ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9 01 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ... 11 1.1 Βασικές έννοιες... 11 1.2 Λυμένες εφαρμογές στις παραγωγικές δυνατότητες... 12 1.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 30 1.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 40 02 ΘΕΩΡΙΑ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ... 47 2.1 Βασικές έννοιες... 47 2.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία χρησιμότητας... 48 2.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 70 2.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 83 03 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ... 85 3.1 Βασικές έννοιες... 85 3.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία ζήτησης... 86 3.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 105 3.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 113 5

6 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ 04 ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 119 4.1 Βασικές έννοιες... 119 4.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία παραγωγής... 121 4.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 136 4.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 142 05 ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ... 145 5.1 Βασικές έννοιες... 145 5.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία κόστους... 146 5.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 158 5.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 167 06 Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ... 171 6.1 Βασικές έννοιες... 171 6.2 Λυμένες εφαρμογές στην προσφορά των αγαθών... 172 6.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 180 6.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 187 07 ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΓΟΡΑΙΑΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ... 191 7.1 Βασικές έννοιες... 191 7.2 Λυμένες εφαρμογές ισορροπίας στην αγορά... 192 7.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 204 7.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 208 08 Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ... 209 8.1 Βασικές έννοιες... 209 8.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία πλήρους ανταγωνισμού... 210 8.3 Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 223 8.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 229 09 ΑΤΕΛΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ... 231 9.1 Βασικές έννοιες... 231 9.2 Λυμένες εφαρμογές στον ατελή ανταγωνισμό... 233 9.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 257 9.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 269

Περιεχόμενα 7 10 ΟΙ ΑΜΟΙΒΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ... 273 10.1 Βασικές έννοιες... 273 10.2 Λυμένες εφαρμογές στις αμοιβές των παραγωγικών συντελεστών... 274 10.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 279 10.4 Θέματα προηγουμένων διαγωνισμών... 281 11 ΧΡΗΜΑ - ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ... 283 11.1 Βασικές έννοιες... 283 11.2 Λυμένες εφαρμογές στην αγορά χρήματος... 284 11.3 Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 297 11.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 302 12 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ... 307 12.1 Βασικές έννοιες... 307 12.2 Λυμένες εφαρμογές περί πληθωρισμού και ανεργίας... 308 12.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 316 12.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 321 13 ΒΑΣΙΚΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ... 325 13.1 Βασικές έννοιες... 325 13.2 Λυμένες εφαρμογές επί των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών... 327 13.3 Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 334 13.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 338 14 ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ... 341 14.1 Βασικές έννοιες... 341 14.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία κατανάλωσης επένδυσης και ισορροπίας του εισοδήματος... 342 14.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 373 14.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 378 15 ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ... 381 15.1 Βασικές έννοιες... 381 15.2 Λυμένες εφαρμογές στη θεωρία διεθνούς εμπορίου... 382 15.3 Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής... 393 15.4 Θέματα προηγούμενων διαγωνισμών... 399

8 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 403 1. Ιδιότητες δυνάμεων... 403 2. Βασικές ιδιότητες απολύτων... 403 3. Βασικές ιδιότητες λογάριθμων... 404 4. Κανόνες διαφορικού λογισμού... 404 5. Μονοτονία και ακρότατα συνάρτησης... 404 6. Βασικές μορφές συναρτήσεων... 405 ΛΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 407 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 411

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ 1.1 Βασικές έννοιες Πολιτική Οικονομία: Η επιστημονική μελέτη της ιστορικής εξέλιξης και λειτουργίας των θεσμών και μηχανισμών που συντελούν στην οργάνωση της οικονομικής ζωής μιας κοινωνίας. Οικονομική επιστήμη: Η μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως αυτή εκφράζεται στην προσπάθεια να ικανοποιηθούν απεριόριστες ανάγκες με περιορισμένα μέσα. Είδη αγαθών: Αγαθά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν περισσότερες από μία φορές χωρίς να χάσουν την ιδιότητα για την οποία είναι χρήσιμα στον καταναλωτή ονομάζονται διαρκή. Αγαθά που χάνουν την ιδιότητα που τα κάνει χρήσιμα στον καταναλωτή μετά την πρώτη τους χρήση ονομάζονται καταναλωτά. Αγαθά που χρησιμοποιούνται μόνο για την ικανοποίηση των καταναλωτικών αναγκών ονομάζονται καταναλωτικά. Αγαθά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και άλλων προϊόντων ονομάζονται κεφαλαιουχικά. 11

12 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ Τα αγαθά που αναλαμβάνει να τα παράγει το Κράτος, αφού τα οφέλη από τη χρήση τους δεν μπορεί να επιμεριστεί στα άτομα, με αποτέλεσμα να τα απολαμβάνουν και όσοι δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για αυτά, ονομάζονται δημόσια. Συντελεστές παραγωγής: Εργασία: Ως εργασία ορίζουμε τις γνώσεις και δεξιότητες που χρησιμοποιεί το άτομο στην παραγωγική διαδικασία. Κεφάλαιο: Ως κεφάλαιο ορίζουμε όλα τα προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί για να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή άλλων προϊόντων (και όχι το χρηματικό κεφάλαιο). Έδαφος: Ως έδαφος ορίζουμε όλα τα συστατικά του εδάφους και του υπεδάφους που αποτελούν παραγωγικούς πόρους της οικονομίας. Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων: Πρόκειται για το σύνολο των σημείων που αντιπροσωπεύουν τους μέγιστους δυνατούς συνδυασμούς παραγωγής δύο αγαθών που μπορεί να παράγει μια οικονομία, με δεδομένες τις ποσότητες των παραγωγικών συντελεστών που διαθέτει. Κόστος ευκαιρίας (εναλλακτικό κόστος) ενός αγαθού Α: Η ποσότητα που πρέπει να "θυσιάσουμε" (με την έννοια ότι δεν θα το παράγουμε) από ένα άλλο αγαθό Β, ώ- στε να μπορεί να παραχθεί μία επιπλέον μονάδα από το αγαθό Α. Καταμερισμός των έργων: Το φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο κάθε άτομο, ενώ καταναλώνει πλήθος αγαθών, συμμετέχει στην παραγωγή ενός, ή λίγων, μόνο από αυτά. Νόμος του αυξανόμενου σχετικού κόστους: Το εναλλακτικό κόστος για τα περισσότερα αγαθά αυξάνεται, όσο αυξάνεται και η ποσότητα παραγωγής του αγαθού του οποίου μετράμε το εναλλακτικό κόστος. 1.2 Λυμένες εφαρμογές στις παραγωγικές δυνατότητες 1. Η Οικονομική επιστήμη, σύμφωνα με τους νεοκλασικούς οικονομολόγους, ορίζεται ως: α) Η επιστημονική μελέτη της ιστορικής εξέλιξης και λειτουργίας των θεσμών και μηχανισμών που συντελούν στην οργάνωση της οικονομικής ζωής μιας κοινωνίας β) Η μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως αυτή εκφράζεται στην προσπάθεια να ικανοποιηθούν απεριόριστες ανάγκες με περιορισμένα μέσα

