«ΤΟΠΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΤΟΠΣΑ»

«ΤΟΠΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΤΟΠΣΑ» «ΑΚΤΙΝΕΣ ΖΩΗΣ» ΛΕΣΒΟΣ «RAYS OF LIFE» LESVOS ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ Αίτησης πρότασης χρηματοδότησης «ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ στις ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ», Δράση 7, της Κατηγορίας Παρέμβασης 1: Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 3: «Διευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση» ΣΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, συγχρηματοδοτούμενων από το ΕΚΤ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) ΜΥΤΙΛΉΝΗ, ΜΑΙΟΣ 2012 ~ 1 ~

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 A. ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ... 6 1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ,... 7 Λόγω Διοικητικής Διαίρεσης γίνεται και αναφορά στη Λήμνο και Άγιο Ευστράτιο (επίπεδο Νομού)... 7 1α. Γενικά στοιχεία ανάπτυξης της περιοχής και στοιχεία ανάπτυξης του προτεινόμενου επαγγελματικού κλάδου... 9 Απασχόληση στον δευτερογενή τομέα... 10 Κύρια χαρακτηριστικά δευτερογενούς τομέα... 10 Εξαγωγική δραστηριότητα... 11 Τριτογενής Τομέας... 12 Αριθμός, μέγεθος και διάρθρωση επιχειρήσεων ανά κλάδο (τουρισμός, εμπόριο, υπηρεσίες)... 12 Τουρισμός... 13 Συμπεράσματα προοπτικές... 14 1β. Χωροταξική πολεοδομική οργάνωση... 16 1γ. Κοινωνική Υποδομή... 18 1δ. Πολιτιστικό περιβάλλον... 19 Ιστορικοί Πολιτιστικοί Πόροι... 21 1ε. Τεκμηρίωση της επιλογής της περιοχής εφαρμογής... 25 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (SWOT analysis) ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ... 27 2. ΛΕΣΒΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ... 29 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ)... 71 Δημογραφικά Στοιχεία... 72 Απασχόληση και Ανεργία... 76 Μορφωτικό επίπεδο και υποδομές εκπαίδευσης... 76 2α. Υποβάθμιση της Περιοχής Υλοποίησης... 79 2β. Βασικά προβλήματα και ανάγκες της Περιοχής Υλοποίησης... 82 2γ. Οικονομική φυσιογνωμία και στοιχεία απασχόλησης... 85 2δ. Στοιχεία ανεργίας... 93 2ε. Ενδογενής Δυναμική... 100 Β. ΟΜΑΔΑ ΣΤΟΧΟΣ... 102 1. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ... 102 2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΡΙΑ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ... 102 3. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΟΡΙΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ... 103 Γ. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ-ΣΤΟΧΟΥ & ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ... 106 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΤΟΜΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ... 107 2. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΤΟΜΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... 108 Δ. ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΩΝ ΜΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΥΠΑΡΞΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΛΟΙΠΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ... 110 1. ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ (ΠΡΑΞΗΣ) ΜΕ ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Ή ΕΘΝΙΚΑ Ή ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ... 110 2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΣ/ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ/ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ/ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Ή ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ, ΤΟΠΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΥΛΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ Ή ΣΧΕΔΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΥΛΟΠΟΙΗΘΟΥΝ... 112 Ε. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ/ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ... 115 1. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ/ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ... 115 2. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ/ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΕΡΓΙΑ... 115 3. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ/ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ... 116 4. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ/ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 116 ΣΤ. ΠΗΓΕΣ... 118 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο να εξετάσει τις δυνατότητες ενσωμάτωσης της Ομάδας-Στόχου των ατόμων σε κατάσταση φτώχειας και απειλούμενων από φτώχεια, στις αναπτυξιακές δυνατότητες της τοπικής αγοράς εργασίας, σε καινοτόμες δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, στην Περιφερειακή Ενότητα Λέσβου, η οποία αποτελείται από τα νησιά Λέσβου, Λήμνου, Αγίου Ευστρατίου καθώς και στην ευρύτερη περιοχή του Βορείου Αιγαίου. Η μελέτη περιλαμβάνει έξι μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά την Περιοχή Υλοποίησης, και ειδικότερα: 1) Αναλύεται η υφιστάμενη κατάσταση στην Περιοχή Υλοποίησης, με έμφαση: α) στα γενικά στοιχεία ανάπτυξης της και του προτεινόμενου επαγγελματικού κλάδου, β) στη χωροταξική-πολεοδομική της οργάνωση, γ) στην κοινωνική υποδομή της, και δ) στο πολιτιστικό της περιβάλλον, ενώ εν συνεχεία υπάρχει ε) η τεκμηρίωση της επιλογής της Περιοχής Υλοποίησης. 2) Γίνεται μία ιστορική αναδρομή της οικονομικής ανάπτυξης του νησιού της Λέσβου, απ όπου θα αντληθούν ενδιαφέροντα στοιχεία, αλλά και με γνώμονα το παρελθόν θα αναζητηθούν οι προοπτικές ανάπτυξης της περιοχής, επικαιροποιημένες με στοιχεία του παρόντος, π.χ. εργαλεία από τις νέες τεχνολογίες, νέοι τρόποι καλλιέργειας κλπ. 3) Γίνεται αναλυτική περιγραφή της οικονομικής ζωής της Λήμνου. 4) Αναλύεται η υφιστάμενη κατάσταση στην Περιφέρεια Παρέμβασης, με έμφαση: α) στην υποβάθμιση της Περιοχής Υλοποίησης, β) στα βασικά προβλήματα και τις ανάγκες της Περιοχής Υλοποίησης, γ) στην οικονομική της φυσιογνωμία και τα στοιχεία απασχόλησής της, δ) στα στοιχεία ανεργίας της και ε) στην την ενδογενή δυναμική της. Το δεύτερο μέρος σχετίζεται με την Ομάδα-Στόχο, δηλαδή τα άτομα σε κατάσταση φτώχειας και απειλούμενα από φτώχεια, και πιο συγκεκριμένα με τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες αυτής. Επιπλέον, περιγράφονται τα όρια της φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Περιοχή Παρέμβασης. Το τρίτο μέρος περιλαμβάνει τη διάγνωση των Αναγκών της Ομάδας-Στόχου και πως αυτές μπορούν να συνδεθούν με την αγορά εργασίας της Περιοχής Υλοποίησης, μέσω συγκεκριμένων προτεινόμενων παρεμβάσεων. Το τέταρτο μέρος αφορά την συνάφεια ανάπτυξη συνεργειών με περιφερειακές πολιτικές και την ύπαρξη συμπληρωματικότητας με λοιπά τοπικά σχέδια δράσης απασχόλησης και επιχειρηματικότητας. Το πέμπτο μέρος συνοψίζει τα αναμενόμενα αποτελέσματα των προτεινόμενων παρεμβάσεων, δίδοντας έμφαση στις επιπτώσεις στους εξής τομείς: 1) στην Απασχόληση, 2) την Ανεργία, 3) την Επιχειρηματικότητα και 4) το Κοινωνικό Περιβάλλον. Τέλος, στο έκτο μέρος της εν λόγω μελέτης καταγράφονται οι πηγές, από όπου αντλήθηκε όλο το υλικό της εν λόγω ερευνητικής διαδικασίας. 3

Στοιχεία Τεκμηρίωσης της Αναγκαιότητας Σχεδιασμού, Εφαρμογής, Υλοποίησης Ολοκληρωμένης Παρέμβασης Α. Περιοχή Υλοποίησης Β. Ομάδα-Στόχος Γ. Διάγνωση των Αναγκών της Ομάδας-Στόχου & Προτεινόμενες Παρεμβάσεις 1) Παρεμβάσεις σε τομείς κοινωνικής ενσωμάτωσης 2) Παρεμβάσεις σε τομείς απασχόλησης Δ. Συνάφεια Ανάπτυξη Συνεργειών με Περιφερειακές Πολιτικές & Ύπαρξη Συμπληρωματικότητας με Λοιπά Σχέδια Απασχόλησης και Επιχειρηματικότητας Ε. Αναμενόμενα Αποτελέσματα/ Επιπτώσεις Προτεινόμενων Παρεμβάσεων Αναμενόμενα Αποτελέσματα/ Επιπτώσεις στην Απασχόληση Αναμενόμενα Αποτελέσματα/ Επιπτώσεις στην Ανεργία Αναμενόμενα Αποτελέσματα/ Επιπτώσεις στην Επιχειρηματικότητα Αναμενόμενα Αποτελέσματα/ Επιπτώσεις στο Κοινωνικό Περιβάλλον ~ 4 ~

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Περιοχή Υλοποίησης είναι η ευρύτερη περιοχή του Βορείου Αιγαίου και ειδικότερα η περιοχή του Δήμου Λέσβου, όπως απεικονίζεται στον χάρτη που ακολουθεί: Βόρειο Αιγαίο Πηγή: http://el.wikipedia.org & www.hellogreece.gr Η περιοχή παρέμβασης για το προτεινόμενο σχέδιο είναι το άθροισμα των δημοτικών αυτών διαμερισμάτων που έχουν παραπλήσια χαρακτηριστικά όσον αφορά τα κύρια κριτήρια επιλογής. 1. Εξάρτηση οικονομικής δραστηριότητες από αλιεία 2. Κρίσιμη μάζα και αναπτυξιακές προοπτικές 3. Περιβαλλοντική προσέγγιση οικολογικά ευαίσθητες περιοχές 4. Αναγκαιότητα παρεμβάσεων - Διαβούλευση Η προσπάθεια του σχεδίου είναι να αναδείξει μέσα από κοινές δράσεις και ενέργειες τις δυνατότητες που έχουν τα νησιά να λειτουργούν τονίζοντας τα στοιχεία που τα ενώνουν. Τα σημεία αναφοράς της περιοχής είναι η ποικιλομορφία που την χαρακτηρίζει. ~ 5 ~

A. ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Ο Νομός Λέσβου αποτελεί ένα νησιωτικό σύμπλεγμα τριών κατοικημένων νησιών (Λέσβος, Λήμνος και Άγιος Ευστράτιος) στο Β.Α. άκρο του Αιγαίου, σε μεγάλη απόσταση από την ηπειρωτική Ελλάδα και πολύ κοντά στις ακτές της Τουρκίας. Ο Νομός Λέσβου έχει έκταση 2.154 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ακτογραμμή μήκους 696 χιλιομέτρων και κατά την απογραφή του 2001 είχε 109.118 κατοίκους. Πρωτεύουσα του νομού είναι η πόλη της Μυτιλήνης, ο νομός αποτελεί τμήμα της περιφέρειας Β. Αιγαίου και απέχει από το στενό του Ελλησπόντου 120 ναυτικά μίλια, από τη Σμύρνη 105 και από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί). Η διασπορά του Νομού σε πολλά νησιά δυσχεραίνει το βαθμό επικοινωνίας αλλά και κύρια η απόσταση που τον χωρίζει από την ηπειρωτική Ελλάδα και άρα από το κέντρο χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων συνεπάγεται σημαντικές και ιδιαίτερες ανάγκες σε θέματα ακτοπλοϊκής και αεροπορικής διασύνδεσης τόσο των νησιών μεταξύ τους όσο και με την υπόλοιπη χώρα. Διαφορετικά προβλήματα, ανάγκες και χαρακτηριστικά διαπιστώνονται και μεταξύ των ΟΤΑ του ίδιου του νομού. Οι διαφοροποιήσεις αυτές οδηγούν δίχως άλλο και σε διαφορετική μορφή και ρυθμό ανάπτυξης για τον κάθε ένα από αυτούς. Η συνθήκη αυτή αποτρέπει τη λογική της σύγκρισης ομοειδών καταστάσεων στην προσπάθεια απεικόνισης της υφιστάμενης κατάστασης σε κάθε ΟΤΑ, και πολύ δε μάλλον σε κάθε Δημοτικό διαμέρισμα του νομού. ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ-GR 83 Παρουσίαση Προτεινόμενης Περιοχής Παρέμβασης Πραγματικός ΕΚΤΑΣΗ πληθυσμός (Km2) 2001 1991 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 1991/2001 ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 2001 ΔΗΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ 1 Δ.Δ*1. ΓΕΡΑΣ Δ.Κ..*2 ΜΕΣΑΓΡΟΥ 14,76 1.048 1.077-2,69% 71,03 2 Δ.Δ. ΓΕΡΑΣ Δ.Κ ΠΑΛΑΙΟΚΗΠΟΥ 11,73 1.283 1.425-9,96% 109,40 3 Δ.Δ. ΓΕΡΑΣ Δ.Κ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ 3,90 633 598 5,85% 162,31 4 Δ.Δ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΗΣ Δ.Κ. ΣΙΓΡΙΟΥ 39,71 402 368 9,24% 10,12 5 Δ.Δ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ Δ.Κ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ 88,99 2.027 1.901 6,63% 22,78 6 Δ.Δ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ Δ.Κ. ΚΕΡΑΜΙΟΥ 3,50 1.000 865 15,61% 285,71 7 Δ.Δ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ Δ.Κ. ΠΑΡΑΚΟΙΛΩΝ 14,36 926 1.048-11,64% 64,50 8 Δ.Δ. ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ Δ.Κ. ΚΛΕΙΟΥΣ 16,21 592 580 2,07% 36,53 9 Δ.Δ. ΜΗΘΥΜΝΗΣ Δ.Κ. ΜΗΘΥΜΝΑΣ 28,13 1.667 1.514 10,11% 59,26 10 Δ.Δ. ΜΥΘΗΜΝΗΣ Δ.Κ. ΣΥΚΑΜΙΝΕΑΣ 8,03 371 426-12,91% 46,21 11 Δ.Δ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Δ.Κ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 15,81 28.879 24.942 15,78% 1827,21 12 Δ.Δ ΠΕΤΡΑΣ Δ.Κ. ΠΕΤΡΑΣ 35,36 1.305 1.140 14,47% 36,91 13 Δ.Δ. ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ Δ.Κ. ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ 60,67 2.975 3.162-5,91% 49,03 14 Δ.Δ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ Δ.Κ. ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ 47,99 608 741-17,95% 12,67 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 3.650,77 206.121 199.231 3,46% 56,46 *1 Δημοτικό Διαμέρισμα *2 Δημοτική Κοινότητα 6

