ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ Ν. ριτσάκης 1 Γ. Στεφανίδης 1 Γ. Πέκος 1 Περίληψη Η εργασία αυτή αναφέρεται στις κοινωνικές και οικονοµικές επιπτώσεις που έχει ο τουρισµός σε µια κατ εξοχή τουριστική περιοχή του Β. Αιγαίου και ειδικότερα αυτή της νήσου Θάσου. Το ενδιαφέρον της εργασίας συγκεντρώνεται στον αλλοδαπό τουρισµό γιατί σ αυτόν κυρίως οφείλονται οι αλλαγές στην κοινωνικοοικονοµική δοµή της χώρας υποδοχής τουριστών. Στο πρώτο µέρος γίνεται µια ιστορική αναδροµή και εξετάζονται οι αιτίες που ταξιδεύει ο κόσµος. Στη συνέχεια δίνονται οι ρυθµοί ανάπτυξης του τουρισµού στη Θάσο για τους αλλοδαπούς τουρίστες και τέλος παρουσιάζονται τα συµπεράσµατα της συνολικής ανάπτυξης του νησιού από τον τουρισµό. 1 Τµήµα Εφαρµοσµένης Πληροφορικής Πανεπιστηµίου Μακεδονίας.
Εισαγωγή Ο Τουρισµός συνδέεται άµεσα µε την ανάπτυξη κάθε σύγχρονης κοινωνίας. Οι αναπτυσσόµενες κυρίως χώρες είδαν τον τουριστικό τοµέα ως ένα τοµέα που θα µπορούσε να καλύψει την ανάγκη σε ξένο συνάλλαγµα. Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι αντί του όρου «τουριστικός τοµέας» θα έπρεπε να χρησιµοποιείται ο όρος «τουριστική βιοµηχανία». Ο όρος βιοµηχανία όµως έχει συγκεκριµένο περιεχόµενο που δεν ανταποκρίνεται στην ευρύτητα των αγαθών προς τα οποία κατευθύνεται η τουριστική ζήτηση (Καλφιώτης 1976). Ο τουριστικός τοµέας δεν είναι κάποιος συγκεκριµένος τοµέας της οικονοµίας, αλλά περιλαµβάνει αγαθά και υπηρεσίες από διάφορους τοµείς. Ο όρος αναφέρεται σ ένα σύµπλεγµα βιοµηχανιών και εµπορικών δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν την τουριστική ζήτηση (Ηγουµενάκης 1990). Τα συστατικά «στοιχεία» επιχειρήσεις, δηµόσιοι οργανισµοί του τουριστικού τοµέα χωρίζονται σε δύο οµάδες. Η µία περιέχει τα άµεσα στοιχεία που συνδέονται µε τον τουριστικό τοµέα όπως, ξενοδοχεία, ενοικιαζόµενα δωµάτια, τουριστικά γραφεία, ξεναγοί, εστιατόρια, αεροπορικές εταιρείες, βιοµηχανίες και βιοτεχνίες που παράγουν είδη αποκλειστικά για τους τουρίστες, κρατικοί οργανισµοί που ασχολούνται µε τον τουρισµό κ.α Τα έµµεσα στοιχεία που συνδέονται µε τον τουριστικό τοµέα είναι οι επιχειρήσεις που είναι εγκαταστηµένες σε τουριστικές περιοχές που κατά την τουριστική περίοδο αυξάνουν αισθητά τα κέρδη τους, οι εργαζόµενοι στις τουριστικές περιοχές, οι έµποροι, οι επιχειρήσεις κυρίως των µεταφορών και οι κλάδοι της οικονοµίας που κερδίζουν από τους τουρίστες (Κανελλάκης 1978). 2
