ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2007-2013 Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης» ΕΡΓΟ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΝΑΔΟΧΟΣ: ENVIROPLAN Μ ΕΛΕΤΗΤΙΚΗ Σ ΥΜΒΟΥΛΟΙ Α ΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ & Τ ΕΧΝΙΚΩΝ Έ ΡΓΩΝ Α. Ε. ΣΥΝΤΑΞΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΣΦΡΑΓΙΔΑ - ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 Αγ. Κωνσταντίνου 40, 15124 Μαρούσι Τηλ.: 210.6105127-8 ΣΤΑΔΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Fax: 210.6105138 e-mail: enviroplan@hol.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...2 1.1. ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...2 1.2. ΣΥΝΟΨΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ...2 1.3. ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΡΑΣΕΩΝ...4 Σελ.1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1.1. Συμβατικά στοιχεία Η Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή της Περιφέρειας Ηπείρου, ανέθεσε στην εταιρεία μελετών «ENVIROPLAN Μελετητική Σύμβουλοι Αναπτυξιακών και Τεχνικών Έργων Α.E.» την εκπόνηση του «Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Περιφέρεια Ηπείρου», με σύμβαση που υπεγράφη την 30 η Δεκεμβρίου 2010. Αντικείμενο της σύμβασης είναι η κατάρτιση ενός Επιχειρησιακού Σχεδίου για την προώθηση της Πράσινης Ανάπτυξης στην Περιφέρειας Ηπείρου, που διαρθρώθηκε στα ακόλουθα τρία παραδοτέα: Παραδοτέο Α Φάσης: «Ανάλυση της Υφιστάμενης Κατάστασης», για την συνθετική διάγνωση της ετοιμότητας της Περιφέρειας Ηπείρου να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες της Πράσινης Ανάπτυξης στα επόμενα χρόνια. Η Α Φάση υποβλήθηκε εμπρόθεσμα τον Φεβρουάριο του 2011 (αρ. πρωτ. ΕΔΑ 858/01-03-2011) και εν συνεχεία συμπληρώθηκε σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των Πρακτικών της Επιτροπής. Παραδοτέο Β Φάσης: «Επιχειρησιακό Σχεδιασμό», με αντικείμενο την εκπόνηση του αρχικού επιχειρησιακού σχεδίου όλων των σχετικών δράσεων. Η Β Φάση υποβλήθηκε εμπρόθεσμα τον Μάιο του 2011 (αρ. πρωτ. ΕΔΑ 2093/01-06-2011) και εν συνεχεία συμπληρώθηκε σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Πρακτικού της Επιτροπής. Παραδοτέο Γ Φάσης: «Σχέδια Δράσης», με αντικείμενο την ετοιμασία λεπτομερών Σχεδίων Δράσης τα οποία θα υποστηρίζουν την υλοποίηση και παρακολούθηση των δράσεων και έργων που καθορίσθηκαν στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Σχεδιασμού. Η Γ Φάση υποβλήθηκε εμπρόθεσμα τον Ιούλιο του 2011 (αρ. πρωτ. ΕΔΑ 2561/01-07- 2011) και εν συνεχεία συμπληρώθηκε σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των Πρακτικών της Επιτροπής. 1.2. Σύνοψη βασικών χαρακτηριστικών του Επιχειρησιακού Σχεδίου Το Επιχειρησιακό Σχέδιο για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Περιφέρεια Ηπείρου δομείται γύρω από την εξής στρατηγική επιδίωξη: «Εμπλουτισμός του αναπτυξιακού μοντέλου της Περιφέρειας με τη δυναμική της αξιοποίησης του περιβαλλοντικού κεφαλαίου στο πλαίσιο της αειφορίας και της οικονομίας της γνώσης» Σελ.2