1 Εισαγωγικές έννοιες 13 γ) Η ιστορική αναδρομή των θεσμών και λειτουργιών που διέπουν τις αγορές και τις επιδράσεις που είχαν στην οικονομική εξέλιξη δ) Όλα τα παραπάνω Οι κλασικοί οικονομολόγοι όρισαν την Πολιτική Οικονομία ως "την επιστημονική μελέτη της ιστορικής εξέλιξης και λειτουργίας των θεσμών και μηχανισμών που συντελούν στην οργάνωση της οικονομικής ζωής μιας κοινωνίας". Οι νεοκλασικοί περιόρισαν τον ορισμό αφού εισήγαγαν την έννοια της Οικονομικής επιστήμης ως "τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως αυτή εκφράζεται στην προσπάθεια να ικανοποιηθούν απεριόριστες ανάγκες με περιορισμένα μέσα". Από τους ορισμούς αυτούς προκύπτει ότι τα αντικείμενα της Πολιτικής Οικονομίας και της Οικονομικής επιστήμης δεν είναι ταυτόσημα, παρά τη στενή σχέση που τα χαρακτηρίζει. Συνεπώς σωστή είναι η απάντηση β. 2. Με τη χρήση του όρου "οικονομικό πρόβλημα" εννοούμε: α) Την έλλειψη χρημάτων στο σύνολο της οικονομίας β) Την έλλειψη ρευστών διαθεσίμων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων σε μια οικογένεια γ) Τη στενότητα παραγωγικών συντελεστών που συνεπάγεται την έλλειψη α- γαθών σε σχέση με τις ανάγκες δ) Όλα τα παραπάνω Οι ανθρώπινες ανάγκες είναι απεριόριστες ενώ τα διαθέσιμα μέσα για την ικανοποίηση τους είναι περιορισμένα. Συνεπώς προκύπτει το πρόβλημα του περιορισμού των αναγκών στο επίπεδο των διαθέσιμων παραγωγικών πόρων και της αύξησης των μέσων που διαθέτουμε για την ικανοποίηση περισσότερων αναγκών. Επομένως σωστή είναι η απάντηση γ. 3. Το "εναλλακτικό κόστος" ή "κόστος ευκαιρίας" για ένα αγαθό Α είναι: α) Η ποσότητα από το αγαθό Α που πρέπει να θυσιαστεί ώστε να αποκτηθεί μια παραπάνω μονάδα από ένα άλλο αγαθό Β β) Η ποσότητα ενός άλλου αγαθού Β που θα πρέπει να στερηθούμε ώστε να αποκτήσουμε μια παραπάνω μονάδα από το αγαθό Α γ) Το επιπλέον κόστος παραγωγής του αγαθού Α σε σχέση με το κόστος παραγωγής του Β δ) Όλα τα παραπάνω

14 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού Α, μετρημένο σε μονάδες ενός άλλου αγαθού Β, είναι ο λόγος ΚΕΑ = ΔΒ/ ΔΑ. Δείχνει πόσες μονάδες από το άλλο αγαθό Β πρέπει να στερηθούμε ώστε να αποκτήσουμε μια επιπλέον μονάδα από το Α (λόγω του γεγονότος ότι οι παραγωγικοί συντελεστές είναι δεδομένοι και συνεπώς για να παράγουμε περισσότερες μονάδες από το ένα αγαθό πρέπει να εξοικονομήσουμε παραγωγικούς συντελεστές από την παραγωγή του άλλου αγαθού). Συνεπώς σωστή είναι η απάντηση β. 4. Το κόστος ευκαιρίας είναι αποτέλεσμα: α) Του κόστους των πρώτων υλών β) Του κόστους της εργασίας γ) Της στενότητας των παραγωγικών συντελεστών δ) Όλων των παραπάνω Το κόστος ευκαιρίας δεν αφορά κόστος με την συνηθισμένη του έννοια. Είναι ένα "σχετικό" μέτρο κόστους για την παραγωγή ενός αγαθού, αφού μετριέται σε μονάδες ενός άλλου αγαθού και όχι σε χρηματικές μονάδες. Οφείλεται στη στενότητα των παραγωγικών συντελεστών που μας αναγκάζει να μειώσουμε την παραγωγή ενός αγαθού για να αποκτήσουμε κάποιο άλλο. Το μέτρο αυτής της "θυσίας" είναι στην ουσία το κόστος ευκαιρίας. Συνεπώς σωστή είναι η απάντηση γ. 5. Από τα επόμενα διαγράμματα αυτό που απεικονίζει την περίπτωση του "αυξανόμενου κόστους" είναι: Διάγραμμα 1.1 Διάγραμμα 1.2 Διάγραμμα 1.3 Υ Υ Υ Κ Χ Χ Χ

1 Εισαγωγικές έννοιες 15 α) Το 1.1 β) Το 1.2 γ) Το 1.3 δ) Το 1.1 και το 1.3 Ο νόμος του αυξανόμενου κόστους αφορά το εναλλακτικό κόστος για την παραγωγή ενός αγαθού. Διαγραμματικά μεταφράζεται με μια κοίλη ως προς τους ά- ξονες καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων, η οποία απεικονίζει όλους τους δυνατούς συνδυασμούς παραγωγής των δύο αγαθών που έχουμε επιλέξει, με τις δεδομένες παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας, δηλαδή με τους παραγωγικούς συντελεστές σταθερούς. Η κοίλη ΚΠΔ σημαίνει αύξον κόστος ευκαιρίας (διάγραμμα 1.1), που είναι και η πιο συνηθισμένη περίπτωση, η ευθεία ΚΠΔ σημαίνει σταθερό κόστος ευκαιρίας (διάγραμμα 1.3), ενώ όταν η ΚΠΔ έχει τμήματα κυρτά (διάγραμμα 1.2) σημαίνει ότι το κόστος ευκαιρίας είναι φθίνον. Επομένως σωστή είναι η απάντηση α. Οι επόμενοι πίνακες αφορούν τις παραγωγικές δυνατότητες των οικονομιών ΚΛ και ΜΝ. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις 6-9: Πίνακας 1 Πίνακας 2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΛ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΝ Χ Υ Χ Υ Α 0 20 Α 0 20 Β 2 15 Β 2 18 Γ 4 10 Γ 4 14 Δ 6 5 Δ 6 8 Ε 8 0 Ε 8 0 6. Το κόστος ευκαιρίας του Χ στο διάστημα ΒΓ της οικονομίας ΚΛ ισούται με και το κόστος ευκαιρίας του Χ στο διάστημα ΔΕ της ίδιας οικονομίας ι- σούται με : α) 1 1 β) 2,5 2,5 γ) 1 2,5 δ) 2,5 1

