ÚÔÛÊÂÚfiÌÂÓÂ appleëúâû Â Î È ÌÂÁ ıë 2001-2006 ΑΘΗΝΑ2007
Εκδότης ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Υπεύθυνος έκδοσης Ελένη Αναγνώστου, MSc Υπεύθυνη ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Κείµενα και Επεξεργασία στοιχείων Τµήµα Έρευνας και Τεκµηρίωσης ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Ελένη Μπάρδη, MSc ηµήτρης Γεωργακόπουλος, κοινωνιολόγος Επιµέλεια κειµένων έσποινα Ζηλφίδου Σχεδιασµός και Παραγωγή εντύπου KEΘEA ΣΧΗΜΑ & ΧΡΩΜΑ ISBN: 978-960-86549-6-9 Copyright: ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ - 2007 Επιτρέπεται η χρησιµοποίηση στοιχείων από το παρόν έντυπο, µε την προϋπόθεση αναφοράς της πηγής τους. ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΩΡΕΑΝ 2
Περιεχόµενα Προλογικό σηµείωµα 1 Τι είναι το θεραπευτικό πρόγραµµα ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ...06 2 Συµβουλευτικό Κέντρο...08 Χαρακτηριστικά των ατόµων που προσέγγισαν το Συµβουλευτικό Κέντρο το έτος 2006...08 3 Εναλλακτική Κοινότητα Παρέµβαση....12 4 Κέντρο Κοινωνικής Επανένταξης...14 5 Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής...15 6 Άτοµα που δέχτηκαν υπηρεσίες τα έτη 2001-2006...16 7 Εκπαίδευση θεραπευόµενων µελών....17 8 Τµήµα Έρευνας και Τεκµηρίωσης...21 9 Τµήµα ιοίκησης και Οικονοµικών...21 10 Το Προσωπικό του προγράµµατος...22 11 ίκτυο Συνεργατών...23 12 Χορηγοί - ωρητές....25 13 Σύλλογος Οικογένειας...28 14 ραστηριότητες KEΘEA ΠAPAMBAΣH....29 Στοιχεία Επικοινωνίας
4
Προλογικό Σηµείωµα Το έντυπο αυτό απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται να µάθει για το ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ και να καταλάβει το θεραπευτικό πλαίσιο µέσα από το οποίο οδηγούνται τα εξαρτηµένα από ναρκωτικές ουσίες άτοµα σε απεξάρτηση να γνωρίσει τις υπηρεσίες, τον τρόπο λειτουργίας, τους σκοπούς, τους στόχους, καθώς επίσης και την φιλοσοφία την οποία έχουµε. Επιδιώκει να απαντήσει σε πολλά ερωτήµατα που συχνά δεχόµαστε από ανθρώπους που πρώτη φορά µας προσεγγίζουν, αλλά και ανθρώπους που βρίσκονται κοντά µας και θέλουν να µάθουν περισσότερα. Επιχειρεί να αναδείξει τα υποστηρικτικά δίκτυα από άτοµα και φορείς που έχει από χρόνια δηµιουργήσει το ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ και που λειτουργούν συµπληρω- µατικά, προκειµένου να αντιµετωπιστούν θέµατα υγείας, εκπαίδευσης, εύρεσης εργασίας και επαγγελµατικής αποκατάστασης των ατόµων που απεξαρτήθηκαν. Επιθυµεί να ευχαριστήσει θερµά όσους συνέβαλαν και συµβάλλουν στην υποστήριξη του ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ για την απεξάρτηση και την κοινωνική επανένταξη των µελών του. Το έντυπο αναφέρεται στα έτη 2001-2006 και αποτελεί συνέχεια των δύο προηγούµενων εκδόσεων µε στοιχεία του προγράµµατος. Ελένη Αναγνώστου Υπεύθυνη ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
01 Το πρόγραµµα ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ανήκει στο ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων) το οποίο ιδρύθηκε το 1987. Το ΚΕΘΕΑ είναι Νοµικό Πρόσωπο Ιδιωτικού ικαίου µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Είναι θεραπευτικό πρόγραµµα για χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, απευθύνεται σε άτοµα άνω των 20 ετών και τις οικογένειές τους και στοχεύει στην απεξάρτηση, στην εκπαίδευση και στην κοινωνική επανένταξη των µελών του. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1989 µε την ίδρυση της Εναλλακτικής Κοινότητας Παρέµβαση και το 1992 εξελίχθηκε σε ολοκληρωµένο πολυφασικό θεραπευτικό πρόγραµµα. Tι είναι το θεραπευτικό πρόγραµµα KEΘEA ΠAPEMBAΣH ΠPOΓPAMMA KEΘEA ΠAPEMBAΣH MONA EΣ Συµβουλευτικό Kέντρο Εναλλακτική Kοινότητα Παρέµβαση Kέντρο Kοινωνικής Eπανένταξης Kέντρο Oικογενειακής Yποστήριξης και Συµβουλευτικής ΤΜΗΜΑΤΑ Eκπαίδευσης Έρευνας και Tεκµηρίωσης ιοίκησης και Oικονοµικών Γενικές αρχές του θεραπευτικού προγράµµατος Οι υπηρεσίες του προγράµµατος παρέχονται δωρεάν και ο κάθε χρήστης έχει ίσες ευκαιρίες να προσεγγίσει τη θεραπεία, ανεξάρτητα από την κοινωνική και οικονοµική του κατάσταση ή όποιες άλλες προσωπικές παραµέτρους. Η προσέλευση στο πρόγραµµα είναι εθελοντική, γιατί είναι απαραίτητη η απόφαση του χρήστη να καταβάλει την προσπάθεια που χρειάζεται ώστε να αλλάξει τρόπο ζωής. Το πρόγραµµα δεν χορηγεί φαρµακευτικές ή υποκατάστατες ουσίες για την αντιµετώπιση της εξάρτησης. Θεραπευτικές µέθοδοι Το θεωρητικό µοντέλο βασίζεται στην αρχή της αυτοβοήθειας και στην κοινότητα ως µέθοδο. Στην αυτοβοήθεια, γιατί κάθε µέλος της κοινότητας 6