Αποσκοπείται με αυτή την στρατηγική επιδίωξη η κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη υιοθέτηση πρακτικών, μεθόδων και προσεγγίσεων της πράσινης ανάπτυξης, με την ένταξή τους στα σημερινά πρότυπα παραγωγικών και οικονομικών δραστηριοτήτων της Περιφέρειας, τα οποία με τον τρόπο αυτό αναμένεται να στραφούν βαθμιαία προς κατευθύνσεις που θα συνδυάζουν την προστασία του περιβάλλοντος με την αξιοποίησή του ως φυσικό κεφάλαιο, αξιοποιώντας και ωθώντας σε περαιτέρω ανάπτυξη την καινοτομία και την οικονομία της γνώσης. Η στρατηγική επιδίωξη εμπλουτισμού του αναπτυξιακού μοντέλου της Περιφέρειας με τη δυναμική της αξιοποίησης του περιβαλλοντικού κεφαλαίου στο πλαίσιο της αειφορίας και της οικονομίας της γνώση, επιμερίζεται σε τρεις στόχους: Στόχος 1: Πράσινη οικονομία σε δράση: ενέργεια, επιχειρηματικότητα, κατανάλωση, αστικές παρεμβάσεις Στόχος 2: Αειφόρος αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου Στόχος 3: Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στους κύριους παραγωγικούς τομείς Η επίτευξη των τριών παραπάνω στόχων πράσινης ανάπτυξης στην Ήπειρο, προωθείται με δράσεις που ταιριάζουν στις ιδιαιτερότητες της Περιφέρειας και απευθύνονται ισορροπημένα σε τομείς κλειδιά του δημόσιου, αυτοδιοικητικού και ιδιωτικού τομέα. Οι δράσεις αυτές ομαδοποιούνται σε άξονες κοινού προσανατολισμού, οι οποίοι με τη σειρά τους αντιστοιχίζονται σε έναν από τους τρεις στόχους. Η διάρθρωση αυτή οδηγεί σε ένα απλό και συγχρόνως αποτελεσματικό επιχειρησιακό σχεδιασμό, όπου οι απαραίτητες κάθε φορά ενέργειες εντάσσονται σε ένα σαφές και εύληπτο πλαίσιο ιεραρχημένης στοχοθεσίας. Για την ομαλή οργάνωση και παρακολούθηση της υλοποίησής τους, ενσωματώθηκε μια συνολική («οριζόντια») επιπρόσθετη ομάδα δράσεων, με κύριο στόχο την υποστήριξη εφαρμογής του Επιχειρησιακού Σχεδίου. Για την οργάνωση και διοίκηση των δράσεων του Επιχειρησιακού Σχεδίου προτείνονται δύο εναλλακτικά σχήματα: Α. Οργάνωση και διοίκηση των δράσεων από την ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΗΠΕΙΡΟΥ- Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ με διακρικτικό τίτλο << ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε.>>. Β. Οργάνωση και διοίκηση των δράσεων από ειδικό για το σκοπό αυτό φορέα, που θα ιδρυθεί με μορφή είτε ανώνυμης εταιρείας είτε εταιρείας ειδικού σκοπού, κατά τα πρότυπα ανάλογων εταιρειών κεντρικού επιπέδου. Η τελική επιλογή ως προς την καταλληλότητα των παραπάνω σχημάτων θα πρέπει προφανώς να γίνει από την Περιφέρεια Ηπείρου, και δεν αποκλείει τη σύνθεση ενός μεικτού σχήματος οργάνωσης - διοίκησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου, με την Αναπτυξιακή Ηπείρου σε συντονιστικό και θεσμικό ρόλο και την εταιρεία σε ρόλο one-stop-shop, που θα προσελκύει και θα εξυπηρετεί τους εγχώριους και μη ενδιαφερόμενους επενδυτές. Σε κάθε Σελ.3