Ο τουρισµός όµως έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και δεν µπορεί να θεωρηθεί ως «εξαγωγικό» προϊόν ούτε και ως «ουδέτερο» οικονοµικό µέγεθος. Η επαφή του τουρίστα µε τους κατοίκους της χώρας υποδοχής έχει σηµαντικές κοινωνικές και οικονοµικές επιπτώσεις (Dritsakis 1995). Αυτές ακριβώς τις επιπτώσεις εξετάζει η εργασία αυτή σε µια κατεξοχήν τουριστική περιοχή της χώρας τη Θάσο. Ιστορική Αναδροµή Από τα πολύ παλαιά χρόνια ο άνθρωπος έκανε ταξίδια για διάφορες αιτίες. Στις αιτίες αυτές περιλαµβάνονται οι εξερευνήσεις των αρχαίων και τα ταξίδια που έκαναν για λόγους εµπορικούς, θρησκευτικούς, µορφωτικούς και πολιτικούς. Η εφεύρεση του χρήµατος και της ρόδας από τους Σουµέριους βοήθησαν πολύ τα εµπορικά ταξίδια. Οι Φοίνικες θεωρούνται οι πρώτοι πραγµατικοί έµποροι ταξιδιώτες αφού µε τα πλοία τους φθάνουν σ όλες τις χώρες του τότε γνωστού κόσµου. Ονοµαστά έµειναν τα ταξίδια των Ελλήνων φιλοσόφων και ιστορικών. Οι φιλόσοφοι Θαλής, Πυθαγόρας και Πλάτων πηγαίνουν στην Αίγυπτο που αποτελούσε αδιαµφισβήτητο πολιτιστικό κέντρο της εποχής. Ο Αριστοτέλης ταξιδεύει στη Μικρά Ασία. Ο ιστορικός Ηρόδοτος πηγαίνει στον Εύξεινο Πόντο, Κολχίδα, Κύπρο, Φοινίκη Βαβυλώνα. Ο Παυσανίας στην Ιταλία, Περσία, Συρία και Αίγυπτο, και ο γεωγράφος Στράβων στην Μικρά Ασία, Αρµενία, Εύξεινο Πόντο, Αιθιοπία και Αίγυπτο. 3
Ο Μέγας Αλέξανδρος µε τις κατακτήσεις του άνοιξε το δρόµο προς τις άγνωστες ως τότε χώρες της Ασίας. Οι Ρωµαίοι ήταν οι πρώτοι που ταξίδευσαν για λόγους αναψυχής. Κατά τον Μεσαίωνα τα ταξίδια για λόγους αναψυχής µειώνονται γιατί οι δρόµοι δεν είναι ασφαλείς εξαιτίας της παρουσίας ληστών. Οι κυριότεροι λόγοι ταξιδιών εκείνη την εποχή ήταν θρησκευτικοί και κατακτητικοί. Το ταξίδι του Μάρκο Πόλο στην Ασία και την Κίνα ανοίγει την µεγάλη εποχή των εξερευνήσεων που οι σηµαντικότερες ωστόσο απ αυτές γίνονται τον 15 ο και 16 ο αιώνα ( Mcintosh 1972). Μικρό ιστορικό του νησιού Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού της Θάσου είναι σύµφωνα µε αρκετούς συγγραφείς οι Θράκες (Γερακούδης 1986). Το 1.600 π.χ το νησί εποικίζεται από τους Φοίνικες που είχαν ως αρχηγό τους τον Θάσο, γιο του βασιλιά των Φοινίκων, από τον οποίο πήρε και το όνοµά του. Η Ελληνική εποχή της Θάσου ξενικά τον 7o αιώνα π.χ. όταν Παριανοί φθάνουν στο νησί υπακούοντας στο χρηστό του µαντείου των ελφών. Μέχρι και τον 5o αιώνα π.χ. το νησί έχει 100.000 κατοίκους. Τον 4o αιώνα π.χ η Θάσος ακµάζει και δηµιουργεί αποικίες, έχει εµπορικό και πολεµικό στόλο και δηµοκρατικό πολίτευµα κατά το µεγαλύτερο διάστηµα. Το 492 π.χ στους Μηδικούς πολέµους καταλαµβάνεται από τους Πέρσες. Το 340 π.χ υποτάσσεται στο βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο και έπειτα από µερικά χρόνια περιέχεται τελικά στη Ρωµαϊκή αυτοκρατορία. Το 330 µ.χ αποτελεί τµήµα της Βυζαντικής Αυτοκρατορίας. Το 1353 το νησί καταλαµβάνει ο Γενοβέζος Γκατιλούζι και το 1455 οι Τούρκοι. Το 1821 οι Θασίτες επαναστατούν χωρίς επιτυχία ενώ η απελευθέρωση του νησιού από 4
