Π ΕΡΙΟΔΙΚΑ Λ ΟΓΟΥ ΚΑΙ Τ ΕΧΝΗΣ

Π ΕΡΙΟΔΙΚΑ Λ ΟΓΟΥ ΚΑΙ Τ ΕΧΝΗΣ 1901-1940 Α ΝΑΛΥΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ε ΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Ε ΠΟΠΤΕΙΑ Χ. Λ. Κ ΑΡΑΟΓΛΟΥ

Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλεγόμενα 3 Συντομογραφίες Βιβλιοθηκών και Αρχείων 8 Περιοδικά λόγου και τέχνης 9 Μεικτά περιοδικά 121 Χρονολογικός πίνακας των τίτλων των περιοδικών 131 Αλφαβητικός πίνακας των τίτλων των περιοδικών 133 2

Π ΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ Στην ιστορία των γραμμάτων μας, η μόνιμη παρουσία των περιοδικών λόγου και τέχνης αρχίζει μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα, με τη βραχύβια Τέχνη (1898-1899) του Κ. Χατζόπουλου. Bέβαια, δεν λείπουν πρωιμότερες εμφανίσεις είναι όμως μεμονωμένες, όπως, π.χ., του περιοδικού Ποιητικός Ανθών (1885-1887) της Ζακύνθου. Στα αμέσως επόμενα χρόνια μετά την έκδοση της Τέχνης, θα εκδοθούν πολλά άλλα περιοδικά με ίδιο ή παρόμοιο χαρακτήρα: Παναθήναια (1903-1915), Το Περιοδικόν μας (1900-1902), Ο Διόνυσος (1901-1902), Ακρίτας (1904-1906), Ηγησώ (1907-1908) κ.ά. Περιοδικά είτε μακρόβια είτε, συνηθέστερα, βραχύβια, αλλά ιδιαιτέρως σημαντικά, των οποίων ο ρόλος είναι, κάποτε, αντιστρόφως ανάλογος προς το μέγεθός τους. Πάντως, η διαφορά των παραπάνω περιοδικών από τα περιοδικά του 19ου αιώνα είναι γνωστή: τα δεύτερα συνδύαζαν την, συχνά πλούσια, λογοτεχνική και καλλιτεχνική ύλη με τέτοια ποικιλία θεμάτων, ώστε τελικά να έχουν χαρακτήρα μεικτών «οικογενειακών και φιλολογικών» περιοδικών. Αντίθετα, τα νεότερα περιοδικά, όπως η Τέχνη, δίνουν πολύ μεγαλύτερη έμφαση στα θέματα των γραμμάτων και της τέχνης, ακόμη και όταν δεν περιορίζονται σε αυτά, ενώ οι πρακτικές πληροφορίες και οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις απουσιάζουν σχεδόν εντελώς. Με άλλα λόγια, έχουμε πια περιοδικά που απευθύνονται όχι στην ελληνική οικογένεια αλλά σ ένα κύκλο αναγνωστών με εξειδικευμένα ενδιαφέροντα. Η μεγάλη σημασία που έχει η μελέτη των περιοδικών λόγου και τέχνης για την ιστορία (και όχι μόνο) των γραμμάτων μας επέβαλε την αυτόνομη καταγραφή τους. Αυτό το έργο ανέλαβε να διεκπεραιώσει μια πολυμελής ομάδα νέων και παλαιών ερευνητών, προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών. Τα αποτελέσματα της μακρόχρονης εργασίας μας αποτυπώθηκαν σε τέσσερις, μέχρι στιγμής, πολυσέλιδους έντυπους τόμους που εκδόθηκαν από το 1996 έως το 2007 από τον Εκδοτικό Οίκο University Studio Press. Στους τρεις πρώτους καταγράφονται τα περιοδικά που εκδόθηκαν στην Αθήνα και στον Πειραιά από το 1901 ίσαμε το 1940 και στον τέταρτο τα κυπριακά περιοδικά της περιόδου 1903-1958. Πιο αναλυτικά, στη βιβλιογραφία καταγράφονται οι ακόλουθες κατηγορίες: Περιοδικά που δημοσιεύουν αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά λογοτεχνικά ή και θεατρικά κείμενα ή και μουσικά ή και εικαστικά έργα ή και κείμενα κριτικής, δοκίμια κτλ. που αναφέρονται σε θέματα ή πρόσωπα της λογοτεχνίας και της τέχνης. Εφημερίδες που δημοσιεύουν αποκλειστικώς λογοτεχνική ή και θεατρική κτλ. ύλη. Περιοδικά που κατά τη διάρκεια της ζωής τους άλλαξαν περιεχόμενο, οπότε ο χαρακτηρισμός τους ως περιοδικά «λόγου» ή και «τέχνης» μπορεί να αφορά μία μόνο περίοδό τους. Περιοδικά που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν, τουλάχιστον χωρίς επιφυλάξεις, ως περιοδικά «λόγου» ή «τέχνης», διότι η λογοτεχνική ή και η καλλιτεχνική ύλη συνυπάρχει με θέματα που αφορούν άλλους τομείς, λ.