καταβάλλει την απαραίτητη προσπάθεια, µε τη στήριξη των άλλων, να αντιµετωπίσει τα προβλήµατά του και να βγει από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται. Στην κοινότητα, γιατί συµβιώνουν άνθρωποι µε κοινά προβλήµατα και κοινούς στόχους. Η θεραπεία που παρέχεται περιλαµβάνει οµαδική και ατοµική συµβουλευτική, αντιπαραθετικές οµάδες, ασκήσεις προσωπικής ανάπτυξης, βιωµατικά σεµινάρια και οικογενειακή θεραπεία. Η πορεία στο θεραπευτικό πρόγραµµα Η πορεία στο πρόγραµµα για το εξαρτηµένο άτοµο: Συµβουλευτικό Κέντρο Το Κέντρο στοχεύει στην ενηµέρωση του εξαρτηµένου ατόµου, στην κινητοποίησή του για θεραπεία καθώς και στην προετοιµασία του για ένταξη στην Εναλλακτική Κοινότητα Παρέµβαση. Εναλλακτική Κοινότητα Παρέµβαση Είναι Κοινότητα διαµονής όπου συντελείται η ψυχική και σωµατική απεξάρτηση. Η θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθείται βοηθάει το θεραπευόµενο άτοµο να γνωρίσει τον εαυτό του και να αναπτύξει τις προσωπικές του δεξιότητες µέσα σ ένα ασφαλές περιβάλλον. Κέντρο Κοινωνικής Επανένταξης Στην Κοινωνική Επανένταξη το άτοµο εντάσσεται στην κοινωνία διαµορφώνοντας έναν νέο τρόπο ζωής µακριά από εξαρτήσεις και ναρκωτικά. Στόχος του Κέντρου Κοινωνικής Επανένταξης είναι η υποστήριξη του ατόµου για οµαλή και µε ίσους όρους ένταξη στην κοινωνία και η πρόληψη της υποτροπής του. Γονείς και συγγενείς στο πρόγραµµα: Η παράλληλη συµµετοχή της οικογένειας διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην κινητοποίηση για θεραπεία του εξαρτηµένου, στην διαδικασία της απεξάρτησης και στην πρόληψη της υποτροπής του. Για το λόγο αυτό, παράλληλα µε τις Μονάδες που παρέχουν υπηρεσίες στο εξαρτηµένο άτοµο, λειτουργεί και το Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής που απευθύνεται στο οικογενειακό περιβάλλον. Φιλοσοφία του προγράµµατος «Αποφάσισα να έρθω στην ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ γιατί, όσο καιρό είµαι στο πρόγραµµα, βρέθηκαν πολλοί άνθρωποι που στάθηκαν δίπλα µου και µ έµαθαν από την αρχή να αγαπάω, να σέβοµαι, να ελπίζω, να κατακτάω τα όνειρά µου. Είναι τώρα η δικιά µου η ώρα να δώσω στους ανθρώπους ό,τι έχω πάρει, ολοκληρώνοντας τον κύκλο µου που είναι ο κύκλος της ζωής. Γιατί η ζωή είναι µια αλυσίδα που ο κάθε κρίκος τροφοδοτεί τον άλλο. Είµαι στην ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ γιατί δέχτηκα επιτέλους ότι είναι και δικιά µου ευθύνη τούτος ο κόσµος που παραπαίει, αυτό το δάσος που καίγεται, αυτή η πλατεία που καταστρέφεται, αυτό το παιδί που δεν ελπίζει και δεν πιστεύει σε τίποτα...είµαι εδώ γιατί έµαθα ότι η ευθύνη απέναντι στον εαυτό µου είναι δικαίωµα και η ευθύνη απέναντι στους άλλους είναι υποχρέωση και το ένα συµπληρώνει το άλλο. Είµαι εδώ γιατί πιστεύω πως ό,τι κι αν µπορείς να κάνεις, ό,τι και αν µπορείς να ονειρευτείς, πρέπει να αρχίσεις τώρα». Aπόσπασµα από τη φιλοσοφία του προγράµµατος, όπως εκφράστηκε από τα πρώτα µέλη της Εναλλακτικής Κοινότητας και παραµένει η ίδια έως σήµερα. 7
02 H πρώτη προσέγγιση του εξαρτηµένου ατόµου µε το θεραπευτικό πρόγραµµα γίνεται στο Συµβουλευτικό Κέντρο. Η προσέλευση των ατόµων είναι εθελοντική. Ο κάθε ενδιαφερόµενος µπορεί να επικοινωνήσει τηλεφωνικά µε το προσωπικό του Κέντρου και να οριστεί ατο- µικό ραντεβού σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Μετά την πρώτη συνάντηση το άτοµο εντάσσεται στις οµάδες του Κέντρου. Κατά τη διάρκεια παραµονής των εξαρτηµένων ατόµων στo Συµβουλευτικό Κέvτρo παρέχεται ασφαλές περιβάλλον, όπου δεν επιτρέπεται η χρήση ουσιών. Οι συµ- µετέχοντες ενηµερώνονται για τη λειτουργία του προγράµµατος και ενισχύεται