τους Tούρκους έρχεται το 1912 κατά τους Βαλκανικούς πολέµους. Το 1941 καταλαµβάνεται από τους Γερµανούς και το 1944 το νησί απελευθερώνεται. Για ποιους λόγους ταξιδεύουµε Για τους περισσότερους µελετητές ο κυριότερος λόγος που ταξιδεύει ο κόσµος θεωρείται η ανάγκη για αλλαγή και για γνωριµία µε καινούριους τόπους, πολιτισµούς και ανθρώπους (Loukissas 1982). Αυτή η ανάγκη εµφανίζεται εντονότερα στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και θεωρείται αποτέλεσµα της µονότονης και µηχανοποιηµένης ζωής σ αυτές. Ο άνθρωπος αναζητεί περιοχές όπου η ζωή παραµένει πιο απλή και το περιβάλλον είναι καθαρότερο. Αυτό εξηγεί ως ένα βαθµό γιατί πολλοί κάτοικοι των προηγµένων χωρών διαλέγουν για τουρισµό τις αναπτυσσόµενες Μεσογειακές χώρες ή τις εξωτικές χώρες της Ασίας και της Αφρικής που έχουν παραδοσιακές κοινωνικές δοµές και η φυγή από τον έντονο ρυθµό της ζωής είναι ολοκληρωτική. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της φυγής από την καθηµερινότητα είναι η προσπάθεια των σύγχρονων ταξιδευτών να ανακαλύψουν το αυθεντικό πρόσωπο του τόπου που επισκέπτονται. Θέλουν δηλαδή οι σύγχρονοι τουρίστες να γνωρίσουν την κρυµµένη «πίσω πλευρά» µιας περιοχής και ενός πολιτισµού, την πλευρά αυτή που πιστεύουν ότι τους κρύβει η τουριστική βιοµηχανία (McCannel 1973). Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι λόγοι που κάνουν τους ανθρώπους να ταξεδεύουν. Πολλοί ταξιδεύουν από επιστηµονικό ενδιαφέρον (αρχαιολογικό, εθνολογικό). Οι περισσότεροι ταξιδεύουν για ξεκούραση συνήθως προς χώρες που διαθέτουν δύο 5
µαγικά προϊόντα ήλιο και θάλασσα. Βέβαια σηµαντικός αριθµός ταξιδεύει και για επαγγελµατικούς λόγους. Οι ρυθµοί ανάπτυξης του τουρισµού στη Θάσο Η Θάσος έχει 135 ξενοδοχειακές µονάδες µε 6.000 κρεβάτια και 7 κάµπινγκ µε 3.500 θέσεις. Έχει ακόµη 7.500 ενοικιαζόµενα δωµάτια µε άδεια από τον ΕΟΤ και περίπου 10.000 δωµάτια χωρίς άδειες. Συνολικά µπορεί να εξυπηρετήσει 40.000 επισκέπτες την ηµέρα. Οι αποχετεύσεις στο νησί δεν είναι πολύ καλές, µε αποτέλεσµα να υπήρχαν και ξενοδοχεία που έριχναν τα λύµατά τους στη θάλασσα. Η οικοδόµηση τις περισσότερες φορές γίνεται ανεξέλεγκτα και χωρίς σχεδιασµό. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική δεν λαµβάνεται υπ όψη µε αποτέλεσµα να έχουµε µια τροµακτική αλλοίωση της φυσιογνωµίας των χωριών (Στεφάνου 1990). Η Θάσος διατηρεί ακόµη γοητευτικά δείγµατα της πλούσιας ιστορίας, βλάστησης, φυσικής οµορφιάς και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της. Αυτά τα στοιχεία έλκουν τους ανθρώπους για να χαρούν. Όταν άρχισε η τουριστική ανάπτυξη του νησιού κυρίως µετά το 1960 δεν υπήρχε καµιά υποδοµή για την εξυπηρέτηση των τουριστών. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι αφίξεις των τουριστών αυξήθηκαν µε εντυπωσιακούς ρυθµούς παρά το γεγονός ότι η υποδοµή που άρχισε να δηµιουργείται στο µεταξύ ήταν από µέτρια ως ανύπαρκτη. Οι παράγοντες που προσελκύουν συνεχώς και περισσότερους τουρίστες στη Θάσο είναι το θαυµάσιο κλίµα το πολύ όµορφο περιβάλλον µε κύριο χαρακτηριστικό τις 6
όµορφες παραλίες και τα καθαρά νερά, οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που γίνονται στο αρχαίο θέατρο ως και το µουσείο που υπάρχει στο νησί. Σ αυτούς τους ανεξάντλητους τουριστικούς πόρους στηρίζεται η τουριστική ανάπτυξη του νησιού που ειδικά µετά το 1965 ήταν αλµατώδης. Στατιστικά στοιχεία από το 1981-1993 των τουριστών κατά εθνικότητα παρουσιάζονται στον πίνακα 1. Πίνακας 1 ιανυκτερεύσεις αλλοδαπών τουριστών κατά εθνικότητα για την περιοχή Καβάλας- Θάσου Έτος Μ.ΒΡΕΤΑ. ΑΥΣΤΡΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΓΑΛΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝ. ΓΙΟΥ/ΣΛ ΑΝΙΑ ΕΛΒΕΤΙΑ 1981 56224 24183 2676 13545 65377 23709 806 6673 1982 36883 17860 2233 11779 62966 20529 1089 5298 1983 31335 17677 1642 9998 61196 7350 692 23869 1984 22744 19184 2006 15275 77737 9854 1759 23214 1985 19587 17703 1856 10861 109559 11581 2126 20319 1986 24262 18774 1060 6283 102061 11047 10422 11357 1987 30882 21860 1516 7604 81959 10350 19137 2944 1988 26222 24347 2549 5676 119669 7610 24252 3029 1989 38698 21992 1698 6670 112568 7024 23002 1987 1990 33234 13843 1052 6152 105796 17771 4545 1113 1991 24517 4224 578 3885 72372 11943 4296 1591 1992 26980 6759 1282 3374 71742 5485 5187 691 1993 103204 20723 1188 2560 109363 12785 5931 2501 Πίνακας 1 (συνέχεια) Έτος ΙΤΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΟΛΛΑΝ ΙΑ ΣΟΥΗ ΙΑ Η.Π.Α ΙΑΠΩΝΙΑ ΣΥΝΟΛΟ 1981 20387 4445 6540 860 27058 218 235710 1982 14075 935 8269 454 11527 313 228532 1983 18010 812 6825 543 9708 150 233570 1984 15705 846 5513 471 9158 269 238608 1985 20082 748 26467 500 10442 251 271698 1986 15090 1211 28638 32756 3647 251 294376 1987 12799 1219 20458 32890 4621 322 284659 1988 12418 1208 17234 28362 4245 518 279684 1989 14244 977 14331 26688 5281 421 300803 1990 9736 830 12272 32038 5129 393 269040 1991 5847 690 2372 31358 2580 487 203545 1992 6609 1209 2232 19140 2489 368 179365 1993 7470 636 2264 309 3978 249 317501 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε Στατιστική του Τουρισµού. 7
