεζηώλ Τγείαο ηεο ρώξαο ππνδνρήο θαζώο θαη ε δπζθνιία ζηελ επηθνηλσλία κε ηνπο Δπαγγεικαηίεο Τγείαο. 4,5,6 Οη Μεηαλάζηεο απνηεινύλ κηα πιεζπζκηαθή νκάδα κε απμεκέλν θίλδπλν θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ. Ζ ηζόηηκε πξόζβαζε Μεηαλαζηώλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηε ζηέγε, ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ πγεία ζα ζπκβάιιεη ηα κέγηζηα ζηελ θνηλσληθή ηνπο έληαμε, ζηελ πξόιεςε ησλ αληζνηήησλ θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο Γεκόζηαο Τγείαο. θνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο απνηέιεζε ε δηεξεύλεζε ηεο ρξήζεο ησλ ππεξεζηώλ Πξσηνβάζκηαο Φξνληίδαο Τγείαο από ηνπο Μεηαλάζηεο πνπ δηακέλνπλ ζηελ Διιάδα θαζώο θαη ν πξνζδηνξηζκόο ησλ παξαγόλησλ πνπ απνηξέπνπλ ηελ πξνζέιεπζε ζε δνκέο Τγεηνλνκηθήο Πεξίζαιςεο θαη Πξόιεςεο. Η ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΗ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Σν κεγαιύηεξν θύκα κεηαλάζηεπζεο ζηελ Διιάδα παξαηεξήζεθε ηε δεθαεηία ηνπ 1990. Από ην 1995 θαη κεηά έλα κεγάιν θύκα νηθνλνκηθώλ Μεηαλαζηώλ από ρώξεο ησλ Βαιθαλίσλ θαη ηεο Αλαηνιηθήο Δπξώπεο θπξίσο όκσο από ηελ Αιβαλία εηζέξρεηαη ζηνλ Διιαδηθό ρώξν, κεηαβάιινληαο ηηο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο δνκέο ηεο ρώξαο, δεκηνπξγώληαο ηαπηόρξνλα κηα λέα ηάμε πξαγκάησλ ζην πνιηηηζκηθό θαη πνιηηηζηηθό γίγλεζζαη ηεο ρώξαο. Σα ηειεπηαία ρξόληα νη πνιηηηθέο αλαηαξάμεηο ρσξώλ ηεο Μέζεο Αλαηνιήο, ηεο Αζίαο θαη ηεο Δπξώπεο, επέθεξαλ έλα κεγάιν κεηαλαζηεπηηθό θύκα ζηελ Διιάδα ην νπνίν ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα. 2,3 Ο πιεζπζκόο ησλ Μεηαλαζηώλ ζηελ Διιάδα, δηαρσξίδεηαη ζε άηνκα κε ή ρσξίο άδεηα παξακνλήο, παηδηά Μεηαλαζηώλ ή Μεηαλάζηεο δεύηεξεο γεληάο, νη αηηνύληεο αζύινπ, πξόζθπγεο κε ή ρσξίο ηε ρνξήγεζε αζύινπ. 3 Σα δεκνγξαθηθά θαη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Μεηαλαζηώλ πνηθίινπλ, ελώ θαίλεηαη λα έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηε ρώξα πξνέιεπζεο. ρεηηθά κε ην θύιν ηνπ κεηαλαζηεπηηθνύ πιεζπζκνύ ηεο Διιάδαο, νη άλδξεο απνηεινύλ ηελ πιεηνςεθία ησλ Μεηαλαζηώλ ησλ ρσξώλ ηεο Αζίαο, ελώ ζηηο κεηαλαζηεπηηθέο νκάδεο ησλ ρσξώλ ηεο πξώελ νβηεηηθήο Έλσζεο, εμέρνπζα ζέζε θαηέρνπλ νη γπλαίθεο. 2,3,5,6 Ζ ειηθηαθή θαηαλνκή πεξηιακβάλεη έλα κεγάιν θάζκα ειηθηώλ κε ηελ πιεηνςεθία λα απνηειείηαη από άηνκα 15 έσο 44 εηώλ. Ωο πξνο ην κνξθσηηθό επίπεδν ησλ Μεηαλαζηώλ πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα, νη πεξηζζόηεξνη είλαη απόθνηηνη Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο κε ηηο γπλαίθεο λα εκθαλίδνπλ κεγαιύηεξν πνζνζηό απνθνίηεζεο ηόζν από Γεπηεξνβάζκηα όζν θαη από Σξηηνβάζκηα ηδξύκαηα. 