χ. με θέματα επιστημονικά, κοινωνικά, πολιτικά κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές, λαμβάνοντας υπόψη όχι τον υπότιτλο του περιοδικού αλλά το περιεχόμενό του, καταγράψαμε και περιοδικά που δεν αυτοχαρακτηρίζονται (συνήθως στον υπότιτλο) ως λογοτεχνικά κτλ. Το κριτήριό μας ήταν αποκλειστικά ποσοτικό θεωρήσαμε δηλαδή ότι ένα περιοδικό εμπίπτει στο πλαίσιο της βιβλιογραφίας μας, αν το ποσοστό των λογοτεχνικών, των θεατρικών και των καλλιτεχνικών συνεργασιών ήταν συνολικά πάνω από 50% ποσοστό που αναδεικνύει τη λογοτεχνία ή και την τέχνη σε κύριο συστατικό του. Οπωσδήποτε υπάρχουν πολυάριθμα άλλα περιοδικά, συχνά αξιόλογα, στα οποία όμως η λογοτεχνία, η τέχνη και η κριτική κατέχουν ακόμη μικρότερο ποσοστό. Πρόκειται για μια πλούσια ποικιλία περιοδικών που είτε έχουν είτε όχι σαφή χαρακτήρα. μερικά μπορούν να ο- νομαστούν «μεικτά», ενώ άλλα ανήκουν σε άλλες συγκεκριμένες κατηγορίες (λ.χ. πολιτικά). Η καταγραφή όλων αυτών των περιοδικών κρίθηκε αφενός ανέφικτη και αφετέρου εν πολλοίς ατελέσφορη, διότι θα επιβάρυνε τη βιβλιογραφία μας με έναν τεράστιο αριθμό ασήμαντων τίτ- 3

λων. Επομένως έπρεπε είτε ν αποκλειστούν όλα είτε να γίνει επιλογή. Προτιμήσαμε τα δεύτερο. Οι περισσότερες και μεγαλύτερες δυσκολίες δημιουργήθηκαν με τα λεγόμενα «λαϊκά» περιοδικά, διότι πολλά από αυτά, από τις αρχές του αιώνα έως το τέλος της περιόδου που βιβλιογραφούμε, δημοσιεύουν άφθονη λογοτεχνική ύλη (πάνω από 50%), συχνά αξιόλογη, έχουν συνεργάτες γνωστούς, λίγο πολύ, λογοτέχνες, και, συνεπώς, το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για τον ιστορρικό και τον μελετητή της λογοτεχνίας μας είναι μεγάλο. Ασφαλώς, με κριτήρια ποσοτικά, τα «λαϊκά» λογοτεχνικά περιοδικά εντάσσονται στο πλαίσιο της βιβλιογραφίας μας. Ωστόσο, αποφασίσαμε να μη τα καταγράψουμε, σε αυτή τη φάση, για δύο λόγους: πρώτον, τα «λαϊκά» περιοδικά αποτελούν μια ειδική κατηγορία εντύπων, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία αν και όχι πάντοτε αποκλειστικά, γεγονός που καθιστά, πολλές φορές, ρευστά τα όρια μεταξύ των «λαϊκών» και των άλλων περιοδικών. 1 Δεύτερον, ο αριθμός τους είναι πολύ μεγάλος (μάλιστα, αρκετά από αυτά είναι μακρόβια), και η διεύρυνση του πεδίου της έ- ρευνάς μας, θα απαιτούσε μακρόχρονη παράτασή της. Ωστόσο, ο προσωρινός αποκλεισμός τους δεν έλυσε όλα τα προβλήματά μας, καθώς η ρευστότητα των ορίων με τα άλλα περιοδικά καθιστούσε, καμιά φορά, δύσκολη και αμφιλεγόμενη την ένταξη ενός περιοδικού στη μία ή στην άλλη κατηγορία. Γι αυτό, τελικά, η συμπερίληψη ελάχιστων περιοδικών ή ο αποκλεισμός άλλων μπορεί να μη κριθεί επιτυχής. Στη βιβλιογραφία μας, εκτός από τα «λαϊκά», δεν περιλαμβάνονται και οι εξής κατηγορίες περιοδικών: * Τα μαθητικά και τα νεανικά περιοδικά, δηλαδή τα περιοδικά που είναι γραμμένα από παιδιά ή εφήβους ή απευθύνονται σε αυτούς. 2 * Τα σατιρικά. * Τα κινηματογραφικά. Το πρώτο αξιόλογο είναι η Κινηματογραφική Βιβλιοθήκη (1923-1926), όπου δημοσιεύονται και λογοτεχνικά έργα που έγιναν ταινίες, στοιχεία για την κίνηση των εισιτηρίων κ.ά. Μέσα στην ίδια δεκαετία θα εκδοθούν ο βραχύβιος Κινηματογράφος (1924) και ο αξιόλογος Κινηματογραφικός Αστήρ (1924-1938). * Τα φωτογραφικά περιοδικά. Τα πρώτο, ίσως, είναι Ο Φακός (1930), και ακολουθεί η Καινούρια Τέχνη (1932-1934), αν και δύο παλαιότερα, η Εικονογραφημένη (1904-1924, 1936) του Δ. Βρατσάνου και η Εικονογραφημένη της Ελλάδος (1925) έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στη φωτογραφία. Στον πρώτο τόμο της έντυπης βιβλιογραφίας (καλύπτει το διάστημα 1901-1925), καταγράφονται 138 περιοδικά (121 στο κύριο μέρος και 17 στο Επίμετρο). Ως προς το περιεχόμενό τους, τα 121 περιοδικά του κυρίου μέρους είναι: 8 αποκλειστκώς ή κυρίως θεατρικά, 8 αποκλειστικώς μουσικά, 3 αποκλειστικώς ή κυρίως εικαστικά. 