Στα παρακάτω διαγράµµατα παρουσιάζονται οι µεταβολές των διανυκτερεύσεων κατά εθνικότητα των αλλοδαπών τουριστών για την περιοχή της Καβάλας - Θάσου για τα έτη 1981-1993, ως και οι µεταβολές των διανυκτερεύσεων για το σύνολο των αλλοδαπών τουριστών. ιάγραµµα 1 ιανυκτερεύσεις αλλοδαπών τουριστών κατά εθνικότητα για την περιοχή Καβάλας - Θάσου κατά τα έτη 1981-1993 Αριθµός διανυκτερεύσεων 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Έτη Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΓΑΛΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Από το διάγραµµα 1 παρατηρούµε ότι οι περισσότερες διανυκτερεύσεις στα έτη 1981-1993 έγιναν από τους Γερµανούς τουρίστες ενώ αµέσως µετά έχουµε τους τουρίστες από την Μεγάλη Βρετανία και µάλιστα το έτος 1993 ο αριθµός των διανυκτερεύσεων στις δύο εθνικότητες είναι σχεδόν ίδιες. Στην τρίτη θέση βρίσκονται οι Αυστριακοί τουρίστες, ενώ οι τουρίστες από το Βέλγιο και τη Γαλλία δεν προτιµούν από ότι φαίνεται την περιοχή της Καβάλας και Θάσου. Αξιοσηµείωτο είναι ότι το 1988 και το 1993 είχαµε τους περισσότερους τουρίστες στην περιοχή αυτή. 8
ιάγραµµα 2 ιανυκτερεύσεις αλλοδαπών τουριστών για την περιοχή Καβάλας - Θάσου κατά τα έτη 1981-1993 Αριθµός ιανυκτερεύσεων 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Έτη ΙΤΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΟΛΛΑΝ ΙΑ ΣΟΥΗ ΙΑ Η.Π.Α ΙΑΠΩΝΙΑ Από το διάγραµµα 2 παρατηρούµε ότι οι περισσότερες διανυκτερεύσεις έγιναν από τους Σουηδούς τουρίστες και µάλιστα στα έτη 1986 µέχρι και το 1992 κατόπιν από τους Ιταλούς, ενώ στην Τρίτη θέση βρίσκονται οι τουρίστες από τις Η.Π.Α. Οι άλλες εθνικότητες παρουσιάζουν µικρές διανυκτερεύσεις στην περιοχή πράγµα που σηµαίνει ότι δεν την προτιµούν. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός την πτώσης των διανυκτερεύσεων σε όλα τα έτη για τους Ιταλούς τουρίστες και τους τουρίστες των Η.Π.Α, ενώ σηµαντική είναι η πτώση των τουριστών τα τελευταία χρόνια από τη Σουηδία. 9
ιάγραµµα 3 ιανυκτερεύσεις αλλοδαπών τουριστών στην περιοχή Καβάλας - Θάσου κατά τα έτη 1981-1993 Αριθµός διανυκτερεύσεων 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ΣΥΝΟΛΟ Έτη Στο διάγραµµα 3 παρουσιάζεται ο συνολικός αριθµός των αλλοδαπών τουριστών στην περιοχή κατά τα έτη 1981-1993. Εδώ παρατηρούµε ότι τις περισσότερες διανυκτερεύσεις σε αλλοδαπούς τουρίστες είχε η περιοχή το έτος 1993 και το έτος 1989. Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται ο µέσος ετήσιος ρυθµός µεταβολής των διανυκτερεύσεων των ξένων τουριστών στη Καβάλα - Θάσο. Οι τιµές αυτές προήλθαν από παλινδρόµηση µε τη µέθοδο O.L.S µε τη βοήθεια της συνάρτησης X t = a 0 e λt ή καλύτερα της ισοδύναµης logx t = a 0 + λt όπου X t η µεταβλητή (διανυκτερεύσεις) και a 0, λ παράµετροι προς εκτίµηση από τις οποίες η παράµετρος λ αντιστοιχεί στο µέσο ετήσιο ρυθµό µεταβολής. 10