το αίτηµά τους για θεραπεία. Αναδεικνύονται οι επιπτώσεις που επιφέρει η χρήση στη ζωή τους και παρέχεται συναισθηµατική στήριξη πρoκειµέvoυ vα ελαττώσoυv ή να διακόψουν τη χρήση oυσιώv και vα µάθoυv άλλους τρόπους αντιµετώπισης των πρoβληµάτωv τoυς. Εκτός από τις θεραπευτικές διαδικασίες, οι συµµετέχοντες µπορούν να περάσουν δηµιουργικά το χρόvo τoυς µε δραστηριότητες που πραγµατοποιούνται µέσα και έξω από το Κέντρο. Παράλληλα, όλοι οι προσερχόµενοι παραπέµπονται για ιατρικές εξετάσεις, ώστε να διαγνωστούν και να αντιµετωπιστούν προβλήµατα υγείας που ενδεχοµένως αντι- µετωπίζουν. Από το Συµβουλευτικό Κέντρο τα άτοµα παραπέµπονται στην επόµενη φάση που είναι η Εναλλακτική Κοινότητα. Στο Συµβουλευτικό Κέντρο πραγµατοποιούνται σεµινάρια σε γονείς και συγγενείς, µε στόχο την ενηµέρωση για τη λειτουργία του πλαισίου και τη συµβουλευτική, ώστε να ενταχθούν στο Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής. Χαρακτηριστικά των ατόµων που προσέγγισαν το Συµβουλευτικό Κέντρο το έτος 2006 Τα στοιχεία που παρουσιάζονται συλλέχθηκαν µε το ερωτηµατολόγιο του «είκτη Εκτίµησης Προβληµάτων και Αναγκών Θεραπείας», το οποίο είναι βασισµένο στο ερωτηµατολόγιο «είκτης Αίτησης Θεραπευτικής Βοήθειας» (Treatment Demand Indicator) που έχει σχεδιαστεί από την οµάδα Pombidou του Συµβουλίου της Ευρώπης και προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Ναρκωτικά και τις Συµβουλευτικό Kέντρο Οι στόχοι του Συµβουλευτικού Κέντρου είναι: Η αξιολόγηση της κατάστασης του ατόµου για το θεραπευτικό του σχεδιασµό στο πρόγραµµα ή την παραποµπή του, εάν υπάρχει ανάγκη για άλλου τύπου υπηρεσία Η ενηµέρωση για τον τρόπο λειτουργίας του προγράµµατος Η κινητοποίηση και η προετοιµασία του ατόµου για ένταξή του στην Κοινότητα Η µείωση της χρήσης Η αντιµετώπιση προβληµάτων σωµατικής υγείας 8
Εξαρτήσεις (E.M.C.D.D.A.). Το ερωτηµατολόγιο είναι δοµηµένο και συµπληρώνεται από το προσωπικό κατά τη διάρκεια ατοµικής συνέντευξης µε τα άτοµα που προσέρχονται στο Συµβουλευτικό Κέντρο. Η συµπλήρωσή του είναι προαιρετική και τα στοιχεία που συλλέγονται είναι απόρρητα και εµπιστευτικά. Tα παρακάτω στοιχεία αφορούν 332 άτοµα (αποµονώθηκαν οι διπλές εγγραφές), που ήρθαν σε επαφή µε το Συµβουλευτικό Κέντρο το έτος 2006. Παρατίθενται συνοπτικά τα στοιχεία επαφής, τα κοινωνικό-δηµογραφικά χαρακτηριστικά και η χρήση ουσιών. Η εξέταση αυτών των χαρακτηριστικών έχει στόχο να εντοπίσει τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του πληθυσµού, να µελετήσει τις ανάγκες του, να εντοπίσει τα προβλήµατα που συνδέονται µε τη χρήση και να συµβάλλει στη βελτίωση των παρεχοµένων υπηρεσιών. Στοιχεία επαφής µε το θεραπευτικό πρόγραµµα Ν=332 Τύπος επαφής: Πρώτη φορά επαφή µε το πρόγραµµα 227 (68,8%) Προηγούµενη θεραπεία σε κάποιο κέντρο 212 (64,2%) Πηγή παραποµπής: Προσωπική απόφαση 125 (38,1%) Οικογένεια 66 (20,1%) Φιλικό περιβάλλον 50 (15,2%) Άλλο θεραπευτικό κέντρο 50 (15,2%) Νοσοκοµείο, γενικός γιατρός, κοινωνική υπηρεσία 13 (4%) Άλλο (ΜΜΕ, γραµµή SOS, κ.ά.) 24 (7,3%) 9
Κοινωνικό-δηµογραφικά στοιχεία Ν=332 Φύλο: Άνδρες 287 (86,4%) Γυναίκες 45 (13,6%) Μ.Ο. ηλικίας 27,6 (±4,8) Εκπαιδευτικό επίπεδο: ηµοτικό ή λίγες τάξεις γυµνασίου 63 (19,2%) Απόφοιτοι γυµνασίου ή λίγες τάξεις λυκείου 114 (34,8%) Απόφοιτοι λυκείου 114 (34,8%) Απόφοιτοι ΙΕΚ 18 (5,5%) Απόφοιτοι ΑΕΙ-ΤΕΙ 12 (3,6%) Απόφοιτοι τεχνικής σχολής επιπέδου δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης 7 (2,1%) Μ.Ο. ηλικίας διακοπής σχολείου 15,8 (±1,89) Εργασιακή κατάσταση: Άνεργος/η 288 (86,8%) Σταθερή απασχόληση 28 (8,4%) Περιστασιακή εργασία 11 (3,3%) Άλλο (σπουδαστής/φοιτητής, οικονοµικά µη ενεργός) 5 (1,5%) Οικογενειακή κατάσταση : Άγαµος/η 303 (91,3%) Έγγαµος/η 17 (5,1%) ιαζευγµένος/η 12 (3,6%) Παρούσα συνθήκη διαβίωσης: Με γονική οικογένεια 245 (74%) Μόνος/η 29 (8,8%) Με σύζυγο/σύντροφο 20 (6%) Με φίλους 4 (1,2%) Άλλο (µε συγγενείς, άστεγοι, κ.ά.) 33 (10%) Γονείς χωρισµένοι 71 (27,2%) 10
