Ανάπηςξη πολςμεζικήρ εθαπμογήρ για ηη διδαζκαλία ηος Ήσος και ηηρ Μοςζικήρ ζε μαθηηέρ με ειδικέρ εκπαιδεςηικέρ δςζκολίερ Δ. Γ. Καςνύξα Δθπαηδεπηηθόο Μνπζηθήο leniw_kap@yahoo.gr Ρ. Γ. Κσηζάθεο Τπνςήθηνο Γηδάθηνξαο rkotsakis@gmail.com Γ. Μ. Καιιίξεο Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο gkal@jour.auth.gr Δξγαζηήξην Ζιεθηξνληθώλ Μ.Μ.Δ. Σκήκα Γεκνζηνγξαθίαο θαη Μ.Μ.Δ. Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η επηζηήκε ηεο Παηδαγσγηθήο ζηξέθεηαη ηα ηειεπηαία ρξόληα ζηελ αμηνπνίεζε θαη ηε ρξήζε λέσλ κεζόδσλ δηδαζθαιίαο, ζηεξηδόκελσλ ζηηο δπλαηόηεηεο ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε πνιπκεζηθώλ θαη πνιπηξνπηθώλ πεξηερνκέλσλ δηδαζθαιίαο. Οη ηερλνινγίεο ηνπ ήρνπ θαη ηεο εηθόλαο δύλαηαη λα αμηνπνηεζνύλ θαη ζην ρώξν ηεο Δθπαίδεπζεο θαη εηδηθόηεξα ζηελ Δηδηθή Αγσγή, πξνσζώληαο ελεξγά ηελ πξνζέγγηζε ηεο πνιιαπιήο αλαπαξάζηαζεο, ηελ απινπνίεζε θαη ηελ ακεζόηεηα ηεο παξερόκελεο γλώζεο ζύκθσλα κε ηηο βαζηθέο αξρέο πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο γηα ΑκεΑ. Η παξνύζα εξγαζία αθνξά ζηελ δεκηνπξγία ςεθηαθνύ εθπαηδεπηηθνύ πνιπκεζηθνύ πιηθνύ, γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ ήρνπ θαη ηεο κνπζηθήο ζηελ Γεληθή Δληαία ηάμε ή ζηελ Δηδηθή Αγσγή θαη Δθπαίδεπζε. Τν εθπαηδεπηηθό πεξηερόκελν δνκείηαη κε βάζε ην ζεσξεηηθό πιαίζην ησλ εθπαηδεπηηθώλ ινγηζκηθώλ, ιακβάλνληαο ππόςε ηηο Θεσξίεο Μάζεζεο γηα καζεηέο κε γλσζηηθέο αλαπεξίεο. Development of a multimedia application for teaching Sound and Music to students with special needs ABSTRACT In the last years, the pedagogical research is focused on using new teaching methods that are based on new technologies, emphasizing in the development of multimedia and multimodal educational content. Image and sound technologies can be also used in the field of Special Education by using multivariate, simple and direct representations of the provided knowledge, that are part of the basic teaching principles for people with Special Abilities. In this paper, we propose the development of an application that uses multimedia digital content, aiming to support sound and music teaching in inclusive or special classroom. The proposed educational content and software development are structured according to fundamental learning theories for students with learning disabilities.
Ειζαγωγή Ζ θνηλή παξαδνρή όηη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο αηνκηθέο δηαθνξέο ζηνλ ηξόπν πνπ καζαίλνπλ νη καζεηέο, έρεη νδεγήζεη ηα ηειεπηαία ρξόληα ζε αύμεζε ηνπ εξεπλεηηθνύ θαη ζεσξεηηθνύ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ εύξεζε ζηξαηεγηθώλ θαη κεζόδσλ δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο [1],[2], έηζη ώζηε απηή λα πξνζαξκόδεηαη ζηηο καζεζηαθέο πξνηηκήζεηο θαη αλάγθεο όισλ ησλ καζεηώλ. ην πιαίζην απηό, ε εξεπλεηηθή δξαζηεξηόηεηα ζηξέθεηαη πξνο ηελ ελδερόκελε βνήζεηα πνπ κπνξνύλ λα πξνζθέξνπλ νη ηερλνινγίεο ηνπ ήρνπ θαη ηεο εηθόλαο, ζε άηνκα κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο [3]-[5]. θνπόο ηεο