2,5 ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΤΓΔΙΑ ΣΩΝ ΜΔΣΑΝΑΣΩΝ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Ζ πγεία ησλ Μεηαλαζηώλ απνηειεί έλα κείδνλ πξόβιεκα Γεκόζηαο Τγείαο, ηόζν ζε παγθόζκην επίπεδν όζν θαη ζην πγεηνλνκηθό ζύζηεκα ηεο ρώξαο ππνδνρήο. Ζ Διιάδα όπσο θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε δέρεηαη Μεηαλάζηεο από ρώξεο κε ρακειό δεκνζηννηθνλνκηθό επίπεδν θαη πιεκκειείο Τπεξεζίεο Τγείαο. Σα ινηκώδε λνζήκαηα όπσο ε θπκαηίσζε, νη επαηίηηδεο, θαη ν ηόο ηεο αλζξώπηλεο αλνζναλεπάξθεηαο (HIV), παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα πςειό επηπνιαζκό ζην κεηαλαζηεπηηθό πιεζπζκό. Δπηπιένλ νη Μεηαλάζηεο παξνπζηάδνληαη πην επάισηνη ζηελ εκθάληζε πξνβιεκάησλ πγείαο, ιόγσ θαθώλ ζπλζεθώλ δηαβίσζεο θαη ηνπ θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ πνπ βηώλνπλ ζηηο ρώξεο ππνδνρήο. 7-10 Πξόζθαηεο κειέηεο ησλ Papaventsis θαη ζπλ., (2010), θαη Kanavaki θαη ζπλ., (2006), θαηαδεηθλύνπλ κηα ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αλνδηθή ηάζε ηνπ πνζνζηνύ ησλ Μεηαλαζηώλ αζζελώλ κε θπκαηίσζε, ελώ ζύκθσλα κε ηνπο εηδηθνύο επηζηήκνλεο, ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθέο παξνπζηάδνληαη νη πνιπαλζεθηηθέο κνξθέο ηεο λόζνπ. 7,8 ρεηηθά κε ηελ HIV ινίκσμε, ν Nikolopoulos θαη ζπλ., (2005), αλαθέξεη όηη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία παξνπζηάδεηαη κηα απμεηηθή ηάζε όζνλ αθνξά ηα αλαθεξόκελα θξνύζκαηα ζε Μεηαλάζηεο. ηελ Διιάδα παξαηεξείηαη κε πςειή ελδεκηθόηεηα ηνπ ζηειέρνπο HIV-1 πνπ ζύκθσλα κε ηνπο εηδηθνύο νθείιεηαη ζηε κεηαλάζηεπζε. 9 Ο επηπνιαζκόο ηεο Ζπαηίηηδαο Β θαη C δηαθέξεη ζεκαληηθά κεηαμύ δηαθνξεηηθώλ πεξηνρώλ. πγθεθξηκέλα ε Διιάδα είλαη κηα ρώξα κε ελδηάκεζε ελδεκηθόηεηα ηεο Ζπαηίηηδαο Β θαη ρακειή ελδεκηθόηεηα ηεο Ζπαηίηηδαο C, ελώ ηα ηειεπηαία ρξόληα δηαπηζηώλεηαη κείσζε ηνπ επηπνιαζκνύ ηεο λόζνπ ζην γεληθό πιεζπζκό, σο απνηέιεζκα ησλ κέηξσλ πξόιεςεο θαη πεξίζαιςεο. Ωζηόζν ππάξρνπλ νκάδεο Μεηαλαζηώλ κε πςειή ελδεκηθόηεηα ηεο Ζπαηίηηδαο Β από ρώξεο όπσο Αιβαλία, Ν.Α Αζία θαη ρώξεο ηεο πξώελ νβηεηηθήο Έλσζεο. 10 Ζ καδηθή εηζξνή ησλ Μεηαλαζηώλ ζε ζπλδπαζκό ηόζν κε ηελ αλεπαξθή νξγάλσζε ησλ ππνδνκώλ γηα ηελ ππνδνρή ηνπο όζν θαη ηα παξαηεξνύκελα θαηλόκελα γθεηνπνίεζεο, απνηέιεζαλ παξάγνληεο επηβάξπλζεο ηεο ςπρηθήο ηνπο πγείαο. 