Πίνακας 2 Μέσες ετήσιες ποσοστιαίες µεταβολές των διανυκτερεύσεων των αλλοδαπών τουριστών κατά εθνικότητα ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ (λ) ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΕΠΙΠΕ Ο ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (R 2 ) [ ] Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ 0.0202 0.0328 [0.558] ΑΥΣΤΡΙΑ -0.0648 0.2359 [0.092] ΒΕΛΓΙΟ -0.0717 0.4338 [0.014] ΓΑΛΛΙΑ -0.1309 0.8650 [0.000] ΓΕΡΜΑΝΙΑ 0.0304 0.2306 [0.097] ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ -0.0437 0.1556 [0.182] ΑΝΙΑ 0.1952 0.3796 [0.025] ΕΛΒΕΤΙΑ -0.2307 0.5809 [0.002] ΙΤΑΛΙΑ -0.0913 0.7491 [0.000] ΙΣΠΑΝΙΑ -0.0580 0.2117 [0.114] ΟΛΛΑΝ ΙΑ -0.0905 0.1504 [0.190] ΣΟΥΗ ΙΑ 0.2707 0.2481 [0.083] ΦΙΝΛΑ ΙΑ -0.0274 0.0419 [0.502] ΗΝ. ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ -0.1506 0.7219 [0.000] ΙΑΠΩΝΙΑ 0.0505 0.3205 [0.044] ΣΥΝΟΛΟ 0.0029 0.0048 [0.621] Από τον πίνακα 2 παρατηρούµε ότι το µεγαλύτερο µέσο ετήσιο ρυθµό αύξησης των διανυκτερεύσεων έχουν οι τουρίστες από τη Σουηδία (0.2707) και τη ανία (0.1952), ενώ τη µεγαλύτερη µείωση στο µέσο ετήσιο ρυθµό παρουσιάζουν οι διανυκτερεύσεις των τουριστών από την Ελβετία (0.2307) και τις Η.Π.Α.(0.1506). Ο µέσος ετήσιος ρυθµός όλων των αλλοδαπών τουριστών παρουσιάζει αύξηση για την περιοχή κατά 0.0029 Η τεράστια τουριστική ανάπτυξη µπορεί να έφερε υψηλά εισοδήµατα στους κατοίκους του νησιού αλλά το γεγονός ότι έγινε απρογραµµάτιστα δηµιούργησε και 11
πολλά προβλήµατα που τα τελευταία κυρίως χρόνια αρχίζουν να κάνουν έντονη την εµφάνισή τους. Τα σηµαντικότερα από αυτά είναι: εν υπήρξε καµιά µελέτη για τη χωροταξική κατανοµή των τουριστικών καταλυµάτων. Οικοπεδοποιείται η αγροτική γη και η τιµή της, κυρίως κοντά σε παραλίες και τουριστικές περιοχές, έχει φθάσει σε υπερβολικά ύψη. Έχει δηµιουργηθεί µια τεράστια παραοικονοµία τόσο µε τα αδήλωτα δωµάτια όσο και µε την ανεξέλεγκτη αγορά συναλλάγµατος από πλήθος επιχειρηµατιών. Η αύξηση των εισοδηµάτων δεν οδήγησε σε σηµαντική βελτίωση ούτε της συνολικής υποδοµής ούτε των κοινωνικών υπηρεσιών. Η µόλυνση του περιβάλλοντος καθώς και η αισθητική µόλυνση από τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά µαγαζιά έχει