παξνύζαο έξεπλαο ήηαλ ε δεκηνπξγία δηαθνξνπνηεκέλνπ θαη πνιπηξνπηθνύ, πνιπκεζηθνύ εθπαηδεπηηθνύ ππνζηεξηθηηθνύ πιηθνύ, γηα ηελ δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο Μνπζηθήο ζε καζεηέο κε αλαπεξία (όπσο ειαθξά θαη κέηξηα λνεηηθή αλαπεξία, δπζιεμία θηι.). Γηα λα επηηεπρζνύλ ηα πιένλ απνδνηηθά εθπαηδεπηηθά απνηειέζκαηα, ην πιηθό πνπ ζπγθεληξώζεθε θαη αλαπηύρζεθε, είλαη εληαγκέλν θαη ελαξκνληζκέλν ζηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο νξγάλσζεο ηεο δηδαζθαιίαο πνπ παξέρνληαη ζην Πξόγξακκα πνπδώλ ηεο Μνπζηθήο, όπσο απηό παξνπζηάδεηαη ζην δηδαθηηθό εγρεηξίδην ηεο Γ Γεκνηηθνύ. Απώηεξνο ζηόρνο ήηαλ ε αλάπηπμε ελόο δεκηνπξγηθνύ θαη ππνζηεξηθηηθνύ ζπλόινπ δπλαηνηήησλ θαη βησκάησλ κάζεζεο, ζηεξηγκέλνπ ζηηο δπλαηόηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ νη ηερλνινγίεο ηνπ ήρνπ θαη ηεο εηθόλαο, γηα ηελ δπλακηθή ζπκκεηνρή ησλ παηδηώλ κε αλαπεξία ζην κάζεκα ηεο Μνπζηθήο. Ο Ήρνο θαη ε Μνπζηθή απνηέιεζαλ δπν από ηα πην ζεκαληηθά, δνκηθά ζηνηρεία ηεο εθαξκνγήο, αλαθνξηθά πάληνηε κε ην αληηθείκελν πνπ δηδάζθεηαη. Δπηπιένλ, επηρεηξήζεθε αμηνιόγεζε ηνπ πιηθνύ, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ βνήζεηα θαζεγεηώλ κνπζηθήο, ζηε βάζε απνηίκεζεο ηεο αμίαο θαη ιεηηνπξγηθόηεηαο ησλ πνιπκεζηθώλ εθαξκνγώλ ζε καζεηέο κε αλαπεξία. 1. Οπιζμόρ ηος πποβλήμαηορ Ζ ρξήζε πνιπκεζηθνύ πιηθνύ, απνηειεί ζεκαληηθό δηδαθηηθό κέζν, επηηξέπνληαο ηελ πξνζαξκνγή ηεο δηδαζθαιίαο ζηηο ηδηαηηεξόηεηεο θάζε καζεηή, ππνζηεξίδνληαο έηζη ηελ δηαθεξπγκέλε αξρή γηα κηα Δθπαίδεπζε γηα Όινπο [6], αλεμάξηεηα από ην λνεηηθό ηνπο δπλακηθό [7]. Ζ αμηνπνίεζε ηεο νπηηθήο θαη ερεηηθήο αλαπαξάζηαζεο ηεο πιεξνθνξίαο παξαθηλεί ηνπο καζεηέο δεκηνπξγώληαο έλα πεξηβάιινλ πεξηζζόηεξν δεκηνπξγηθό θαη δηαζθεδαζηηθό [8]-[10]. Ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηεο κνπζηθήο αγσγήο, πνπ θέξεη ζύλζεην, κνπζηθό θαη πξαθηηθό ζπλάκα ραξαθηήξα, ε ρξήζε ηνπ ήρνπ έρεη δηηηή ζεκαζία, θαζώο απνηειεί ηόζν ην πεξηερόκελν ηεο ίδηαο ηεο δηδαζθαιίαο, όζν παξάιιεια εμππεξεηεί ηνπο ιεηηνπξγηθνύο ζθνπνύο ηεο κάζεζεο, επηβεβαηώλνληαο ηελ σθέιηκε ζύκπξαμε ηεο κνπζηθήο κε ηελ ηερλνινγία [3],[4]. Πην ζπγθεθξηκέλα, έρνπλ θαηαγξαθεί πνηθίιεο πεξηπηώζεηο, ζηηο νπνίεο καζεηέο κε αλαπεξία έρνπλ απνθηήζεη πξόζβαζε ζε αζθήζεηο θαη καζεζηαθέο δξαζηεξηόηεηεο από ηηο νπνίεο ήηαλ απνθιεηζκέλνη [5],[11]. Σα παηδηά κε γλσζηηθέο αλαπεξίεο είλαη πηζαλό λα παξνπζηάδνπλ ζνβαξέο δπζθνιίεο ζηελ θαηαλόεζε θεηκέλσλ θαη ζεσξηώλ, ζηελ αλάγλσζε, ζηε γξαθή, ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ζηελ πξνζνρή θαη ζηε κλεκόλεπζε [12]-[14]. Ζ δηδαζθαιία κε πνιπαηζζεηεξηαθέο ηερληθέο απνθηά όιν θαη κεγαιύηεξε απνδνρή, θαζώο ν ήρνο θαη ε εηθόλα έξρνληαη
