ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚAI ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚOY ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΠΡΥΤΑΝΗΣ ΔΕΚΑ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙO ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ: ΑΝΟΙΚΤΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 1
Αγαπητοί συνάδελφοι, Τα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν κρίση προσαρμογής στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Όμως, το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν αντιμετωπίζει μόνο τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης της γνώσης, τις απαιτήσεις προσαρμογής στις μεταλλασσόμενες ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, το αυξανόμενο κόστος παραγωγής νέας γνώσης, το ζήτημα της ανεξαρτησίας της επιστήμης από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα κ.ά. Στην Ελλάδα η κρίση προσαρμογής του πανεπιστημίου συμπίπτει με τη βαθιά οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα μας. Το ελληνικό πανεπιστήμιο τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει συνθήκες πρωτοφανούς απαξίωσης, με τη μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης κατά περίπου 50%, με την καθήλωση της δημόσιας δαπάνης για την έρευνα, καθώς και την μεγάλη περικοπή των αμοιβών του εκπαιδευτικού προσωπικού. Η απαξίωση αυτή δεν δημιουργεί προβλήματα μόνο στην έρευνα και τη διδασκαλία αλλά κυρίως ανατρέπει την κλίμακα αξιών στην ελληνική κοινωνία, αποθαρρύνει τους νέους από την προσπάθεια να κατακτήσουν τη γνώση και οδηγεί Έλληνες καθηγητές να μετακινηθούν σε πανεπιστήμια άλλων χωρών, όπου η γνώση εκτιμάται ως ο πλέον σημαντικός συντελεστής της ανάπτυξης. Μέσα σ αυτές τις συνθήκες απαξίωσης της γνώσης, οι θετικές αξιολογήσεις του ελληνικού πανεπιστημίου αποτελούν την καλύτερη απόδειξη, ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο αντιστέκεται στις οικονομικές, διοικητικές και οργανωτικές δυσκολίες. Διαθέτει δυνάμεις που μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και να το οδηγήσουν σε πιο υψηλό επίπεδο διεθνώς. Με αφετηρία τα παραπάνω, καταθέτοντας την υποψηφιότητα μου για τη θέση του Πρύτανη, θα ήθελα να διατυπώσω ορισμένες σκέψεις και προτάσεις για τα διοικητικά, οικονομικά και ακαδημαϊκά ζητήματα που απασχολούν το Ίδρυμά μας. Επιδίωξή μας είναι να δημιουργήσουμε ένα Πανεπιστήμιο ανοιχτό στην κοινωνία με στόχο την αριστεία στην εκπαίδευση και την έρευνα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Για την ενίσχυση της διοίκησης του Ε.Κ.Π.Α. 1. Πρέπει να ενισχύσουμε τη διοίκηση του Πανεπιστημίου μας με σύγχρονες μεθόδους και αξιοκρατική στελέχωση προκειμένου να βελτιωθεί η αποδοτικότητά της, χωρίς έξωθεν παρεμβάσεις, οι οποίες οδηγούν στην απώλεια πολύτιμων διοικητικών στελεχών. Χρειάζεται άμεσα να πληρωθεί η θέση του Γενικού Γραμματέα και να προχωρήσει η αναδιοργάνωση των διοικητικών υπηρεσιών με έμφαση στη διαφάνεια και με απόλυτη προσήλωση στη νομιμότητα, σύμφωνα με τον Οργανισμό και τον Εσωτερικό Κανονισμό που θα καταρτισθούν. 2. Είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε ταχύτερα στην ψηφιακή εποχή. Αυτό θα συμβάλει, μεταξύ άλλων, και στην επιτάχυνση των διαδικασιών εκλογών και εξελίξεων 2
συναδέλφων στα Τμήματα. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να αξιοποιήσουμε τις νέες υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει σ όλους το «ΚΛΕΙΔΙ», το οποίο προβλέπεται να αναβαθμιστεί σε αυτοτελή διοικητική μονάδα με κατάλληλη στελέχωση και ανάλογο εξοπλισμό. 