3 Η συντριπτική πλειονότητα των υπολοίπων 102 περιοδικών είναι αποκλειστικώς ή κυρίως λογοτεχνικά. 1. Αν θελήσουμε να προσδιορίσουμε τί είναι «λαϊκό» λογοτεχνικό περιοδικό, θα συμφωνούσαμε, ίσως, σε γενικές γραμμές, για τα χαρακτηριστικά και τον προσανατολισμό του: τόσο από την εικονογράφηση (πολύχρωμη και συχνά «τολμηρή» κτλ.), όσο και από ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο της ύλης του (εκλαϊκευμένα άρθρα, κοσμική στήλη, ανέκδοτα κ.ά.) φαίνεται πως απευθύνεται σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και όχι, ειδικότερα, σε κύκλους που ενδιαφέρονται ή ασχολούνται με ζητήματα λογοτεχνικά ή και καλλιτεχνικά. Σε ό,τι αφορά τα λογοτεχνικά κείμενα που δημοσιεύονται στα «λαϊκά» περιοδικά, αυτά, πολλές φορές, είναι αναδημοσιεύσεις κειμένων γνωστών, ευρύτερα, λογοτεχνών (συχνά παρωχημένων), Ελλήνων και, κυρίως, ξένων. Ίσως, ακόμη, θα συμφωνούσαμε ότι πολλά από αυτά τα κείμενα αποτελούν «παραλογοτεχνία», αν κατορθώναμε να ορίσουμε με ακρίβεια το περιεχόμενο του όρου και να καταλήξουμε στο αν έχει ή όχι αξιολογική σημασία. Συνάμα, πρέπει να επισημάνουμε ότι στα «λαϊκά» περιοδικά του Μεσοπολέμου συνεργάζονται πολλοί γνωστοί λογοτέχνες της εποχής (άραγε, μόνο και μόνο επειδή, πιθανότατα, αμείβονται;). Εν πάση περιπτώσει, όσα θα θεωρούσαμε τυπικά γνωρίσματα του «λαϊκού» περιοδικού δεν απαντούν σε όλα τα περιοδικά του είδους και, συγχρόνως, κάποιο ή κάποια από τα γνωρίσματα αυτά το/τα βρίσκουμε και σε περιοδικά σαφώς μη «λαϊκά». 2. Τα περιοδικά αυτά έχουν καταγραφεί συστηματικά εκδόθηκαν οι τόμοι: Μάρθα Καρπόζηλου, Ελληνικός νεανικός τύπος (1830-1914), Αθήνα, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 1987 ~ Κώστας Γ. Τσικνάκης, Ελληνικός νεανικός τύπος (1915-1936), Αθήνα, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 1986 ~ Οντέτ Βαρών, Ελληνικός νεανικός τύπος (1941-1945), Αθήνα, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 1987 ~ Αγγελική Πανοπούλου - Κώστας Τσικνάκης, Ελληνικός νεανικός τύπος (1936-1941), Αθήνα, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, 1992. 3. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν άλλα 4 περιοδικά, τα οποία εντοπίστηκαν μετά την έκδοση του πρώτου τόμου και προστέθηκαν ως συμπληρώσεις στον δεύτερο τόμο. 4

Στο διάστημα 1901-1925, η εκδοτική δραστηριότητα παρουσιάζει στιγμές έξαρσης και ύφεσης. Σε ολόκληρη την πρώτη δεκαπενταετία (1901-1915) η παραγωγή κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα, με πιο ισχνή την τετραετία 1912-1915: 16 νέοι τίτλοι προφανώς, λόγω των Βαλκανικών Πολέμων. Αντιθέτως, η διετία 1916-17 είναι πολύ παραγωγική: 20 νέοι τίτλοι. Εύλογα μειωμένη είναι η παραγωγή κατά την τετραετία της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής 1920-1923: 19 τίτλοι. Από την επομένη όμως αρχίζει η ανάκαμψη, οπότε στη διετία 1924-1925 εκδίδονται 23 τίτλοι. Στον δεύτερο τόμο (καλύπτει το διάστημα 1926-1933) καταγράφονται 69 περιοδικά λόγου και τέχνης (τα 67 νέοι τίτλοι) και 7 μεικτά: 50 λογοτεχνικά, 5 θεατρικά, 7 βιβλιογραφικά, 5 μουσικά και 2 εικαστικά. Η εκδοτική ευφορία που είχε αρχίσει το 1924, δύο χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, συνεχίζεται με μικρότερη πυκνότητα, χωρίς πολύ μεγάλες διακυμάνσεις, μέχρι το 1933 με εξαίρεση το έτος 1932. Ρεκόρ επταετίας: το 1927 και το 1933 με 13 και 12 νέους τίτλους. Για να διαμορφώσουμε όμως καθαρότερη εικόνα της εκδοτικής κίνησης χρειάζεται να ξεπεράσουμε τους αριθμούς. Έτσι, λ.