1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ, Λόγω Διοικητικής Διαίρεσης γίνεται και αναφορά στη Λήμνο και Άγιο Ευστράτιο (επίπεδο Νομού) Η φυσιογνωμία της περιοχής παρέμβασης Ο Νομός Λέσβου βρίσκεται στο νότιο-ανατολικό άκρο της ΕΕ και αποτελεί τμήμα των εξωτερικών της συνόρων. Ειδικότερα, βρίσκεται στο Β.Α Αιγαίο σε μικρή απόσταση από τα μικρασιατικά παράλια. Η θέση της αυτή, έχει σαν συνέπεια ότι από τη μια πλευρά βρίσκεται μακριά από τα αστικά κέντρα (εθνικά και κυρίως ευρωπαϊκά ) με τις μεγάλες αγορές τόσο για την προμήθεια ενδιάμεσων και τελικών αγορών, όσο και για τη διάθεση της παραγωγής και από την άλλη πλευρά, ως παραμεθόρια περιοχή, αντιμετωπίζει στο πολλαπλάσιο τα προβλήματα των αντίστοιχων ηπειρωτικών περιοχών. Υπάγεται στο νομό Λέσβου, ο οποίος αποτελεί έναν από τους 13 αμιγώς νησιωτικούς νομούς της χώρας και στην περιφέρεια Β. Αιγαίου, που αποτελεί μια από τις 4 νησιώτικες περιφέρειες. Η Λέσβος είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί της Ελλάδας με έκταση 1.658,06 Km 2. και είναι απομακρυσμένη από τα άλλα δύο νησιά τού νομού, τη Λήμνο και τον Άγιο Ευστράτιο. Η Λήμνος με 475 Km 2 είναι το όγδοο σε μέγεθος νησί και ο Άγιος Ευστράτιος με 43 Km 2 κατέχει τη 46η θέση ανάμεσα στα ελληνικά νησιά. Στα νότια του νησιού βρίσκεται ο νομός της Χίου και στα βόρεια και ανατολικά η Τουρκία με πολλές συνέπειες (θετικές και αρνητικές) για την ανάπτυξη του νησιού ανάλογα με την ιστορική στιγμή. Ένα από τα κυριότερα προβλήματα της περιοχής είναι ο νησιωτικός χαρακτήρας της, ο οποίος αποτελεί τη βασικότερη παράμετρο, τον παράγοντα εκείνο που επηρεάζει αρνητικά περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο την αναπτυξιακή διαδικασία και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη όχι μόνο της Λέσβου, αλλά και των νησιωτικών περιοχών όλης της Ευρώπης. Η Ε.Ε. αλλά και το Ελληνικό Κράτος σε μία σειρά από νομοθετήματα π.χ. συνθήκη του Amsterdam, και Καν. 2019/1993, αναγνώρισε και επίσημα την ιδιαιτερότητα του νησιωτικού χώρου του Αιγαίου, προς όφελος των πολύ μικρών νησιών του Αιγαίου Πελάγους (με μόνιμους κατοίκους >100.000), καλώντας για λήψη ειδικών μέτρων που θα βοηθήσουν στην καλύτερη ενσωμάτωση των νησιών στην ενιαία εσωτερική αγορά κάτω από δίκαιες προϋποθέσεις. Το μικρό μέγεθος της νησιωτικής περιοχής τόσο ως προς την έκταση, όσο και προς τον πληθυσμό μειώνει τις δυνατότητες για παραγωγικές δραστηριότητες ιδιαίτερα μεγάλης κλίμακας λόγω της περιορισμένης ποικιλίας και ποσότητας φυσικών πόρων. Το γεγονός ότι τα νησιά του νομού βρίσκονται σε απόσταση, τόσο από τα οικονομικά και πολιτικά κέντρα λήψης αποφάσεων όσο και από τα μεγάλα αστικά κέντρα, μαζί με το χαρακτηριστικό της φυσικής απομόνωσης, εξ αιτίας της ασυνέχειας του χώρου, έχει σαν συνέπεια την συνεχή αιμορραγία σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους. Στη πρώτη μεταπολεμική περίοδο το φαινόμενο της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης ήταν σχεδόν γενικευμένο, με αποτέλεσμα στην πλειοψηφία των νομών της χώρας να σημειώνεται απόλυτη μείωση του πληθυσμού. Aπό την απογραφή του 1991 παρατηρείται συγκράτηση η και αντιστροφή της κατάστασης αυτής. Παρ όλα αυτά ο νομός χάνει συνεχώς πληθυσμό, φτάνοντας τις 109.118, το 2001, με οριακή αύξηση από τους 105.182 το 1991, έναντι των 117.371 κατοίκων το 1961 και των 137.160 το 1928. Το γεγονός αυτό μαζί με τη αύξηση της υπογεννητικότητας, δημιούργησε συνεχή συρρίκνωση του πληθυσμού, η οποία έχει αρνητική επίπτωση στην πυραμίδα των ηλικιών. Ο πληθυσμός της Λέσβου είναι γερασμένος και φθίνουν οι παραγωγικές ηλικίες που μπορούν να ωθήσουν στην ανανέωσή του. Παρ ότι η απογραφή του 2001 εμφανίζει μικρή αύξηση στον πληθυσμό, 3,84%, αυτό οφείλεται στην παρουσία φοιτητών και στρατευμάτων. Ο πληθυσμός πέρα από γήρανση, σήμερα χαρακτηρίζεται από χαμηλό βαθμό εκπαίδευσης και ειδίκευσης, ενώ οι παλιές δεξιότητες που ανθούσαν και ωθούσαν την οικονομική ανάπτυξη (πχ. καραβομαραγκός) είναι σε μεγάλο βαθμό μη άμεσα αξιοποιήσιμες. Ο νομός υστερεί σε υποδομές όπως είναι το οδικό δίκτυο, λιμάνια, αεροδρόμια, έργα ύδρευσης αποχέτευσης-βιολογικού καθαρισμού, εγκαταστάσεις παροχής υγείας κλπ. Η έλλειψη υποδομών και κατάλληλων υπηρεσιών σε μια κοινωνία με συνεχώς αυξανόμενες και διαφοροποιούμενες ανάγκες δεν μπορεί παρά να ενισχύει την τάση φυγής των δυναμικότερων στοιχείων του πληθυσμού και των επιχειρηματιών μακριά από τα νησιά του νομού. Ο Ν. Λέσβου με κατά κεφαλή προϊόν 12.400 είναι 37 ος νομό στην κατάταξη των νομών με το 85% του μέσου όρου της Ελλάδας. Οι κάτοικοι καταναλώνουν το 87% του οικιακού ρεύματος του μέσου Έλληνα και τους αναλογούν 17 αυτοκίνητα ανά 100 κατοίκους. Το γεγονός ότι ο νομός αποτελεί μία από τις λιγότερο συγκλίνουσες περιοχές της Ε.Ε. από πλευράς ανάπτυξης και με σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα, προδιαθέτει για μια όχι ιδιαίτερα καλή κατάσταση της τοπικής οικονομίας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επικαιροποιημένα στοιχεία της ΕΣΥΕ, η Περιφέρεια Β. Αιγαίου παράγει το 1,36% του ΑΕΠ της Χώρας σε τρέχουσες τιμές από το οποίο το 0,78% ο νομός. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Περιφέρεια είναι μόλις το 70,64% της Χώρας σε τρέχουσες τιμές έτους 1991 και το 50% του Κοινοτικού μέσου όρου με αποτέλεσμα η Περιφέρεια να βρίσκεται σε σύνολο 179 Περιφερειών της Ε.Ε. στη θέση μεταξύ 170 και 179. 7