λα ζπκβάινπλ ζηελ επθνιόηεξε θαηαλόεζε ηνπ αλαγλσζηηθνύ θεηκέλνπ, ηδηαίηεξα κάιηζηα γηα ηα παηδηά κε δπζιεμία [14]. Ζ πξνζπάζεηα έληαμεο ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ Δηδηθή Αγσγή θαη Δθπαίδεπζε βξίζθεηαη αθόκα ζε πξσηαξρηθά ζηάδηα ζηελ Διιάδα. Μόιηο ηελ ηειεπηαία πεληαεηία ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ θαη ην Παηδαγσγηθό Ηλζηηηνύην έρνπλ ζηξέςεη ηελ πξνζνρή ηνπο ζηελ έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ Δηδηθή Αγσγή θαη Δθπαίδεπζε, πινπνηώληαο πνηθίια εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα [11]. Παξόια απηά, ηα πεξηζζόηεξα ινγηζκηθά αθνξνύλ άιια δηδαθηηθά αληηθείκελα, ελώ νη εθαξκνγέο γηα ηελ κνπζηθή απεπζύλνληαη θπξίσο ζε ρξήζηεο κε πεξηνξηζκέλεο θηλεηηθέο δπλαηόηεηεο θαη θαιύπηνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο λα ζπλζέηνπλ, λα αθνύλ θαη λα παίδνπλ κνπζηθή [3]. Με βάζε ηηο παξαπάλσ παξαηεξήζεηο, ε πξνηεηλόκελε εθαξκνγή ηεο παξνύζαο εξγαζίαο απνζθνπεί λα ηθαλνπνηήζεη ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο καζεηώλ κε πνιύπιεπξα καζεζηαθά πξνβιήκαηα θαη ηδηαηηεξόηεηεο. 2. Μεθοδολογία - Υλοποίηζη Βαζηθή αξρή γηα ηελ δεκηνπξγία θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ πιηθνύ ήηαλ ε εθαξκνγή ηεο δηδαθηηθήο ζρεδίαζεο (instructional design) [8], ε νπνία νξγαλώζεθε ζηε βάζε ησλ δηδαθηηθώλ πξνηάζεσλ ησλ ζπγγξαθέσλ ηνπ βηβιίνπ, ζε ζπλδπαζκό κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο γηα άηνκα κε λνεηηθή αλαπεξία θαη ηα αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα ΑΠ-ΓΔΠ ηνπ ΤΠΔΘ. Ζ παξαγσγή ηεο εθαξκνγήο νξγαλώζεθε ζε δηαθξηηέο θάζεηο εξγαζίαο, ζύκθσλα κε ην κνληέιν ADDIE (Analysis-Design-Development/Production- Implementation-Evaluation) [8]. ην ζηάδην ηεο αλάιπζεο, θαζνξίζηεθαλ νη πξνηεξαηόηεηεο θαη νη απαξαίηεηεο ελέξγεηεο, πνπ αθνξνύζαλ ηελ νξγάλσζε ησλ ηερλνινγηθώλ θαη παηδαγσγηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ. Δηδηθόηεξα, επηιέρζεθαλ ζπγθεθξηκέλα καζήκαηα ζρεηηθά κε ηνλ ήρν θαη ηηο ηδηόηεηεο ηνπ, ζηα νπνία δύλαηαη λα αληαπνθξηζνύλ νη ρξήζηεο θαη ιήθζεθαλ θαηάιιειεο απνθάζεηο γηα ηνλ δηαθνξνπνηεκέλν ηξόπν παξνπζίαζεο ηεο ύιεο, ζε ζπλάξηεζε κε ηηο δηαζέζηκεο ηερλνινγηθέο δπλαηόηεηεο (technology analysis) [8]. Παξάιιεια, θξίζεθε απαξαίηεην ε εθαξκνγή λα απεπζύλεηαη ζε αξθεηά ρακειά ειηθηαθά επίπεδα, δεδνκέλνπ ηνπ γεγνλόηνο όηη ε λνεηηθή ειηθία ησλ καζεηώλ κε αλαπεξία ππνιείπεηαη ηεο πξαγκαηηθήο ηνπο [12]. Δπηπξόζζεηα, κηα θύξηα δπλαηόηεηα θαηά ηε ρξήζε ηεο εθαξκνγήο αθνξά ηελ αλεμαξηεζία ηεο από ηελ παξνπζία ηνπ δαζθάινπ (users analysis-situational analysis), ηνλώλνληαο έηζη ηελ απηνπεπνίζεζή ησλ ρξεζηώλ θαη δίλνληάο ηνπο θίλεηξα γηα κάζεζε [13]. ην πιαίζην απηό, νη ιεηηνπξγίεο ηεο εθαξκνγήο επηκεξίζηεθαλ ζε απιέο βαζηθέο εξγαζίεο (task analysis) θαη θαζνξίζηεθαλ νη ζηόρνη (objective analysis) γηα ηηο βαζηθέο θαηεγνξίεο κάζεζεο [15]. Καηά ζπλέπεηα, ε ζηξαηεγηθή ζρεδηαζκνύ ηεο εθαξκνγήο ζηεξίρζεθε: α) ζηελ παξνπζίαζε πιεξνθνξηώλ από ηηο επηιεγκέλεο δηδαθηηθέο ελόηεηεο ηνπ βηβιίνπ ζε απινπνηεκέλε κνξθή κε θαηαλνεηή γιώζζα (βαζηθή γλώζε), β) ζηελ πξνζζήθε νπηηθναθνπζηηθνύ πνιπκεζηθνύ πιηθνύ -ήρνο, εηθόλεο, βίληεν, θηλνύκελα γξαθηθά- (θαηαλόεζε), γ) ζηε δηακόξθσζε απιώλ αζθήζεσλ αμηνιόγεζεο, πνπ επηηξέπνπλ ηε δηεξεύλεζε επαλαρξεζηκνπνίεζεο ηεο θαηαθηεζείζαο γλώζεο ζε λέα πξνβιήκαηα (εθαξκνγή - αλάιπζε- ζύλζεζε) θαη δ) ζηε ζρεδίαζε δηαδξαζηηθώλ παηρληδηώλ πνπ βνεζνύλ ηνπο καζεηέο ζηελ αμηνιόγεζε ηεο δηθήο ηνπο κάζεζεο, αιιά θαη ζηελ άκεζε αλαηξνθνδόηεζή ηνπο ζρεηηθά κε ηελ θαηάθηεζε ησλ ζηόρσλ