χ., ενώ για το 1926, τα νούμερα φαίνεται να είναι σχετικώς ικανοποιητικά (7 νέοι τίτλοι και σύνολο 14 περιοδικά), στην πραγματικότητα έχουμε ένα «φτωχό» έτος, ιδίως αν το συγκρίνουμε με την προηγούμενη διετία ή με το 1927. Το 1924 και το 1925 εκδόθηκαν αντιστοίχως 12 και 11 νέα περιοδικά και κυκλοφορούσαν 20 τα περισσότερα όμως από αυτά θα σταματήσουν να εκδίδονται πριν από το 1926 και άλλα δύο θα σταματήσουν στις αρχές του έτους έτσι, το 1926, από τα παλαιότερα λογοτεχνικά περιοδικά συνεχίζει την έκδοσή της μόνον η Νέα Τέχνη του Μάριου Βαϊάνου. Ασφαλώς, η έλλειψη αυτή ευνοούσε την έκδοση νέων περιοδικών ωστόσο, και σε αντίθεση με την προηγούμενη διετία κατά την οποία εκδόθηκαν αξιόλογα βραχύβια περιοδικά, μέχρι το τέλος του έτους, κανένα από τα νέα περιοδικά δεν αποδείχθηκε ικανό και κατάλληλο να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη λογοτεχνική ζωή. Το συμπέρασμα είναι φανερό: το 1926, η Αθήνα και ο Πειραιάς δεν διέθεταν αξιόλογα περιοδικά που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ελκυστικό βήμα και εκφραστικό όργανο για πολλούς λογοτέχνες είναι ενδεικτικό ότι τα ονόματα των πιο αξιόλογων λογοτεχνών της εποχής (λ.χ. του Παλαμά, του Καβάφη, του Σικελιανού ή του Βάρναλη) απουσιάζουν από τον πίνακα συνεργατών αυτών των περιοδικών. Η κατάσταση αλλάζει από τον επόμενο χρόνο, όταν αρχίζει η έκδοση δύο πολύ σημαντικών (ανταγωνιστικών μεταξύ τους) περιοδικών, της Νέας Εστίας του Γρ. Ξενόπουλου και των Ελληνικών Γραμμάτων του Κωστή Μπαστιά συγχρόνως, ύστερα από μια σύντομη απουσία δύο ετών, επανεμφανίζονται και τα περιοδικά της αριστεράς: πρώτα η Λογοτεχνική Επιθεώρηση και, κατόπιν, το 1928, η Νέα Επιθεώρηση. Πολλά ακόμη αξιόλογα (θνησιγενή ή μακροβιότερα) λογοτεχνικά περιοδικά θα εκδοθούν μέχρι το 1933. Ακόμη και το ισχνό 1932 (με τέσσερις μόνο νέους τίτλους) έχει να παρουσιάσει ένα σημαντικό περιοδικό με διετή διάρκεια ζωής (τον Ρυθμό) και άλλα δύο αξιόλογα βραχύβια περιοδικά, το Δελτίο Κριτικής και το Μελέτη-Κριτική. Από τα επτά χρόνια, τα πιο «παραγωγικά» είναι το 1927 και το 1933, με 13 και 12 νέους τίτλους αντιστοίχως μάλιστα, το 1933 επτά από νέα περιοδικά είναι λογοτεχνικά, εκ των οποίων τα τρία πολύ σημαντικά: Ιδέα, Σήμερα, Ξεκίνημα, τα οποία, προστιθέμενα στα παλαιότερα Νέα Εστία, Ο Κύκλος, Ρυθμός, Νέοι Πρωτοπόροι, συνθέτουν ένα πλούσιο πεδίο ζυμώσεων, συγκρούσεων και αντιθέσεων, τόσο σε επίπεδο πολιτικής ιδεολογίας όσο και αισθητικών αναζητήσεων. Στον τρίτο τόμο (καλύπτει το χρονικό διάστημα 1934-1940), καταγράφονται 45 περιοδικά, εκ των οποίων τα 43 πρωτοκυκλοφόρησαν από το 1934 μέχρι και το 1940, ενώ 2 είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν νωρίτερα: η Ελληνική Επιθεώρησις (από το 1907) και η Νέα Εστία (από το 1927). Η βιβλιογραφία σταματά στα 1940, αλλά, με εξαίρεση τη Νέα Εστία, παρακολουθούμε όσα περιοδικά συνεχίζουν την έκδοσή τους και μετά το 1940. Ο αριθμός αυτός (45), σε σύγκριση με τον αριθμό των βιβλιογραφημένων περιοδικών στους δύο προηγούμενους, : 45 141 (1901-1925) και 76 (1926-1933), αφενός διότι εδώ δεν περιλαμβάνονται μεικτά (ή ημιλογοτεχνικά) περιοδικά και, αφετέρου, διότι το θεσμικό πλαίσιο που επέβαλε η δικτατορία του Μεταξά καθιστούσε δυσχερέστατη την έκδοσή τους. Υπ αυτές τις συνθήκες και υπό καθεστώς λογοκρισίας, δεν μπορούσε να υπάρξει εκδοτικό ενδιαφέρον, καθώς τα περιοδικά λόγου και τέχνης δεν είχαν ευρεία κυκλοφορία και, συνεπώς, η έκδοσή τους σπανίως ενδιέφερε εύρωστους εκδοτι- 5