11,12 Ο επηπνιηηηζκόο («αμοιβαίες μεηαβολές ποσ προκύπηοσν όηαν άηομα ή ομάδες από διαθορεηικό πολιηιζμικό σπόβαθρο έρτονηαι ζε άμεζη και διαρκή επαθή») απνηειεί ζηξεζζνγόλν δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο, ν νπνίνο ζπλνδεύεηαη από πςειή λνζεξόηεηα θαη ζλεζηκόηεηα ζηνπο Μεηαλάζηεο ζπγθξηηηθά κε ην γεγελή πιεζπζκό. Οη δηαδηθαζίεο πξνζαξκνγήο ζηε ρώξα ππνδνρήο είλαη πνιύπινθεο 156

κε ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζηελ ςπρηθή ηνπο πγεία. ύκθσλα κε ηνπο Madiakos θαη ζπλ., (2008) νη ςπρνθνηλσληθέο αληημνόηεηεο όπσο ην κεγάιν κέγεζνο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ην ρακειό κνξθσηηθό επίπεδν ησλ γνλέσλ επηδξνύλ ζηελ ςπρηθή πγεία ησλ Μεηαλαζηώλ όπνπ εθδειώλεηαη κε δηάρπηεο δηαηαξαρέο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαζώο θαη κε έληνλν άγρνο θαη θαηάζιηςε. 11,12 ρεηηθά κε ηα πξνβιήκαηα πγείαο ησλ κεηαλαζηώλ ζύκθσλα κε ηελ Nies θαη ζύλ., 13 νη κεηαλάζηεο απνηεινύλ πςειή νκάδα θηλδύλνπ γηα εξγαηηθά αηπρήκαηα, κπνζθειεηηθά πξνβιήκαηα θαη ηξαπκαηηζκνύο, ιόγσ ηεο θύζεο ηεο εξγαζίαο ηνπο σο επνρηαθνί εξγάηεο-ηεο ή σο εξγάηεο ζε αγξνηηθά επαγγέικαηα. Κάηη αλάινγν ζπκβαίλεη θαη ζηελ Διιάδα κε ηελ πιεηνςεθία ησλ κεηαλαζηώλ θαη ησλ δύν θύισλ εξγάδνληαη σο αλεηδίθεπηνη εξγάηεο ηεο, ζε νηθνδνκέο θαζώο θαη ζηνλ αγξνηηθό ηνκέα κε έλα κεγάιν πνζνζηό λα κελ δειώλεηαη από είηε από ηνπο εξγνδόηεο είηε ιόγσ κεηαθηλήζεσλ. 14 Η ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΤΠΗΡΔΙΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΣΙΓΑ ΤΓΔΙΑ ΑΠΟ ΜΔΣΑΝΑΣΔ Ζ πξόζβαζε ησλ Μεηαλαζηώλ ζηηο Τπεξεζίεο Τγείαο απνηειεί βαζηθή παξάκεηξν γηα ηελ έληαμή ηνπο ζηελ Διιεληθή θνηλσλία, ηε δηαζθάιηζε ηεο Γεκόζηαο Τγείαο θαη ηεο άξζεο ηνπ θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ. Ζ κεηαλαζηεπηηθή λνκνζεζία παξέρεη ηα ίδηα δηθαηώκαηα, κε απηά ησλ Διιήλσλ, όζνλ αθνξά ηελ αζθάιηζε θαη θνηλσληθή πξνζηαζία ησλ Μεηαλαζηώλ δίλνληαο παξνρέο όπσο ε ηαηξνθαξκαθεπηηθή θαη ε λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε, ην επίδνκα αζζελείαο, αηπρήκαηνο, κεηξόηεηαο θαη ηέινο ρνξήγεζε αλαπεξηθήο ζύληαμεο ζε αζζελήο κε αλαπεξία, ιόγσ θπζηθήο λόζνπ ή εξγαηηθνύ αηπρήκαηνο. 14 Λακβάλνληαο ππόςε ηε κεγάιε έθηαζε ηεο παξάλνκεο εξγαζίαο, πνιινί λόκηκα δηακέλνληεο Μεηαλάζηεο, ζηεξνύληαη θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη επνκέλσο δσξεάλ πξόζβαζεο ζηηο Γεκόζηεο Τπεξεζίεο Τγείαο. ηνπο παξάλνκνπο Μεηαλάζηεο δίλεηαη ην δηθαίσκα ηεο πξόζβαζεο ζε δνκέο παξνρήο Τπεξεζηώλ Τγείαο κόλν ζε επείγνπζεο θαηαζηάζεηο θαη κέρξη ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο πγείαο ηνπο. 4,14 Ζ Πξσηνβάζκηα Φξνληίδα Τγείαο, (Π.