πάρει τα τελευταία χρόνια τεράστιες διαστάσεις. Οι αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης είναι επίσης, η αλλαγή των ηθών και εθίµων καθώς και η εµπορευµατοποίηση των σχέσεων ανάµεσα στους κατοίκους. Συµβάλλει ο τουρισµός στη συνολική ανάπτυξη του νησιού ; Οι κρατικοί φορείς και οι µελετητές που ασχολούνται µε τον τουρισµό πιστεύουν ότι ο τοµέας αυτός συµβάλλει στη συνολική ανάπτυξη κάθε τόπου. Η περίπτωση της Θάσου, που έχει σταθερή τουριστική ανάπτυξη εδώ και 25 περίπου χρόνια, δεν πείθει για αυτή την άποψη. Όσες βελτιώσεις υπήρξαν (περισσότερα τηλέφωνα, ηλεκτρικό, 12
κάποια βασικά δηµόσια έργα) δεν µπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερα σηµαντικές αν λάβει κανείς υπόψη του τις τεράστιες ελλείψεις που υπάρχουν ακόµη. Το δάσος της Θάσου αποτελεί έναν παραµεληµένο πλούτο. Από την αρχαιότητα τα δασικά προϊόντα συµπλήρωναν την παραγωγή της θάλασσας και συνέφεραν στην επιβίωση των κατοίκων (Μπλιώνης 1994). Η Θάσος ήταν ένα από τα µεγαλύτερα µελισσοκοµικά κέντρα της Ελλάδας. Σήµερα η µελισσοκοµία έχει δεχθεί σοβαρό πλήγµα λόγω των πυρκαγιών. Είναι φανερή η αύξηση των καµένων εκτάσεων σε χρονιές εκλογών. Οι µεγαλύτερες και πιο καταστρεπτικές παρουσιάστηκαν το 1985, 1989 και το 1993. Η ξυλεία που προέρχεται από τα πεύκα θεωρείται κακής ποιότητας (Μακέδος 1987). Η βόσκηση έχει πάρει καταστροφικές διαστάσεις και η συλλογή βοτάνων και αρωµατικών φυτών έχει παραµεληθεί εντελώς. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν µικρή συνεισφορά, µόλις το 10%, αν και παραµένουν σηµαντικές για την επιβίωση των κατοίκων του νησιού. Ο γενικός αναπτυξιακός δείκτης φέρνει το νοµό στην 22 η θέση στο σύνολο της χώρας. Στους δείκτες όµως που αφορούν την περίθαλψη ο νοµός καταλαµβάνει την 25 η θέση, ενώ σε δύο σηµαντικούς δείκτες υποδοµής και ανωδοµής (δρόµοι, ύδρευση) ο νοµός καταλαµβάνει την 30 η και 31 η θέση, αντίστοιχα. Εξίσου δυσµενής είναι η κατάσταση στους αγροτικούς πόρους. Τη ζοφερή αυτή εικόνα συµπληρώνουν οι ανεπαρκέστατες συγκοινωνίες, η πολυδιάσπαση των δηµοσίων υπηρεσιών και η σχεδόν ανύπαρκτη πολιτιστική ζωή. 13
Συµπεράσµατα Η µεταπολεµική ανάπτυξη της Θάσου σφραγίζεται από δύο σηµαντικά γεγονότα. Το κύµα µετανάστευσης και την αλµατώδη ανάπτυξη του τουρισµού. Η µετανάστευση θίγει κατά κύριο λόγο τη γεωργία, αλλά η σηµαντικότερη επίπτωσή της είναι η παραµόρφωση της πυραµίδας των ηλικιών αφού οι µετανάστες ανήκουν στις παραγωγικότερες ηλικίες από 18-45 ετών. Ο τουρισµός, που εµφανίζεται στα τελευταία 30 χρόνια, καταλήγει να είναι ο κυρίαρχος τοµέας της οικονοµίας της Θάσου και να επιφέρει