κούς οίκους. Η έκδοση λογοτεχνικών περιοδικών ήταν, κατά κανόνα, υπόθεση ενός ατόμου ή μιας μικρής ομάδας (νέων, συνήθως) λογοτεχνών, χωρίς οικονομικές δυνατότητες που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Όπως στην προηγούμενη περίοδο (1927-1933), έτσι και τώρα, τα περισσότερα νέα περιοδικά ήσαν θνησιγενή ή επιβίωσαν λιγότερο από έναν χρόνο στις ελάχιστες εξαιρέσεις ανήκουν Τα Νέα Γράμματα, που είχαν όμως τη γενναιόδωρη οικονομική στήριξη του Γ. Κ. Κατσίμπαλη. Μια απλή εξέταση των περιοδικών που περιλαμβάνονται στους τρεις τόμους της βιβλιογραφίας τεκμηριώνει την παρατήρηση ότι, στην ιστορία του ελληνικού Τύπου, τα βραχύβια περιοδικά λόγου και τέχνης αποτελούν τον κανόνα όχι την εξαίρεση. Η σύγκριση των αριθμητικών δεδομένων με την προηγούμενη οκταετία (1926-1933) καθιστά εμφανέστερη και εμφαντικότερη τη φθίνουσα πορεία της εκδοτικής παραγωγής: με εξαίρεση δύο έτη (το 1926 και το 1932), τόσο ο συνολικός ετήσιος αριθμός των κυκλοφορούντων περιοδικών όσο και ο αριθμός των νέων τίτλων είναι πολύ υψηλότερος από τους αντίστοιχους αριθμούς της επόμενης επταετίας κατά μέσον όρο κυκλοφορούσαν 17,5 περιοδικά έναντι 14. Η προηγούμενη παρατήρηση ότι, μετά το 1936, η καμπύλη της εκδοτικής παραγωγής είναι καθοδική δεν θα είχε, ίσως, τόσο μεγάλη σημασία, αν δεν συνδυαζόταν και με την ποιοτική καθίζηση του περιοδικού Τύπου, εξαιτίας της χειραγώγησής του από τη μεταξική δικτατορία. Ακόμη και στα σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά, που μετριούνται πια στα δάχτυλα του ενός χεριού, ο προβληματισμός, τόσο σε ιδεολογικά ζητήματα όσο και σε θέματα λογοτεχνίας, ο πλούσιος διάλογος και οι αντιπαραθέσεις της προηγούμενης περιόδου έχουν περιοριστεί αισθητά π.χ., έχει εκλείψει η έντονη αντιπαράθεση αστικών (φιλελεύθερων ή συντηρητικών) και σοσιαλιστικών μαρξιστικών ιδεών, των κοινωνικών και των αισθητικών απόψεων που εκπροσωπούσαν στις αρχές της δεκαετίας του 1930 τα περιοδικά Νέοι Πρωτοπόροι, Ιδέα και Σήμερα. στη μεγάλη μείωση της εκδοτικής δραστηριότητας μετά το 1936. Βέβαια, σε μια ευρύτερη ειδολογικά βιβλιογραφία θα μπορούσαν να περιληφθούν και άλλα περιοδικά, όπως, λ.χ. το φιλομεταξικό Νέον Κράτος (1937-1941), στο οποίο, ίσως και για τον λόγο ότι διευθυντής ήταν ο Άριστος Καμπάνης, η φιλολογική ύλη είναι, ποσοτικά τουλάχιστον, σημαντική, ενώ στον κατάλογο των συνεργατών του περιλαμβάνονται πολλοί και γνωστοί άνθρωποι των γραμμάτων. Στη διαδρομή των σαράντα χρόνων (1901-1940) που καλύπτουν οι τρεις τόμοι υπήρξαν μικρότερα ή μεγαλύτερα διαστήματα εκδοτικού οργασμού και ύφεσης που οφείλονταν κυρίως στις συγκεκριμένες συνθήκες και στους ειδικότερους παράγοντες κάθε εποχής. Κατά την πρώτη δεκαπενταετία του 20ού αιώνα, «η παραγωγή κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα, με πιο ι- σχνή την τετραετία 1912-1915: 16 νέοι τίτλοι προφανώς λόγω των Βαλκανικών Πολέμων». Αντίθετα, στα δύο επόμενα χρόνια (1916-1917) εκδόθηκαν 20 νέα περιοδικά «μειωμένη είναι η παραγωγή κατά την τετραετία της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής (1920-1923): 19 νέοι τίτλοι από την επομένη όμως αρχίζει η ανάκαμψη, οπότε τη διετία 1924-1925 εκδίδονται 23 νέοι τίτλοι» την ίδια διετία, κυκλοφορούν συνολικά 20 περιοδικά μέσος όρος 16,4. Σε λίγο υψηλότερο επίπεδο βρίσκεται και ο ετήσιος μέσος όρος των κυκλοφορούντων περιοδικών κατά το διάστημα 1926-1933: 19,4. Ύστερα όμως από ένα βραχύ διάστημα εκδοτικής ευφορίας, ο συνολικός αριθμός των περιοδικών που κυκλοφορούν ετησίως στην