Φ.Τ), απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ζηελ δηάξζξσζε ελόο άξηηνπ θαη νινθιεξσκέλνπ πγεηνλνκηθνύ ζπζηήκαηνο θάζε ζύγρξνλεο ρώξαο. Οη δνκέο ηεο Π.Φ.Τ θαηέρνπλ ζεκαληηθό ξόιν ηόζν ζηελ αληηκεηώπηζε νμέσλ ή ρξόλησλ πξνβιεκάησλ πγείαο όζν θαη ζηελ πξόιεςε ησλ λνζεκάησλ θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο ησλ Μεηαλαζηώλ. 15,16 Ζ ρξήζε ησλ ππεξεζηώλ ηεο Π.Φ.Τ από ηνπο Μεηαλάζηεο είλαη πιεκκειήο θαη θπξίσο αθνξά ηελ αληηκεηώπηζε ελόο νμέσο πξνβιήκαηνο πγείαο θαη ιηγόηεξν ζηελ πξόιεςε ή ηελ απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο. Ο πξνζπκπησκαηηθόο έιεγρνο δε ηπγράλεη απνδνρήο ζηελ θνηλσλία ησλ Μεηαλαζηώλ κε απνηέιεζκα λα παξαηεξείηαη κεησκέλε ζπκκεηνρή ζηα πξνγξάκκαηα πξόιεςεο θαη αγσγήο πγείαο. 5,13 Πξαγκαηνπνηνύλ ιηγόηεξν ζπρλά πξνιεπηηθέο εμεηάζεηο όπσο ν έιεγρνο θαηά Παπαληθνιάνπ, ε καζηνγξαθία, ν έιεγρνο ηνπ πξνζηαηηθνύ αληηγόλνπ, ην αληηγξηππηθό εκβόιην. 14 Δπηπιένλ ηα παηδηά ησλ κεηαλαζηώλ εκβνιηάδνληαη ιηγόηεξν ζπρλά ζε ζρέζε κε ηα παηδηά ησλ γεγελώλ θαη γεληθόηεξα ιακβάλνπλ ιηγόηεξν ζπρλά πξνιεπηηθή θξνληίδα. 14 Ο ηαθηηθόο θαη αληηγξηπηθόο εκβνιηζκόο, ηόζν ζε ελήιηθεο όζν θαη ζηα παηδηά, παξακέλεη κηθξόο ελώ δελ ηεξνύληαη πηζηά ηα επαλαιεπηηθά ζρήκαηα. 8 ε πξόζθαηε κειέηε ηεο Μαζηξαπά Δ., θαη ζπλ. 17 ζρεηηθά κε ηελ εκβνιηαζηηθή θάιπςε ηνπ παηδηαηξηθνύ πιεζπζκνύ ζε Κέληξν Τγείαο ηεο Πεξηθέξεηαο δηαπηζηώζεθε ηα παηδηά ησλ κεηαλαζηώλ ζε πνζνζηό 52% λα έρνπλ ιάβεη ιηγόηεξεο δόζεηο ηνπ εκβνιίνπ από ην Δζληθό Πξόγξακκα Δκβνιηαζκώλ. Πεξηνξηζκέλε πξνζέιεπζε ζηηο Πξσηνβάζκηεο δνκέο παξαηεξείηαη θαη γηα ηελ δηεξεύλεζε Λνηκσδώλ θαηαζηάζεσλ όπσο ε Ζπαηίηηδα Α, Β ή C, ν HIV, θαη ε Φπκαηίσζε. Οη Μεηαλάζηεο σο θνξείο ή ππνςία Λνηκώδνπο λνζήκαηνο κε ην θόβν ηνπ θνηλσληθνύ θαη εξγαζηαθνύ απνθιεηζκνύ, δελ απεπζύλνληαη ζηηο Τπεξεζίεο Τγείαο ηεο ρώξαο ελώ αληίζεηα επηζπκνύλ θαη πξαγκαηνπνηνύλ κεηάβαζε ζηε ρώξα πξνέιεπζήο ηνπο γηα ζεξαπεία ή απνθαηάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο. 9,10 Οη Μεηαλάζηεο πνπ πξνέξρνληαη από Αλαηνιηθέο θαη Αθξηθαληθέο ρώξεο, θαίλεηαη λα κελ απνδέρνληαη θαη λα κελ αλαδεηνύλ ηηο Τπεξεζίεο Τγείαο, ιόγσ ηνπ Γπηηθνύ ηξόπνπ δσήο. Ζ εμέηαζε θαη πεξηπνίεζε ηνπ αζζελνύο από άηνκν αληίζεηνπ θύινπ, ε