θάζε καζήκαηνο. Όζνλ αθνξά ηηο αμηνινγηθέο δξαζηεξηόηεηεο απνθαζίζηεθε λα ζηεξηρζνύλ ζε βαζηθέο νδεγίεο ζρεηηθά κε ηελ ρξήζε θαη θίλεζε ηνπ πνληηθηνύ ζηελ νζόλε (ςπρνθηλεηηθή-θηλεηηθή κάζεζε) θαη λα εκπινπηηζηνύλ κε δξαζηεξηόηεηεο ελεξγεηηθήο αθξόαζεο (ζπλαηζζεκαηηθή κάζεζε) [15],[16]. ηε 2 ε θάζε ηεο ζρεδίαζεο θαηαγξάθεθαλ ηα δεδνκέλα πνπ ζπιιέρζεθαλ ζην ζηάδην ηεο αλάιπζεο θαη ζπζηάζεθε ην Έγγξαθν Πξνδηαγξαθώλ Έξγνπ (ΔΠΔ) [8], ζην νπνίν θαζνξίζηεθαλ κε ιεπηνκέξεηα: α) ε δνκή β) ε νξγάλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ γ) ε κνξθή ηεο δηεπηθάλεηαο ρξήζηε θαη ησλ δηαδξαζηηθώλ δπλαηνηήησλ δ) ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ε) ηα εξγαιεία αλάπηπμεο δ) ηα πνιπκέζα πνπ πεξηιήθζεθαλ ε) ε πνξεία παξαγσγήο. ηε 3 ε θάζε αλαπηύρζεθε ε εθαξκνγή (παξαγσγή), ηα ζηνηρεία πνιπκέζσλ (θείκελα, γξαθηθά, video, θιπ.), ζπληάρζεθε ν απαξαίηεηνο θώδηθαο πξνγξακκαηηζκνύ θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη απαξαίηεηεο δνθηκέο, ώζηε λα εμαζθαιηζηεί ε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο. Σέινο, δηεμήρζεζαλ δηαδηθαζίεο δηακνξθσηηθήο αμηνιόγεζεο ελδηάκεζα ησλ θάζεσλ θαη ε ηειηθή αμηνιόγεζε κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εθαξκνγήο [8]. 3. Παποςζίαζη ηος ςλικού Ζ εθαξκνγή ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε ζην πεξηβάιινλ ηνπ ινγηζκηθνύ Adobe Flash Professional CS5.5. Δπηιέρζεθε High Definition αλάιπζε νζόλεο ελώ σο θύξην πξνγξακκαηηζηηθό εξγαιείν ρξεζηκνπνηήζεθε ην ActionScript 2.0. Ζ ζπλαξκνγή θαη επεμεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθώλ βίληεν πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζην ινγηζκηθό Adobe Premier CS5.5., ρξεζηκνπνηώληαο αξρηθή αλάιπζε HD 720p θαη ζηε ζπλέρεηα ελζσκαηώζεθαλ ζηελ εθαξκνγή σο αξρεία flv (720x576p, 25fps, 16:9). Σν ερεηηθό πεξηερόκελν ερνγξαθήζεθε θαη επεμεξγάζηεθε κε ηελ βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνύ Adobe Audition CS5.5 θαη ελ ζπλερεία ελζσκαηώζεθε ζηελ εθαξκνγή ζηε ζπκπηεζκέλε κνξθή mp3. Καηά ηελ έλαξμε ηεο εθαξκνγήο ν ρξήζηεο βξίζθεηαη ζην θεληξηθό κελνύ επηινγώλ, όπνπ έρεη ηελ δπλαηόηεηα λα αθνύζεη θαη λα επηιέμεη ηελ δηδαθηηθή ελόηεηα πνπ ηνλ ελδηαθέξεη. Έπεηηα, νδεγείηαη ζην ππν-κελνύ ηεο ελόηεηαο, όπνπ ηνπ παξέρνληαη νη εμήο επηινγέο: Βηβιίν Μνπζηθήο, Βίληεν κε ην πεξηερόκελν ηνπ καζήκαηνο, Αζθήζεηο ηνπ ηεηξαδίνπ εξγαζηώλ θαη δηαδξαζηηθά Παηρλίδηα. Γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πιηθνύ επηιέρζεθαλ ελόηεηεο πνπ θαιύπηνπλ ηέζζεξηο άμνλεο, ζε αληηπαξαβνιή κε ην ΑΠ: 1.Ήρνο-Ρπζκόο, 2.Μνπζηθά όξγαλα, 3.Αθξόαζε-έθθξαζε ζπλαηζζεκάησλ, 4.