Αθήνα και στον Πειραιά μειώνεται αισθητά, όταν ε- πιβάλλεται η δικτατορία του Μεταξά. Συγκεκριμένα, ενώ κατά την τετραετία 1934-1937 ο α- ριθμός τους εξακολουθεί να είναι ακόμη μεγάλος (31-23), το 1938 μειώνεται στα 16 και την τελευταία διετία (1939-1940) πέφτει στα 9. Αξιοσημείωτη είναι και μία ακόμη διαφορά ενδεικτική της φθίνουσας πορείας: ενώ το 1934 εκδίδονται περισσότερα νέα περιοδικά από όσα διακόπτουν την έκδοσή τους, τα επόμενα χρόνια η αναλογία αντιστρέφεται το 1939 είναι ένα «νεκρό» έτος, αφού δεν εκδίδεται κανένα νέο περιοδικό. Στον τέταρτο τόμο (η σχετική έρευνα και καταγραφή διεκπεραιώθηκε εξ ολοκλήρου από τον Λευτέρη Παπαλεοντίου) καταγράφονται τα περιοδικά που εκδόθηκαν στην Κύπρο από το 1903 ίσαμε το 1958: έντεκα λογοτεχνικά, δεκαεπτά ημιλογοτεχνικά και δέκα ημερολόγια. Θα ακολουθήσει πέμπτος τόμος που θα περιέχει τα περιοδικά λόγου και τέχνης της ελλαδικής περιφέρειας, που κυκλοφόρησαν μέσα στα σαράντα χρόνια (1901-1940) η έρευνα και η καταγραφή τους βρίσκεται σε εξέλιξη. 6

Στην έντυπη μορφή της βιβλιογραφίας, το λήμμα κάθε αποτελείται από τρία μέρη: α) τα πλήρη βιβλιογραφικά στοιχεία του περιοδικού, β) τον κατάλογο των συνεργατών του και γ) την παρουσίασή του, με έμφαση στις προγραμματικές δηλώσεις του εκδότη, στον χαρακτήρα του, τα πιο ενδιαφέροντα άρθρα και θέματα κτλ. Εδώ, στην ηλεκτρονική μορφή της, η βιβλιογραφία περιορίζεται στα στοιχεία της ταυτότητας των περιοδικών. Η κατάταξή τους είναι χρονολογική με βάση την ημερομηνία έκδοσης του πρώτου τεύχους. Χ.Λ.Κ. Σημ.: Τα παραπάνω στοιχεία αντλήθηκαν από τις εισαγωγές των τριών έντυπων τόμων. 7

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΕΙΩΝ ΑΠΘ Κεντρική Βιβλιοθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΒΒ Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων ΒΕΒ Βιβλιοθήκη Εργαστηρίου Βιβλιολογίας. Υπεύθυνος Χ. Λ. Καράογλου: Τηλ. 2310-860698, Fax: 99.70.94, E-mail: chlkar@lit.auth.gr Μιχ. Γ. Μπακογιάννης: Τηλ. 2310-997055, E-mail: mixalisb@lit.auth.gr ΒΜΜ Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ΓΕΝΝ Γεννάδιος Βιβλιοθήκη ΓΖ Αρχείο Γιώργου Ζεβελάκη, Αθήνα, τηλ. 210-38 463 87 ΔΒΘ Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης ΕΒΕ Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος ΕΛΙΑ Βιβλιοθήκη Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου ΛΠ Αρχείο Λάκη Παπαστάθη, τηλ. 210 64.37.264 ΜΝΕ Σ Βιβλιοθήκη του Τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 8

Π ΕΡΙΟΔΙΚΑ Λ ΟΓΟΥ ΚΑΙ Τ ΕΧΝΗΣ 9

1897 ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΙΡΙΣ ΙΡΙΣ ΑΘΗΝΩΝ Εικονογραφημένον περιοδικόν φιλολογικόν και κοινωνικόν, εκδιδόμενον δις του μηνός Κωνστ. Φ. Κλάδος Κωνστ. Φ. Κλάδος Αθήνα, Πετράκη 33 (Πλατεία Μητροπόλεως) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 16 Σεπτεμβρίου 1897 15 Απριλίου 1904 ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-24 (16 Σεπτ. 1897 1 Σεπτ. 1899) 1-196 : 1-24 (16 Σεπτ. 15 Νοεμ. 1899) 1-184 : 1-14 (1 Ιαν. 1 Δεκ. 1900) 1-108 : 1/15-10/24 (15 Μαΐου [1 Οκτ. 1901;]) 1-[76]. : 1/11-12/22 (15 Φεβρ. 1902 15 Μαΐου 1903) 77-166. : 1-8 (1 Νοεμ. 1903 15 Απρ. 1904) 1-60. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Δεκαπενθήμερο (, 6, 11-24. Β, 2-6, 10-12, 14-24, 1-14, 1/11-12/22, 1-8), ΕΛΙΑ (, 20, 1/15) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :, 41-44. Τίτλος: 7-10. Τόπος έκδοσης: Η διεύθυνση των γραφείων αλλάζει και άλλες φορές. Μέγεθος: (1/15) του Έτ 14 κδόθηκαν 10,, 14, 24 11,, ηκαν επίσης 24 τεύχη και όχι 22 που επισημάνθηκαν. 10