3. Είναι αναγκαίο να βελτιώσουμε άμεσα τις υπηρεσίες που προσφέρει ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας. Απαιτείται να εξετασθεί σοβαρά η δημιουργία του Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου, όπως προβλέπει ο Νόμος, το οποίο θα αναλάβει τη διαχείριση όλων των οικονομικών του Πανεπιστημίου (εκτός του Προϋπολογισμού), προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και η διαφάνεια. Με τον τρόπο αυτό, θα είναι εφικτή και η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Πανεπιστημίου μας, με επαγγελματικό τρόπο, καθώς και η αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών που συνδέονται με τη διαχείριση των κληροδοτημάτων. Για την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων 4. Πρέπει να απαιτήσουμε την ενίσχυση της επιχορήγησης του Τακτικού Προϋπολογισμού και του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων (που σήμερα έχει μειωθεί κατά 50%) και να αναζητήσουμε πόρους από το νέο ΕΣΠΑ για τη συμπλήρωση και τη συντήρηση του κτιριακού και εργαστηριακού εξοπλισμού του Πανεπιστημίου μας στο πλαίσιο ενός σαφούς Στρατηγικού Σχεδιασμού. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να εφαρμόσουμε απολύτως διαφανή διαχείριση και συνεχή λογοδοσία και να προχωρήσουμε σε περαιτέρω εξοικονόμηση πόρων, ώστε να καλύπτονται με προτεραιότητα κρίσιμης σημασίας λειτουργίες του Πανεπιστημίου, όπως είναι η καθαριότητα και η φύλαξη. 5. Με στόχο την αύξηση της χρηματοδότησης της ανώτατης εκπαίδευσης και των μισθολογίων του προσωπικού, θα εργαστούμε ώστε να γίνει κατανοητό από την Πολιτεία και ευρύτερα την ελληνική κοινωνία, ότι η ανώτατη εκπαίδευση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ανάπτυξης της χώρας μας και, συνεπώς, πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα στον κρατικό Προϋπολογισμό. 6. Το Πανεπιστήμιό μας πρέπει να αυξήσει τους πόρους του, χωρίς να χάσει το δημόσιο χαρακτήρα του και να θέσει σε κίνδυνο την προσφορά δωρεάν εκπαίδευσης στους φοιτητές του. Για να αυξηθούν όμως οι πόροι του Πανεπιστημίου μας, πέρα από την αξιοποίηση της περιουσίας, απαιτείται η ενίσχυση της έρευνας και των χορηγιών καθώς και η παροχή περισσότερων εκπαιδευτικών υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως προγράμματα δια βίου μάθησης, εκπαίδευση από απόσταση, διεθνή μεταπτυχιακά προγράμματα κ.α. Θα επιτύχουμε το στόχο μας, μόνο αν πείσουμε την ελληνική κοινωνία αλλά και τη διεθνή κοινότητα, ότι το Πανεπιστήμιό μας είναι σε θέση, τόσο επιστημονικά όσο και διαχειριστικά να αναλάβει μεγάλης έκτασης ερευνητικές και εκπαιδευτικές δράσεις. Είναι απαραίτητο συνεπώς να ενισχύσουμε την επιστημονική αριστεία και τη διοικητική επάρκεια και αυτοτέλεια του Πανεπιστημίου μας. 3
Για μια δημόσια εκπαίδευση και έρευνα υψηλής ποιότητας 7. Η δημόσια και δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι αδιαπραγμάτευτη και «αήττητη», όταν είναι υψηλής ποιότητας και παρέχεται με σοβαρότητα και υπευθυνότητα από όλους τους παράγοντες της πανεπιστημιακής κοινότητας. Τότε μόνον εκπληρώνει τον ρόλο της, δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους και αυξάνοντας την κοινωνική κινητικότητα προς όφελος της ανάπτυξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Είναι συνεπώς αναγκαία η οργάνωση των μαθημάτων και των εξετάσεων με τέτοιο τρόπο ώστε οι φοιτητές μας να μην οδηγούνται σε αδράνεια μετά την εισαγωγή τους στο Πανεπιστήμιο. Η δημιουργική ενεργοποίησή τους σε όλη τη διάρκεια του φοιτητικού τους βίου, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το Ίδρυμά μας. Η πληρέστερη ένταξη των φοιτητών στο πανεπιστημιακό περιβάλλον, η συμμετοχή στα μαθήματα, η βελτίωση της σίτισης και της στέγασης, η δραστηριοποίηση σε περισσότερες επιστημονικές και πολιτιστικές δραστηριότητες κ.α., μπορούν να συμβάλουν στον παραπάνω στόχο και να αποτρέψουν την απώλεια πολύτιμων ανθρώπινων πόρων. Η εμπειρία άλλων χωρών στο ζήτημα αυτό πρέπει να μελετηθεί και να ενσωματωθεί κατάλληλα. 8. Η ακαδημαϊκή ελευθερία πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ακαδημαϊκή υπευθυνότητα και την αξιολόγηση. Τα προγράμματα σπουδών πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς τόσο στις απαιτήσεις της εποχής όσο και στα διεθνή πρότυπα και να συνδέονται περισσότερο με τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας. Δεν δικαιολογούνται φαινόμενα χαλάρωσης και αδιαφορίας που οδηγούν σε ένα Πανεπιστήμιο με κλειστές σχολές ή σε ένα απλό εξεταστικό κέντρο. Αυτά τα φαινόμενα σκοπεύουμε να τα αντιμετωπίσουμε με τις απαραίτητες συναινέσεις και με προσήλωση στη νομιμότητα. 