ληξνπή πνπ ληώζνπλ νη Μνπζνπικάλεο γηα ηελ έθζεζε ηνπ γπκλνύ ζώκαηνο ζηνπο εμεηαζηέο θαη θξνληηζηέο θαζώο θαη ε ρξήζε εηδηθνύ πιηθνηερληθνύ εμνπιηζκνύ, έξρεηαη ελάληηα ζηα ζξεζθεπηηθά, πνιηηηζκηθά θαη πνιηηηζηηθά ηνπο πηζηεύσ απνκαθξύλνληάο ηνπο από ηηο ηαηξηθέο 6,14 18 ππεξεζίεο ηεο ρώξαο καο. Ζ ελζάξξπλζε ησλ Μεηαλαζηώλ γηα ελεξγό ζπκκεηνρή ζηηο ππεξεζίεο Πξσηνβάζκηαο Φξνληίδαο Τγείαο, απνηειεί έλα δύζθνιν θαη επίπνλν εγρείξεκα, ελώ απαηηεί ηελ ελεξγνπνίεζε όισλ ησλ πνιηηηθώλ θαη ζεζκηθώλ θνξέσλ. Οη Δπαγγεικαηίεο Τγείαο σο αλαπόζπαζην θνκκάηη ηνπ Δζληθνύ πζηήκαηνο Τγείαο, πξέπεη λα ηεξνύλ θαη λα εθαξκόδνπλ ηηο αξρέο ηεο Γηαπνιηηηζκηθήο θξνληίδαο θαη ζεξαπείαο, λα ελζαξξύλνπλ ηε ζπκκεηνρή ησλ Μεηαλαζηώλ ζηηο Τπεξεζίεο Τγείαο θαη λα πινπνηνύλ πξνγξάκκαηα πξόιεςεο εηδηθά ζρεδηαζκέλα γηα ηνπο Μεηαλάζηεο. ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΣΩΝ ΜΔΣΑΝΑΣΩΝ ΣΗ ΥΡΗΗ ΤΠΗΡΔΙΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΣΙΓΑ ΤΓΔΙΑ Οη πεξηζζόηεξνη Μεηαλάζηεο κε ηελ άθημή ηνπο ζηε ρώξα ππνδνρήο, έξρνληαη αληηκέησπνη κε δπζκελείο πνιηηηθέο, πνιηηηζηηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Σν πγεηνλνκηθό ζύζηεκα ηεο ρώξαο απνηειεί έλα δπζπξόζηην ζεκείν ζηελ αλαδήηεζε Τπεξεζηώλ Τγείαο κε κηθξή απήρεζε ζην κεηαλαζηεπηηθό πιεζπζκό. 19 Ζ Πξσηνβάζκηα Φξνληίδα Τγείαο δε ζπγθεληξώλεη, όπσο αλακελόηαλ, ηελ πξνηίκεζε ησλ Μεηαλαζηώλ, ιόγσ ησλ απνκαθξπζκέλσλ θαη δπζπξόζηησλ δνκώλ ηεο, ηνπ πςεινύ θόζηνπο (όπσο ην ζεσξνύλ νη Μεηαλάζηεο) θαη ηεο απνπζίαο ελόο εμεηδηθεπκέλνπ δηαπνιηηηζκηθνύ ζεξαπεπηηθνύ δηθηύνπ πξόιεςεο. Ο ζεκαληηθόηεξνο παξάγνληαο πνπ απνζαξξύλεη ηνπο Μεηαλάζηεο ζηελ αλαδήηεζε νπνηαζδήπνηε ηαηξηθήο παξνρήο είλαη ε ρξήζε ηεο γιώζζαο θαη ε θαηαλόεζε ησλ ηαηξηθώλ όξσλ. Ζ κε επαξθήο γλώζε ηεο γιώζζαο επηθνηλσλίαο ηεο ρώξαο κεηαλάζηεπζεο εκπνδίδεη ηελ επηθνηλσλία ηνπ αζζελνύο κε ηνλ 157

Δπαγγεικαηία Τγείαο ηόζν ζηελ πξνώζεζε ησλ ηαηξηθώλ παξεκβάζεσλ όζν θαη ζηελ απνδνρή ησλ ζπκβνπιώλ, ησλ νδεγηώλ ή ηελ αλάιπζε ηνπ ζεξαπεπηηθνύ πιάλνπ ηεο πγεηνλνκηθήο δηεπηζηεκνληθήο νκάδαο, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία αηζζήκαηνο αλαζθάιεηαο, αληθαλνπνίεζεο θαη αβεβαηόηεηαο, σο πξνο ηηο Τπεξεζίεο Τγείαο. 19 Οη δνκέο Π.Φ.Τ ζηελ Διιάδα ραξαθηεξίδνληαη σο ππνζπζηήκαηα πγείαο ηα νπνία δηαθαηέρνληαη από ην δηθό ηνπο νξγαλσηηθό πιαίζην, μερσξηζηό επνπηεύνληα θνξέα, δηαθνξεηηθή πεγή ρξεκαηνδόηεζεο, ελώ παξαηεξνύληαη αληζόηεηεο ζε επίπεδν παξνρήο εηζθνξώλ θαη παξνρώλ. 