Χρήση ουσιών Ν=332 Κύρια ουσία κατάχρησης: Ηρωίνη 320 (96,7%) Τρόπος χρήσης κύριας ουσίας: Ενδοφλέβια χρήση 128 (38,7%) Μη ενδοφλέβια 203 (61,3%) Συχνότητα χρήσης τον τελευταίο µήνα: Καθηµερινά 193 (58,5%) 2-6 φορές/εβδοµάδα 70 (21,2%) 0-1 φορά/εβδοµάδα 29 (8,8%) Καθόλου χρήση 38 (11,5%) Μέση ηλικία έναρξης της κύριας ουσίας 18,8 (±3,5) Μέση διάρκεια χρήσης κύριας ουσίας (έτη) 7 (±3,9) Ουσία έναρξης χρήσης: Κάνναβη 256 (79,5%) Κατασταλτικά 22 (6,8%) Οπιούχα 18 (5,6%) Εισπνεόµενα 16 (5%) ιεγερτικά 7 (2,2%) Παραισθησιογόνα 3 (0,9%) Μέση ηλικία έναρξης χρήσης 15,3 (±2,2) Μέση ηλικία πρώτης ενέσιµης χρήσης 21 (±4,08) Κοινή χρήση σύριγγας σε όλη τη ζωή (έστω και µια φορά): Ναι 128 (39,3%) Όχι 139 (42,6%) Μη ενέσιµη χρήση 59 (18,1%) Μόλυνση από ηπατίτιδα C 90 (27,4%) Σηµείωση: Το άθροισµα των απόλυτων συχνοτήτων σε ορισµένες από τις αναφερόµενες µεταβλητές δεν ταυτίζεται µε το σύνολο των ατόµων που προσήλθαν (Ν=332), καθώς ορισµένες ερωτήσεις στο ερωτηµατολόγιο δεν απαντήθηκαν. 11
Στην Κοινότητα παραπέµπονται τα εξαρτηµένα άτοµα µετά τη σύντοµη προετοιµασία τους στο Συµβουλευτικό Κέντρο. Η Εναλλακτική Κοινότητα Παρέµβαση είναι κοινότητα διαµovής και αποτελεί µία από τις φάσεις θεραπείας του προγράµµατος. Η παραµονή του ατόµου είναι εθελοντική και διαρκεί το ανώτερο 12 µήνες. Καθώς η χρήση ουσιών αποτελεί για τα εξαρτηµένα άτοµα σύµπτωµα βαθύτερων προβληµάτων, η θεραπευτική προσέγγιση έχει στόχο αφενός την αναζήτηση των αιτών της χρήσης και αφετέρου την αλλαγή τρόπου ζωής και συµπεριφοράς των εξαρτηµένων ατόµων. Το πλαίσιο της κοινότητας αποτελεί µοντέλο κοινωνικής µάθησης όπου παρέχονται ασφάλεια, συναισθηµατική στήριξη και βοήθεια, ώστε το άτοµο να αλλάξει στάση και συµπεριφορά, να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του και να αναπτύξει τις προσωπικές του δεξιότητες. Η ενεργή συµµετοχή των εξαρτηµένων στη διαδικασία της απεξάρτησης είναι σηµαντική προϋπόθεση. Για να επιτευχτεί η ενεργής συµµετοχή, είναι απαραίτητη η εθελοντική προσέλευση στη θεραπευτική κοινότητα αλλά και το δικαίωµα των ατόµων για διακοπή της θεραπείας οποιαδήποτε στιγµή. Τα θεραπευόµενα µέλη µετέχουν τακτικά σε οµαδικές θεραπευτικές διαδικασίες και ατοµικές υποστηρικτικές συναντήσεις, ενώ λαµβάνονται υπόψη οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητές τους για την εξατοµίκευση της θεραπείας τους. Παράλληλα, µε την είσοδό τους στην Κοινότητα, εντάσσονται σε οµάδες δουλειάς. Το έργο των οµάδων δουλειάς υπηρετεί τις ανάγκες λειτουργίας της Κοινότητας, ενώ ταυτόχρονα µέσα από αυτές τα άτοµα µαθαίνουν να οργανώνονται, να συνδιαλέγονται, να αναλαµβάνουν σταδιακά ευθύνες και πρωτοβουλίες, να αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες. Σηµαντικό µέρος του ηµερήσιου προγράµµατος καταλαµβάνουν οι εκπαιδευτικές διαδικασίες. Τα θεραπευό- µενα µέλη µετέχουν συστηµατικά σε επιµορφωτικά σεµινάρια, τα οποία πραγµατοποιούνται από επαγγελµατίες επιµορφωτές. Επίσης, ενισχύονται µέσω συµβουλευτικής να επανασυνδεθούν µε την εκπαιδευτική διαδικασία, ώστε να ολοκληρώσουν το σχολείο ή να πάρουν κάποια εκπαίδευση σε αντικείµενο που τους ενδιαφέρει. Eναλλακτική Kοινότητα Παρέµβαση03 Οι στόχοι στην Εναλλακτική Κοινότητα είναι: Η σωµατική και ψυχική απεξάρτηση Η προσωπική ανάπτυξη µε όρια, η προσωπική ευθύνη και η συναισθηµατική ωριµότητα Η αναζήτηση των αιτιών της χρήσης, η αλλαγή της συµπεριφοράς και η υιοθέτηση νέου τρόπου ζωής µε αξιακό περιεχόµενο Η αντιµετώπιση προβληµάτων υγείας Η διευθέτηση νοµικών εκκρεµοτήτων Ο επαγγελµατικός προσανατολισµός και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες 12