16 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ Το κόστος ευκαιρίας του Χ για το διάστημα ΒΓ στην οικονομία της ΚΛ δίνεται από τη σχέση ΚΕΧ,ΒΓ = ΔΥ / ΔΧ = ( 15 10 )/( 4 2) = 5/ 2 = 2,5 και για το διάστημα ΔΕ αντίστοιχα ΚΕΧ,ΔΕ = ΔΥ / ΔΧ = ( 5 0 )/( 8 6) = 5/ 2 = 2,5. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το πρόσημο των μεταβολών δεν χρησιμοποιείται στους υπολογισμούς μας. Αν υπολογίζαμε το κόστος ευκαιρίας του Υ στα ίδια διαστήματα, δηλαδή στα ΒΓ και ΔΕ της ίδιας οικονομίας θα προέκυπταν τα αντίστροφα αποτελέσματα δηλαδή: Το κόστος ευκαιρίας του Υ στο διάστημα ΓΒ της οικονομίας ΚΛ θα ισούται με ΚΕΥ,ΓΒ = ΔΧ / ΔΥ = ( 4 2 )/( 15 10) = 2/5 και στο διάστημα ΕΔ θα ισούται με ΚΕΥ,ΕΔ = ΔΧ / ΔΥ = ( 8 6 )/( 5 0) = 2/5. 7. Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων στην ΚΛ είναι γραμμή γιατί το κόστος ευκαιρίας είναι : α) Ευθεία - σταθερό β) Ευθεία - μεταβαλλόμενο γ) Καμπύλη - αυξανόμενο δ) Καμπύλη - σταθερό Σωστή απάντηση είναι η α, αφού το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό σε όλο το μήκος της ΚΠΔ στην οικονομία ΚΛ και συνεπώς πρόκειται για ευθεία.αν επιθυμούσαμε να υπολογίσουμε τον ακριβή αλγεβρικό τύπο της ΚΠΔ θα ακολουθούσαμε την εξής διαδικασία: Αφού είναι ευθεία θα έχει τη γενική μορφή y = αx + β (βλέπε μαθηματικό παράρτημα). Παίρνουμε δύο σημεία της καμπύλης, από τα στοιχεία του πίνακα, έστω τα ( 2,15 ) και ( 4,10 ). Αντικαθιστούμε στον γενικό τύπο y = αx + β τα x = 2 και y =15 και παίρνουμε 15 = 2α + β (1). Ομοίως αντικαθιστούμε τα x = 4 και y = 10 παίρνοντας τη σχέση 10 = 4α + β (2). Συνεπώς έχουμε σύστημα δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους, που επιλύουμε με τη μέθοδο της αντικατάστασης όπως παρακάτω: β = 15 2α β = 15 2α β = 20 10 = 4α + 15 2α 10 15 = 2α α = 2,5

1 Εισαγωγικές έννοιες 17 Τελικά η συνάρτηση y = αx + β γίνεται Υ = 2,5Χ+ 20 και απεικονίζεται στο επόμενο διάγραμμα: Υ 20 Διάγραμμα 1.4 Ευθεία ΚΠΔ σταθερή κλίση σταθερό το κόστος ευκαιρίας 2 4 6 8 Χ 8. Το κόστος ευκαιρίας του Χ στο διάστημα ΒΓ στην οικονομία ΜΝ είναι και το κόστος ευκαιρίας του Χ στο διάστημα ΔΕ της ίδιας οικονομίας είναι : α) 1 3 β) 2 4 γ) 1,5 3 δ) 1,5 3,5 Το κόστος ευκαιρίας του Χ στο διάστημα ΒΓ της οικονομίας ΜΝ ισούται με ΚΕΧ,ΒΓ = ΔΥ / ΔΧ = ( 18 14 )/( 4 2) = 4/ 2 = 2 και αντίστοιχα στο διάστημα ΔΕ ισούται με ΚΕΧ,ΔΕ = ( 8 0 )/( 8 6) = 8/ 2 = 4. Παρατηρούμε ότι στην περίπτωση της οικονομίας ΜΝ το κόστος ευκαιρίας είναι αύξον, δηλαδή ισχύει ο νόμος του αυξανόμενου κόστους και συνεπώς η ΚΠΔ δεν είναι ευθεία, αλλά καμπύλη κοίλη ως προς τους άξονες (Διάγραμμα 1.5), της οποίας ο αλγεβρικός τύπος δεν μπορεί να υπολογιστεί με τα δεδομένα που έχουμε.

18 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ Διάγραμμα 1.5 Υ 20 Κοίλη ΚΠΔ αυξανόμενο το κόστος ευκαιρίας 2 4 6 8 Χ 9. Ο συνδυασμός ( Χ,Υ ) = ( 2,10 ) στην οικονομία ΚΛ χαρακτηρίζεται ενώ ο συνδυασμός ( Χ,Υ ) = ( 2,20 ) χαρακτηρίζεται : α) Εφικτός αλλά όχι άριστος ανέφικτος β) Εφικτός και άριστος ανέφικτος γ) Ανέφικτος ανέφικτος δ) Άριστος ανέφικτος Ο συνδυασμός ( Χ,Υ) = ( 2,10) είναι εφικτός συνδυασμός για την οικονομία ΚΛ αλλά όχι και άριστος, αφού είναι δυνατόν να παραχθεί περισσότερο Υ (μέχρι 15 μονάδες) στη δεδομένη ποσότητα του Χ. Επιπλέον αν σχεδιάσουμε την ΚΠΔ της οικονομίας Κ θα δούμε ότι ο συνδυασμός ( Χ,Υ) = ( 2,10) είναι αριστερά της, κάτι που σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούνται πλήρως οι παραγωγικοί συντελεστές που διαθέτει η συγκεκριμένη οικονομία. Αντίστοιχα ο συνδυασμός ( Χ,Υ) = ( 2,20) είναι ανέφικτος αφού με τη δεδομένη ποσότητα του Χ δεν είναι δυνατόν να παραχθεί η ποσότητα Υ= 20 (οι παραγωγικές δυνατότητες με δεδομένη την ποσότητα του Χ= 2, επιτρέπουν μέγιστη παραγόμενη ποσότητα από το Υ ίση με Υ= 15). Ο συνδυασμός ( Χ,Υ) = ( 2,20) βρίσκεται δεξιά της ΚΠΔ, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορεί να παραχθεί με τις δεδομένες ποσότητες των συντελεστών παραγωγής που διαθέτει η οικονομία Κ.