Κοινωνικοοικονομικά ο νομός παρουσίασε υψηλό βαθμό ανάπτυξης περί τα τέλη του 19 ου αιώνα μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια τυπική περίπτωση περιοχής όπου κάτω από μια συγκεκριμένη οικονομική, κοινωνική και πολιτική συγκυρία σημείωσε σημαντικές επιτυχίες και γνώρισε αξιόλογη πρόοδο. Η Λέσβος αξιοποίησε την ύπαρξη σημαντικού αγροτικού δυναμικού και με κινητήριο μοχλό την ελαιοπαραγωγή, δημιούργησε ένα καθετοποιημένο ολοκληρωμένο σύμπλεγμα παραγωγής, μεταφοράς και δικτύων εμπορίας και μεταφορών, γνωρίζοντας μια σημαντική περίοδο οικονομικής, δημογραφικής και πολιτιστικής ακμής. Στη συνέχεια όμως οι εξωτερικές συνθήκες άλλαξαν. Ο πρωτογενής τομέας έπαψε με την πάροδο του χρόνου να διαδραματίζει τον ίδιο σημαντικό ρόλο με πριν, δίνοντας τη θέση του στη βαριά βιομηχανία, τα δίκτυα των θαλάσσιων μεταφορών άλλαξαν με την εμφάνιση μεγάλων πλοίων που παρακάμπτουν τα μικρά νησιά, ενώ οι θαλάσσιες μεταφορές έχασαν την κυρίαρχη θέση τους με την ανάπτυξη των μαζικών μεταφορών σε ξηρά και αέρα. Οι μονάδες παραγωγής γιγαντώνονται και συγκεντρώνονται στα μεγάλα αστικά κέντρα, η Μεσόγειος χάνει τον κυρίαρχο ρόλο της. Τη μεταπολεμική περίοδο οι οικονομικές δραστηριότητες συγκεντρώνονται στα μεγάλα αστικά κέντρα, με αποτέλεσμα οι επιχειρηματίες να επικεντρώνουν τις δραστηριότητες τους στην Αθήνα και τα άλλα ηπειρωτικά κέντρα, όταν διέγνωσαν ότι δεν συντρέχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις στα νησιά του νομού. Η πολιτική της Ε.Ε. - Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), που στήριξε οικονομικά τους παραγωγούς στον αγροτικό τομέα εγγυώμενη τιμές βάσεις, (αν και θα πρέπει να αποδεχτούμε τον καταρχήν θετικό ρόλο της ΚΑΠ για τα αγροτικά εισοδήματα και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο) δεν είναι σίγουρο ότι μακροχρόνια θα αποδώσει θετικά για τη περιοχή παρέμβασης. Κι αυτό γιατί το καθεστώς των εγγυημένων τιμών αποπροσανατόλισε σε μεγάλο βαθμό τους παραγωγούς των οποίων το ενδιαφέρον στράφηκε περισσότερο στη μεγιστοποίηση των εισπράξεων των επιδοτήσεων, παρά στη μεγιστοποίηση των εισπράξεων από αυτή καθ αυτή την παραγωγική δραστηριότητα. Το ίδιο γεγονός παρατηρείται και σε σχέση με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, όσον αφορά τις δραστηριότητες της αλιείας οι οποίες παρουσιάζουν συνεχώς δείκτες που φθίνουν και σε μέγεθος αλλά και σε αποτελεσματικότητα συμμετοχής στη τοπική οικονομία. Γενικότερα στο νομό οι παραγωγοί αγροτικών και αλιευτικών προϊόντων πέρασαν σε μια ιδιαίτερα «παθητική αντιμετώπιση» προσπαθώντας να αντισταθμίσουν το πράγματι υψηλό κόστος παραγωγής μέσω επιδοτήσεων, χωρίς καθόλου να μεριμνήσουν για αυτή την ίδια αποδοτικότητα αγροτικού αλιευτικού κεφαλαίου (ανανέωση ελαιώνα, γεωτρήσεις, συστηματικές καλλιεργητικές φροντίδες, νέες μεθόδους αλίευσης, βελτιώσεις αντικαταστάσεις σκαφών κλπ). Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης LEADER Ι, II & +, όπως και τα ΟΠΑΑΧ, αποτέλεσαν και αποτελούν σημαντικότατους παράγοντες ανάπτυξης για τις μικρομεσαίες δραστηριότητες. Ο πληθυσμός του νομού ανέρχεται σε 109.118 κατοίκους. Στη προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης η αύξηση του πληθυσμού είναι οριακή με σαφείς τάσεις μείωσης του νεότερου τμήματος πληθυσμού γεγονός το οποίο συνιστά απειλή για τη προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης εφόσον δεν ανακοπεί αυτή η τάση στη διαδικασία αντικατάστασης του πληθυσμού που ετοιμάζεται να εισέλθει στη παραγωγική διαδικασία σε σχέση με αυτούς που ετοιμάζονται να αποχωρήσουν από την παραγωγική διαδικασία, όπως επίσης και η εξάρτηση του μη ενεργού πληθυσμού από τις παραγωγικές ηλικίες που είναι αρκετά υψηλότερος του εθνικού, περιφερειακού και τοπικών δεικτών (0,53). Παρόλα αυτά ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η μείωση των ηλικιών από 0-14, είναι σε χαμηλότερο επίπεδο από τον εθνικό δείκτη. Παράλληλα διαπιστώνεται ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα των νομών, συγκεντρώνεται το σημαντικότερο μέρος του νεανικού πληθυσμού ενώ οι περισσότεροι ηλικιωμένοι, αντίστοιχα, συγκεντρώνονται στην ύπαιθρο, γεγονός το οποίο εντείνει την αναγκαιότητα αναπτυξιακών παρεμβάσεων στην ύπαιθρο, και ειδικότερα στη προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης για τη συγκράτηση του νέου πληθυσμού. Η τάση φυγής των νέων από την ύπαιθρο αναγνωρίζεται ως μειονέκτημα και αποτελεί απειλή στις τρέχουσες συνθήκες του κοινωνικό οικονομικού περιβάλλοντος. Όμως με την σημερινή οικονομική κατάσταση της χώρας παρατηρείται επιστροφή των νέων ανθρώπων στον νομό, η οποία όμως δεν έχει αποτυπωθεί στατιστικά. Ο πραγματικός πληθυσμός λαμβάνει υπ όψη τους απογραφέντες τη δεδομένη στιγμή στο σημείο της απογραφής επομένως ο αριθμός που παρουσιάζεται στην ηλικία 15-64 στους άρρενες επηρεάζεται από την παρουσία στρατευμάτων αλλά και από την μετανάστευση αν και υπάρχει τάση μείωσης των στρατευμένων στο νομό, όχι όμως και στη προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης στην οποία ακόμη υπάρχουν μεγάλα στρατόπεδα, με αποτέλεσμα την αλλοίωση των πραγματικών δεικτών. Επίσης η δημογραφική αποτύπωση στατιστικά επηρεάζεται και από την παρουσία των φοιτητών και εργαζόμενων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, οι οποίοι πέρα από το Δ.Δ. Μυτιλήνης κατοικούν και στα γειτονικά Δ.Δ. που αποτελούν περιοχή παρέμβασης και σύμφωνα με την Νομαρχιακή διεύθυνση της Γ.Γ. της ΕΣΥΕ, αποτελούν παράγοντα αλλοίωσης των στοιχείων. Π.χ, υπάρχουν στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου περίπου 1.500 αμειβόμενοι εκπαιδευτικοί και συνεργάτες μέσω της Επιτροπής Ερευνών οι οποίοι αν και αφορούν το σύνολο της παρουσίας στη περιφέρεια αλλά και στην Αθήνα, δηλώνονται ως αμειβόμενοι στη Μυτιλήνη. 8

1α. Γενικά στοιχεία ανάπτυξης της περιοχής και στοιχεία ανάπτυξης του προτεινόμενου επαγγελματικού κλάδου Απασχόληση στον πρωτογενή τομέα Ο πρωτογενής τομέας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία του νομού. Όσον αφορά στον αριθμό των επιχειρήσεων ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας του πρωτογενή τομέα παραγωγής, παρατίθενται στοιχεία στον παρακάτω πίνακα, σε επίπεδο Δημοτικών διαμερισμάτων όπως βρίσκονται διαθέσιμα. Στον κλάδο της γεωργίας, κτηνοτροφίας, θήρας και συναφών βοηθητικών δραστηριοτήτων εντάσσονται εκατόν μία (101) επιχειρήσεις, σε επίπεδο Δημοτικών διαμερισμάτων που αποτελούν το 72% του συνόλου των επιχειρήσεων του νομού. Στον κλάδο της αλιείας, ιχθυοκαλλιέργειας και συναφών βοηθητικών δραστηριοτήτων εντάσσεται το 100% των επιχειρήσεων του νομού, στην περιοχή παρέμβασης. Πολύ χαμηλή δραστηριότητα φαίνεται να έχει ο κλάδος της δασοκομίας, υλοτομίας και συναφών δραστηριοτήτων, καθώς υπάρχει μία (1) μόνο επιχείρηση στην περιοχή που βρίσκεται στο Δήμο Λήμνου και ο κλάδος των άλλων εξορυκτικών και λατομικών δραστηριοτήτων με εννέα (9) συνολικά επιχειρήσεις, οι οποίες όμως συνιστούν και το 82% περίπου των επιχειρήσεων του νομού. Πίνακας Επιχειρήσεις πρωτογενούς τομέα ΣΤΑΚΟΔ 03 ΔΗΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΡ. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 01 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 33 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΓΕΡΑΣ 4 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΕΡΕΣΟΥ 6 ΑΝΤΙΣΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΚΑΛΛΟΝΗΣ 11 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ 1 Γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα και συναφείς βοηθητικές ΔΗΜΟΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΟΥΔΡΟΥ 14 δραστηριότητες ΔΗΜΟΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΥΡΙΝΑΣ 12 ΔΗΜΟΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ 8 ΔΗΜΟΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΠΕΤΡΑΣ 1 ΔΗΜΟΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ 11 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 101 ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ 140 ΔΗΜΟΣ ΜΟΥΔΡΟΥ 1 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Δασοκομία, υλοτομία και συναφείς δραστηριότητες 1 ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ 3 05 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 14 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΕΡΕΣΟΥ 1 ΑΝΤΙΣΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ 1 Αλιεία, ιχθυοκαλλιέργεια και συναφείς βοηθητικές δραστηριότητες ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΟΥΔΡΟΥ 2 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ 3 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ 2 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 23 ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ 23 14 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 4 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΓΕΡΑΣ 1 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΕΡΕΣΟΥ 1 ΑΝΤΙΣΣΗΣ Άλλες εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΚΑΛΛΟΝΗΣ 1 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΥΡΙΝΑΣ 2 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 9 ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ 11 Πηγή: Μητρώο Επιχειρήσεων ΕΣΥΕ Σε σχέση με τους απασχολούμενους στον πρωτογενή τομέα της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης, αυτοί αποτελούν το 12,49% του ενεργού πληθυσμού της περιοχής. Για την περιοχή παρέμβασης η κτηνοτροφία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα για τους κατοίκους γεγονός το οποίο αναδεικνύεται και από την παραγωγή των σχετικών προϊόντων ζωικής παραγωγής και από το αντίστοιχο πλήθος των εκμεταλλεύσεων. Οι απασχολούμενοι στους κλάδους της αλιείας στην περιοχή παρέμβασης συνιστούν το 69,50% των απασχολούμενων στον κλάδο στο σύνολο του νομού και το 2,7% σε επίπεδο χώρας. Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι αφορά σχεδόν αποκλειστικά τους απασχολούμενους στην αλιεία και στην εκμετάλλευση ιχθυοτροφείων και μονάδων παραγωγής 9

γόνου καθώς οι απασχολούμενοι στην επεξεργασία και τη συντήρηση βρώσιμων αλιευμάτων και των προϊόντων τους είναι μόλις 3 σε αριθμό. Απασχόληση στον δευτερογενή τομέα Κύρια χαρακτηριστικά δευτερογενούς τομέα Στην περιοχή, λειτουργεί σήμερα ένας σημαντικός πυρήνας μικρομεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων, που μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας καλύπτοντας ένα μέρος του ενεργού πληθυσμού αξιοποιώντας παράλληλα τους τοπικούς διαθέσιμους πόρους, την τοπική παράδοση και τον πρωτογενή τομέα. Η συμβολή αυτών των επιχειρήσεων δεν μπορεί να αποτελέσει αποκλειστικό μοχλό ανάπτυξης λόγω της μικρής και περιορισμένης νησιωτικής αγοράς, την στενότητα στη διαθεσιμότητα του κατάλληλου και εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, την ελάχιστη μάζα συναφών και συμπληρωματικών μονάδων, την έλλειψη εξειδίκευσης στις μονάδες παροχής υπηρεσιών και το δυσανάλογα μεγάλο κόστος των μεταφορών. Από την άλλη μεριά, η ύπαρξη ΒΙΠΕ ή ΒΙΟΠΑ θα μπορούσε να αποτελέσει υποδομή πάνω στην οποία θα στηριζόταν μια οργανωμένη ανάπτυξη του δευτερογενούς τομέα, όμως δεν υπάρχουν αντίστοιχες υποδομές και δεν έχουν προβλεφθεί για το άμεσο μέλλον. Ο δευτερογενής τομέας σε επίπεδο Περιφέρειας Β. Αιγαίου είναι ο δεύτερος σε μέγεθος τομέας οικονομικής δραστηριότητας από πλευράς Ακαθάριστου Προϊόντος, με σημαντική διαφοροποίηση όμως ως προς την διάρθρωσή του. Ο Νομός Λέσβου έχει τη μεγαλύτερη συμμετοχή στη διαμόρφωση του προϊόντος του δευτερογενούς τομέα στην Περιφέρεια, φθάνοντας σχεδόν στο 83%. Πίνακας Αριθμός, μέγεθος και διάρθρωση επιχειρήσεων ανά κλάδο και κατηγορία βάση Πρωτοβάθμιου Κωδικού ΣΤΑΚΩΔ Γ.Γ. ΕΣΥΕ ΣΤΑΚΟΔ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΟΣΟΣΤΟ 13 Εξόρυξη μεταλλικών μεταλλευμάτων 1 1 100,00% 14 Άλλες εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες 11 9 81,82% 15 Βιομηχανία τροφίμων και ποτών 249 206 82,73% 17 Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών 8 7 87,50% 18 Κατασκευή ειδών ένδυσης κατεργασία και βαφή γουναρικών 16 14 87,50% 19 Κατεργασία και δέψη δέρματος κατασκευή ειδών ταξιδίου (αποσκευών), τσαντών, ειδών σελλοποιίας, ειδών σαγματοποιίας και υποδημάτων 3 3 100,00% 20 Βιομηχανία ξύλου και κατασκευή προϊόντων από ξύλο και φελλό, εκτός από τα έπιπλα κατασκευή ειδών καλαθοποιίας και σπαρτοπλεκτικής 95 84 88,42% 21 Παραγωγή χαρτοπολτού, χαρτιού και προϊόντων από χαρτί 3 3 100,00% 22 Εκδόσεις, εκτυπώσεις και αναπαραγωγή προεγγεγραμμένων μέσων εγγραφής ήχου και εικόνας και μέσων πληροφορικής 29 29 100,00% 25 Κατασκευή προϊόντων από ελαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες 9 9 100,00% 26 Κατασκευή άλλων προϊόντων από μη μεταλλικά ορυκτά 60 51 85,00% 27 Παραγωγή βασικών μετάλλων 5 4 80,00% 28 Κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, με εξαίρεση τα μηχανήματα και τα είδη εξοπλισμού 133 113 84,96% 29 Κατασκευή μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού μ.α.κ. 29 25 86,21% 30 Κατασκευή μηχανών γραφείου και ηλεκτρονικών υπολογιστών 1 1 100,00% 31 Κατασκευή ηλεκτρικών μηχανών και συσκευών μ.α.κ. 16 14 87,50% 32 Κατασκευή εξοπλισμού και συσκευών ραδιοφωνίας, τηλεόρασης και επικοινωνιών 3 3 100,00% 33 Κατασκευή ιατρικών οργάνων, οργάνων ακριβείας και οπτικών οργάνων, κατασκευή ρολογιών κάθε είδους 5 5 100,00% 34 Κατασκευή αυτοκινήτων οχημάτων κατασκευή ρυμουλκούμενων και ημιρυμουλκούμενων οχημάτων 2 2 100,00% 35 Κατασκευή λοιπού εξοπλισμού μεταφορών 13 10 76,92% 36 Κατασκευή επίπλων λοιπές βιομηχανίες μ.α.κ. 85 71 83,53% 40 Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και ζεστού νερού 9 5 55,56% 41 Συλλογή, καθαρισμός και διανομή νερού 13 13 100,00% 45 Κατασκευές 1073 914 85,18% * ΠΗΓΗ: Μητρώο επιχειρήσεων Γ.Γ. ΕΣΥΕ 10