Σξαγνύδη θαη ρνξόο. Οη καζεηέο δηδάζθνληαη βαζηθέο γλώζεηο γηα ηνλ ήρν, ηνλ ηξόπν δηάδνζήο ηνπ, ηελ αλαγλώξηζε θαη θαηάηαμε ησλ ήρσλ ζε θπζηθνύο θαη ηερλεηνύο, ηελ δηάθξηζε κνπζηθνύ θαη κε κνπζηθνύ ήρνπ, ηηο βαζηθέο ερεηηθέο ηδηόηεηεο ρξνηά-δηάξθεηα-έληαζε-ηνληθό ύςνο θαη ηελ πξνέθηαζε απηώλ ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ, ζε ζρέζε κε ηελ κνπζηθή, κνπζηθά όξγαλα, αθξόαζε θαη έθθξαζε ζπλαηζζεκάησλ. Κάζε ελόηεηα ηνπ βηβιίνπ παξνπζηάδεηαη κε ηελ απαξαίηεηε πξνζαξκνζηηθόηεηα ζην καζεζηαθό πξνθίι θαη ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηώλ [10]. Με ηελ επηινγή Βηβιίν Μνπζηθήο, ν ρξήζηεο νδεγείηαη ζην απινπνηεκέλν ειεθηξνληθό βηβιίν, όπνπ ην θεληξηθό πεξηερόκελν ηνπ καζήκαηνο ρσξίδεηαη ζε 2 κέξε, ην θείκελν θαη ηελ εηθόλα πνπ ην ζπλνδεύεη. Ο καζεηήο έρεη ηελ δπλαηόηεηα λα δηαβάζεη ην απινπνηεκέλν θείκελν, λα αθνύζεη ηελ αθήγεζε ελεξγνπνηώληαο ην θνπκπί «θσλή» θαη λα αθξναζηεί ερεηηθά παξαδείγκαηα ζρεηηθά κε ηηο εηθόλεο. Δζηηάδνληαο ζηελ αδπλακία ησλ ρξεζηώλ λα παξαθνινπζήζνπλ πνιιέο
πιεξνθνξίεο ηαπηόρξνλα θαη ζην γεγνλόο όηη πνιινί από απηνύο δελ έρνπλ θαηαθηήζεη ην κεραληζκό ηεο αλάγλσζεο [14], ην θείκελν θαη ε αθήγεζε ραξαθηεξίδνληαη από απιέο θαη ζύληνκεο πξνηάζεηο κε ηηο αληίζηνηρεο πιεξνθνξίεο λα πεξηνξίδνληαη ζε κηα κε δύν αλά ζειίδα, ελώ νη ζύλζεηνη ζηόρνη επηκεξίδνληαη ζε κηθξόηεξα βήκαηα [17]. Σα δηαδξαζηηθά παξαδείγκαηα παξέρνπλ ζηνπο ρξήζηεο πεξηζζόηεξεο πξνζιακβάλνπζεο, αθνύ ε πιεξνθνξία νπηηθνπνηείηαη - αλαπαξάγεηαη ερεηηθά, ζπγθεθξηκελνπνηείηαη θαη γίλεηαη πην εύθνια θαηαλνεηή [18]. Δηθόλα 3.1 Βηβιίν κνπζηθήο Σν Βίληεν ηνπ Μαζήκαηνο είλαη κηα πνιπκεζηθή εθαξκνγή πνπ βνήζα ηνπο ρξήζηεο ζηελ θαιύηεξε θαηαλόεζε θάζε ελόηεηαο θξαηώληαο δσληαλό ην ελδηαθέξνλ ηνπο. Βαζηζκέλν ζε απινπνηεκέλε αθήγεζε θαη ζε ερεηηθά/ κνπζηθά παξαδείγκαηα παξνπζηάδεη ηελ πιεξνθνξία κε δνκεκέλν ηξόπν κέζσ ζρεδηαγξάκκαηνο, ηνλίδνληαο ηα θύξηα ζεκεία [17]. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε ζπλερήο επηβξάβεπζε - ελζάξξπλζε θαη ε ρξήζε ζπρλώλ εξσηήζεσλ γηα ηελ εζηίαζε ηεο πξνζνρήο ησλ καζεηώλ, πνπ βνεζνύλ ζηελ επθνιόηεξε θαηάθηεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηόρσλ [12],[13]. Σν ζηνηρείν ηεο επαλάιεςεο βνεζά ηνπο ρξήζηεο λα εκπεδώζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δέρνληαη θαη λα πξνζπεξάζνπλ ηελ αδπλακία ηεο βξαρύρξνλεο κλήκε ηνπο [12],[13],[17]. Ζ παξνπζία ερεηηθώλ θαη κνπζηθώλ παξαδεηγκάησλ επλνεί ηνλ ζπζρεηηζκό πιεξνθνξηώλ θαη ηελ νξγάλσζε ηεο ζθέςεο [17]. Σα θηλνύκελα γξαθηθά είλαη δηζδηάζηαηα, πξνεξρόκελα από εηθόλεο ηνπ δηδαθηηθνύ εγρεηξηδίνπ, έηζη ώζηε ηα παηδηά λα ζπζρεηίδνπλ ηελ εθαξκνγή κε απηό. Ζ ελόηεηα Σεηξάδην Δξγαζηώλ πεξηιακβάλεη δηαθνξνπνηεκέλεο αζθήζεηο, εκπλεπζκέλεο από ην δηδαθηηθό εγρεηξίδην «Σεηξάδην Δξγαζηώλ» ηεο Γ δεκνηηθνύ, πνπ ζθνπό έρνπλ ηελ αμηνιόγεζε ησλ καζεηώλ ζε θάζε δηδαθηηθή ελόηεηα. Σν πεξηερόκελν, ν ηξόπνο εθθώλεζήο θαη εθηέιεζήο ησλ αζθήζεσλ εκπινπηίδνληαη κε δηαδξαζηηθά πνιπκεζηθά παξαδείγκαηα. Οη αζθήζεηο δίλνπλ ηελ δπλαηόηεηα δηάδξαζεο κε ην βηβιίν-εθαξκνγή θαη ν καζεηήο ιακβάλεη ηελ αληίζηνηρε αλάδξαζε γηα θάζε ηνπ επηινγή. Ζ δηαθνξνπνίεζε απηή επηηξέπεη ηε ζπκκεηνρή ησλ παηδηώλ κε λνεηηθή αλαπεξία ζηελ δηαδηθαζία ηεο αμηνιόγεζεο [5].