Στην Κοινότητα λειτουργεί επαγγελµατικό εργαστήρι κατασκευής παραδοσιακών µουσικών οργάνων. Εκεί, όσα θεραπευόµενα µέλη ενδιαφέρονται, εκπαιδεύονται στην επαγγελµατική παραγωγή οργάνων όπως ο νταϊρές (bendir), το νταούλι, το περιστρεφόµενο χειροτύµπανο, ο βροχοποιός (rainstick), κ.ά. Στις εγκαταστάσεις της Κοινότητας υπάρχει γήπεδο ποδοσφαίρου 5x5 για την άθληση των µελών, ενώ σε αυτό πραγµατοποιούνται τουρνουά ποδοσφαίρου ή φιλικοί αγώνες ανάµεσα σε µέλη της Κοινότητας και άλλες οµάδες. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Κοινότητας είναι ότι, παράλληλα µε το θεραπευτικό της έργο, προσπαθεί να κινήσει στα θεραπευόµενα µέλη το ενδιαφέρον για προβλήµατα που απασχολούν τη σύγχρονη κοινωνία και να τα ενθαρρύνει, ώστε να δραστηριοποιηθούν µέσα από την οργάνωση οικολογικών, κοινωνικών και πολιτιστικών παρεµβάσεων. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκεται η ενεργοποίηση των ατόµων για ουσιαστική συµµετοχή στα κοινά, η αλληλεπίδραση των µελών του προγράµµατος µε το κοινωνικό περιβάλλον και η ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων µε πολίτες, δήµους, συλλόγους και φορείς. Για να αποδοθεί ο έντονος κοινωνικός προσανατολισµός της Παρέµβασης και η διαφορετική πρόταση ζωής που αυτή αντιπροσωπεύει, στη θεραπευτική Κοινότητα του προγράµµατος, έχει δοθεί η ονοµασία Εναλλακτική Κοινότητα Παρέµβαση. Από την έναρξη λειτουργίας της Κοινότητας µέχρι σήµερα έχουν πραγµατοποιηθεί πάνω από 60 παρεµβάσεις (δενδροφυτεύσεις, καθαρισµοί παραλιών, απελευθερώσεις άγριων ζώων και πουλιών, συναυλίες, παρεµβάσεις σε σταθµούς προσφύγων και σε υποβαθµισµένες περιοχές της Αθήνας, κ.ά.). 13
Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας στην Εναλλακτική Κοινότητα, τα άτοµα εντάσσονται στο Κέντρο Κοινωνικής Επανένταξης. Πρόκειται για την τελευταία φάση του θεραπευτικού προγράµµατος, η οποία διαρκεί περίπου 12 µήνες και στοχεύει στην οµαλή κοινωνική ένταξη των ατόµων. Στη φάση αυτή σταθεροποιούνται τα αποτελέσµατα της θεραπείας. Τα άτοµα υποστηρίζονται µέσα από τη συστηµατική συµµετοχή τους σε θεραπευτικές οµάδες και ατοµικές συναντήσεις, σε εξωτερική βάση. Το Κέντρο Κοινωνικής Επανένταξης διαθέτει ξενώνα, όπου διαµένουν τα θεραπευόµενα µέλη κατά την πρώτη περίοδο ένταξής τους στην κοινωνία. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην επαγγελµατική κατάρτιση και στην επαγγελµατική αποκατάσταση των µελών. Το δίκτυο συνεργασίας που έχει αναπτυχθεί µε οργανισµούς εκπαίδευσης παρέχει υποτροφίες, ώστε τα µέλη να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και να αποκτήσουν τυπικά προσόντα που θα τους βοηθήσουν στην εξασφάλιση εργασίας. Στο Κέντρο Κοινωνικής Επανένταξης λειτουργεί γραφείο εύρεσης εργασίας και επαγγελµατικής υποστήριξης ως προς τον επαγγελµατικό προσανατολισµό των µελών και τον τρόπο εύρεσης εργασίας. Αυτό επιτυγχάνεται µέσα από ατοµικές συναντήσεις που έχουν στόχο την αξιοποίηση της επαγγελµατικής και εκπαιδευτικής τους εµπειρίας. Παράλληλα, εκπαιδεύονται στη συγγραφή βιογραφικού και στις τεχνικές συνέντευξης. Πηγές αγγελιών για περισσότερες επαγγελµατικές επιλογές είναι το διαδίκτυο, ο ΟΑΕ και το δίκτυο εργοδοτών και επιχειρήσεων που έχει αναπτυχθεί από το πρόγραµ- µα ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Μόλις τελειώσουν το στάδιο της Κοινωνικής Επανένταξης, τα άτοµα περνούν στη φάση του follow up (ολοκληρωσάντων), η οποία διαρκεί περίπου ένα χρόνο και έχει ως στόχο την επανατροφοδότησή τους και την πρόληψη της υποτροπής. Σε αυτό το διάστηµα, τα άτοµα µετέχουν σε οµαδικές συναντήσεις ανά τρίµηνο και στη συνέχεια, αν πληρούν τα κριτήρια, αποφοιτούν. 04 Kέντρο Kοινωνικής Eπανένταξης Οι στόχοι στο Κέντρο Κοινωνικής Επανένταξης είναι: Η στήριξη του ατόµου για vα αναλάβει πλήρως την ευθύνη του εαυτού του Η υποστήριξη του ατόµου για την ένταξή του στην αγορά εργασίας Η ενίσχυση του ατόµου αναφορικά µε τον επαγγελµατικό του προσανατολισµό και την επαγγελµατική του κατάρτιση Η ενεργοποίηση των κοινωνικών δικτύων για την υποστήριξη του ατόµου, κοινωνικά και επαγγελµατικά Ο επαναπροσδιορισµός των σχέσεων, φιλικών, ερωτικών, οικογενειακών, µέσα από τη διαφορετική στάση ζωής που ακολουθεί σήµερα Η αντιµετώπιση νοµικών εκκρεµοτήτων και προβληµάτων υγείας Η πρόληψη της υποτροπής 14