περίπτωση κρίσιμο σημείο για την υλοποίηση των δράσεων του Επιχειρησιακού Σχεδίου είναι η όσο το δυνατόν αποτελεσματική αξιοποίηση των υφιστάμενων φορέων που δραστηριοποιούνται ήδη στην περιοχή, και ο καθορισμός διακριτών ρόλων ιδίως στην περίπτωση υιοθέτησης μεικτού σχήματος. 1.3. Συνολικός προγραμματισμός υλοποίησης δράσεων Για τη χρονική κλιμάκωση των δράσεων του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Ήπειρο εκτιμώνται κυρίως τα στοιχεία εξάρτησης μεταξύ των δράσεων και διαθεσιμότητας των εργαλείων χρηματοδότησης. Πρώτον, με λίγες εξαιρέσεις, οι δράσεις είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους και η εφαρμογή τους μπορεί να αρχίσει ταυτόχρονα με την έναρξη του προγράμματος. Δεύτερον, μετά το 2013 ή 2014, περιορίζεται το εύρος των διαθέσιμων μηχανισμών χρηματοδότησης, αφού ολοκληρώνονται τα προγράμματα του ΕΣΠΑ και μένουν διαθέσιμες οι δυνατότητες ενίσχυσης από το Πράσινο Ταμείο, το νέο Αναπτυξιακό Νόμο και το Πρόγραμμα Αναπτυξιακών Παρεμβάσεων του ΥΠΕΚΑ. Επιπλέον, κάποιες από τις δράσεις που έχουν ξεκινήσει από την αρχή του σχεδίου, αναμένεται να έχουν αναπτύξει κάποια αυτονομία στην αναπτυξιακή δυναμική τους και επομένως η στήριξη που θα χρειάζονται προς το τέλος θα είναι περιορισμένη. Έχοντας υπόψη αυτά, καταλληλότερη περίοδος εφαρμογής του επιχειρησιακού σχεδίου είναι η τετραετία 2012-2015 Το συνολικό ύψος δημόσιων δαπανών του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Ήπειρο κινείται στα 600 εκατομμύρια, ώστε να επιδιώκεται ένας μέσος ρυθμός επενδύσεων στην πράσινη οικονομία της τάξης των 150 εκ. ετησίως. Πίνακας 1: Κόστος υλοποίησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Ήπειρο και κατανομή ανά στόχο και άξονα A/A 1. Σχέδια Δράσης Επιχειρησιακού Σχεδίου Σχέδιο Δράσης: Πράσινη οικονομία σε δράση: ενέργεια, επιχειρηματικότητα, κατανάλωση, αστικές παρεμβάσεις Κόστος Σχεδίων Δράσης (εκατομμύρια % ) 165 28% 1.1. Πράσινη ενέργεια 41 7% 1.2. Πράσινη επιχειρηματικότητα 59 10% 1.3. Πράσινη κατανάλωση 30 5% 1.4. Πράσινες γειτονιές 35 6% 2. Σχέδιο Δράσης: Αειφόρος αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου 188 31% 2.1. Αναγνώριση, χαρτογράφηση και αποτίμηση υπηρεσιών οικοσυστήματος 29 5% 2.2. Τόνωση οικοσυστημάτων και προστασία βιοποικιλότητας 47 8% Σελ.4

A/A 2.3. Σχέδια Δράσης Επιχειρησιακού Σχεδίου Έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων φυσικών προϊόντων και υπηρεσιών Κόστος Σχεδίων Δράσης (εκατομμύρια % ) 59 10% 2.4. Αποδοτική αξιοποίηση φυσικών πόρων 53 9% 3. Σχέδιο Δράσης: Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στους κύριους παραγωγικούς τομείς 235 39% 3.1. Αειφόρος γεωργία 65 11% 3.2. Πράσινη διάσταση στη ζωική παραγωγή 70 12% 3.3. Η ορθή δασική διαχείριση ως συγκριτικό αναπτυξιακό πλεονέκτημα 35 6% 3.4. Πράσινος τουρισμός 65 11% 4. Σχέδιο Δράσης Υποστήριξη εφαρμογής Επιχειρησιακού Σχεδίου 12 2% 4.1. Οργανωτική υποστήριξη εφαρμογής Επιχειρησιακού Σχεδίου 6 1% 4.2. Παρακολούθηση εφαρμογής Επιχειρησιακού Σχεδίου 6 1% Επιχειρησιακό Σχέδιο για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Περιφέρεια Ηπείρου 600 100% Η κατανομή του συνολικού κόστους στους τρεις θεματικούς στόχους του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Πράσινη Ανάπτυξη στην Ήπειρο βασίζεται στις ιδιαιτερότητες