Δηθόλα 3.2 Βίληεν καζήκαηνο Σελ ίδηα ινγηθή ζηε ζρεδίαζε αθνινπζνύλ νη αμηνινγεηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ηεο ελόηεηαο παηρλίδηα κε ην κάζεκα, κε ηε δηαθνξά όηη ε πξνζέγγηζε γίλεηαη κε ηελ κνξθή δηαδξαζηηθνύ παηρληδηνύ. Ο ρξήζηεο έρεη πεξηζζόηεξεο δπλαηόηεηεο δηάδξαζεο κε ηελ εθαξκνγή, όπσο λα αθνύζεη ερεηηθά παξαδείγκαηα θαη κνπζηθέο, λα ηαμηλνκήζεη εηθόλεο θαη ήρνπο, λα παίμεη κνπζηθά όξγαλα, λα ζπλζέζεη κηα απιή ξπζκηθή δνκή ρξεζηκνπνηώληαο ηα θξνπζηά όξγαλα ηεο ηάμεο ηνπ, λα «δηεπζύλεη» κηα ρνξσδία επεξεάδνληαο ηελ έληαζε ηεο, λα θαηαζθεπάζεη απιά πάδι κε εηθόλεο ηνπ καζήκαηνο, θηι. Οη δπλαηόηεηεο πνπ δίλνληαη ζηνλ ρξήζηε ζηελ ελόηεηα απηή ελζαξξύλνπλ ηε βησκαηηθή κάζεζε, αθνύ ν καζεηήο απηελεξγεί θαη νη επηινγέο ηνπ επηθέξνπλ αιιαγέο ζηελ εθαξκνγή [16]. Δηθόλα 3.3 Τεηξάδην εξγαζηώλ Δηθόλα 3.4 Γηαδξαζηηθά παηρλίδηα 4. Χαπακηηπιζηικά πολςμέζων ο πόλορ ηος ήσος Οη πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο ζηεξίρηεθαλ ζηηο θαηεπζύλζεηο θαη ηελ αηζζεηηθή ηνπ βηβιίνπ. Αθνινπζήζεθαλ νη βαζηθόηεξνη θαλόλεο επρξεζηίαο [9] κε ηελ παξνρή θαηάιιειεο αλάδξαζεο (feedback) ζην ρξήζηε γηα ην ηη ζπκβαίλεη ζηελ εθαξκνγή, ηε δπλαηόηεηα επηζηξνθήο ζε πξνεγνύκελεο θαηαζηάζεηο θαη ηε ζπλέπεηα ζηελ παξνπζίαζε ηνπ πιηθνύ, κε ηα ίδηα ζύκβνια (εηθνλίδηα, νξνινγία, ρξώκα, δηάηαμε νζόλεο, θεθαιαία πεδά, γξακκαηνζεηξέο θ.ά.) λα θέξνπλ ην ίδην απιό θαη ζαθέο λόεκα. Όιεο νη νζόλεο είλαη νπηηθά ελδηαθέξνπζεο, βνεζνύλ ζηελ εζηίαζε ηεο πξνζνρήο ησλ καζεηώλ, ζηελ αλάπηπμε θαη δηαηήξεζε ηνπ ελδηαθέξνληόο ηνπο [9]. Παξάιιεια, ηεξήζεθε ε ζπλέπεηα ζηε δηάηαμε (layout) ησλ πιεξνθνξηώλ ζηελ
νζόλε, πνπ βνεζά ζηνλ ιεηηνπξγηθό πξνζαλαηνιηζκό θαη ηελ εύρξεζηε πινήγεζε [9]. Ζ ηνπνζέηεζε ησλ πιεξνθνξηώλ πξαγκαηνπνηείηαη ζε ζπγθεθξηκέλα ηκήκαηα ηεο νζόλεο θαη ππάξρεη ιηηόηεηα ζηελ παξνπζίαζε, έηζη ώζηε λα απνθεύγεηαη ε επηβάξπλζε ηεο ελεξγνύ κλήκεο ηνπ ρξήζηε κε πνιιέο ιεπηνκέξεηεο γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο δηεπαθήο [9]. Ζ δηεπαθή ζπλνδεύεηαη από πιεξνθνξίεο βνήζεηαο πνπ παξνπζηάδνπλ κε ζαθήλεηα ηα βήκαηα πνπ πξέπεη λα αθνινπζεί ν ρξήζηεο γηα λα κεηαβεί ζε κηα ιεηηνπξγία. Γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ θεηκέλνπ ζηελ νζόλε πηνζεηήζεθαλ ε πξνζεθηηθή - ιηηή δηαηύπσζε, θαη ε δηαίξεζε ηνπ θεηκέλνπ ζε θξάζεηο ή ηδέεο-ππξήλεο [9],[17]. Δπηπιένλ, δελ ρξεζηκνπνηνύληαη πεξηζζόηεξεο από 2-3 γξακκαηνζεηξέο αλά νζόλε ελώ ε εζηίαζε ηεο πξνζνρήο ζε ζεκεία ελδηαθέξνληνο επηηπγράλεηαη κε ηε κεηαβνιή ηνπ κεγέζνπο θαη είδνπο ηεο γξακκαηνζεηξάο ή κε ηνληζκό (highlight) ιέμεσλ & θξάζεσλ [9]. Όζνλ αθνξά ηηο ρξσκαηηθέο επηινγέο, θαζνξίζηεθε έλα ζπλεπέο ρξσκαηηθό ζύζηεκα ζε όιε ηελ έθηαζε ηεο εθαξκνγήο. Αλάινγα κε ηελ ελόηεηα θαη ηελ νζόλε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν ρξήζηεο, κεηαβάιιεηαη ην ρξώκα ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηνπ θόληνπ. Αλαθνξηθά κε ηελ ζρεδηνθίλεζε, ζύκθσλα κε εξεπλεηηθά δεδνκέλα [9], δελ θαίλεηαη λα πξνζθέξεη πξόζζεηα καζεζηαθά νθέιε ζε ζρέζε κε ηα ζηαηηθά γξαθηθά, αιιά πξνζθέξεη πνιιά