05 Στο πλαίσιο του προγράµµατος ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, παράλληλα µε τις θεραπευτικές διαδικασίες που απευθύνονται στα εξαρτηµένα άτοµα, λειτoυργεί και Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής, το οποίο απευθύνεται στους γονείς και συγγενείς των εξαρτηµένων ατόµων. Το Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής υποστηρίζει τα µέλη της οικογένειας, ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν το εξαρτηµένο άτοµο στην προσπάθεια που καταβάλλει για απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη. Στο πλαίσιο του Kέντρου παρέχονται υπηρεσίες συστη- µατικής συµβουλευτικής και υποστήριξης σε γονείς, αδέλφια, συντρόφους και λοιπούς συγγενείς, είτε το εξαρτηµένο άτοµο βρίσκεται στο πρόγραµµα για θεραπεία είτε όχι. Εκτός από το θεραπευτικό προσωπικό, υπάρχουν και γονείς που έχουν ολοκληρώσει την παρακολούθηση του Κέντρου Οικογενειακής Υποστήριξης και στη συνέχεια εκπαιδεύονται, ώστε να παρέχουν συµβουλευτική στους προσερχόµενους γονείς. Η εργασία τους είναι εθελοντική και εποπτεύεται από το θεραπευτικό προσωπικό. Ο στόχος είναι να λειτουργήσουν ως πρότυπα που έχουν βιώσει το πρόβληµα και µέσα από την προσωπική τους εµπειρία να στηρίξουν τους υπόλοιπους γονείς και να τους βοηθήσουν να βρουν διέξοδο στο πρόβληµά τους. Kέντρο Oικογενειακής Yποστήριξης και Συµβουλευτικής Οι στόχοι στο Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής είναι: Η ενηµέρωση της οικογένειας σχετικά µε τη χρήση ουσιών και τις συνέπειές της καθώς και για τον τρόπο θεραπευτικής παρέµβασης Η συναισθηµατική στήριξη και ενίσχυση των ατόµων που έχουν άµεση σχέση µε τον/την χρήστη/στρια Η κατανόηση του καθοριστικού ρόλου που διαδραµατίζει η οικογένεια στην θετική έκβαση της θεραπείας και στην πρόληψη της υποτροπής Η ενίσχυση της αλλαγής στάσης απέναντι στον/στην χρήστη/στρια αλλά και σε προβλήµατα που αφορούν συνολικά την οικογένεια Η εξοµάλυνση των δυσλειτουργιών στο οικογενειακό περιβάλλον Η ανάπτυξη άλλων δεξιοτήτων προκειµένου να βρεθούν νέοι τρόποι αντιµετώπισης κρίσιµων καταστάσεων της ζωής 15
Τo πρόγραµµα ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ παρακολουθεί και καταγράφει την κίνηση των µονάδων του µε βάση το σύστηµα που εφαρµόζεται στο ΚΕΘΕΑ. Η συνεχής παρακολούθηση των στοιχείων, η αξιολόγηση και η αξιοποίησή τους, παρέχει τη δυνατότητα της βελτίωσης των παρεχόµενων υπηρεσιών του προγράµµατος. 06 Άτοµα που δέχτηκαν υπηρεσίες τα έτη 2001-2006 Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τον αριθµό των ατό- µων που δέχτηκαν υπηρεσίες στις µονάδες του προγράµµατος ανά έτος. 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Υπηρεσίες Συµβουλευτικής 508 390 372 333 351 379 Υπηρεσίες Θεραπείας 115 120 106 147 160 178 Υπηρεσίες Επανένταξης 67 69 60 78 71 70 Υπηρεσίες Οικογενειακής Συµβουλευτικής 522 527 472 439 361 318 16
Η εκπαίδευση είναι µέρος της θεραπευτικής διαδικασίας, γιατί βοηθά στη µόρφωση του ατόµου, στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και του δίνει εφόδια για την κοινωνική του επανένταξη και την επαγγελµατική του αποκατάσταση. Η έναρξη της χρήσης και κατάχρησης ουσιών είναι συνυφασµένη, για αρκετά από τα εξαρτηµένα άτοµα, µε την πρόωρη εγκατάλειψη της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης ή µε τη διακοπή του λυκείου ή µε την µη ολοκλήρωση κάποιου τύπου επαγγελµατικής εκπαίδευσης, την οποία είχαν κατά το παρελθόν ξεκινήσει. Οι συνέπειες από την πρόωρη διακοπή της εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα εµφανείς στη φάση κατά την οποία τα άτοµα επιχειρούν να επανενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Η µεγάλης διάρκειας αποχή από την απασχόληση και η έλλειψη επαρκών και πιστοποιηµένων γνώσεων είναι παράγοντες που δυσχεραίνουν την εξεύρεση απασχόλησης και ίσως επιδρούν και στη γενικότερη θεραπευτική πορεία. Γι αυτό, οι υποστηρικτικές υπηρεσίες εκπαίδευσης, οι οποίες µέσω της επανασύνδεσης µε την εκπαιδευτική διαδικασία συντελούν στην επαγγελµατική κατάρτιση και στην απόκτηση διπλωµάτων, οφείλουν να είναι αναπόσπαστο µέρος της θεραπευτικής διαδικασίας. 