5,6,14 Οη απνκαθξπζκέλεο θαη δπζπξόζηηεο δνκέο ηεο Π.Φ.Τ, θαίλεηαη λα έρνπλ άκεζε επίπησζε ζηελ παξνρή Τπεξεζηώλ Τγείαο ζηνπο Μεηαλάζηεο πνπ αζρνινύληαη κε αγξνηηθέο εξγαζίεο. Οη αγξνηνεξγάηεο απνηεινύλ έλα κεηαθηλνύκελν πιεζπζκό πνπ κεηαθηλείηαη από πεξηνρή ζε πεξηνρή, θαηά βάζε αγξνηηθή. Οη ζπλερείο κεηαθηλήζεηο ησλ αγξνηώλ Μεηαλαζηώλ δεκηνπξγνύλ κηα ζεηξά αξλεηηθώλ ζπλαηζζεκάησλ όπσο θόβνο, θαρππνςία, άγρνο κε απνηέιεζκα λα παξακεξίδεηαη νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ελόο πξνγξάκκαηνο αγσγήο πγείαο ελώ ε ρξήζε ησλ ππεξεζηώλ Π.Φ.Τ. γίλεηαη κόλν ζε πεξηπηώζεηο νμέσλ θαηαζηάζεσλ. 1,14,16 Οη ζπλερείο κεηαθηλήζεηο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνύ πιεζπζκνύ, ην γεσγξαθηθό πεξηβάιινλ ηνπ ηόπνπ δηακνλήο, ην επάγγεικα, νη αληηιήςεηο γύξσ από ηελ πγεία, νη γλώζεηο, νη αμίεο, ε εθπαίδεπζε αιιά θαη ην πώο αληηιακβάλεηαη ην άηνκν ηηο ππεξεζίεο ηε Π.Φ.Τ., απνηεινύλ παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνύλ κηα ζεηξά αξλεηηθώλ ζπλαηζζεκάησλ θαη απνζηξνθήο ζηελ αλαδήηεζε Ηαηξηθώλ ππεξεζηώλ. 5,6,13 Σν πςειό νηθνλνκηθό θόζηνο (όπσο ην ζεσξνύλ νη Μεηαλάζηεο) απνηειεί κηα ζεκαληηθή παξάκεηξνο πνπ απνζαξξύλεη ηνπο Μεηαλάζηεο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ Π.Φ.Τ. ύκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα κειέηεο ησλ Galanis θαη ζπλ., (2012), ζε δείγκα 191 Μεηαλαζηώλ ζηελ Διιάδα, ηα θπξηόηεξα πξνβιήκαηα πγείαο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη Μεηαλάζηεο ζρεηηθά κε ηηο Τπεξεζίεο Τγείαο ζηελ Διιάδα, ζρεηίδνληαη κε ηε δπζθνιία επηθνηλσλίαο κε ηνπο Δπαγγεικαηίεο Τγείαο θαζώο θαη κε ην πςειό νηθνλνκηθό θόζηνο. 13 Όπσο θαηαθαίλεηαη από ηε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο ε γιώζζα επηθνηλσλίαο, ηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Μεηαλαζηώλ αιιά θαη ην πςειό νηθνλνκηθό θόζηνο ησλ Τπεξεζηώλ Τγείαο, δεκηνπξγνύλ έλα αξλεηηθό πεδίν δξάζεο ησλ Δπαγγεικαηηώλ Τγείαο ελώ ηαπηόρξνλα ππνβαζκίδεηαη ε πγεία ησλ Μεηαλαζηώλ. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ - ΠΡΟΣΑΔΙ Ζ πξόζβαζε ησλ Μεηαλαζηώλ ζηηο Τπεξεζίεο Τγείαο απνηειεί έλα πνιππαξαγνληηθό πξόβιεκα κε ζνβαξέο επηπηώζεηο ζηε Γεκόζηα Τγεία ηεο Υώξαο. Ζ Π.Φ.