παξάπιεπξα πιενλεθηήκαηα, όπσο ε αύμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ εθπαηδεπόκελσλ, ε έκθαζε ζεκαληηθώλ πιεξνθνξηώλ ζε δπλακηθέο δηαδηθαζίεο θαη ε θαιύηεξε θαηαλόεζή ηνπο [9]. Ο ήρνο θαη ε κνπζηθή, απνηεινύλ ηνλ ππξήλα ηεο εθαξκνγήο, ζε ζπζρεηηζκό κε ην δηδαθηηθό αληηθείκελν. Ζ εθαξκνγή ρξεζηκνπνηεί πνηθηινηξόπσο ηα ερεηηθά δεδνκέλα, όπσο αθήγεζε (narration: ν ιεθηηθόο θώδηθαο), ερεηηθή ζήκαλζε (audio cues, ήρνη πνπ ζπλνδεύνπλ ην πάηεκα ησλ πιήθηξσλ πινήγεζεο), θαζώο θαη κνπζηθή ππόθξνπζε. Ζ αθήγεζε δηεπθνιύλεη ηα παηδηά κε λνεηηθέο δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε θαη ηαηξηάδεη ζηνπο «αθνπζηηθνύο» ηύπνπο [4]. Ζ ερεηηθή ζήκαλζε ζπλδέεηαη κε ηα θνπκπηά επηινγώλ πινήγεζεο, πεξηερνκέλνπ θαη βνήζεηαο, ελώ ε κνπζηθή ππόθξνπζε αλαθέξεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα από ηελ ύιε ηνπ βηβιίνπ, αιιά θαη ζε ερεηηθά - κνπζηθά απνζπάζκαηα πνπ αλαπαξηζηνύλ ηηο εηθόλεο. Δξεπλεηηθά δεδνκέλα ππνδεηθλύνπλ όηη νη ζπνπδαζηέο βξίζθνπλ επθνιόηεξν λα νινθιεξώζνπλ ηα καζήκαηα πνπ θάλνπλ εθηεηακέλε ρξήζε ηνπ ήρνπ γηα ηελ παξνπζίαζε πιεξνθνξηώλ, θαζώο είλαη εμνηθεησκέλνη κε απηή ηε κνξθή δηδαζθαιίαο [9]. Σέινο, ε ελαιιαγή αληξηθώλ θαη γπλαηθείσλ θσλώλ πξνζθέξεη πνηθηιία θαη δηαηήξεζε ηεο πξνζνρήο ηνπ αθξναηεξίνπ [9]. 5. Αξιολόγηζη Ζ αμηνιόγεζε ηνπ πιηθνύ πξαγκαηνπνηήζεθε κε πνηνηηθό ηξόπν από νκάδα εθπαηδεπηηθώλ κνπζηθήο, πνπ δνπιεύνπλ ή έρνπλ δνπιέςεη κε καζεηέο κε λνεηηθή αλαπεξία. θνπόο ησλ ζπλεληεύμεσλ ήηαλ λα πξνθύςνπλ εηζεγήζεηο θαη ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηε ζπκβνιή ηεο ερεηηθήο θαη νπηηθήο αλαπαξάζηαζεο ζηελ δηεπθόιπλζε ηεο δηδαζθαιίαο γηα καζεηέο ΑκεΑ. Ζ εθαξκνγή ζεσξήζεθε αξθεηά ρξήζηκε θαη ε παξνπζίαζε ησλ ελνηήησλ πνιύ θαηαλνεηή θαη ειθπζηηθή, κέζσ ησλ πνιπκεζηθώλ παξαδεηγκάησλ θαη ησλ βίληεν. Ζ δηδαθηηθή κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηεξίδεηαη ζηελ αλαθάιπςε ηεο γλώζεο θαη ηελ πνιπαηζζεηεξηαθή κάζεζε [16]. Όζνλ αθνξά ζηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εθαξκνγήο είλαη θαηά θνηλή νκνινγία θαηάιιειε θαη εύρξεζηε, δελ αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα ζπκβαηόηεηαο θαη ραξαθηεξίδεηαη απνδνηηθή ζε ζρέζε κε ηνπο ρξόλνπο απόθξηζήο ηεο ζηηο εληνιέο ηνπ ρξήζηε. Σα πνιπκεζηθά ζηνηρεία
εμππεξεηνύλ ην ρξήζηε ελώ παξάιιεια ελζαξξύλνπλ ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, δηεπθνιύλνληαο ην ξόιν ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζηελ Δληαία ηάμε. 6. ςμπεπάζμαηα Μελλονηική Έπεςνα πκπεξαζκαηηθά, γηα ηελ βειηίσζε ηεο εθαξκνγήο πξνηείλνληαη ε αλάπηπμε ηεο ζε κεγαιύηεξν εύξνο ηεο ύιεο, ε δηαβάζκηζή ηεο ζε επίπεδα ρξεζηώλ, ε δηεύξπλζή ηεο ζε άιιεο κνξθέο αλαπεξίαο (θώθσζε, ηύθισζε, θηλεηηθέο αλαπεξίεο), ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ καζήκαηνο ηεο κνπζηθήο κε άιια καζήκαηα θαη ε αλάδεημε ηνπ ζεκαληηθνύ ξόινπ ηεο κνπζηθήο ζηελ γεληθόηεξε παηδεία ησλ αηόκσλ κε αλαπεξία. ε κειινληηθή έξεπλα εληάζζεηαη ε δεκηνπξγία ελόο δηαδξαζηηθνύ παηρληδηνύ όπνπ ν καζεηήο κε αλαπεξία ζα έρεη ηελ δπλαηόηεηα λα ππνδπζεί έλα ξόιν, θαηαθηώληαο δνκεκέλα επίπεδα γλώζεο βάζε ζελαξίνπ. ε ηερλνινγηθό επίπεδν ε εθαξκνγή ζθνπεύεηαη λα εκπινπηηζηεί κε πεξηζζόηεξε δηάδξαζε ζηηο εθαξκνγέο-αζθήζεηο θαη λα πξνζαξκνζηεί ζε πνηθίιεο ζπζθεπέο (tablet, smartphones, θηι.) θαζώο ζύκθσλα κε ηηο εηζεγήζεηο ησλ θαζεγεηώλ κνπζηθήο ε ρξήζε ηνπο εζηηάδεη ηελ πξνζνρή ησλ αηόκσλ κε λνεηηθή αλαπεξία θαη απνηειεί θίλεηξν γηα ζπκκεηνρή ζην κάζεκα. 