των παραγωγικών τομέων που περιλαμβάνονται σε κάθε στόχο, καθώς και στις ανάγκες τόνωσης που επιδιώκονται με τους επιμέρους άξονες και δράσεις. Στο επίπεδο των αξόνων, η επιδίωξη της ισόρροπης κατανομής των πόρων ώστε να αναπτυχθούν ταυτόχρονα όλοι οι κρίσιμοι για την πράσινη οικονομία παράγοντες συνδυάστηκε με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα συγκριτικά μεγέθη των τομέων παρέμβασης. Στο επίπεδο των δράσεων που συναποτελούν κάθε άξονα, λήφθηκε κατά το δυνατόν υπόψη η σύνθεση και το πλέγμα αναγκών του κλάδου στον οποίο απευθύνεται η κάθε δράση, αλλά η κατανομή θα πρέπει να παραμείνει ευέλικτη. Εναλλακτικά, σε περίπτωση εξεύρεσης μέρους μόνο και όχι του συνόλου των προϋπολογισθέντων πόρων, το ελάχιστο δυνατό ποσό το οποίο θα επιτρέψει την υλοποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Πράσινη Ανάπτυξη, διατηρώντας την δυνατότητα υλοποίησης ορισμένων στρατηγικών έργων (ενδεικτικά των έργων του ακόλουθου πίνακα 2) από τους θεματικούς στόχους και τους επιμέρους άξονες και δράσεις, δύναται να κινηθεί στα 400 εκατομμύρια, ώστε να επιδιωχθεί ένας μέσος ρυθμός επενδύσεων στην πράσινη οικονομία της τάξης των 100 εκ. ετησίως και να περιορισθεί η δημόσια δαπάνη έως και 30% της αρχικής. Σελ.5

Πίνακας 2: Στρατηγικά έργα Επιχειρησιακού Σχεδίου Πράσινης Ανάπτυξης Πράσινης Ανάπτυξης Α/Α Τίτλος Έργου 1 Εφαρμογές αξιοποίησης γεωθερμικού δυναμικού σε κτίρια 2 Εγκαταστάσεις αξιοποίησης βιομάζας γεωργικής ή δασοκομικής προέλευσης 3 Αξιοποίηση βιοαερίου από εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων ή υπολειμμάτων ζωικής προέλευσης 4 Κεντρικές μονάδες βιοαξιοποίησης αγροβιομηχανικών αποβλήτων 5 Αντικατάσταση εγκαταστάσεων θέρμανσης με ΣΗΘΥΑ 6 Τηλεθερμάνσεις 7 Πράσινα σχολεία Πράσινες στάσεις στα αστικά μέσα δημόσιας μεταφοράς 8 Πράσινη πολεοδομία 9 Ενίσχυση ερευνών που σχετίζονται με την αξιοποίηση φυσικών προϊόντων, με τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες & με την εφαρμοσμένη οικολογία 10 Ενίσχυση επενδύσεων σε όλο το φάσμα έργων καιδραστηριοτήτων αποδοτικής αξιοποίησης των υδατικών πόρων 11 Προώθηση επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων εκροών ΕΕλ, υπό προυποθέσεις ασφάλειας και ποιότητας 12 Δασική χαρτογράφιση στο πλαίσιο της νέας σχετικής νομοθεσίας 13 Εργα πρόληψης και αντιμετώπισης περιβαλλοντικών κινδύνων 14 Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις αγροτικής αναγέννησης & εμπλουτισμός καλλιεργείων 15 Προβολή βιολογικής παραγωγής της Ηπείρου 16 Ενθάρρυνση της μετατροπής συμβατών μονάδων σε βιολογικές ή ίδρυση νέων μονάδων, στην πτηνοτροφία και στην ενσταυλισμένη κτηνοτροφία 17 Εισαγωγή περιβαλλοντικά ορθών πρακτικών στις υδατοκαλλιέρεγειες και μετρατροπής τους σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα 18 Εργα αύξησης της οικονομικής αξίας των δασών και των δασικών προϊόντων 19 Υποστήριξη πρωτοβουλιών στροφής σε αποδοτικότερες περιβαλλοντικές και τουριστικές επιλογές 20 Διοργάνωση προγραμμάτων εκπαίδευσης σχετικά με τις τάσεις και απαιτήσεις του πράσινου τουρισμού Σελ.6