1 Εισαγωγικές έννοιες 19 Το επόμενο διάγραμμα επαληθεύει τους χαρακτηρισμούς των συνδυασμών: Υ 20 Διάγραμμα 1.6 (2,20) (2,15) (2,10) 2 4 6 8 Χ 10. Αν επιθυμούμε να παράγουμε οπωσδήποτε έναν συνδυασμό που με τις δεδομένες παραγωγικές δυνατότητες είναι ανέφικτος τότε η οικονομία πρέπει να: α) Χρησιμοποιήσει 100% τους αναξιοποίητους παραγωγικούς συντελεστές που διαθέτει β) Χρησιμοποιεί διαφορετική αναλογία κεφαλαίου και εργασίας γ) Πραγματοποιήσει "εισαγωγή" παραγωγικών συντελεστών δ) Οι απαντήσεις α και γ Οι παραγωγικές δυνατότητες μπορούν να αυξηθούν αν αυξηθούν και οι διαθέσιμοι παραγωγικοί συντελεστές, δηλαδή αν η οικονομία αποκτήσει ποσότητες συντελεστών τις οποίες δεν κατείχε πριν, οπότε η ΚΠΔ θα μετακινηθεί ολόκληρη προς τα δεξιά. Η "εισαγωγή" εργατικού δυναμικού το οποίο θα αυξήσει τον παραγωγικό συντελεστή "εργασία" είναι ένα παράδειγμα τέτοιας μεταβολής, υπό την προϋπόθεση ότι, για να είναι αποδοτική η επιπλέον εργασία, θα πρέπει να υπάρχουν και τα απαραίτητα αχρησιμοποίητα αποθέματα "κεφαλαίου" και "εδάφους". Διαφορετικά ίσως να μην αποδώσει παραγωγικά αυτή η εισροή εργασίας, λόγω του νόμου της φθίνουσας απόδοσης (βλέπε το κεφάλαιο της παραγωγής προϊόντος).

20 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ Αντίθετα, με το να αξιοποιηθούν 100% συντελεστές που ήδη κατέχει η οικονομία (πχ. άνεργοι) δεν μετακινούνται οι παραγωγικές δυνατότητες. Απλά μετατρέπεται σε άριστος ένας συνδυασμός που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν εφικτός αλλά όχι άριστος. Συνεπώς σωστή απάντηση είναι η γ. Το επόμενο διάγραμμα αφορά τις παραγωγικές δυνατότητες μιας οικονομίας ΚΛ. Η μετακίνηση της ΚΠΔ δεν αφορά μεταβολές στις ποσότητες των παραγωγικών συντελεστών που κατέχει η οικονομία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή, αλλά αποκλειστικά μεταβολή στην τεχνολογία παραγωγής. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις 11-12: Διάγραμμα 1.7 Υ 45 Α 0 10 Β Χ 11. Η τεχνολογία βελτιώθηκε στην παραγωγή: α) Του Χ μόνο β) Του Υ μόνο γ) Του Χ και του Υ δ) Σε κανένα από τα Χ και Υ Η βελτίωση της τεχνολογίας έχει ευνοήσει μόνο την παραγωγή του Υ αφού η μέγιστη παραγόμενη ποσότητα του Χ παραμένει στο σημείο Β. Αντίθετα η μέγιστη παραγόμενη ποσότητα του Υ έχει αυξηθεί σημαντικά με την επίδραση της νέας τεχνολογίας.

1 Εισαγωγικές έννοιες 21 Αν η ΚΠΔ είχε μετακινηθεί προς τα δεξιά με τρόπο ώστε να αυξάνονταν οι μέγιστες ποσότητες και για τα δύο αγαθά θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει τεχνολογική βελτίωση στην παραγωγή και των δύο αγαθών. Επομένως σωστή είναι η απάντηση β. 12. Το κόστος ευκαιρίας του Χ στο διάστημα ΑΒ ισούται με 4,5 και συνεπώς η παραγόμενη ποσότητα του Χ στο σημείο Β ισούται με: α) 15 β) 20 γ) 25 δ) 30 Αφού ΚΕΧ,ΑΒ = 4,5 με αντικατάσταση των στοιχείων από το διάγραμμα και με ΔΥ = 45 0 = 45 και ΔΧ = Q B 10 τελικά θα έχουμε ΚΕΧ,ΑΒ = 4,5 ΔΥ / ΔΧ = 4,5 ( 45 0 )/( QB 10) = 4,5 4,5QB 45 = 45 Q B = 20 13. Τα αγαθά διακρίνονται στις επόμενες κατηγορίες, ανάλογα με το "πως" χρησιμοποιούνται και το "γιατί" παράγονται: α) Διαρκή και καταναλωτά β) Διαρκή, καταναλωτικά και κεφαλαιουχικά γ) Καταναλωτικά, κεφαλαιουχικά και καταναλωτά δ) Διαρκή, καταναλωτά, κεφαλαιουχικά και καταναλωτικά Τα αγαθά που χρησιμοποιούνται περισσότερες από μία φορές χωρίς να χάσουν την βασική ιδιότητα για την οποία θεωρούνται χρήσιμα από τον καταναλωτή, χαρακτηρίζονται ως διαρκή. Τα αγαθά που μετά την πρώτη χρήση χάνουν την ιδιότητα που τα κάνει χρήσιμα για τον καταναλωτή χαρακτηρίζονται ως καταναλωτά. Τα αγαθά που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την ικανοποίηση καταναλωτικών αναγκών χαρακτηρίζονται ως καταναλωτικά. Τα αγαθά που κατασκευάζονται για να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή άλλων προϊόντων, χαρακτηρίζονται ως κεφαλαιουχικά. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η ένταξη ενός αγαθού σε μια κατηγορία δεν αποκλείει την ένταξη του και σε κάποια άλλη. Για παράδειγμα μια τηλεόραση μπορεί είναι ταυτόχρονα διαρκές και καταναλωτικό αγαθό. Επίσης, η χρήση των α- γαθών μπορεί να διαφοροποιήσει τον χαρακτηρισμό του. Για παράδειγμα ένα

22 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ αυτοκίνητο είναι διαρκές και καταναλωτικό αγαθό όταν εξυπηρετεί την ανάγκη μας για μετακινήσεις αναψυχής, αλλά όταν αποτελεί εργαλείο της εργασίας μας (πχ ταξί) μετατρέπεται σε διαρκές και κεφαλαιουχικό. Επομένως σωστή είναι η απάντηση δ. 14. Οι βασικότερες ιδιότητες των ανθρώπινων αναγκών είναι: α) Η αύξηση τους β) Η αύξηση και η εξέλιξη τους γ) Η εξέλιξη τους και το ότι υπόκεινται σε κορεσμό δ) Η αύξηση τους, η εξέλιξη τους και το ότι υπόκεινται σε κορεσμό Οι βασικότερες ιδιότητες των ανθρώπινων αναγκών είναι η αύξηση τους, η εξέλιξή τους και το ότι υπόκεινται σε κορεσμό. Η διαχρονική αύξηση και εξέλιξη των αναγκών οφείλεται στην τεχνολογική πρόοδο, τη διαφήμιση και την τάση για μίμηση. Ο κορεσμός αντίστοιχα οφείλεται στη φθίνουσα χρησιμότητα που αποκομίζει ο καταναλωτής από κάθε επιπλέον μονάδα αγαθού. Συνεπώς σωστή είναι η απάντηση δ. 15. Οι παραγωγικοί συντελεστές σύμφωνα με την οικονομική θεωρία είναι: α) Η εργασία και το κεφάλαιο β) Η εργασία, το κεφάλαιο και το έδαφος γ) Η εργασία, το κεφάλαιο, το ανθρώπινο κεφάλαιο και το έδαφος δ) Η εργασία, το κεφάλαιο, το έδαφος και το υπέδαφος Η εργασία ως παραγωγικός συντελεστής περιλαμβάνει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και την εμπειρία του ατόμου κατά την παραγωγική διαδικασία. Η καταβολή προσπάθειας για την ικανοποίηση μιας ανάγκης δεν αρκεί για να χαρακτηριστεί αυτή η προσπάθεια ως εργασία, αν λείπει το στοιχείο της ενσυνείδητης προσπάθειας παραγωγής ενός αγαθού. Για παράδειγμα όταν το άτομο αθλείται ερασιτεχνικά προσπαθεί να ικανοποιήσει την ανάγκη του για άθληση χωρίς να εργάζεται ταυτόχρονα. Το κεφάλαιο περιλαμβάνει τα προϊόντα που ο άνθρωπος έχει κατασκευάσει για να τα χρησιμοποιήσει στην παραγωγή άλλων προϊόντων. Πρέπει να διαχωρίζεται σαφώς η έννοια του χρηματικού κεφαλαίου από αυτήν του κεφαλαίου ως παραγωγικού συντελεστή.