7. Βιβλιογπαθία [1] Tomlinson, C. A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C. M., Moon, T. R., Brimijoin, K. et al. Differentiating Instruction in Response to Student Readiness, Interest, and Learning Profile in Academically Diverse Classrooms: A Review of Literature, Journal for the Education of the Gifted, Vol. 27, no2, pp. 119-145, (2003). [2] Παληειηάδνπ,. Γηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία Πεδίν Αζήλα (2013). [3] Brown, A. R. Software development as music education research, International Journal of Education & the Arts, Vol. 8 no6, pp. 131-139 (2007). [4] Crowe, B. J. & Rio, R. Implications of technology in music therapy practice and research for music therapy education: a review of literature, Journal of Music Therapy, Vol. 41, no4, pp. 282-320, (2004). [5] Παξαζθεπόπνπινο, Μ. «Ζ εηζαγσγή ησλ ηερλνινγηώλ πιεξνθνξηώλ θαη επηθνηλσλίαο ζηελ Δηδηθή Αγσγή», Θέκαηα Δηδηθήο Αγσγήο, 34, ζει. 43-55. (2006). [6] νύιεο, Γ.. Έλα ζρνιείν γηα όινπο Gutenberg Γηώξγνο & Κώζηαο Γαξδαλόο Αζήλα (2008). [7] Εώληνπ - ηδέξε, Α. Άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο θαη ε έληαμή ηνπο Διιεληθά Γξάκκαηα Αζήλα (2000). [8] Alessi, S. M. & Trollip, S. R. Πνιπκέζα θαη Δθπαίδεπζε: Μέζνδνη θαη αλάπηπμε Γθηνύξδαο Αζήλα (2005). [9] Γεκεηξηάδεο,. Ν., Πνκπόξηζεο Α.., & Σξηαληαθύιινπ, Δ. Γ. Τερλνινγία Πνιπκέζσλ. Θεσξία θαη Πξάμε. Σδηόια Θεζζαινλίθε (2004). [10] Πξέδαο, Π. Θεσξίεο Μάζεζεο θαη Δθπαηδεπηηθό Λνγηζκηθό Κιεηδάξηζκνο Αζήλα (2003). [11] Κνπξκπέηεο, Β. Καηαγξαθή ππάξρνληνο εθπαηδεπηηθνύ πιηθνύ θαη ινγηζκηθνύ γηα ηε κέηξηα θαη ειαθξηά λνεηηθή πζηέξεζε. ΤΠΔΠΘ Αζήλα (2013). [12] Αιεπξηάδνπ, Α. & Γθηανύξε,. Γελεηηθά ζύλδξνκα λνεηηθήο θαζπζηέξεζεο: Αλαπηπμηαθή θαη Δθπαηδεπηηθή πξνζέγγηζε University Studio Press Θεζζαινλίθε (2009). [13] Heward, W. L. Παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο: Μηα εηζαγσγή ζηελ Δηδηθή Δθπαίδεπζε Σόπνο Αζήλα (2011). [14] Thomas, D. & Wood, H. Working with people with learning disabilities. Theory and practice Jessica Kingsley Publishers Ltd London (2003). [15] Bloom, B. S., Hastings, J. T. & Madaus, G. F. Handbook of formative and summative evaluation of student learning McGraw-Hill New York (1971). [16] Καξηαζίδνπ, Λ. Μνπζηθή Δθπαίδεπζε ζηελ Δηδηθή Παηδαγσγηθή Σππσζήησ Αζήλα (2004). [17] Campbell P. S. & Scott- Κassner C. Music in Childhood: From Preschool through the Elementary Grades Schirmer New York (2005). [18] Demetriadis, S., & Pombortsis, A. Novice student learning in case based hypermedia environment: a quantitative study, Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, Vol. 8 no2, pp. 241-269, (1999).