07 Eκπαίδευση θεραπευόµενων µελών Εκπαιδευτικές δραστηριότητες εντός θεραπευτικού προγράµµατος Εκπαίδευση παρέχεται στο θεραπευόµενο µέλος σε όλη τη διάρκεια της παραµονής του στο θεραπευτικό πλαίσιο το εκπαιδευτικό πρόγραµµα διαµορφώνεται ανάλογα µε τη θεραπευτική φάση στην οποία βρίσκεται το κάθε µέλος. Οργανώνονται εκπαιδευτικά σεµινάρια σε διαφορετικά αντικείµενα τα οποία πραγµατοποιούνται από επιµορφωτές αντίστοιχων ειδικοτήτων. Κάθε θεραπευόµενο µέλος επιλέγει τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που τον ενδιαφέρουν. Επίσης, πραγµατοποιούνται οµιλίες από ειδικούς επιστήµονες για θέµατα που αφορούν την υγεία και τα νοµικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν αρκετά µέλη. Στο Συµβουλευτικό Κέντρο πραγµατοποιούνται σεµινάρια εικαστικών, αθλητικές δραστηριότητες και σεµινάρια ιατρικού περιεχοµένου (πρώτες βοήθειες, µεταδιδό- µενα νοσήµατα και λοιµώδη νοσήµατα). Στην Εναλλακτική Κοινότητα πραγµατοποιούνται επι- Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες έχουν στόχο την επιµόρφωση των ατόµων, τη γενική καλλιέργεια, τον εµπλουτισµό των γνώσεων, την ανάπτυξη προσωπικών ενδιαφερόντων, την προσωπική ανάπτυξη, την ενίσχυση της πρωτοβουλίας, την επανασύνδεση µε την εκπαιδευτική διαδικασία, την απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων, µε απώτερο στόχο την οµαλή κοινωνική επανένταξη. 17
µορφωτικά σεµινάρια λογοτεχνίας, ηλεκτρονικών υπολογιστών, φωτογραφίας, εικαστικών, αγγλικών και µαθή- µατα δηµοτικών χορών. Επίσης, υλοποιούνται προγράµµατα αθλητισµού µε ιδιαίτερη έµφαση στο ποδόσφαιρο (5x5). Ανά τακτά διαστήµατα οργανώνονται και σεµινάρια ιατρικού περιεχοµένου (πρώτες βοήθειες, µεταδιδόµενα νοσήµατα, λοιµώδη νοσήµατα, στοµατική υγιεινή). Στην Εναλλακτική Κοινότητα λειτουργεί εργαστήρι κατασκευής κρουστών και έγχορδων µουσικών οργάνων. Στο Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης και Συµβουλευτικής για τους γονείς και τους συγγενείς των εξαρτηµένων ατόµων πραγµατοποιούνται σεµινάρια οικοτεχνίας, ψηφιδωτού και µαθήµατα παραδοσιακών χορών. Εκπαιδευτικές δραστηριότητες εκτός θεραπευτικού προγράµµατος Το πρόγραµµα ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, εκτός της εκπαίδευσης που παρέχει στα µέλη του προγράµµατος, συνεργάζεται µε εκπαιδευτικούς οργανισµούς, ιδιωτικούς και δηµόσιους, που προσφέρουν σε θεραπευόµενα µέλη κάθε χρόνο -δωρεάν ή µε έκπτωση- ορισµένες θέσεις φοίτησης σε αντικείµενα εκπαίδευσης της επιλογής τους, ώστε να αποκτήσουν επαγγελµατική κατάρτιση, να συµπληρώσουν τις σπουδές τους ή να αξιοποιήσουν δηµιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους. Η δυνατότητα που παρέχεται στα θεραπευόµενα µέλη να λάβουν µέρος σε εκπαιδευτικές διαδικασίες εκτός του θεραπευτικού προγράµµατος, µέσω της χορήγησης υποτροφιών, αποτελεί έναν σηµαντικό παράγοντα για την οµαλή ενσωµάτωσή τους στην αγορά εργασίας αλλά και για την απόκτηση δεξιοτήτων, οι οποίες δύναται να συµβάλλουν στη βελτίωση διαφόρων πλευρών της ζωής τους. Εκτός από τη βελτίωση των τυπικών προσόντων, η εκπαίδευση και η επαγγελµατική κατάρτιση συµβάλλουν αποφασιστικά στην αύξηση της αυτοπεποίθησης του ατόµου, ώστε να διεκδικήσει αποτελεσµατικά καλύτερη θέση εργασίας, είτε αυτή σχετίζεται µε το αντικείµενο της υποτροφίας είτε όχι. 18
Επαγγελµατικός προσανατολισµός Οι υποτροφίες δίνονται µέσα από οργανωµένο πλαίσιο επαγγελµατικού προσανατολισµού που παρέχεται σε όσα µέλη βρίσκονται στην Eναλλακτική Kοινότητα και στην Kοινωνική Eπανένταξη. Mέσω του επαγγελµατικού προσανατολισµού διαπιστώνονται οι δεξιότητες των ατόµων ώστε να τους δωθεί η αντίστοιχη εκπαιδευτική κατεύθυνση. Επίσης, δίνεται βάρος στη συµβουλευτική και στην ενίσχυση των µελών να συνεχίσουν τη σχολική εκπαίδευση ή να ολοκληρώσουν βαθµίδες εκπαίδευσης που είχαν ξεκινήσει κατά το παρελθόν. Οι παρακάτω πίνακες δείχνουν τον αριθµό των ατόµων που πήραν υποτροφία, καθώς και τον αριθµό των ατόµων που συνέχισαν τη σχολική τους εκπαίδευση το 2006. Υποτροφίες 2006 Άτοµα Αντικείµενα Μακροχρόνιες 16 ψυχολογία υποτροφίες σε δηµοσιογραφία δηµόσια και ιδιωτικά τεχνικός φαρµάκων ΙΕΚ και Εργαστήρια logistics Ελευθέρων σπουδών 3D animation (διάρκειας 1-2 έτη) marketing εφαρµοσµένη ζωγραφική οικονοµίας και διοίκησης αγγλικά αργυροχρυσοχοΐα φωτογραφία Βραχυχρόνιες 6 Η/Υ υποτροφίες καταδύσεις (διάρκειας µικρότερης του έτους) Σχολική εκπαίδευση 2006 Άτοµα Απολυτήριο γυµνασίου 3 Απολυτήριο λυκείου 3 Προαγωγικές εξετάσεις Α κύκλου ΤΕΕ 1 19