1 Εισαγωγικές έννοιες 23 Το έδαφος περιλαμβάνει τα συστατικά του εδάφους και του υπεδάφους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν παραγωγικά, όπως οι πρώτες ύλες και οι φυσικές πηγές ενέργειας. Συνεπώς σωστή είναι η απάντηση β. Πρέπει να σημειώσουμε ότι (για ορισμένους οικονομολόγους) η επιχειρηματικότητα, δηλαδή η ικανότητα των ατόμων α) να διαβλέπουν την πιθανότητα αποκομιδής κέρδους από την παραγωγή κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος ή υπηρεσίας και β) να συνδυάζουν τους παραγωγικούς συντελεστές κατά τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, ώστε να αποκομίζουν τελικά κέρδη, θεωρείται επίσης παραγωγικός συντελεστής. Κατά τη γνώμη μας, πάντως, η επιχειρηματικότητα, όπως και η τεχνογνωσία που επίσης κάποιοι εντάσσουν στους παραγωγικούς συντελεστές, μπορούν να συμπεριληφθούν στην εργασία, αφού αποτελούν τμήμα του ονομαζόμενου "ανθρώπινου κεφαλαίου". 16. Τα αγαθά για τα οποία ο μηχανισμός των τιμών δεν μπορεί να κατευθύνει παραγωγικούς πόρους στην παραγωγή τους, αφού το όφελος από τη χρήση τους δεν είναι δυνατόν να επιμεριστεί στα άτομα, έτσι ώστε να τα απολαμβάνουν μόνο όσοι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το αντίστοιχο αντίτιμο, χαρακτηρίζονται ως: α) Δημόσια β) Ημιδημόσια γ) Κρατικά δ) Μονοπωλιακά Όταν η χρησιμότητα κάποιων αγαθών δεν μπορεί να διαιρεθεί στα άτομα που ε- πιθυμούν να πληρώσουν για αυτά, δεν υπάρχει κίνητρο για την παραγωγή τους από ιδιωτικούς φορείς. Επομένως την παραγωγή τους αναλαμβάνουν οι δημόσιοι φορείς που δεν έχουν ως στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών τους. Συνεπώς σωστή απάντηση είναι η α. 17. Οι δημόσιοι φορείς σε σχέση με τους ιδιωτικούς, σε μια οικονομία που διέπεται από τους κανόνες της αγοράς, διαφέρουν: α) Ως προς τους στόχους που εξυπηρετούν, τα μέσα που χρησιμοποιούν για να επιτύχουν αυτούς τους στόχους και ως προς το μηχανισμό λήψης αποφάσεων β) Ως προς τους μηχανισμούς επιβολής των μέτρων που λαμβάνουν, αφού μπορούν να χρησιμοποιούν ακόμα και αστυνομικά μέτρα

24 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ γ) Ως προς το μέγεθος του κέρδους που επιδιώκουν να έχουν, αφού όσο μεγαλύτερο είναι τόσο καλύτερα θα εξυπηρετήσουν το κοινωνικό συμφέρον δ) Στην ποιότητα των στελεχών τους Οι δημόσιοι φορείς έχουν ως βασικό τους στόχο να μεγιστοποιήσουν το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου, ενώ οι ιδιωτικοί φορείς στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του κέρδους τους. Τα μέσα δράσης των δημόσιων φορέων και ο μηχανισμός λήψης αποφάσεων είναι νομοθετημένα και ελέγχονται αυστηρά από την Κυβέρνηση και τη Νομοθετική εξουσία, ενώ τα αντίστοιχα των ιδιωτικών φορέων διέπονται σχεδόν αποκλειστικά (εντός κάποιων ορίων) από τους νόμους της αγοράς. Επομένως σωστή είναι η απάντηση α. 18. Στο οικονομικό κύκλωμα: α) Οι επιχειρήσεις προσφέρουν αγαθά στα νοικοκυριά, που με τη σειρά τους προσφέρουν εργασία στις επιχειρήσεις β) Τα νοικοκυριά προσφέρουν αγαθά στις επιχειρήσεις και ζητούν εργασία από αυτές γ) Το χρήμα δεν έχει ουσιαστική συμμετοχή γιατί είναι "ουδέτερο" δ) Όλα τα παραπάνω Το οικονομικό κύκλωμα λειτουργεί με βάση το επόμενο σχεδιάγραμμα: χρήμα αγαθά Αγορά αγαθών αγαθά χρήμα Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Παρ.Συντελεστές. Παρ.Συντελεστές χρήμα Αγορά συντελεστών χρήμα

1 Εισαγωγικές έννοιες 25 Τα νοικοκυριά προσφέρουν παραγωγικούς συντελεστές (κυρίως εργασία) και ζητούν αγαθά προσπαθώντας να μεγιστοποιήσουν την ευημερία τους. Οι επιχειρήσεις πράττουν το αντίθετο, με στόχο να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Το χρήμα έχει βασικό ρόλο αφού αποτελεί το ουσιαστικό μέσο συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Συνεπώς σωστή είναι η απάντηση α. 19. Η προσπάθεια για αύξηση του κεφαλαίου σε μια οικονομία μπορεί να θεωρηθεί και ως: α) Οικονομική θυσία της παρούσας γενεάς, αφού θα καταναλώσει μικρότερες ποσότητες καταναλωτικών αγαθών β) Παράγοντας που θα αυξήσει τη ζήτηση για καταναλωτικά αγαθά, καθώς τα άτομα θα προσδοκούν αύξηση των τιμών στο μέλλον λόγω της χρησιμοποίησης περισσότερου κεφαλαίου γ) Παράγοντας που θα αυξήσει τη αβεβαιότητα για το μέλλον με αποτέλεσμα να αυξηθεί τελικά η κατανάλωση και στο παρόν δ) Τίποτα από τα παραπάνω Η αύξηση του κεφαλαίου σημαίνει επενδύσεις και συνεπώς μικρότερη κατανάλωση στο παρόν, δεδομένης της στενότητας των παραγωγικών συντελεστών. Συνεπώς, η παρούσα γενεά θα στερηθεί ένα τμήμα των καταναλωτικών αγαθών που θα μπορούσε να απολαμβάνει, αν δεν εξοικονομούσε πόρους για τις επενδύσεις. Επομένως σωστή είναι η απάντηση α. 20. Η στενότητα του κεφαλαίου οφείλεται: α) Στην ανεπάρκεια τεχνολογικών γνώσεων β) Στον κακό προγραμματισμό των κρατικών φορέων γ) Στους οικονομικούς κύκλους που μας αναγκάζουν να καταναλώνουμε κεφάλαιο σε περιόδους ύφεσης δ) Στην ανεπάρκεια των υπόλοιπων παραγωγικών συντελεστών Το κεφάλαιο αποτελείται από τα προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί για να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή άλλων προϊόντων. Συνεπώς η στενότητα των άλλων παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή κεφαλαιουχικών αγαθών, είναι ο σημαντικότερος λόγος για τη στενότητα του κεφαλαίου. Επομένως σωστή είναι η απάντηση δ.