Ειδικότερα, αν και ο δευτερογενής τομέας αναδεικνύεται σε σημαντικό τμήμα της παραγωγικής διάρθρωσης της περιοχής παρέμβασης, φαίνεται ότι αναπτύσσεται κύρια στον κλάδο των κατασκευών, όπως συμβαίνει και σε επίπεδο Περιφέρειας. Ο κλάδος της μεταποίησης ακολουθεί γενικότερα πτωτικές τάσεις καθώς πάσχει λόγω του μεγέθους και του μικρού κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων ενώ είναι πολύ μικρός για συγκρίσεις ο αριθμός των απασχολουμένων στις άλλες οικονομικές δραστηριότητες (π.χ. ενέργεια και λατομεία / ορυχεία). Η πλειοψηφία των μονάδων του δευτερογενή τομέα είναι μικρές και απευθύνονται κατά κύριο λόγο στις τοπικές αγορές της Περιοχής. Συγκεκριμένα στον κλάδο της επεξεργασίας και συντήρησης βρώσιμων αλιευμάτων και των προϊόντων δραστηριοποιούνται συνολικά 14 επιχειρήσεις στο νομό Λέσβου, 5 από τις οι οποίες βρίσκονται στην περιοχή παρέμβασης (Επιμελητήριο Λέσβου, 2008). Στον αγροδιατροφικό τομέα, η εκμετάλλευση ελαιοτριβείων, η τυποποίηση ελαιολάδου, οι ποτοποιίες κυρίως η παραγωγή αποσταγμάτων, τα τυροκομεία, τα αρτοποιεία και τα εργαστήρια ζαχαροπλαστικής συνθέτουν το αντικείμενο δραστηριότητες των βιομηχανιών αυτών. Ακολουθούν η εκμετάλλευση θερμοκηπίων και ανθοκηπίων, οι ιχθυοκαλλιέργειες, και η κτηνοτροφία. Οι κλάδοι στους οποίους φαίνεται να υπάρχει μια ιδιαίτερη δυναμική, είναι ο κλάδος των τροφίμων και ποτών, όπου συγκαταλέγονται και οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις του τομέα τόσο από την άποψη του κύκλου εργασιών, όσο και από την άποψη της απασχόλησης, ο κλάδος της κατασκευής μεταλλικών προϊόντων, ενώ σημαντική είναι η παρουσία και των κλάδων της βιομηχανίας ξύλου και της κατασκευής επίπλου. Εν γένει, η βιοτεχνική δραστηριότητα συγκεντρώνεται στο Δήμο Μυτιλήνης και στο Δήμο Μύρινας και ιδιαίτερα στην περιοχή γύρω από το ημιαστικό κέντρο. Η απασχόληση του ενεργού πληθυσμού της περιοχής παρέμβασης στο δευτερογενή τομέα ανέρχεται σε ποσοστό 13,33%. Η λειτουργία των αναπτυξιακών νόμων και των κινήτρων, καθώς και η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων των Προγραμμάτων και πρωτοβουλιών της Ε.Ε. συνέβαλαν αποφασιστικά στην ενεργοποίηση της ιδιωτικής επένδυσης στη μεταποίηση. Εξαγωγική δραστηριότητα Οι εξαγωγές του νομού Λέσβου ακολουθούν τους ρυθμούς του ελαιολάδου. Όταν δηλαδή υπάρχει μεγάλη παραγωγή ελαιολάδου, τότε γίνονται σημαντικές εξαγωγές (χύμα ελαιολάδου) και καταγράφεται αύξηση στις εξαγωγές του νομού, ενώ όταν είναι μειωμένη η παραγωγή ελαιολάδου τότε μειώνονται και οι εξαγωγές. A/A ΕΞΑΓΩΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΠΙΧ/ΣΕΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΑΡ. ΕΠΙΧ/ΣΕΩΝ 1 Ελαιόλαδο 7 2 Κλωστοϋφαντουργικά είδη. 1 3 Ούζο. 4 4 Φυσικά και τεχνητά σφουγγάρια. 3 5 Ακατέργαστα δέρματα μαλλιά προβάτων. 1 6 Ζωοτροφές, σιτηρά, οικοδομικά υλικά, τρόφιμα, μαλλιά προβάτων 1 7 Μη βρώσιμο ελαιόλαδο, σαπούνι 1 8 Κρασιά 1 9 Ιχθύες, ψάρια 4 10 Εξοπλισμός, είδη ιχθυοτροφείου και αλιείας 1 11 Τυροκομικά προϊόντα 1 12 Είδη ένδυσης 1 13 Μαγνητισμένη πολυουρεθάνη και παρελκόμενα εργαλεία 1 14 Παλαιά σίδερα (SCRAP) 1 ΣΥΝΟΛΟ 28 * ΠΗΓΗ: Μητρώο επιχειρήσεων Γ.Γ. ΕΣΥΕ, μετά από διασταύρωση και επικαιροποίηση με μητρώο επιμελητηρίου Λέσβου (αφαιρούνται επιχειρήσεις που για 3 συναπτά έτη δεν παρουσίασαν εξαγωγική δραστηριότητα ) Το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό εξαγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων σε ένα νομό που διαθέτει περίπου το 3% ως 5% των αιγοπροβάτων είναι η στατιστική απεικόνιση των προβλημάτων της κτηνοτροφίας του νομού. Τα νησιά του νομού Λέσβου είναι τα μόνα που έχουν δικαίωμα να παράγουν τυρί με την επωνυμία «φέτα» σε όλο το Αιγαίο. Ωστόσο, αυτό το πλεονέκτημα μέχρι σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί. Αντίθετα το σχετικά μεγάλο ζωικό κεφάλαιο των νησιών έχει γίνει βραχνάς για τους κτηνοτρόφους του νησιού. Στη χώρα μας καταναλώνονται περίπου 20 εκατομμύρια φιάλες ούζο ετησίως, ενώ άλλα 10 εκατομμύρια εξάγονται, κυρίως στη Γερμανία. Στη Λέσβο παράγεται το 50% περίπου της συνολικής ελληνικής παραγωγής ούζου και εδρεύουν οι τρεις από τις πέντε πρώτες εταιρίες στην παραγωγή ούζου στην Ελλάδα, το «Μίνι» (Pernod Ricard), το «Πλωμαρίου Ισίδωρου Αρβανίτη» (Καλογιάννης, διακίνηση από την Καρούλιας, η οποία ελέγχεται από την αγγλική Berry Brothers Hellas), και το ούζο «Βαρβαγιάννη». Το 65% έως 70% της κατανάλωσης 11

του ούζου εντός Ελλάδας πραγματοποιείται την περίοδο από το Μάιο έως το Σεπτέμβριο. Στη Λέσβο παράγουν ούζο περισσότεροι από δέκα παραγωγοί, σχεδόν όσοι σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα. Τριτογενής Τομέας Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που αντλούνται από τη μελέτη αξιολόγησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου το εμπόριο και η διαχείριση ακίνητης περιουσίας διαμορφώνουν το 43% περίπου του προϊόντος του τριτογενή τομέα, οι μεταφορές συμμετέχουν κατά 17%, ενώ η συμμετοχή του κλάδου των ξενοδοχείων / εστιατορίων είναι μικρή, της τάξης του 6%, διατηρούμενη διαχρονικά στα ίδια χαμηλά επίπεδα. Ο τριτογενής τομέας είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την οικονομία της περιοχής παρέμβασης αν υπολογιστεί ότι απασχολεί περισσότερο από το ήμισυ του ενεργού πληθυσμού της περιοχής παρέμβασης. Από τον παρακάτω πίνακα προκύπτει ότι για τον Νομό Λέσβου και την περιοχή παρέμβασης κύρια δραστηριότητα στον τομέα αυτό αποτελεί το λιανικό εμπόριο όπου και συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός επιχειρήσεων. Ακολουθεί ο τομέας του τουρισμού με σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων παροχής διανυκτέρευσης και χώρων εστίασης και αναψυχής. Στη συνέχεια ακολουθούν οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών (μελετών, σύμβουλοι επιχειρήσεων, χρηματοοικονομικά, παραγωγή λογισμικού κλπ). Όμοια και στην περιοχή παρέμβασης η πλειονότητα των επιχειρήσεων του τριτογενή τομέα αφορά στο λιανικό εμπόριο, τον κλάδο του τουρισμού και το χονδρικό εμπόριο. Η εικόνα αυτή δικαιολογείται από το γεγονός ότι στην περιοχή παρέμβασης συγκαταλέγονται Δ.Δ. Μήθυμνας και Πέτρας, ιστορικά από τις πρώτες τουριστικές περιοχές της Λέσβου καθώς και το Δ.Δ. Μύρινας που συγκεντρώνουν τις περισσότερες δραστηριότητες στον χώρο του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών. Αν εξαιρεθεί ο κλάδος του εμπορίου και του τουρισμού διαπιστώνεται μια σημαντική δυναμική ίδρυσης νέων επιχειρήσεων σε κατηγορίες που δεν είχαν σημαντική παρουσία ή υπολείπονταν της ζήτησης. Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται ραγδαία ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας σε κλάδους που μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν είχαν σημαντική ή και καθόλου παρουσία στην περιοχή παρέμβασης, με εστίαση σε υπηρεσίες που αφορούν στην τεχνική υποστήριξη και στη διάθεση προϊόντων νέων τεχνολογιών, χρηματοοικονομικές και μελετητικές υπηρεσίες. Παρόλα αυτά υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στον τομέα παροχής υπηρεσιών που συνδέονται με την υποστήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας, της εκπαίδευσης, της ψυχαγωγίας και της ποιότητας ζωής, οι οποίες λειτουργούν ανασταλτικά στην προσπάθεια προσέλκυσης ανθρώπινου δυναμικού αλλά και παραμονής των νέων στην περιοχή παρέμβασης. Αριθμός, μέγεθος και διάρθρωση επιχειρήσεων ανά κλάδο (τουρισμός, εμπόριο, υπηρεσίες) Οι απασχολούμενοι στον τομέα αντιπροσωπεύουν το 57,84% της συνολικής απασχόλησης στην περιοχή, και παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις. Η πλειονότητα των εργαζομένων, απασχολείται στους κλάδους του εμπορίου και της δημόσιας διοίκησης, ενώ οι πιο σημαντικοί κλάδοι που έχουν όμως και τα μεγαλύτερα περιθώρια βελτίωσης της απασχολησιμότητας είναι οι κλάδοι που σχετίζονται με την τουριστική δραστηριότητα, οι κλάδοι των μεταφορών, των ξενοδοχείων και των κέντρων εστίασης και αναψυχής. Ο αριθμός των επιχειρήσεων του τριτογενή τομέα, ανέρχεται κατά προσέγγιση σε 5.587 σε επίπεδο νομού και 4.836 σε επίπεδο προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης (Επιμελητήριο Λέσβου, 2003). Ο κύκλος εργασιών ανά επιχείρηση 113.527,53 Ευρώ (ΕΣΥΕ-ΜΕΕΠ,2002) περίπου, παρουσιάζοντας αύξηση, τόσο ως αριθμός, όσο και ως κύκλος εργασιών, σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000, υπολείπονται όμως σαφώς από την ευρύτερη χωρική ενότητα τόσο στην τάση για αύξηση του κύκλου εργασιών όσο και στην κερδοφορία. Το ήμισυ σχεδόν των επιχειρήσεων του τομέα είναι εμπορικές επιχειρήσεις. Οι τουριστικές επιχειρήσεις (καταλύματα/κέντρα εστίασης) αποτελούν το 18,96% του συνόλου των επιχειρήσεων του τομέα σε επίπεδο προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης, και το αντίστοιχο ποσοστό σε επίπεδο νομού 16,41%. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε λοιπές επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπως προκύπτει και από τον παρακάτω πίνακα. Πίνακας ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΣΤΑΚΩΔ ΣΤΟΝ Ν. ΛΕΣΒΟΥ, - Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΟΣΟΣΤ Ο ΣΤΑΚΟΔ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Εμπόριο, συντήρηση και επισκευή αυτοκινήτων οχημάτων και 50 μοτοσυκλετών 353 317 89,80% 51 Χονδρικό εμπόριο και εμπόριο με προμήθεια, εκτός από το εμπόριο 496 452 91,13% 12