βαθιές αλλαγές στην κοινωνική δοµή της περιοχής. Αναµφισβήτητη είναι η συµβολή του τουρισµού στην αύξηση των εισοδηµάτων των κατοίκων, στην πλήρη απασχόληση και στην ανακοπή της µετανάστευσης. Άλλο τόσο αναµφισβήτητο όµως γεγονός είναι ότι ο τουρισµός δε συνέβαλε στη σφαιρική ανάπτυξη του νησιού (υποδοµή και υπηρεσίες) ενώ ευθύνεται για τη δηµιουργία παραοικονοµίας, τη µόλυνση του περιβάλλοντος, τη φθορά παραδοσιακών οικισµών και µνηµείων ως επίσης και για δυσµενείς κοινωνικές επιπτώσεις. Βιβλιογραφία 1. Γερακούδης, Σ. (1986). Η ιστορία της Θάσου. Εκδοτική Οµάδα, Θεσσαλονίκη. 2 Dritsakis, N. (1995).An economic analysis of foreign tourism to Greece. Thessaloniki. Sakkoulas 1995. 3. Ε.Σ.Υ.Ε Στατιστική του Τουρισµού. ιάφορα Τεύχη. 14
4. Ηγουµενάκης, Ν. (1990). Τουριστική πολιτική. Αθήνα Interbooks. 5. Καλφιώτη, Σ. (1976). Τουριστική Οικονοµική. Αθήνα. 6. Κανελλάκης, Β. (1978). International Tourism: its Significance and Potential as an Instrument of the Economic Development of Greece. University of Kansas. 7. Loukissas, P. J. (1982). Tourism s Regional Development impacts, a Comparative Analysis of the Greek islands. Annals of Tourism Research, 9 (4). 8. Μακέδος, Γ. (1987). Τα δάση τραχείας πεύκης της Θάσου. Ελληνική ασολογική Εταιρεία Θεσσαλονίκης. 9. Μπλιώνης, Γ. (1994). Οικοτουριστικός οδηγός της Θάσου. Σύλλογος Θασίων Θεσσαλονίκης. 10. McCannel, D. (1973). Staged Authenticity Arrangements of Social Space in Tourist Settings. American Journal of Sociology 79(3). 11. Mcintosh, R.W. (1972). Tourism: Principles, Practices and Philosophies. Columbus, Ohio. 12. Στεφάνου, Σ.Ν. (1990). Θάσος. Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Εκδόσεις Μέλισσα. 15
ΜΕΣΕΣ ΕΤΗΣΙΕΣ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΑΛΛΟ ΑΠΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ (λ) ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΕΠΙΠΕ Ο ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (R 2 ) [ ] Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ 0.0202 0.0328 [0.558] ΑΥΣΤΡΙΑ -0.0648 0.2359 [0.092] ΒΕΛΓΙΟ -0.0717 0.4338 [0.014] ΓΑΛΛΙΑ -0.1309 0.8650 [0.000] ΓΕΡΜΑΝΙΑ 0.0304 0.2306 [0.097] ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ -0.0437 0.1556 [0.182] ΑΝΙΑ 0.1952 0.3796 [0.025] ΕΛΒΕΤΙΑ -0.2307 0.5809 [0.002] ΙΤΑΛΙΑ -0.0913 0.7491 [0.000] ΙΣΠΑΝΙΑ -0.0580 0.2117 [0.114] ΟΛΛΑΝ ΙΑ -0.0905 0.1504 [0.190] ΣΟΥΗ ΙΑ 0.2707 0.2481 [0.083] ΦΙΝΛΑ ΙΑ -0.0274 0.0419 [0.502] ΗΝ. ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ -0.1506 0.7219 [0.000] ΙΑΠΩΝΙΑ 0.0505 0.3205 [0.044] ΣΥΝΟΛΟ 0.0029 0.0048 [0.621]