26 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ 21. Το πάγιο κεφάλαιο μιας οικονομίας είναι: α) Το σύνολο των νομισματικών αποθεμάτων της οικονομίας β) Η αποτίμηση σε χρήμα της αξίας όλων των παραγωγικών συντελεστών της χώρας γ) Το σύνολο των κεφαλαιουχικών αγαθών της οικονομίας δ) Όλα τα παραπάνω Το πάγιο κεφάλαιο για μια οικονομία έχει την έννοια των κεφαλαιουχικών αγαθών που διαθέτει η οικονομία αυτή. Η χρηματική αποτίμηση του κεφαλαίου δεν αφορά την Οικονομική επιστήμη αλλά τη Λογιστική. Επομένως σωστή είναι η απάντηση γ. 22. Το οικονομικό σύστημα της ελεύθερης αγοράς προϋποθέτει απαραίτητα: α) Μια πολύ ισχυρή κεντρική εξουσία β) Την ισχύ των νόμων του κράτους γ) Την ισχύ του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης δ) Όλα τα παραπάνω Η ελεύθερη αγορά λειτουργεί κάτω από την ισχύ του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης. Επιπλέον χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα που έχουν οι οικονομικές μονάδες να καθορίσουν αυτόνομα τους στόχους τους χωρίς την αυστηρή παρέμβαση του κράτους, το οποίο περιορίζεται σε "διαιτητικούς" και "αναδιανεμητικούς" ρόλους. Αντίθετα στις οικονομίες με κεντρικά κατευθυνόμενες οικονομίες, το "πώς", "τι" και "πόσο" θα παραχθεί, καθορίζεται διοικητικά, αφού τα μέσα παραγωγής είναι ιδιοκτησία του κράτους. Επομένως σωστή είναι η απάντηση γ. 23. Σε αγορές που χαρακτηρίζονται από αντιπραγματισμό: α) Το χρήμα είναι το κύριο μέσο των συναλλαγών β) Το χρήμα είναι το μοναδικό μέσο συναλλαγών γ) Οι συναλλαγές δεν πραγματοποιούνται με χρήματα αλλά με απευθείας α- νταλλαγή των αγαθών δ) Δεν ανταλλάσσονται αγαθά αφού οι παραγωγοί είναι αυτάρκεις Ο αντιπραγματισμός έχει την έννοια της ανταλλαγής προϊόντων χωρίς την αποτίμηση τους και την αποπληρωμή τους σε χρηματικές μονάδες. Οι παραγωγοί

1 Εισαγωγικές έννοιες 27 ανταλλάσσουν απευθείας τα αγαθά που έχουν παράγει ανάλογα με τις καταναλωτικές τους ανάγκες. Επομένως σωστή είναι η απάντηση γ. 24. Ο ορθολογικός καταναλωτής: α) Αποτιμά τα πάντα σε χρήμα β) Είναι πολύ σκληρός διαπραγματευτής γ) Αποφασίζει με κριτήριο τη μεγιστοποίηση της χρησιμότητας του δ) Όλα τα παραπάνω Ο καταναλωτής χαρακτηρίζεται ορθολογικά σκεπτόμενος όταν αποφασίζει με βάση το κριτήριο της μεγιστοποίησης του συμφέροντος του. Συνεπώς, η μεγιστοποίηση της χρησιμότητας που απολαμβάνει από το συνδυασμό των αγαθών που αγοράζει και ταυτόχρονα η ελαχιστοποίηση του κόστους των αγορών του, είναι τα βασικότερα ζητούμενα για έναν ορθολογικό καταναλωτή. Επομένως σωστή είναι η απάντηση γ. 25. Τα εργατικά σωματεία έχουν ως βασικό στόχο: α) Την τήρηση της "εργασιακής ειρήνης" στην αγορά β) Την αύξηση της απασχόλησης γ) Την προάσπιση των συμφερόντων των εργατών δ) Τη μεγιστοποίηση της παραγωγής Τα εργατικά σωματεία δημιουργήθηκαν από την ανάγκη να προασπιστούν τα συμφέροντα των εργαζομένων. Τα αντίθετα συμφέροντα επιχειρήσεων και εργατών, τουλάχιστον από την άποψη της αμοιβής και των συνθηκών της εργασίας, οδηγούν σε συχνές συγκρούσεις μεταξύ των εργατικών σωματείων και των εργοδοτών. Η θεσμοθέτηση των εργατικών σωματείων έχει συμβάλλει στην καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας τον τελευταίο αιώνα, αλλά είναι πολύ έντονη και η κριτική που δέχονται από πολλούς οικονομολόγους για το μερίδιο της ευθύνης που έχουν στις παρατεταμένες περιόδους ύφεσης των δυτικών οικονομιών τις τελευταίες δεκαετίες. Επομένως σωστή είναι η απάντηση γ. Για μια επιχείρηση που παράγει δύο είδη προϊόντων Α και Β και χρησιμοποιεί συνολικά 5 εργαζομένους είναι γνωστό ότι: Ο ένας εργάτης μπορεί να παράγει 8 μονάδες από το Α ή 10 μονάδες από το Β

28 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ Οι 2 εργάτες μπορούν να παράγουν 15 μονάδες από το Α ή 19 μονάδες από το Β Οι 3 εργάτες μπορούν να παράγουν 21 μονάδες από το Α ή 27 μονάδες από το Β Οι 4 εργάτες μπορούν να παράγουν 26 μονάδες από το Α ή 34 μονάδες από το Β Οι 5 εργάτες μπορούν να παράγουν 30 μονάδες από το Α ή 40 μονάδες από το Β Να απαντήσετε στις ερωτήσεις 26 27: 26. Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Α, μεταξύ του 2 ου και 3 ου εργαζομένου (στην παραγωγή του Α) εκφρασμένο σε μονάδες του αγαθού Β για τη συγκεκριμένη επιχείρηση είναι: α) 3/4 β) 4/3 γ) 15/27 δ) 27/15 Είναι χρήσιμο να κατασκευάσουμε τον πίνακα παραγωγικών δυνατοτήτων της επιχείρησης για τα δύο αγαθά Α και Β: εργαζόμενοι εργαζόμενοι παραγωγή παραγωγή στο Α στο Β του Α του Β 0 5 0 40 1 4 8 34 2 3 15 27 3 2 21 19 4 1 26 10 5 0 30 0 Για να υπολογίσουμε τις παραγωγικές δυνατότητες πρέπει να έχουμε πάντα υπ όψιν μας ότι η επιχείρηση απασχολεί 5 εργάτες συνολικά και συνεπώς όσο αυξάνουμε την απασχόληση στην παραγωγή του ενός προϊόντος θα πρέπει να μειώνουμε την απασχόληση στην παραγωγή του άλλου προϊόντος. Για παράδειγμα όταν η επιχείρηση χρησιμοποιεί 2 εργάτες στην παραγωγή του Α παράγοντας 15 μονάδες από το Α, είναι υποχρεωμένη να χρησιμοποιεί μόνο 3 εργάτες στην παραγωγή του Β παράγοντας 27 μονάδες από το Β.

