«Ολοήµερη εκπαίδευση. Η ευρωπαϊκή εµπειρία» H έρευνα του Ο.Ο.Σ.Α. «PISA» (Programme for International Student Assesment, Πρόγραµµα ιεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών) αναζωπύρωσε τη συζήτηση για τα προγράµµατα ολοήµερης εκπαίδευσης. ξεκίνησε το 2000 συνεχίστηκε το 2003 και βρίσκεται σε εξέλιξη 2000: συµµετείχαν 4.000 µαθητές ηλικίας 15 ετών 2003: έλαβαν µέρος 4.620 µαθητές της ίδιας ηλικίας έµφαση στην αξιολόγηση της ικανότητας των µαθητών να αξιοποιούν και να εφαρµόζουν τις γνώσεις τους σε συγκεκριµένες καταστάσεις και προβλήµατα στον εξωσχολικό κόσµο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα καλύτερα συγκριτικά αποτελέσµατα στον ευρωπαϊκό χώρο παρουσίασαν οι χώρες που διαθέτουν οργανωµένη ολοήµερη εκπαίδευση (π.χ. Φιλανδία, Ολλανδία). 2000: σε σύνολο 31 χωρών o 25η θέση όσον αφορά τον αναγνωστικό αλφαβητισµό o 25η θέση στον επιστηµονικό αλφαβητισµό o 28η θέση όσον αφορά τον µαθηµατικό αλφαβητισµό 2003: σε σύνολο 40 χωρών o 30η θέση στον αναγνωστικό αλφαβητισµό o 30η θέση στον επιστηµονικό αλφαβητισµό 1
o 32η θέση στον µαθηµατικό αλφαβητισµό o 32η θέση στην επίλυση προβληµάτων 2006: το γνωστικό αντικείµενο των Φυσικών Επιστηµών. Η Ελλάδα: συµµετείχε µε 192 σχολεία και 4.871 µαθητές κατέλαβε την 28 η θέση στις 30 χώρες του ΟΟΣΑ 2006: σε σύνολο 57 χωρών 36η θέση στην κατανόηση κειµένου 38η θέση στις φυσικές επιστήµες 39η θέση στα µαθηµατικά/ 28η στις 30 (+14) 32η θέση στην επίλυση προβληµάτων 27η στις 30 του ΟΟΣΑ στην κατανόηση κειµένου Κοινά χαρακτηριστικά των περισσότερων ολοήµερων εκπαιδευτικών συστηµάτων στην Ε. Ε.: δεν περιλαµβάνουν αποκλειστικά το σχολείο το σχολείο συνεργάζεται µε εξωσχολικούς συνεργάτες σύζευξη και συνεργασία θεσµικών µορφών τυπικής και µη τυπικής εκπαίδευσης, στις οποίες συµµετέχει ενίοτε και η οικογένεια. 2
ΜΟΝΤΕΛΑ ΟΛΟΗΜΕΡΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Ι. Ανεξάρτητα ή προσθετικά µοντέλα Ανεξάρτητη λειτουργία πρωινής και µεταµεσηµβρινής ζώνης Η µεταµεσηµβρινή ζώνη λειτουργεί σε προαιρετική βάση Απουσία ενός ενιαίου πλαισίου αντιµετώπισης του µαθητή ΙΙ. Ενσωµατωµένα µοντέλα Παιδαγωγικός προσανατολισµός Ενιαίο πρόγραµµα ολοήµερης λειτουργίας εν αποτελούν ενιαίο εκπαιδευτικό µοντέλο αλλά προσανατολίζονται στις τοπικές ιδιαιτερότητες και λαµβάνουν υπόψη τους τις συγκεκριµένες κάθε φορά ανάγκες Χώρες µε παράδοση στο ολοήµερο σχολείο Γαλλία Από το 1882 «οι Γάλλοι µαθητές φοιτούν στο ολοήµερο χωρίς να το ξέρουν» Το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστηµα χαρακτηρίζεται από µια ενιαία, συγκεντρωτική δοµή και ένα κρατικό εκπαιδευτικό µονοπώλιο Το σχολικό ωράριο διαρκεί από τις 8:00 µε 8.30 έως τις 11:30-12.00 και συνεχίζει από τις 14.00 έως τις 16.00-17:00 Στην κοινή περί σχολείου αντίληψη δεν διαχωρίζονται οι έννοιες της µόρφωσης και της φροντίδας των παιδιών και των νέων. Στις εξωδιδακτικές δραστηριότητες απασχολείται εξειδικευµένο προσωπικό Οι µεσηµβρινές ώρες περιλαµβάνουν γεύµα για όσους µαθητές το επιθυµούν Η οικονοµική συνεισφορά των γονέων στο φαγητό είναι ανάλογη µε το εισόδηµά τους 3
Η λειτουργία λέσχης και η πρόσληψη του προσωπικού της είναι υπόθεση της τοπικής αυτοδιοίκησης Αγγλία και Ουαλία Το ολοήµερο σχολείο αποτελεί τον κανόνα και έχει µια µακρά παράδοση από το 1920. Το αποκεντρωµένο εκπαιδευτικό σύστηµα χαρακτηρίζεται από την οργανωτική αυτονοµία της σχολικής µονάδας Το ωράριο λειτουργίας του σχολείου είναι από τις 9.00 έως τις 12.30 και από τις 13.30 έως τις 15:00-16:00 Οι µεσηµβρινές ώρες περιλαµβάνουν γεύµα για όσους µαθητές το επιθυµούν Την ευθύνη για το µεσηµεριανό γεύµα έχουν οι τοπικές εκπαιδευτικές αρχές. Οι γονείς συµβάλλουν