Τ. νθείιεη λα πιεζηάζεη ηνπο νηθνλνκηθνύο Μεηαλάζηεο, λα πξνζηαηεύζεη ηηο θπιεηηθέο Δζληθέο κεηνλόηεηεο θαη λα πιαηζηώζεη ηηο απνκνλσκέλεο κεηαλαζηεπηηθέο νκάδεο ζηνλ θνηλσληθό ηζηό κε ηε βνήζεηα ησλ Δπαγγεικαηηώλ Τγείαο, ησλ ζεζκηθώλ θαη άιισλ θνξέσλ. Οη Δπαγγεικαηίεο Τγείαο κε ην πςειό επηζηεκνληθό, επαγγεικαηηθό θαη αλζξσπηζηηθό ηνπο θξόληκα, κπνξνύλ λα εθαξκόζνπλ πνιιαπιέο ςπρνθνηλσληθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλνηηθνύ επηπέδνπ παξεκβάζεηο κε ζηόρν ηελ ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε θαη έληαμε ησλ Μεηαλαζηώλ ζηελ πξόιεςε θαη θαζνδήγεζε ζε ζέκαηα πγείαο. Ζ δηαπνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε ηεο πγείαο ησλ Μεηαλαζηώλ θαζώο θαη ε ζπλερήο εθπαίδεπζε ησλ Δπαγγεικαηηώλ Τγείαο ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κεηαλαζηεπηηθό πιεζπζκό, κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ αλάπηπμε ελόο ζεηηθνύ θιίκαηνο πνπ λα δηαθαηέρεηαη από εκπηζηνζύλε θαη δεθηηθόηεηα γηα ηηο ππεξεζίεο Π.Φ.Τ. Σέινο, ζεκαληηθόο δηαθαίλεηαη ν ξόινο ηεο πνιηηείαο. Ζ ειεύζεξε θαη ηζόηηκε πξόζβαζε ηόζν ησλ λόκηκσλ όζν θαη παξάλνκσλ Μεηαλαζηώλ ζηηο ππεξεζίεο Π.Φ.Τ., κπνξεί λα ζπκβάιεη ηα κέγηζηα ζηε βειηίσζε ηεο πγείαο ηνπο, ζηελ πξνάζπηζε ηεο Γεκόζηαο Τγείαο θαη ζηελ νινθιεξσκέλε εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ πξόιεςεο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Παξαιίθαο Θ., Σδαβέιαο Γ., Ραθηόπνπινο Β. Παπαζαλαζίνπ Η., Λαραλά Δ., Κππαξίζε Γ. Γηεξεύλεζε ησλ ηζηγγάλσλ ηεο Θεζζαιίαο ζε ζέκαηα Τγείαο. Νοζηλεσηική 2005, 44(3): 364-371 2. Bhaskar R, Germosén B, and Dick D. Demographic Analysis 2010: Sensitivity Analysis of the Foreign - Born Migration Component. Available at: http://www.census.gov/population/www/documentation/ twps0098/twps0098.pdf Assessed at 10-07-2013 3. European Commission Eurostat. ηαηηζηηθέο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ηνπο κεηαλάζηεο. Γηαζέζηκν ζην : http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/in dex.php/migration_and_migrant_population_statistics/e l. Πξνζπειάζηεθε ζηηο 10-07-2013 4. Κνπξάθνο Μ., Καπθηά Θ. Ο λνζειεπηήο Νεθξνινγίαο δέθηεο δηαπνιηηηζκηθώλ επηδξάζεσλ. Νοζηλεσηική 2007, 46(3): 355-361 5. Lahana Δ, Niakas D. Investigating Differences in health related quality of life of Greeks and Albanian Immigrants with Generic EQ-5D Questionnaire. Biomed Res Int 2013. 