1 Εισαγωγικές έννοιες 29 Το κόστος ευκαιρίας του Α μεταξύ του 2 ου και του 3 ου εργαζομένου θα είναι: ΔΒ 27 19 8 4 ΚΕΑ = = = = ΔΑ 21 15 6 3 και συνεπώς σωστή είναι η απάντηση β. 27. Η "θυσία" που απαιτείται, σε όρους Β, για να αυξηθεί η παραγωγή του Α από 10 σε 20 μονάδες είναι: α) 11,7 β) 12,5 γ) 15,7 δ) 18,4 Η αύξηση της παραγωγής του Α από 10 σε 20 μονάδες θα απαιτήσει "θυσία" μονάδων του Β. Το κόστος ευκαιρίας του Α μεταξύ 8 και 15 μονάδων παραγωγής (όπου βρίσκεται και το επίπεδο των 10 μονάδων) είναι 34 27 ΚΕΑ = = 1 15 8 και το αντίστοιχο κόστος ευκαιρίας μεταξύ των 15 και 21 μονάδων (όπου βρίσκεται το επίπεδο των 20 μονάδων) είναι 27 19 4 ΚΕΑ = = 21 15 3 Συνεπώς για να αυξηθεί η παραγωγή του Α από 10 σε 15 μονάδες απαιτείται "θυσία" του Β ίση με ΔΒ 1= ΔΒ= 5 15 10 και για να αυξηθεί η παραγωγή του Α από 15 σε 20 μονάδες απαιτείται "θυσία" του Β ίση με 4 ΔΒ 20 = ΔΒ = 3 20 15 3 Η συνολική "θυσία" του Β θα ισούται με ΔΒ = 5 + (20/3) = 11,7 μονάδες και συνεπώς σωστή είναι η απάντηση α 1. 1 Βλέπε και "Οδηγός Προετοιμασίας για τις εξετάσεις του ΑΣΕΠ ΠΕ-09 Οικονομολόγων", Π. Βεργούρος, εκδ. Κλειδάριθμος 2006, ασκήσεις 1-2, σελ. 507 508, ενότητα "Επαναληπτικές ασκήσεις".

30 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ 1.3 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Οι νόμοι της Οικονομικής επιστήμης διέπονται από τις παρακάτω αρχές: α) Γενικότητα β) Αφαίρεση γ) Γενικότητα και αφαίρεση δ) Τίποτα από τα παραπάνω [Υπόδειξη: Οι οικονομικοί νόμοι πρέπει να διατυπώνουν γενικές σχέσεις και έννοιες αλλά ταυτόχρονα να ερμηνεύουν μέρος της πραγματικότητας, αγνοώντας, εν μέρει, τις επιδράσεις άλλων παραμέτρων και μεταβλητών, εκτός αυτής που προσπαθούν να ερμηνεύσουν.] 2. Η Πολιτική Οικονομία είναι εξαιρετικά χρήσιμη επιστήμη διότι: α) Μας επιτρέπει να επεμβαίνουμε στο οικονομικό σύστημα για να βελτιώνουμε τις συνθήκες ζωής του ανθρώπου β) Με τη μελέτη της αντλούμε πολιτικά επιχειρήματα γ) Αποτελεί επιστήμη με εφαρμογές στην καθημερινή μας ζωή δ) Οι νόμοι της έχουν σημαντικές εφαρμογές σε άλλες επιστήμες [Υπόδειξη: Η γνώση των νόμων που διέπουν τις αγορές μας επιτρέπει να επεμβαίνουμε σε αυτές με στόχο να τις κάνουμε περισσότερο παραγωγικές και αποτελεσματικές.] 3. Οι σχολές της οικονομικής σκέψης εμφανίστηκαν με την παρακάτω χρονολογική σειρά: α) Κλασικοί - Νεοκλασικοί - Εμποριοκράτες - Φυσιοκράτες β) Φυσιοκράτες - Εμποριοκράτες -Κλασικοί - Νεοκλασικοί γ) Φυσιοκράτες - Κλασικοί - Εμποριοκράτες - Νεοκλασικοί δ) Εμποριοκράτες - Φυσιοκράτες - Κλασικοί - Νεοκλασικοί [Υπόδειξη: Εμποριοκράτες 1500 μχ (ή μερκαντιλιστές), φυσιοκράτες 1700 μχ, κλασικοί 1770 μχ, νεοκλασικοί τέλη 19ου αιώνα και αρχές 20ου.] 4. Η αύξηση των ανθρώπινων αναγκών οφείλεται: α) Στη μίμηση και στην τεχνολογία β) Στη μίμηση, στην τεχνολογία, στη συνήθεια και στη διαφήμιση γ) Στην υπερκαταναλωτική ανθρώπινη φύση δ) Στα α και γ [Υπόδειξη: Η μίμηση, η τεχνολογία, η συνήθεια και η διαφήμιση είναι οι παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση των αναγκών του ανθρώπου.]