9. Η ποιότητα της παρεχομένης εκπαίδευσης και της διεξαγόμενης έρευνας στο Πανεπιστήμιό μας είναι υψηλή. Παρά τις κατά καιρούς επιθέσεις εναντίον του Πανεπιστημίου μας, το Ίδρυμά μας βρίσκεται σε καλή θέση με βάση τις διεθνείς κατατάξεις. Αυτό πρέπει να τονίζεται, ακόμα περισσότερο, όταν τόσο η εκπαίδευση, όσο και η έρευνα υποχρηματοδοτούνται στη χώρα μας. Το φαινόμενο του «φαύλου κύκλου της υποχρηματοδότησης» υποδηλώνει δυστυχώς και την έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος για την παραγωγή και τη μετάδοση της γνώσης από την ελληνική κοινωνία και συνεπώς από την ελληνική Πολιτεία. 10. Η αξιολόγηση των Τμημάτων του Πανεπιστημίου μας έδειξε, ότι το επίπεδο είναι γενικά υψηλό, με σαφείς όμως δυνατότητες βελτίωσης, αν υπάρξει καλύτερη οργάνωση, ενθάρρυνση της καινοτομίας και υψηλότερη χρηματοδότηση. Στα παραπάνω θα συμβάλει και η στενότερη σύνδεση του Πανεπιστημίου μας με τους Έλληνες καθηγητές των Πανεπιστημίων του εξωτερικού και το ευρύτερο διεθνές επιστημονικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται περισσότερη ερευνητική και εκπαιδευτική συνεργασία με Πανεπιστήμια του εξωτερικού σε κοινά προγράμματα, 4
κυρίως σε μεταπτυχιακό επίπεδο, με την παράλληλη παροχή σοβαρών οικονομικών, ερευνητικών και ευρύτερα επιστημονικών κινήτρων. Γιατί θέτω υποψηφιότητα για την Πρυτανεία του Ε.Κ.Π.Α. Αγαπητοί συνάδελφοι Μετά από ώριμη σκέψη, έχοντας δεκατέσσερα χρόνια θητείας στη θέση του Καθηγητή Α Βαθμίδας στο Πανεπιστήμιό μας με συνεχή επιστημονική παρουσία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πέντε χρόνια διοικητικής εμπειρίας στη θέση του Προέδρου του Δ.Σ. του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας και τέσσερα χρόνια στη θέση του Προέδρου της Δ.Ε. του Ανώτατου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων, αποφάσισα να θέσω υποψηφιότητα για τη θέση του Πρύτανη στο Πανεπιστήμιό μας. Εκτός από την πιο πάνω διοικητική εμπειρία σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, γνωρίζω τα ζητήματα του Ιδρύματός μας, αφού, εκτός από Καθηγητής Α Βαθμίδας, υπηρέτησα ως Αναπληρωτής Πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ως Διευθυντής του Τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και ως μέλος της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου μας. Κατά την τριαντακονταπενταετή επιστημονική και επαγγελματική μου σταδιοδρομία από το 1979, όταν ξεκίνησα ως Ερευνητής στο Πανεπιστημιακό Κέντρο Ευρωπαϊκής και Διεθνούς Έρευνας της Grenoble στη Γαλλία, μέχρι σήμερα, έχω υπηρετήσει σε διάφορες θέσεις και πρόσφατα στη θέση του Υπουργού στην Υπηρεσιακή Κυβέρνηση του τ. Προέδρου του Συμβουλίου Επικρατείας κ. Π. Πικραμμένου, κατά την κρίσιμη για τη χώρα μας περίοδο Μαΐου-Ιουνίου 2012. Εκεί συνειδητοποίησα πλήρως, ότι ελάχιστα μπορούν να αλλάξουν «από τα πάνω», αν δεν έχει προηγηθεί μια προσπάθεια «από τα κάτω». Στόχος μου είναι να υπηρετήσω το Πανεπιστήμιό μας με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, μεθοδικότητα και αποφασιστικότητα, αλλά και με σύνεση, μετριοπάθεια και δημοκρατική ευαισθησία, με οδηγό την αξιοκρατία, τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την πιστή τήρηση της νομιμότητας. Θα επιδιώξω τις αναγκαίες συναινέσεις και συνέργειες προκειμένου να αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί - Όργανα Διοίκησης, καθηγητές και φοιτητές - τα διοικητικά, οικονομικά και ακαδημαϊκά ζητήματα που απασχολούν σήμερα το πρώτο Πανεπιστημιακό Ίδρυμα της χώρας μας. Γνωρίζω πολύ καλά ότι η πραγματοποίηση όλων των παραπάνω, τα περισσότερα εκ των οποίων φαίνονται αυτονόητα, θα είναι δύσκολη και θα συναντήσει αντιστάσεις από βαθειά ριζωμένες νοοτροπίες, μακροχρόνιες συνήθειες, ίσως και συμφέροντα. Όμως υπάρχουν πολύ σημαντικές δυνάμεις μέσα στο Πανεπιστήμιό μας, που θέλουν να δώσουμε μαζί μια νέα ώθηση στο Ίδρυμα μας. Να απελευθερώσουμε τη δημιουργικότητα και τη φαντασία μας. Να δημιουργήσουμε το Πανεπιστήμιο που ονειρευόμαστε: ανοικτό στην κοινωνία, με στόχο την αριστεία στην εκπαίδευση και την έρευνα στην Ελλάδα και τον κόσμο. 5