6. Galanis P., Sourtzi P., Ballali T., Theodorou M., Karamitri I., Siskou O., Chalarambous G., Kaitelidou D. Public Health Services knowledge and Utilization Among Immigrants in Greece: across- sectional study. BMC Health Services Research 2013, 13:350 7. Papaventsis D., Nikolaou S., Karabela S., Ioannidis D., Konstantinidou E., Marinou I., Sainti A., Kanavaki S. Tuberculosis in Greece: bacteriologically confirmed care and anti-tuberculosis drug resistance 1995-2009. Euro Surveillance 2010, 15(28): 1-10 8. Κanavaki S., Mantadakis E., Nikolaou S., Papavasilliou A., Karabela S., Anagnostou S., Falagas ME., Samonis A. Resistance of Mycobacterium tuberculosis isolates in different populations in Greece during 1993-2002. International Journal of Tuberculosis and disease 2006, 10(5): 559-564 9. Nikolopoulos N., Arvanitis M., Masgala A., Paraskevi D. Migration and HIV epidemic in Greece. European Journal of Public Health 2005, 15(3): 296-299 10. Pantazis D., Elefsiniotis S., Brνkalaki H. New Data concerning the Epidemiology of Hepatitis B Virus inflection in Greece. Gastroenterology Research and Practise 2008, 15(28): 1-4 11. Xαηδεπνπιίδεο Γ. Υαηδεπνπιίδεο Ν. Ζ ςπρηθή πγεία ησλ κεηαλαζηώλ ζηελ πνξεία ηεο έληαμεο ηνπο ζηελ Διιεληθή Κνηλσλία. Επιθεώρηζη Υγείας 2009, 20(12): 29-36 12. Μadiakos M., Gronidakis F., Ploubidis D., Papadopoulou E., Rogakou E. Measuring Acculturation 158

and Symptoms of Depression of Foreign Immigrants in Athens Area. Ink J Soc Psychiatry 2008, 54: 338-349 13. Nies M., McEwen M. Κνηλνηηθή Ννζειεπηηθή Ννζειεπηηθή Γεκόζηαο Τγείαο. Δπηκέιεηα: Σζειίθα Α. απνπλδή - Κξέπηα Γ. Ηαηξηθέο Δθδόζεηο Λαγόο, Αζήλα 2011 14. Γαιάλεο Π., Κατηειίδνπ Γ., νπξηδή Π., Μπειιάιε Θ., ίζθνπ Ο., Σζαβαιηάο Κ., Καξακήηξε Η., Βεινλάθεο Δ. Γλώζε θαη ρξήζε ησλ ππεξεζηώλ πγείαο ζηελ Διιάδα από κεηαλάζηεο. Νοζηλεσηική 2012, 51(4): 421-424 15. Kotrotsiou S., Lavdaniti M., Psychogiou M., Paralikas Th., Papathanassiou I., Lahana E. Community nurses role as counselors in primary health care. International Journal of Caring Sciences 2008, 1(2): 92-98 16. Αδακαθίδνπ Θ., Καινθαηξηλνύ Αλαγλσζηνπνύινπ Α. Σν νξγαλσηηθό πιαίζην ηεο ΠΦΤ ζηελ Διιάδα. Νοζηλεσηική 2008, 47(30): 320-333 17. Μαζηξαπά Δ., Τθαληήο Α., Υαληώηε Γ., ηακάγθα Δ., Πξέζζαο Η., Ράπηε Γ., Σζηξίγθα. Δκβνιηαζηηθή θάιπςε ειηθίαο 6-16 εηώλ ζε πεξηνρή ηεο Διιεληθήο Δπαξρίαο. Ελληνικό Περιοδικό ηης Νοζηλεσηικής Επιζηήμης 2013, 4(1): 27-30 18. Γήκηζνπ Η., Κσλζηαληηλαθάθε Β., Βελέηε Α. Γηαπνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε ηνπ θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ. Ελληνικό Περιοδικό Νοζηλεσηικής Επιζηήμης 2014, 7(1): 6-10 19. Woodward A., Howard N., Wolffers I. Health and access to care for undocumented migrants living in the European Union: a scoping review. Health Policy Plan. 2013: 1-13 159