αυτοκινήτων οχημάτων και μοτοσυκλετών 52 Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο αυτοκινήτων οχημάτων και μοτοσυκλετών επισκευή ειδών ατομικής και οικιακής χρήσης 1877 1630 86,84% 55 Ξενοδοχεία και εστιατόρια 1183 971 82,08% 60 Χερσαίες μεταφορές. Μεταφορές μέσω αγωγών 263 209 79,47% 61 Υδάτινες μεταφορές 19 17 89,47% 63 Βοηθητικές και συναφείς προς τις μεταφορές δραστηριότητες δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων 66 61 92,42% 64 Ταχυδρομεία και τηλεπικοινωνίες 20 20 100,00% 66 Ασφαλίσεις και συνταξιοδοτικά ταμεία, εκτός από την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση 67 10 14,93% 67 Δραστηριότητες συναφείς με τις δραστηριότητες ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών 13 12 92,31% 70 Δραστηριότητες σχετικές με ακίνητη περιουσία 31 25 80,65% 71 Εκμίσθωση μηχανημάτων και εξοπλισμού χωρίς χειριστή εκμίσθωση ειδών ατομικής και οικιακής χρήσης 47 41 87,23% 72 Πληροφορική και συναφείς δραστηριότητες 19 18 94,74% 73 Έρευνα και ανάπτυξη 60 58 96,67% 74 Άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες 696 650 93,39% 75 Δημόσια διοίκηση και άμυνα υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση 21 18 85,71% 80 Εκπαίδευση 48 46 95,83% 85 Υγεία και κοινωνική μέριμνα 19 18 94,74% 90 Διάθεση λυμάτων και απορριμμάτων υγιεινή και παρόμοιες δραστηριότητες 14 10 71,43% 91 Δραστηριότητες οργανώσεων με μέλη μ.α.κ. 24 20 83,33% 92 Ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες 95 91 95,79% 93 Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών 156 142 91,03% Όσον αφορά στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης κυριαρχεί το μικρό σχετικά μέσο έως μικρό μέγεθος μονάδων, το οποίο ανέρχεται στις 40 περίπου κλίνες ανά ξενοδοχειακό κατάλυμα, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός για το σύνολο της χώρας ανέρχεται στο 74,2. Το μεγαλύτερο μέσο μέγεθος μονάδων παρατηρείται στο Νομό Λέσβου (61,6 κλίνες ανά ξενοδοχειακό κατάλυμα στις κύρια τουριστικές περιοχές π.χ. Μήθυμνα). Το μέσο μέγεθος των ξενοδοχειακών καταλυμάτων της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης δεν φαίνεται να έχει βελτιωθεί σε σχέση με τη προηγούμενη δεκαετία, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του 90, κυριαρχούσαν οι μονάδες μέσου μεγέθους 53 κλινών. Γεωγραφικά, το μεγαλύτερο μέρος των τουριστικών επιχειρήσεων συγκεντρώνεται στο Δ.Δ. Μυτιλήνης, στο Δ.Δ. Μήθυμνας και στο Δ.Δ. Μύρινας. Όσον αφορά στην κατανομή των εμπορικών επιχειρήσεων στους Δήμους, αυτή φαίνεται ότι παρουσιάζει διαφοροποιήσεις, αφού σε κάθε Δήμο ο μεγαλύτερος αριθμός εμπορικών επιχειρήσεων συγκεντρώνεται σε διαφορετικό αντικείμενο δραστηριοποίησης ενώ οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών συγκεντρώνονται ως επί το πλείστον στο Δ.Δ. Μυτιλήνης και Δ.Δ. Μύρινας που αποτελούν και τα διοικητικά κέντρα του νομού και της επαρχίας αντίστοιχα. Ο τριτογενής τομέας αποτελεί έναν τομέα της οικονομίας για την περιοχή παρέμβασης με δυνατότητες ανάπτυξης αναλογιζόμενοι ότι είναι τοποθετημένη ανάμεσα στα δύο κύρια τουριστικά κέντρα του νησιού τη Μυτιλήνη και τη Μήθυμνα, και σύμφωνα με τα στοιχεία παρουσιάζει δυνατότητες βελτίωσης των δεικτών της. Όπως φαίνεται από την ανάλυση των προηγούμενων δύο τομέων της οικονομίας η περιοχή παρέμβασης έχει έντονα αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα ενώ ο τουρισμός λειτουργεί κύρια συμπληρωματικά στο εισόδημα των αγροτικών νοικοκυριών. Τουρισμός Η διάρθρωση του τουρισμού είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης εξωγενών και ενδογενών παραγόντων που αφορούν: Στην τουριστική αγορά από την άποψη των τόπων προέλευσης και εκδήλωσης της τουριστικής ζήτησης. Στα συγκοινωνιακά δίκτυα και στους ταξιδιωτικούς μηχανισμούς. Στην τουριστική προσφορά και στους τουριστικούς πόρους. Στη διαδικασία επιλογής ενός τόπου προορισμού για διακοπές κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν τα διαμορφωμένα επίπεδα πληροφόρησης και τα σχήματα περιβαλλοντικής αντίληψης- κατάταξης των εναλλακτικών τόπων διακοπών. Η παρέμβαση στη διαδικασία αυτή των μεγάλων ταξιδιωτικών οργανισμών και επιχειρήσεων είναι καθοριστική 13

δεδομένων των τεχνικών και οικονομικών δυνατοτήτων διαμόρφωσης «εικόνας» ενός προορισμού που πάντως έχει επιλεγεί με καθαρά επιχειρηματικά κριτήρια. Η νησιωτικότητα αλλά και τα ιδιαίτερα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής παρέμβασης, την τοποθετούν στη λίστα των αξιόλογων τουριστικών προορισμών, όχι όμως με υψηλή συγκέντρωση τουρισμού σε σχέση με άλλες νησιωτικές περιοχές. Μονάδες εστίασης και αναψυχής Όπως φαίνεται και από τον πίνακα διάρθρωσης του τριτογενή τομέα αλλά και από τον πίνακα εξειδίκευσης στον τομέα του τουρισμού είναι σαφής η ύπαρξη μεγάλου αριθμού χώρων εστίασης και αναψυχής τόσο σε επίπεδο νομού και νησιού όσο και σε επίπεδο προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης. Από το σύνολο των διαβουλεύσεων που έγιναν διαπιστώθηκε έντονο ενδιαφέρον σε θέματα εκσυγχρονισμού, προβολής, δικτύωσης και ποιοτικής αναβάθμισης της παρεχόμενης υπηρεσίας στις μονάδες εστίασης και αναψυχής. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η Λέσβος έχει διακριθεί για την γαστρονομία της ενώ η περιοχή παρέμβασης στο σύνολό της παράγει προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας, προϊόντα ποιότητας και διατηρεί ισχυρή παράδοση στον τομέα της γαστρονομίας. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποτελέσει έναν σημαντικό τουριστικό πόρο που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και να αποτελέσει ένα ιδιαίτερο σημείο της τουριστικής προσφοράς της περιοχής. Ειδικές τουριστικές υποδομές Στην περιοχή παρέμβασης δεν εντοπίζονται αρκετές ειδικές τουριστικές υποδομές παρά μόνο η μαρίνα του Δήμου Μυτιλήνης η οποία βρίσκεται εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης, και δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη καθώς και υποδομές για τη διεξαγωγή συνεδρίων δυναμικότητας 150 200 ατόμων σε 2 ξενοδοχειακές μονάδες της Μύρινας. Λοιπές Υπηρεσίες Σύμφωνα με τον πίνακα που περιγράφει την διάρθρωση των επιχειρήσεων του τουρισμού σχεδόν το 33,71% αυτών είναι καταστήματα λιανικού εμπορίου και ειδών λαϊκής τέχνης, γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων, ταξιδιωτικά γραφεία κλπ. Το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα (33,60%) και σε επίπεδο νομού. Πόλοι προσέλκυσης επισκεπτών Η περιοχή παρέμβασης είναι αμιγώς νησιωτική και ως εκ τούτου διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σχετικά με στοιχεία που συντελούν στην ελκυστικότητά της. Το Βόρειο Αιγαίο παρουσιάζει το 7,5% των αµµωδών ακτών στο σύνολο της χώρας και το 6,8% των αξιόλογων ακτών της, έναντι επιφάνειας 2,9%, δηλαδή έχει περίπου 2,5 φορές μεγαλύτερο ποσοστό αξιόλογων ακτών από το ποσοστό επιφάνειάς της. Οι ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, με μεγάλο ποσοστό ηλιοφάνειας, το αξιόλογο φυσικό περιβάλλον, πλούσιο σε βιοποικιλότητα και με σημαντικές εκτάσεις περιοχών Natura 2000, με μνημεία της φύσης (απολιθωμένο δάσος Λέσβου Σίγρι) και με ιαματικά νερά, οι πολιτιστικοί πόροι με σημαντικές αρχαιότητες (π.χ. αρχαία Ηφαιστεία), παραδοσιακούς οικισμούς και θρησκευτικά μνημεία καθώς και τα ιδιαίτερα προϊόντα και η γαστρονομία της περιοχής παρέμβασης αποτελούν ξεχωριστούς πόλους έλξης και μοναδικότητες που δίνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης και εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η θαλάσσια περιοχή από την άλλη μεριά, προσφέρει ιδιαίτερης σημασίας ευκαιρίες για την ανάπτυξη τουρισμού καταδύσεων (η πρώτη προσπάθεια ανάπτυξης αυτής της μορφής τουρισμού έγινε μέσα από την Κ.Π. LEADER+), με ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα. Συμπεράσματα προοπτικές Όπως φαίνεται από την ανάλυση των προηγούμενων δύο τομέων της οικονομίας η περιοχή παρέμβασης έχει έντονα αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα ενώ ο τουρισμός λειτουργεί κύρια συμπληρωματικά στο εισόδημα των αγροτικών νοικοκυριών. Η διασύνδεση των τομέων αυτών παρουσιάζεται ως μία προοπτική ενίσχυσης του τριτογενούς τομέα προς την κατεύθυνση αξιοποίησης των ιδιαίτερων αγροτικών και αλιευτικών προϊόντων και αξιοποίησης του ενδογενούς ανθρώπινου δυναμικού, αντιμετωπίζοντας ζητήματα ανταγωνισμού και απασχόλησης. Σε επίπεδο κλαδικής ανάλυσης του τριτογενή τομέα, το εμπόριο κατέχει το σημαντικότερο ποσοστό και ακολουθούν ο τουρισμός, η εστίαση και οι υπηρεσίες. Οι μεταφορικές υπηρεσίες κατέχουν επίσης σημαντικό μερίδιο και με τον εκσυγχρονισμό των υποδομών τους (αποθηκευτικοί χώροι, συστήματα διαχείρισης) συμβάλλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων, στη διακίνηση των τοπικών προϊόντων, αλλά και στην τροφοδοσία των νησιών που προέρχονται από την ελλιπή συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση και τις αδυναμίες του συστήματος θαλάσσιων μεταφορών. Η βελτίωση της προσπελασιμότητας των νησιών, εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους ανάσχεσης της ανάπτυξης. Οι συναφείς με την αλίευση δραστηριότητες επηρεάζουν σαφώς τον τριτογενή τομέα και πιο συγκεκριμένα τον κλάδο του εμπορίου. Τα διάσπαρτα προβλήματα όμως της αλιείας χρήζουν αντιμετώπισης καθώς η μείωση των ιχθυαποθεμάτων που παρουσιάζεται και η αδυναμία διαχείρισής τους, τείνει να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις και στον κλάδο του εμπορίου. 14