1 Εισαγωγικές έννοιες 31 5. Τα αγαθά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο μία φορά χωρίς να απολέσουν την ιδιότητα για την οποία προτιμήθηκαν από τον καταναλωτή ονομάζονται: α) Καταναλωτά β) Διαρκή γ) Κεφαλαιουχικά δ) Καταναλωτικά [Υπόδειξη: Τα αγαθά που χάνουν τη χρηστική τους αξία μετά την πρώτη χρήση τους ονομάζονται καταναλωτά.] 6. Τα βιβλία, οι τηλεοράσεις, τα μουσικά στερεοφωνικά συγκροτήματα και οι μοτοσικλέτες ιδιωτικής χρήσης, χαρακτηρίζονται ως αγαθά: α) Καταναλωτά β) Διαρκή γ) Κεφαλαιουχικά δ) Όλα τα παραπάνω [Υπόδειξη: Τα διαρκή αγαθά είναι αυτά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατ επανάληψη χωρίς να χάσουν την υπόσταση τους, αν και φθείρονται με το χρόνο.] 7. Η κύρια διαφορά μεταξύ των "κεφαλαιουχικών" και των "διαρκών" αγαθών είναι ότι: α) Τα κεφαλαιουχικά χρησιμοποιούνται συνεχώς για τον ίδιο σκοπό β) Τα κεφαλαιουχικά χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στη βιομηχανική παραγωγή γ) Τα κεφαλαιουχικά χρησιμοποιούνται στην κατασκευή άλλων αγαθών δ) Τα κεφαλαιουχικά υπόκεινται σε αποσβέσεις [Υπόδειξη: Τα βασικό χαρακτηριστικό των κεφαλαιουχικών αγαθών είναι ότι χρησιμοποιούνται στην παραγωγή άλλων αγαθών.] 8. Τα αγαθά που μπορούν να βρεθούν και ελεύθερα στη φύση (π.χ. νερό) ονομάζονται: α) "Ελεύθερα" και δεν αποτελούν αντικείμενο της Οικονομικής επιστήμης β) "Ελεύθερα" και αποτελούν αντικείμενο της Οικονομικής επιστήμης γ) "Οικονομικά" και δεν αποτελούν αντικείμενο της Οικονομικής επιστήμης δ) "Οικονομικά" και αποτελούν αντικείμενο της Οικονομικής επιστήμης [Υπόδειξη: Τα "ελεύθερα" αγαθά είναι όσα μπορεί να καταναλώσει ο άνθρωπος χωρίς να πρέπει να προηγηθεί κάποια παραγωγική διαδικασία ή να πληρώσει αντίτιμο και δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης της Οικονομικής επιστήμης.]

32 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ/ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τ.Ε. ΑΣΕΠ 9. Για να χαρακτηρίσουμε ως εργασία την καταβολή προσπάθειας από έναν άνθρωπο θα πρέπει: α) Να ικανοποιείται μια ανάγκη του ατόμου που καταβάλλει την προσπάθεια β) Να είναι ενσυνείδητη προσπάθεια δημιουργίας οικονομικών αγαθών γ) Να χρησιμοποιούνται παράλληλα και άλλοι παραγωγικοί συντελεστές εκτός της εργασίας δ) Να είναι προσπάθεια υψηλής έντασης και διάρκειας [Υπόδειξη: Η καταβολή προσπάθειας μπορεί να χαρακτηριστεί ως εργασία όταν πρόκειται για ενσυνείδητη προσπάθεια δημιουργίας αγαθών.] 10. Με τον όρο "ανθρώπινο κεφάλαιο" εννοούμε: α) Τον ικανό προς εργασία πληθυσμό μιας χώρας και κατά συνέπεια το εργατικό δυναμικό της β) Τις δεξιότητες, την εμπειρία και τις ικανότητες των ατόμων, όταν αφορούν άμεσα την παραγωγική διαδικασία στην οποία εργάζονται γ) Τις δεξιότητες, την εμπειρία και τις ικανότητες των ατόμων τα οποία μπορούν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγική διαδικασία δ) Την ικανότητα των ατόμων να συνδυάζουν τους παραγωγικούς συντελεστές ώστε να επιτυγχάνουν αποδοτικότερη παραγωγική διαδικασία, δηλαδή την επιχειρηματικότητα [Υπόδειξη: Η μόρφωση και η εμπειρία των ατόμων, όταν μεταφράζονται σε γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες παραγωγής μπορούν να αποτελέσουν ανθρώπινο κεφάλαιο, ακόμα και αν δεν χρησιμοποιούνται στην παρούσα φάση στην παραγωγική διαδικασία στην οποία συμμετέχουν.] 11. Η επιχειρηματικότητα ορίζεται ως: α) Η κατοχή σημαντικού χρηματικού κεφαλαίου β) Η ικανότητα διοίκησης μεγάλων εταιρειών γ) Η ικανότητα συνδυασμού των παραγωγικών συντελεστών δ) Όλα τα παραπάνω [Υπόδειξη: Επιχειρηματικότητα είναι η ικανότητα των ανθρώπων να συνδυάζουν τους παραγωγικούς συντελεστές για να βελτιώνουν την αποδοτικότητα της παραγωγής.] 12. Το οικονομικό πρόβλημα μπορεί να αμβλυνθεί με: α) Αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας των συντελεστών παραγωγής και κυρίως του κεφαλαίου β) Πλήρη απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών που διαθέτει η οικονομία, ώστε να αξιοποιηθούν όλοι οι διαθέσιμοι παραγωγικοί πόροι

1 Εισαγωγικές έννοιες 33 γ) Περισσότερο αποδοτική χρησιμοποίηση των συντελεστών παραγωγής, κυρίως μέσα από την τεχνολογική βελτίωση δ) Όλα τα παραπάνω [Υπόδειξη: Η αύξηση της παραγωγής, που θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση του οικονομικού προβλήματος, μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση, την πλήρη απασχόληση και την πιο αποδοτική χρησιμοποίηση των παραγωγικών συντελεστών.] 13. Λόγω του καταμερισμού των έργων: α) Κάθε άτομο καταναλώνει πολύ περισσότερα αγαθά από αυτά για τα οποία συμμετέχει στην παραγωγή τους β) Οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν να παράγουν συγκεκριμένα προϊόντα, όπως τους το επιβάλλει η Κυβέρνηση γ) Η παραγωγή κατακερματίζεται σε στάδια όπου τα άτομα συμμετέχουν, ανεξάρτητα από τις γνώσεις και τις παραγωγικές τους δεξιότητες δ) Όλα τα παραπάνω [Υπόδειξη: Καταμερισμός των έργων σημαίνει συμμετοχή των ατόμων σε συγκεκριμένα παραγωγικά στάδια, ανάλογα με τις ικανότητες τους.] 14. Το βασικότερο πλεονέκτημα του καταμερισμού των έργων είναι: α) Ότι αυξάνεται η ποσότητα των προϊόντων που παράγονται με τη χρήση συγκεκριμένης ποσότητας εργασίας β) Ότι αυξάνεται η παραγωγικότητα της εργασίας γ) Ότι μειώνεται η ποσότητα εργασίας που χρειάζεται για την παραγωγή συγκεκριμένης ποσότητας προϊόντων δ) Όλα τα παραπάνω [Υπόδειξη: Όλες οι παραπάνω προτάσεις αφορούν την παραγωγικότητα της εργασίας και αποτελούν διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να διατυπωθεί η σωστή πρόταση.] 15. Το βασικό μειονέκτημα του καταμερισμού των έργων είναι: α) Ότι καθησυχάζει τον εργαζόμενο και δεν του δημιουργεί κίνητρο καλύτερης εκπαίδευσης β) Ότι αποκλείει τον εργαζόμενο από την εκπαίδευση σε άλλους τομείς της παραγωγής και μετατρέπει την εργασία σε ρουτίνα γ) Ότι αποτρέπει τις έρευνες για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών παραγωγής, αφού παγιώνει μια συγκεκριμένη παραγωγική διαδικασία δ) Τίποτα από τα παραπάνω [Υπόδειξη: Ο κίνδυνος μετατροπής της εργασίας σε μια ανιαρή διαδικασία και η στέρηση από τον εργαζόμενο γνώσεων από άλλους παραγωγικούς τομείς είναι τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα του καταμερισμού των έργων.]