Ευρωπαϊκά Προγράµµατα Κατάρτισης Το Εξειδικευµένο Κέντρο Κοινωνικής και Επαγγελµατικής Ένταξης ΚΕΘΕΑ - Παράρτηµα Βαλτετσίου 37 (θεραπευτικό πρόγραµµα ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ), στο πλαίσιο του Έργου ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΥΠΕΡ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΕΚΤΟΥΣΩΝ ΟΜΑ ΩΝ (άτοµα µε αναπηρίες - πρώην χρήστες ουσιών) του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Απασχόληση και Επαγγελµατική Κατάρτιση», υλοποίησε από τις 4 εκεµβρίου 2006 και ως το τέλος Φεβρουαρίου 2007, επιδοτούµενο πρόγραµµα επαγγελµατικής κατάρτισης ανέργων, µε τίτλο «Εκπαίδευση στη διαχείριση αστικών αποβλήτων», συνολικής διάρκειας 300 ωρών. Στο πρόγραµµα κατάρτισης συµµετείχαν 15 ωφελού- µενοι, απόφοιτοι γυµνασίου και λυκείου, µέλη του θεραπευτικού προγράµµατος ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Μέσω της παρακολούθησης θεωρητικών µαθηµάτων από εξειδικευµένους στο αντικείµενο εκπαιδευτές αλλά και πρακτικής άσκησής τους σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης απορριµµάτων, εκπαιδεύτηκαν στις µεθόδους διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων. Παράλληλα µε την παρεχόµενη κατάρτιση, οι ωφελού- µενοι είχαν την ευκαιρία να δεχθούν υπηρεσίες επαγγελµατικού και εκπαιδευτικού προσανατολισµού µέσα από τη συµµετοχή τους σε συνεδρίες παροχής Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών. Το εν λόγω τµήµα αναπτύχθηκε βάσει ενός ολοκληρωµένου προγράµµατος επαγγελµατικού προσανατολισµού ειδικά σχεδιασµένου, ώστε να ανταποκρίνεται στα επιµέρους χαρακτηριστικά και να καλύπτει τις ανάγκες της οµάδας στόχου. Μετά τη λήξη του προγράµµατος, οι ωφελούµενοι παρακολουθούνται ως προς τη βελτίωση των επαγγελµατικών τους ικανοτήτων, την προσαρµογή τους στην αγορά εργασίας αλλά και τη γενικότερη κοινωνική τους ένταξη, για να διαπιστωθεί η επίτευξη τόσο των στόχων όσο και των προβλεπόµενων αποτελεσµάτων από την υλοποίηση του προγράµµατος. Για την παρακολούθηση του προγράµµατος εν γένει αλλά και την ανατροφοδότηση όλων των εµπλεκόµενων φορέων αναπτύχθηκε ένα γενικότερο σύστηµα αξιολόγησης, τα αποτελέσµατα του οποίου έδωσαν στοιχεία χρήσιµα προς περαιτέρω διερεύνηση. ( ελτίο τύπου ΚΕΘΕΑ 14/3/2007). 20
08 Το Τµήµα Έρευνας και Τεκµηρίωσης είναι υπεύθυνο για τη συστηµατική συλλογή, την καταγραφή και την επεξεργασία του πληροφοριακού υλικού του θεραπευτικού προγράµµατος, σύµφωνα µε το σύστηµα που εφαρµόζεται στο ΚΕΘΕΑ. Βασικές δράσεις του Τµήµατος είναι: Η συστηµατική παρακολούθηση των κλινικών πληροφοριών σχετικά µε την κίνηση των Mονάδων του προγράµ- µατος και η έκδοση µηνιαίων και ετήσιων απολογισµών. Η συγκέντρωση και η αξιοποίηση των δεδοµένων που αφορούν τα χαρακτηριστικά των ατόµων που απευθύνονται στο θεραπευτικό πρόγραµµα. Η εφαρµογή ερευνητικής δραστηριότητας στο πλαίσιο του θεραπευτικού προγράµµατος. Η συµµετοχή σε ερευνητικές δραστηριότητες που διεξάγονται στο πλαίσιο του ΚΕΘΕΑ. Το Τµήµα Έρευνας συνεργάζεται µε τον Τοµέα Έρευνας του ΚΕΘΕΑ, όπου αποστέλλονται τα στοιχεία του θεραπευτικού προγράµµατος. Οι ερευνητικές δράσεις του Τµήµατος διέπονται από τις αρχές δεοντολογίας του ΚΕΘΕΑ και υλοποιούνται µε γνώµονα τη διασφάλιση της προστασίας δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα. Οι δραστηριότητές του είναι υποστηρικτικές και συµπληρωµατικές ως προς το βασικό έργο του θεραπευτικού προγράµµατος και έχουν στόχο τη βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών. Tµήµα Έρευνας και Tεκµηρίωσης 09 Το Τµήµα ιοίκησης και Οικονοµικών είναι αρµόδιο για τον έλεγχο και την ορθή τήρηση των εσωτερικών κανονισµών και εγκυκλίων του ΚΕΘΕΑ σε θέµατα οικονοµικών και διοίκησης. Bασικές εργασίες του τµήµατος είναι η σύνταξη του ετήσιου οικονοµικού προϋπολογισµού των λειτουργικών και πάγιων δαπανών του θεραπευτικού προγράµµατος, η ορθολογική αξιοποίηση των οικονοµικών πόρων και η σύνταξη οικονοµικών απολογισµών. Tµήµα ιοίκησης και Oικονοµικών 21