Η κατανομή του αριθμού των επιχειρήσεων του τουριστικού τομέα για το νομό δείχνει ότι υπερέχουν σημαντικά οι επιχειρήσεις εστίασης και αναψυχής έναντι εκείνων που παρέχουν διανυκτέρευση. Το ίδιο συμβαίνει και στο επίπεδο του νησιού και της περιοχής παρέμβασης. Ειδικότερα για τον κλάδο του Τουρισμού εκτιμάται ότι αποτελεί κρίσιμο παράγοντα και προοπτική για την ανάπτυξη του τριτογενή τομέα, ειδικά στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης. Ένα από τα σημαντικά προβλήματα του κλάδου, είναι η ανάπτυξη μαζικού τουρισμού που δημιουργεί χωρική συγκέντρωση στις κλασσικές τουριστικές περιοχές του νησιού και χρονική συγκέντρωση κατά την διάρκεια του θερινού τριμήνου πράγμα που οδηγεί στην μη διάχυση του οικονομικού οφέλους στην ευρύτερη κοινωνία ως τόπου υποδοχής. Εντοπίζεται χωρική συγκέντρωση του τουρισμού στους ήδη αναπτυγμένους προορισμούς του νησιού (Πέτρα, Μήθυμνα, Πολιχνίτος) που βρίσκονται εκτός του πολεοδομικού συγκροτήματος στης Μυτιλήνης καθώς και στην ευρύτερη περιοχή της Μύρινας. Η έντονη εποχικότητα από την άλλη μεριά, οφείλεται όχι μόνο στην έλλειψη υποδομών αλλά και στο απαγορευτικό κόστος στις μεταφορές. Οι αδυναμίες του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού σε θέματα εξειδίκευσης και επαγγελματικής κατάρτισης και η έλλειψη «τουριστικής παιδείας» αποτελούν αναμφίβολα ανασχετικό παράγοντα στις επιδιώξεις για ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και μεγιστοποίηση του οφέλους από τη τουριστική δραστηριότητα. Αναδεικνύεται λοιπόν η ευκαιρία για τη δημιουργία τέτοιων υποδομών σε μέγεθος που να είναι βιώσιμες και αποτελεσματικές για την προσέλκυση επισκεψιμότητας, με εστίαση στην αναβαθμισμένη ποιότητα παροχής υπηρεσιών και στους ιδιαίτερους τουριστικούς πόλους της περιοχής παρέμβασης. Οι δημόσιες επενδύσεις στον τομέα της ανάδειξης των τουριστικών πόρων συγκεντρώθηκαν σχεδόν αποκλειστικά στους αρχαιολογικούς χώρους, με σημαντικά θετικά αποτελέσματα στην επισκεψιμότητά τους. Αντίθετα, δεν σημειώθηκαν αξιόλογες πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της προστασίας και αξιοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, πέρα από ορισμένες σημαντικές αλλά αποσπασματικές πρωτοβουλίες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στον τομέα του θαλάσσιου τουρισμού δεν σημειώθηκε καμία ουσιαστική πρόοδος σε επίπεδο σχεδιασμού και υλοποίησης έργων και προγραμμάτων αν εξαιρέσει κανείς τη μαρίνα της Μυτιλήνης. Από τις διαβουλεύσεις που έγιναν στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης υπήρξε έκδηλο ενδιαφέρον προς την κατεύθυνση της ποιοτικής αναβάθμισης του παρεχόμενου τουριστικού προϊόντος αλλά και κύρια προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μιας ξεχωριστής τουριστικής εικόνας και ενός μοναδικού «τουριστικού προϊόντος» το οποίο θα πρέπει να είναι μοναδικό και ανταγωνιστικό δεδομένου του κλίματος της παγκοσμιοποιημένης τουριστικής αγοράς και όπου το θαλάσσιο περιβάλλον και ο θαλάσσιος τουρισμός θα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Στο πλαίσιο αυτό αναδεικνύονται δράσεις όπως η δημιουργία καταδυτικών πάρκων και η παρατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η μετατροπή και ο εκσυγχρονισμός σκαφών για μη αλιευτικές δραστηριότητες, η δημιουργία εναλλακτικών μορφών τουρισμού (ήπιες θαλάσσιες δραστηριότητες - περιηγήσεις με σκάφος ιστιοσανίδα, οικοτουρισμός κ.λπ.), η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής παρέμβασης. Εν κατακλείδι, η άρση της εσωστρέφειας, η ποιοτική διαφοροποίηση του παραγόμενου προϊόντος και η δημιουργία τουριστικής ταυτότητας αποτελεί σημείο κλειδί για την ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή. 15

1β. Χωροταξική πολεοδομική οργάνωση Στα πλαίσια της καταγραφής της παρούσας ενότητας κρίνεται σκόπιμο να αποτυπωθεί η υφιστάμενη κατάσταση σε επίπεδο Νομού Λέσβου, αφενός μεν λόγω της έννοιας της νησιωτικότητας και αφετέρου διότι το χωρικό υποσύνολο της περιοχής παρέμβασης δεν διαφοροποιείται από το γενικό σχεδιασμό και τα σημεία που εξετάζονται. Όπου είναι απαραίτητο γίνονται σχολιασμοί σε επίπεδο υποσυνόλου-περιοχής παρέμβασης. Η θέση της περιοχής παρέμβασης, όσον αφορά κύριους συγκοινωνιακούς κόμβους και τις συνδέσεις και αλληλεξαρτήσεις της περιοχής (ροές εμπορευματικές, μετακινήσεις για εργασία κ.λπ.)εξετάζεται στο 3.2.7. Αποστάσεις της περιοχής παρέμβασης από σημαντικά οικιστικά κέντρα και αγορές Η γεωγραφική θέση του Νομού Λέσβου, που παρ ότι προς το παρόν συνιστά παράγοντα απομάκρυνσης και απομόνωσης, εν τούτοις προσφέρεται για την αξιοποίηση δραστηριοτήτων διαμετακομιστικού εμπορίου, εγκατάστασης ελεύθερων ζωνών εμπορίου, υποδομών πύλης εισόδου εξόδου από και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο οικιστικός τομέας, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα και στα μεγαλύτερα οικιστικά κέντρα, υποφέρει από τις τοπογραφικές ιδιαιτερότητες, σε συνδυασμό με τις ανάγκες επέκτασης, τη δυσλειτουργία των παραδοσιακών κέντρων πόλεων, τον συνεχώς αυξανόμενο κυκλοφοριακό φόρτο, την έλλειψη επαρκών ελεύθερων χώρων και χώρων στάθμευσης, την έλλειψη παρακαμπτηρίων, τη χαμηλή ποιότητα των οδοστρωμάτων και πεζοδρομίων. Η απόσταση της Λέσβου από την Αθήνα, η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο οικιστικό κέντρο και την πιο σημαντική αγορά του Ελλαδικού χώρου, είναι 346 χλμ.. Η Λήμνος και ο Άγιος Ευστράτιος βρίσκονται σχεδόν στο κέντρο του Βορείου Αιγαίου. Η Λήμνος είναι το 8ο κατά σειρά μεγέθους, νησί της Ελλάδας με συνολική έκταση 477 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αντίστοιχα ο Άγιος Ευστράτιος έχει έκταση 43,23 τετραγωνικά χιλιόμετρα. ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (Σ Χ.Ο.Ο.Α.Π.) Τα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.) του Ν. 2508/1997 αφορούν τη ρύθμιση των πόλεων και των οικισμών της χώρας, καλύπτουν δε μια διευρυμένη γεωγραφική περιοχή η οποία, κατά κανόνα, συμπίπτει με τα όρια της νέας πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης (νέου Δήμου ή Κοινότητας). Στην περιοχή παρέμβασης, μόνο ο Δήμος Μυτιλήνης έχει εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. το οποίο βρίσκεται σε ισχύ από το 2007 και αφορά το σύνολο των Δημοτικών Διαμερισμάτων του. Τα υφιστάμενα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (Γ.Π.Σ.) των Δήμου Πολιχνίτου και Μήθυμνας έχουν πλέον καταργηθεί σύμφωνα με την ΚΥΑ 2508/1997 διότι ήταν πεπαλαιωμένα και αναφερόταν μόνο στο κεντρικό Δημοτικό Διαμέρισμα και όχι στο σύνολο του Δήμου. Επιβάλλεται λοιπόν ο σχεδιασμός νέων Γ.Π.Σ. (σε Δήμους με ένα τουλάχιστον Δ.Δ. με πληθυσμό άνω των 2000 κατοίκων) ή αντίστοιχα Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. Ο Δήμος Μούδρου έχει σε εξέλιξη ΣΧΟΟΑΠ, ενώ για τους Δήμους Ατσικής, Νέας Κούταλης, Μανταμάδου, Καλλονής, Πέτρας, Γέρας και Μήθυμνας εγκρίθηκε η ένταξη σχετικού έργου μελέτης στο Π.Ε.Π. Β. Αιγαίου και προβλέπεται η άμεση δημοπράτησή τους. Σύμφωνα με τις προτάσεις της Γ Φάσης της Ε.Χ.Μ., οι οποίες έχουν γίνει αποδεκτές από το Κεντρικό ΣΧΟΠ, για τον Δήμο Μύρινας καθορίζεται ζώνη «Διάσπαρτων βιομηχανικών μονάδων», στην ορεινή περιοχή ανατολικά της Μύρινας και βορείως του Πλατέως. Στη ζώνη αυτή επιτρέπεται η εγκατάσταση βιοτεχνικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων Α κατηγορίας (ομάδα ΙΙ) και Β κατηγορίας (σύμφωνα με την κατάταξη της ΚΥΑ 69269/5387/90. Ο τρόπος και οι όροι δόμησης για τους οικισμούς του Δήμου Νέας Κούταλης καθορίζονται από το Π.Δ. 3-5-85 (ΦΕΚ 181Δ), όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε και τις αποφάσεις οριοθέτησης των οικισμών. Η Ειδική Χωροταξική Μελέτη Λήμνου περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν της γεωγραφικής περιοχής του Δήμου Ν. Κούταλης στα όρια της Ζ.Ο.Ε. Μύρινας καθορίζοντας μεγάλο αριθμό από υποζώνες με έμφαση στην προστασία των παραλιών, των οικοτόπων και της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας. Αναμενόμενα αποτελέσματα Η εκπόνηση μελετών Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. θα έχει ως αποτέλεσμα: Τη δημιουργία του αναγκαίου πλαισίου για τη χωρική οργάνωση του Δήμου και τη ρύθμιση των χρήσεων γης. Την ταυτόχρονη ρύθμιση του χώρου εντός και εκτός των οικισμών έτσι ώστε η ικανοποίηση αναγκών ένταξης περιοχών σε σχέδια ή προς πολεοδόμηση ζώνες να εξισορροπείται με τις απαιτούμενες ρυθμίσεις προστασίας. Οι ρυθμίσεις για τους οικισμούς δε θα γίνονται πλέον μεμονωμένα, αλλά θα είναι απόρροια ενός γενικότερου σχεδιασμού, και η οικιστική τους οργάνωση θα εναρμονίζεται με τους γενικότερους στόχους του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. 16

Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.) Αποτελούν ζώνες εκτός σχεδίου δόμησης, η οποία ορίζεται με Προεδρικό Διάταγμα, που εκδίδεται κατ εξουσιοδότηση του N. 1337/83 και αφορά την οριοθέτηση και τον καθορισμό των χρήσεων γης περιοχών, με ταυτόχρονο καθορισμό και των όρων και περιορισμών των πάσης φύσεως επιτρεπομένων παρεμβάσεων. Στην περιοχή παρέμβασης αλλά και στο νησί της Λέσβου, της Λήμνου και του Αγίου Ευστρατίου γενικότερα δεν έχουν οριοθετηθεί Ζ.Ο.Ε. Χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί Οι παραδοσιακοί οικισμοί είναι βασικά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της φυσιογνωμίας της Ελλάδας και αποτελούν εντυπωσιακά αξιοθέατα της χώρας. Στους χώρους αυτούς αποτυπώνονται και εκφράζονται τρόποι ζωής, τεχνικές μέθοδοι, αισθητικές προτιμήσεις, καλλιτεχνικά ρεύματα και κοινωνικές σχέσεις, που διαμορφώθηκαν στην πολυκύμαντη ιστορική εξέλιξη. Η διατήρηση και η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της περιοχής παρέμβασης αποτελεί συστατικό στοιχείο της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης και της προσφοράς εναλλακτικών δυνατοτήτων για κάθε είδους τουριστική δραστηριότητα. Αρκετά κτήρια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής έχουν σήμερα αποκτήσει νέες χρήσεις και στεγάζουν διάφορες λειτουργίες, όπως τουριστικά καταλύματα, μουσεία, εκθέσεις, εστιατόρια, δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, κλπ. Πίνακας Χαρακτηρισμοί Οικισμών της περιοχής παρέμβασης ΜΗΘΥΜΝΑ Παραδοσιακός ΣΥΚΑΜΙΝΕΑ Παραδοσιακός ΒΑΣΙΛΙΚΑ Παραδοσιακός ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΣ Παραδοσιακός ΠΕΤΡΑ Παραδοσιακός ΠΕΡΑΜΑ Ιδιαίτερης προστασίας (αδιάφορος ΜΕΣΑΓΡΟΣ Ιδιαίτερης προστασίας (αδιάφορος) ΠΑΛΑΙΟΚΗΠΟΣ Ιδιαίτερης προστασίας (αξιόλογος) ΚΛΕΙΩ Ιδιαίτερης προστασίας (αξιόλογος ΚΕΡΑΜΙ Ενδιαφέρων ΠΑΡΑΚΟΙΛΑ Ενδιαφέρων ΚΑΛΛΟΝΗ Ενδιαφέρων ΣΙΓΡΙ Αξιόλογος Συμπεράσματα προοπτικές Για την επιτάχυνση της πορείας της περιοχής παρέμβασης προς μια αειφόρο ανάπτυξη και πραγματική σύγκλιση με τις ανεπτυγμένες περιφέρειες της Χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν ως πλεονέκτημα οι πλούσιοι φυσικοί και ιστορικοπολιτιστικοί της πόροι (ορεινοί όγκοι, ακτές, περιώνυμα αρχαία και βυζαντινά μνημεία, παραδοσιακοί οικισμοί κ.λπ.), οι οποίοι είναι μέχρι σήμερα ελλιπώς αξιοποιημένοι, ενώ η τάση για εναλλακτικό, ποιοτικό τουρισμό συνεχώς αυξάνει, προσελκύοντας υψηλού επιπέδου τουριστικό κοινό. Από την άλλη, εμπόδιο στην αναπτυξιακή πορεία της περιοχής παρέμβασης αποτελεί ο νησιωτικός της χαρακτήρας, σε σχέση με τη γεωγραφική της θέση και τη μεγάλη απόσταση της από τον ηπειρωτικό κορμό της χώρας αλλά και η ύπαρξη ακόμη αδυναμιών σε βασικές υποδομές όπως σύγχρονα Νοσοκομεία, λιμάνια, σχολεία και υποδομές προστασίας του περιβάλλοντος. Από τις σημαντικότερες λοιπόν προοπτικές ανάπτυξης είναι η ανάπτυξη νέων ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων στον τουρισμό και στην αγροτική και μεταποιητική παραγωγή, σε συνδυασμό με την προστασία και ανάδειξη των πλούσιων φυσικών και πολιτιστικών πόρων, με παράλληλη ανάπτυξη υψηλού επιπέδου λοιπών υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση αυτών των δραστηριοτήτων. 17

1γ. Κοινωνική Υποδομή Κατάλογος Αθλητικών Εγκαταστάσεων Δημοτικό Γυμναστήριο Αγιάσου Λέσβου, Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Νεάπολης Μυτιλήνης, Δημοτικό Κολυμβητήριο Μυτιλήνης, Δημοτικό Στάδιο Καλλονής, Δημοτικό Στάδιο Μυτιλήνης, Δημοτικό Στάδιο Πλωμαρίου, Δημοτικό Στάδιο Πολιχνίτου και το Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Μύρινας. Εκπαιδευτικές μονάδες ανά μονάδα εκπαίδευσης Στην περιοχή παρέμβασης συναντάμε 28 Δημοτικά Σχολεία, εκ των οποίων 2 Πειραματικά και 1 Ειδικό, 15 Γυμνάσια εκ των οποίων 2 Εσπερινά, 1 Μουσικό και 1 Πειραματικό, 13 Λύκεια εκ των οποίων 1 Πειραματικό, 2 Πολυκλαδικά και 1 Εσπερινό, 4 Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια, 2 Τεχνικές Επαγγελματικές Σχολές, 2 ΕΠΑΛ και το Ίδρυμα Επαγγελματικής Κατάρτισης Μυτιλήνης. Πανεπιστημιακή Μονάδα Λέσβου To Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει έδρα του την πρωτεύουσα του Νομού Λέσβου, την πόλη της Μυτιλήνης. Περιλαμβάνει τη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών με τέσσερα τμήματα (Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, Τμήμα Γεωγραφίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας και Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας) και τη Σχολή Περιβάλλοντος με δύο τμήματα (Τμήμα Περιβάλλοντος και το Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας. Επίσης λειτουργούν συνολικά για όλα τα τμήματα και 11 μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Ο αριθμός των φοιτητών που φοιτά σε όλα τα τμήματα ανέρχεται περίπου στους 5000 στη Λέσβο από σύνολο 8.000 φοιτητών στη περιφέρεια Υγεία Κοινωνική Φροντίδα Στο Νομό Λέσβου σήμερα λειτουργούν: 1 Κέντρο Απεξάρτησης, 64 Φαρμακεία, 6 Βρεφονηπιακοί Σταθμοί, 14 Παιδικοί Σταθμοί, 7 Δομές Φροντίδας Ατόμων Τρίτης Ηλικίας, 1 Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας, 1 ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ, 4 Ι.Κ.Α, το Ε.Κ.Α.Β Μυτιλήνης και Καλλονής, 1 Νοσοκομείο, το Νοσοκομείο Κέντρο Υγείας στη Μύρινα 4 Κέντρα Υγείας και 33 Περιφερειακά Ιατρεία. Συγκεκριμένα η περιοχή παρέμβασης εξυπηρετείται από το από το «Βοστάνειο» Νοσοκομείο Μυτιλήνης, από το Ε.Κ.Α.Β Μυτιλήνης και Καλλονής, από το Ι.Κ.Α. Μυτιλήνης, Καλλονής, Πολιχνίτου και Μήθυμνας από το Νοσοκομείο Κέντρο Υγείας στη Μύρινα με το Περιφερειακό Ιατρείο Κοντοπουλίου, 2 Κέντρα Υγείας και 6 Περιφερειακά Ιατρεία. Συγκεκριμένα λειτουργούν το Κέντρο Υγείας Πολιχνίτου με το Περιφερειακό Ιατρείο Βασιλικών, το Περιφερειακό Ιατρείο Σιγρίου το οποίο υπάγεται στο Κέντρο Υγείας Άντισσας και το Κέντρο Υγείας Καλλονής με τα Περιφερειακά Ιατρεία των Παρακοίλων, της Πέτρας, της Μήθυμνας και της Συκαμινέας. Στις παραπάνω κοινωνικές υποδομές, θα πρέπει να προσθέσουμε την σημαντική βοήθεια του προγράμματος Βοήθεια στο σπίτι. Δυστυχώς ήδη έχει ανακοινωθεί ότι το παραπάνω πρόγραμμα δεν θα είναι υπόθεση των Δήμων. Παρακάτω παρατίθενται τα προγράμματα Βοήθειας στο σπίτι του νομού Λέσβου ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ ΛΕΣΒΟΥ-1 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ ΛΕΣΒΟΥ-2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΓΕΡΑΣ ΛΕΣΒΟΥ-1 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΓΕΡΑΣ ΛΕΣΒΟΥ-2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΛΕΣΒΟΥ 1 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΛΕΣΒΟΥ 2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ ΛΕΣΒΟΥ-1 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ ΛΕΣΒΟΥ-2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΗΣ ΘΕΡΜΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΒΟΡΕΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ- ΝΟΤΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ- 2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ-1 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ-2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΑΓΙΑΣΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΔΗΜΟΥ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ ΛΕΣΒΟΥ 1 18

ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ ΛΕΣΒΟΥ 2 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΠΕΤΡΑΣ ΛΕΣΒΟΥ 1 ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Δ.Δ. ΠΕΤΡΑΣ ΛΕΣΒΟΥ 1 1δ. Πολιτιστικό περιβάλλον Ιστορικά στοιχεία Το νησί πήρε το όνομα του από το Λέσβο που έφτασε με τους Λαπήθες από τη Θεσσαλία και εγκαταστάθηκε στην περιοχή. Η Λέσβος έφτασε στην μεγαλύτερη οικονομική και πολιτισμική ακμή της κατά την Αρχαϊκή περίοδο (7ος -6ος αι. π.χ.), στηριζόμενη στην ναυτιλία και την αμπελουργία. Οι Λέσβιοι ίδρυσαν πολλές αποικίες τόσο στα μικρασιατικά παράλια (Μυτιληναίων Αιγιαλός) όσο και στην Θράκη και την Αίγυπτο. Δύο από τις μεγαλύτερες μορφές που ανέδειξε το νησί κατά την περίοδο της ακμής του ήταν ο ποιητής Αλκαίος και η Σαπφώ, μια από τις λίγες ποιήτριες της εποχής. Παράλληλα με την ποίηση, ιδιαίτερη άνθηση γνώρισαν στη Λέσβο τα γράμματα, οι τέχνες και η μουσική. Το νησί υπήρξε μέλος της Α' και Β' Αθηναϊκής Συμμαχίας ενώ υποτάχθηκε μαζί με τις μικρασιατικές αποικίες του δύο φορές στους Πέρσες. Το 322 π.χ. όμως ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν αυτός που αποτίναξε το ζυγό αποδίδοντας της και τις αποικίες της. Κατά την Βυζαντινή περίοδο το νησί αναδείχθηκε σε εμπορικό και πνευματικό κέντρο, χάρη στα πολλά μοναστήρια του με σημαντικότερο τη μονή Λειμώνος. Η Λέσβος πέρασε στους Γατελούζους το 1355 σαν προίκα της αδερφής του Αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγου Ε', Μαρίας. Οι Τούρκοι την κατέλαβαν το 1462 αλλά η πνευματική συμβολή του νησιού ήταν σημαντική ακόμα και τότε. Απελευθερώθηκε και προσαρτήθηκε με την Ελλάδα στις 8 Νοεμβρίου του 1912 από μοίρα του Ελληνικού στόλου υπό τον ναύαρχο Κουντουριώτη. Μετά την μικρασιατική καταστροφή το 1922 περίπου 24.000 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο νησί. Εκτός από τους αρχαίους Αλκαίο και Σαπφώ, η Λέσβος συνεχίζει να είναι πατρίδα ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών όπως του Στρατή Μυριβήλη, του Αργύρη Εφταλιώτη και του Οδυσσέα Ελύτη (γεννήθηκε στο Ηράκλειο αλλά η καταγωγή του ήταν από εδώ), του Θεόφιλου, του Στρατή Ελευθεριάδη, του Γεωργίου Ιακωβίδη κ.α. Το όνομα Λήμνος πιθανολογείται ότι είναι φοινικικής προέλευσης και σημαίνει Λευκή, λόγω ίσως του χθαμαλού της εδάφους και της λευκής όψης που παρουσιάζει σε αυτόν που την προσεγγίζει από την θάλασσα. Η γεωγραφική θέση του νησιού στο κέντρο του Βορείου Αιγαίου, σε ίση σχεδόν απόσταση από το Άγιον Όρος και τον Ελλήσποντο, καθόρισε την ιστορική του πορεία. Έχουν βρεθεί σε όλο το νησί Νεολιθικοί οικισμοί όπως η Ηφαιστεία, η Αξιά, η Κώμη κ.α. Ο σπουδαιότερος προϊστορικός οικισμός του νησιού είναι η Πολιόχνη, που ιδρύθηκε την 4 η χιλιετία π.χ. και εξελίχθηκε σε οχυρωμένη πολιτεία την αρχαιότερη ίσως στην Ευρώπη- με αστική δομή και σημαντικό πολιτισμό, με το πρώτο Δημοκρατικό βουλευτήριο. Η Λήμνος λόγω της παλαιάς ηφαιστειακής δραστηριότητας, θεωρήθηκε ως το νησί του Ηφαίστου, του θεού της φωτιάς και της μεταλλουργίας, καθώς σύμφωνα με την μυθολογία, όταν ο Δίας εκδίωξε τον Ήφαιστο από τον Όλυμπο, αυτός έπεσε μετά από 3 ημέρες στο νησί της Λήμνου, κοντά στο μέρος όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό Ρεπανίδι. Η ανακάλυψη της φωτιάς από τους πρώτους κατοίκους του νησιού αναβίωνε κάθε χρόνο με την τελετή της Πυρφoρίας. Τα κλασικά χρόνια η Λήμνος κατακτήθηκε από τους Πέρσες (512π.Χ.) Μετά από τους περσικούς πολέμους η Λήμνος πέρασε στην εξουσία των Αθηναίων, οι οποίοι έδιωξαν την περσική φρουρά κι εγκατέστησαν τους πρώτους εποίκους. Από τα μέσα του 5ου αιώνα εγκαταστάθηκαν στη Λήμνο πλήθος Αθηναίων κληρούχων, καθώς και αθηναϊκή φρουρά και ίδρυσαν δύο μεγάλες πόλεις, τη Μύρινα και την Ηφαιστεία γι αυτό η Λήμνος αποκαλούνταν Δίπολις. Από τον 4ο αιώνα υπήρχαν στο νησί: Βουλή, Συνέλευση και γενικά πολιτικοί θεσμοί ανάλογοι με εκείνους της μητρόπολης Αθήνας. Το 196 οι Ρωμαίοι κυριαρχούν στον ελληνικό χώρο και κηρύσσουν τη Λήμνο ελεύθερη να εφαρμόζει τους δικούς της νόμους, αλλά με την υποχρέωση να δεχτεί ρωμαϊκή φρουρά. Τελικά, το 166 παραχωρούν τη διοίκηση της στους Αθηναίους, η οποία διαρκεί ως τα τέλη του 2ου αιώνα μ.χ., Τη χαριστική βολή στην κλασική Λήμνο φαίνεται πως έδωσαν οι βαρβαρικές ορδές των Γότθων και των Ερούλων, οι οποίοι λεηλάτησαν το νησί το 268 μ.χ. Στους Βυζαντινούς χρόνους η Λήμνος διατηρεί στενούς δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη και αποτελεί τόπο καταφυγίου ή εξορίας σημαντικών ηγεμονικών οικογενειών της αυτοκρατορίας, γεγονός που υποδηλώνεται και από την έντονη παρουσία βυζαντινών ονομάτων μέχρι σήμερα. Σημαντικές είναι επίσης οι σχέσεις του νησιού με τα Μοναστήρια του Αγίου Όρους στα οποία παραχωρούνται «μετόχια» ως δωρεές των αυτοκρατόρων. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η Λήμνος δέχεται συνεχείς πειρατικές επιδρομές, και λεηλατείται το 900 μ.χ. από τους Άραβες Το 1770, η αποτυχία κατάληψης του νησιού από τα ρωσικά στρατεύματα, και το μένος που εκδήλωσαν οι Τούρκοι ανάγκασε πολλούς κατοίκους να το εγκαταλείψουν. Η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό ήρθε στις 8 Οκτωβρίου 1912 από τον ελληνικό στόλο με επικεφαλής το Ναύαρχο Κουντουριώτη που δημιούργησε στο νησί ναύσταθμο για να ελέγχει τα Στενά. Κατά τη διάρκεια του Α παγκοσμίου πολέμου η Λήμνος έγινε Αγγλική βάση και ο κόλπος του Μούδρου έγινε ναύσταθμος του αγγλικού στόλου. Στις 31 Οκτωβρίου 1918, στο Μούδρο συνομολογήθηκε μεταξύ των Συμμαχικών δυνάμεων και της Τουρκίας, συνθήκη ανακωχής, που σήμανε ουσιαστικά τη λήξη του αιματηρού πολέμου. Μετά την 19

καταστροφή του 1922 έγινε τόπος υποδοχής και περίθαλψης χιλιάδων προσφύγων από τα χώματα της Ιωνίας. Οριστική λύση θα δώσει η Συνθήκη της Λοζάννης (1923) με την οποία αναγνωρίζεται η ελληνική κυριαρχία στο νησί. Κατά το Β Παγκόσμιο πόλεμο η Λήμνος περιέρχεται σε Γερμανική κατοχή μέχρι τις 16 Οκτωβρίου 1944. Κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, η Λήμνος χρησιμοποιείται ως τόπος εξορίας. Οι συνθήκες διαβίωσης στο νησί προκάλεσαν μαζική μετανάστευση τόσο προς το εσωτερικό της χώρας, όσο και προς το εξωτερικό κυρίως προς Αυστραλία, Η.Π.Α. Νότια Αφρική και Καναδά. Διαχείριση Τοπίου - Κληρονομιάς Ένα μέσο διαχείρισης αλλά και προβολής του μοναδικά μαγευτικού φυσικού περιβάλλοντος και της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Λέσβου, είναι το συνολικό δίκτυο περιπατητικών διαδρομών. Επιλέγοντας τα μονοπάτια που συνδέουν όλα αυτά τα σημεία έλξης, στις πιο αξιόλογες περιοχές κάθε Δήμου, στα χωριά με τα φυσικά και πολιτισμικά αξιοθέατα, μπορεί να διαπιστώσει κανείς τον πλούτο αυτού του τόπου. Το δίκτυο περιπατητικών διαδρομών στο περιβάλλον της Λέσβου είναι ένα μέσο ανάδειξης της ταυτότητας του νησιού και κατ επέκταση ένα εξαιρετικό εργαλείο άσκησης τουριστικής πολιτικής. Με τις πολιτιστικές του διαδρομές, αναδεικνύει αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία της αγροτικής υπαίθρου με ιστορική σημασία (παραδοσιακοί οικισμοί, μνημεία, μύλοι, γεφύρια, βρύσες, μοναστήρια κ.α.), ενισχύοντας τη φυσιογνωμία της περιοχής. Υπάρχει μια άμεση σύνδεση του δικτύου των μονοπατιών με τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, εξαιτίας της φύσης της δραστηριότητας του περιπατητικού τουρισμού, των μονοπατιών και των περιηγήσεων, τα οποία είναι δυνατό να γίνουν σε κάποιο βαθμό από όλους τους ανθρώπους, χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις, ικανότητες, εξοπλισμός ή υποδομή. Επίσης η χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών για την προβολή της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς, κερδίζει την εκτίμηση της πλειοψηφίας των υποψήφιων επισκεπτών. Η προστασία και διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς, η ανάπτυξη των πολιτισμικών υποδομών και η βελτίωση των πολιτιστικών υπηρεσιών, συμβάλλουν στην αξιόπιστη παρουσίαση, προβολή και κατανόηση του λεσβιακού πολιτισμού. Η δυνατότητα αυτή (διά της παροχής πολιτιστικών, συνεδριακών, εκπαιδευτικών, ψυχαγωγικών κ.α. υπηρεσιών υψηλών απαιτήσεων) αναβαθμίζει την πολιτιστική και τουριστική της δυναμική. Τοπικές εκδηλώσεις, πανηγύρια, θρησκευτικές εκδηλώσεις και άλλες δραστηριότητες, είναι συνέχεια της τοπικής κουλτούρας και πολιτισμικής φυσιογνωμίας η οποία δεν έχει απολέσει την δύναμη της και εκφράζεται από τη συλλογικότητα της συμμετοχής σε αυτές. Οι τοπικές, πολιτισμικές δραστηριότητες ουσιαστικά αποτελούν τις μόνες οργανωμένες δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να συσπειρώσουν το σύνολο του τοπικού πληθυσμού αλλά και να προσελκύσουν κοινό από ευρύτερες περιοχές και να ανακόψουν σε έναν βαθμό ακόμα και την κοινωνική πληθυσμιακή αποδυνάμωση. Συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής της Λήμνου αποτελούν η ισχυρή πολιτιστική παράδοση, η οποία είναι συνδεδεμένη με τις αγροτικές ασχολίες του πληθυσμού καθώς και η υψηλή αισθητική και αρχιτεκτονική αξία κτιρίων και μνημείων. Σημειώνεται ότι στην περιοχή παρέμβασης υπάρχει ένας (1) κηρυγμένος παραδοσιακός οικισμοί (Κοντιάς), μάνδρες, ανεμόμυλοι, αλώνια, κλπ. Λαμβάνοντας υπόψη το χαρακτηρισμό της περιοχής ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, την σπουδαία ιστορική κληρονομιά, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και την πληθώρα ιστορικών και παραδοσιακών κτιρίων, τον αγροτικό χαρακτήρα της περιοχής αλλά και την επιβίωση παραδοσιακών επαγγελμάτων που σχετίζονται με αυτόν, κρίνεται απαραίτητη η ανάδειξη και αξιοποίηση του τοπίου και της κληρονομιάς προς την κατεύθυνση της τοπικής ανάπτυξης. Η διατήρηση της σπουδαίας αυτής κληρονομιάς προσδίδει πολλαπλά οφέλη τόσο στον τοπικό πληθυσμό όσο και στον δυνητικό επισκέπτη. Συντελεί στην αξιοποίηση της γνώσης γύρω από παραδοσιακές τεχνικές και μεθόδους, ενισχύει την τουριστική προβολή και δημιουργεί επιπλέον δυνατότητες για εναλλακτικές μορφές τουρισμού (θεματικό τουρισμό, πολιτιστικές διαδρομές, αγροκτήματα κ.λπ.), ενεργοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό σε τοπική κλίμακα με την έννοια της αξιοποίησης των ιδιαίτερων πολιτιστικών στοιχείων κάθε περιοχής και αποτελεί συντελεστή για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής (αξιοποίηση κτιρίων προς την κατεύθυνση δημιουργίας χώρων άσκησης πολιτιστικών δραστηριοτήτων, εκθέσεων, συλλογών ή μουσείων, ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων, κ.λπ.). Έχουν ήδη γίνει σημαντικές προσπάθειες διαχείρισης του τοπίου και της κληρονομιάς, όπως για παράδειγμα η ανάδειξη αξιόλογων κτιρίων και ιστορικών μνημείων, όμως οι δράσεις προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να συνεχιστούν. Με κύριο γνώμονα τη διασύνδεση της αγροτικής κληρονομιάς με την τουριστική προβολή, τη διατήρηση των ιδιαίτερων πολιτιστικών στοιχείων κάθε περιοχής, τη δημιουργία κινήτρων πολιτιστικής δραστηριότητας και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής γενικότερα, ενδεικτικές δράσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν είναι η ανάδειξη αγροτικών στοιχείων (μάντρες, αλώνια, μύλοι, βρύσες), η ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων, η αποκατάσταση κτιρίων ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας, η ανάδειξη παραδοσιακών σημείων ή κέντρων στους οικισμούς. 20