οικονοµικά εκτός ελαχίστων περιπτώσεων- στο κόστος του γεύµατος και της παραµονής των µαθητών στο σχολείο πέραν του κανονικού προγράµµατος Αρκετά σχολεία προσφέρουν µετά τη λήξη των µαθηµάτων απογευµατινά προγράµµατα και αθλητικές δραστηριότητες, τα οποία δεν συµπεριλαµβάνονται στα προγράµµατα σπουδών Η φροντίδα των µαθητών στον εξωδιδακτικό χρόνο επιβαρύνει αποκλειστικά τους δασκάλους. Οι ιδιωτικοί εξωσχολικοί φορείς είναι περιορισµένοι ως ανύπαρκτοι. Ολλανδία: Όλα τα σχολεία παραδοσιακά έχουν ολοήµερη οργάνωση Η πλειοψηφία των σχολείων υπάγεται σε ένα περίπλοκο σύστηµα σύζευξης της κεντρικής εκπαιδευτικής πολιτικής µε την έντονα 4
αποκεντρωµένη διοίκηση. Τα µαθήµατα µοιράζονται στην πρωινή και µεταµε-σηµβρινή ζώνη για τουλάχιστον τρεις ηµέρες την εβδοµάδα. Την ευθύνη και φροντίδα των παιδιών κατά τις µεσηµβρινές ώρες αναλαµβάνουν οι γονείς, το σχολείο ή εξειδικευµένο προσωπικό. Τα επιπλέον έξοδα τα αναλαµβάνουν οι γονείς. Φιλανδία Ολοήµερο σχολείο των «τριών τετάρτων» Αποκεντρωµένο εκπαιδευτικό σύστηµα. Το σχολείο υπάγεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Το σχολικό ωράριο είναι από τις 8:00-9:00 έως τις 14:00 Στη διάρκεια του σχολικού γεύµατος, το οποίο διατίθεται δωρεάν, δίνεται ιδιαίτερη έµφαση στην κοινωνική µάθηση, στην συµβουλευτική και στην αγωγή υγείας. Πολλά σχολεία διαθέτουν απογευµατινά Clubs, δηλ. οµάδες εργασίας, οι οποίες καθοδηγούνται από τους δασκάλους Για τις επιπλέον προσφορές δραστηριοτήτων στο σχολείο αποφασίζει η Τοπική Αυτοδιοίκηση Στο σχολείο εργάζονται σχολικοί παιδαγωγοί, ειδικοί παιδαγωγοί, κοινωνικοί λειτουργοί, καθώς και προσωπικό µε ψυχολογική και ιατρική κατάρτιση Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην εξατοµικευµένη βοήθεια των αδύναµων µαθητών. Χώρες µε παράδοση στο ηµιηµερήσιο σχολείο Χώρες µε παράδοση στο ηµιηµερήσιο σχολείο Γερµανία Η ηµιηµερήσια οργάνωση του σχολείου αποτελεί τον κανόνα. 5
Παραδοσιακά η φύλαξη των παιδιών λαµβάνει χώρα σε παιδότοπους, που δεν συνεργάζονται µε το σχολείο Παρατηρείται µεγάλη ζήτηση εκ µέρους των γονέων για ολοήµερα σχολεία τα τελευταία χρόνια 4.800 σχολεία (9,6%) λειτουργούν ως ολοήµερα (10,3% δηµοτικά) «Επενδυτικό πρόγραµµα: µέλλον, εκπαίδευση, φροντίδα», που αποβλέπει στην ίδρυση ολοήµερων σχολείων. Εκτιµάται ότι ένας στους τέσσερις µαθητές κάνει ιδιαίτερα στο σπίτι του. ανία Συγκαταλέγεται στις χώρες που παραδοσιακά εφαρµόζουν ηµιηµερήσιο πρόγραµµα διδασκαλίας Συνεργασία σχολείου και κέντρων ελεύθερου χρόνου. Μετά το 90 προσπάθειες για άνοιγµα του σχολείου και συµµετοχή των γονέων στη σχολική ζωή. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται µια τάση για ολοήµερη φροντίδα εντός του σχολείου. Με έξοδα των γονέων έχουν δηµιουργηθεί εντός των σχολείων «τα κλαµπ ελεύθερου χρόνου». Στην επίβλεψη των παιδιών στο σχολείο συµµετέχουν, εκτός από εξειδικευµένο προσωπικό, γονείς ή και φοιτητές. Ιταλία Κυριαρχεί το ηµιηµερήσιο σχολείο, αλλά ιδρύονται όλο και περισσότερα ολοήµερα. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις από περιφέρεια σε περιφέρεια. Ο πιο διαδεδοµένος τύπος ολοήµερου είναι το ανοιχτό ολοήµερο. Η διαµόρφωση του προγράµµατος είναι υπόθεση του κάθε σχολείου. Βασικό κριτήριο για την ίδρυση ενός ολοήµερου σχολείου είναι η ύπαρξη διαθέσιµων χώρων και εξοπλισµού. Ιταλία Με πρωτοβουλία των τοπικών αρχών παρέχεται δυνατότητα φύλαξης των παιδιών Τα ιδιαίτερα µαθήµατα ή τα φροντιστήρια δεν είναι διαδεδοµένα 6
Οι γονείς διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στον σχεδιασµό και την οργάνωση του σχολικού προγράµµατος. Το προσωπικό των σχολείων απαρτίζεται από δασκάλους και κοινωνικούς παιδαγωγούς. 7