1898 ΑΤΤΙΚΗ ΙΡΙΣ Εικονογραφημένον περιοδικόν, φιλολογικόν και κοινωνικόν δεκαπενθήμερον Πανελλήνιος εικονογραφημένη επιθεώρησις, πολιτική, κοινωνική και φιλολο (, 13 ) Χρίστος Κονταξάκης ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Χρίστος Κονταξάκης (, 10 ) Κώστας Γ. Κιτσό (, 22, 21 ) (, τχ. 11-20) Στυλ. Μιχ. Τσουδερός (, 13) ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Ερεσσού 13 ΔΙΑΡΚΕΙΑ 1 Φεβρουαρίου 1898 15 Ιουνίου 1914 1 Ιουνίου 15 Αυγούστου 1915 ΜΕΓΕΘΟΣ Έτος Α': τχ. 1-24 (1 Φεβρ. 1898 15 Ιαν. 1899) 1-184 : 1-23 (1 Φεβρ. 15 Δεκ. 1899) 1-168 : 1-24 (1 Ιαν. 25 Δεκ. 1900) 1-232 : 1-24 (1 Ιαν. 25 Δεκ. 1901) 1-280 : 1-24 (1 Ιαν. 25 Δεκ. 1902) 1-288 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1903) 1-288 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1904) 1-280 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1905) 1-276 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1906) 1-272 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1907) 1-256 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1908) 1-264 : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1909) 1-336 : 1-[23] (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1910) 1-; / : 1-23 (1 Ιαν. 25 Δεκ. 1911) 1-304 : 1-24 (1 Ιαν. Δεκ. 1912) ;-; : 1-24 (1 Ιαν. 15 Δεκ. 1913) 16 ή 20 σελίδες : 1-12 (1 Ιαν. 15 Ιουν. 1914) 16 σελίδες : τχ. 1-6 (1 Ιουν. 15 Αυγ. 1915) 12 ή 16 σελίδες Δεκαπενθήμερο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ (, 1-11, 2-12) (, 8, 12, 14-19, 1-24, 1-24, 1-12, 14-19, 21-24, 1-21, 1-12, 14-24, 1-12, 1-24, 1-24) (, 10-11, 18-19, 21-22, 3, 8, 11, 12, 14, 21, 22, 1, 3, 5-7, 9-12, 14-23, 2-4, 6, 9-24, 1-14, 17-20, 22-24, 1-9, 11-24, 1-6, 8-10, 12-24, 1-16, 18-24, 1-24, 1-12, 14-22, 1-14, 17-19, 23 -, 1-24, 1-12. Ι, 1-6) ( - - 13, 13, 19, 22-24, -πλην 7-8, 13, 15, 24, 1, 4-24, 1, 5-6, 12, 15-24 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :, 45-52. Διάρκεια: 1 «νον» λόγω ελλείψεως τυπογραφικού χαρτιού και «ένεκεν απροόπτου ασθενείας του διευθυντού κ. Χρ. Κονταξάκη», αλλά χωρίς να διευκρινίζεται πότε ακριβώς συνέβη αυτό, με συνέπεια να μην γνωρίζουμε αν το τχ. 12 του τό- κοπή. Μέγεθος: 13 =14, γράφεται λανθασμένα νθασμένη αρίθμηση συνεχίζεται ως το τέλος. Βλ. και περ. Ίρις (1912). 11

1900 ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ Δεκαπενθήμερος Επιθεώρησις Φιλολογική, Καλλιτεχνική και Επιστημονική Επιθεώρησις (τχ. 6-12) Μηνιαία Επιθεώρησις (τχ. Β4 κ.ε.) Γ[εράσιμος] Βώκος (τχ. Β1 κ.ε.) Γεράσιμος Βώκος Πειραιάς, Λεωφόρος Σωκράτους και Νοσοκομείου 2 Ιπποκράτους 6, Πλατεία Θεμιστοκλέους (τχ. 19 κ.ε.) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 1 Μαρτίου 1900 1 Απριλίου 1902 ΜΕΓΕΘΟΣ : : 1-10 (1 Μαρτ. 15 Ιουλ. 1900) 1-376 : 11-24 (1 Αυγ. 1900 15 Φεβρ. 1901) 1-358 : 25-34 (1 Μαρτ. 15 Ιουλ. 1901) 1-272 : τχ. 1-9 (1 Σεπτ. 1901 1 Απρ. 1902) 1-144 Δεκαπενθήμερο Μηνιαίο (τχ. Β4 κ.ε.) ΑΠΘ (τχ. 1-24), ( 13, 34 ),, ( 3-9), ( 34 ), ( 1-34), ΓΖ (1-34, 1-9), ΛΠ (τχ. 1-34, 13 ) 1. Ανυπόγραφο, «Το Περιοδικόν μας» [προαναγγελία της επανέκδοσης], εφ. Ακρόπολις, 7.8.1901. 2. Π. Πετρίτης, «Ο φιλολογικός Πειραιάς (1897-1920). IV. Το Περιοδικόν μας», εφ. Εφημερίς των Νέων, 20.11.1922. 3. Μιχ. Γ. Μπακογιάννης, Το Περιοδικόν μας (1900-1901), Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1994 (Ευρετήρια περιοδικών λόγου και τέχνης, 2), όπου ευρετήρια και βιβλιογραφία. :, 53-57, 498-501. ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ Δεκαπενθήμερον εικονογραφημένον περιοδικόν (τχ. 1-312 και 320-326) Μηνιαίον εικονογραφημένον περιοδικόν (τχ. 313-319) Κίμων Μιχαηλίδης Γεώργιος Αγγ. Βλάχος (τχ. 317 κ.ε.) Κίμων Μιχαηλίδης Γεώργιος Αγγ. Βλάχος (τχ. 317 κ.ε.) Αθήνα, Φιλελλήνων 18 Αριστοτέλους 35 (τχ. 317 κ.ε.) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 15 Οκτωβρίου 1900 Ιανουάριος 1914 Αύγουστος 1914 Φεβρουάριος 1915 12

ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-12 (15 Οκτ. 1900 31 Μαρτ. 1901) 1-472 : τχ. 13-24 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1901) 1-460 : 25-36 (15 Οκτ. 1901 31 Μαρτ. 1902) 1-400 : 37-48 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1902) 1-384 : 49-60 (15 Οκτ. 1902 31 Μαρτ. 1903) 1-384 : 61-72 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1903) 385-768 : 73-84 (15 Οκτ. 1903 31 Μαρτ. 1904) 1-384 : 85-96 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1904) 1-352 : 97-108 (15 Οκτ. 1904 31 Μαρτ. 1905) 1-384 : 109-120 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1905) 1-350 : 121-132 (15 Οκτ. 1905 31 Μαρτ. 1906) 1-384 : 133-144 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1906) 1-344 : 145-156 (15 Οκτ. 1906 31 Μαρτ. 1907) 1-384 : 157-168 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1907) 1-338 : 169-180 (15 Οκτ. 1907 31 Μαρτ. 1908) 1-384 Έτος Ι : 181-192 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1908) 1-320, 193-204 (15 Οκτ. 1908 31 Μαρτ. 1909) 1-368 : 205-216 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1909) 1-322 : 217-228 (15 Οκτ. 1909 31 Μαρτ. 1910) 1-368 : 229-240 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1910) 1-320 : 241-252 (15 Οκτ. 1910 31 Μαρτ. 1911) 1-370 : 253-264 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1911) 1-320, 265-276 (15 Οκτ. 1911 31 Μαρτ. 1912) 1-352 : 277-288 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1912) 1-304 : 289-300 (15 Οκτ. 1912 31 Μαρτ. 1913) 1-224 : 301-312 (15 Απρ. 30 Σεπτ. 1913) 1-136 - : 313-326 (15 Οκτ. 1913 Φεβρ. 1915) 1-318+ 1-110 Δεκαπενθήμερο Μηνιαίο (τχ. 313-319) ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΑΠΘ (τχ. 1-312), ΒΕΒ (τχ. 313-326), ΔΒΘ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κίμων Μιχαηλίδης, «Παναθήναια» [προαναγγελία της έκδοσης], περ. Δελτίον της Εθνικής Αγωγής, τχ. 11 (1 Ιουνίου 1900) 2-3. :, 58-67. ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ ΝΕΟΣ ΠΑΡΘΕΝΩΝ Δεκαήμερον φιλολογικόν περιοδικόν Εβδομαδιαίον φιλολογικόν περιοδι- (, 13) Μαρίκα Κ. Φιλιππίδου Μαρίκα Κ. Φιλιππίδου - (, 8) Μαρίκα Κ. Φιλιππίδου (, 13) ΣΥΝΔΙΕΥΘ/ΤΡΙΑ (, 8) ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Ασκληπιού 39 (Α, 8) 5 (, 13) 22 (, 8) ΔΙΑΡΚΕΙΑ [Οκτώβριος 1900] 10 Νοεμβρίου 1903 ΜΕΓΕΘΟΣ, : 1-13 (Οκτ. 1900-;) ;-; : 1-8 (; 10 Νοεμ. 1903) [;]-128 (, 13) ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ (, 8-9, 13, 8) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :, 68 Μέγεθος: Από τα ελάχιστα τεύχη που εντοπίστηκαν δεν είναι δυνατό να προκύψουν ασφαλείς ενδείξεις για τον αριθμό των τευχών που κυκλοφόρησαν. Πάντως στο ΕΛΙΑ υπήρχε και το τχ. 13 του, οποίο όμως δεν βρέθηκε. Το τχ. 8-9 «,, 25 1900», 113-144. 13

ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ Φιλολογική και επιστημονική έκδοση Γ. Βλαχογιάννης ΣΥΝΤΑΧΤΗΣ Γ. Βλαχογιάννης ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Ρώμα 2 ΔΙΑΡΚΕΙΑ Οκτώβριος 1900 Αύγουστος 1908 ΜΕΓΕΘΟΣ Τεύχη 1-6 (Οκτ. 1900 Αύγ. 1908) 1-270 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΘ, ΒΒ, ΔΒΘ, EBE Γρ. Ξενόπουλος, «Τα Προπύλαια του κ. Ι. Βλαχογιάννη», περ. Παναθήναια», 5 (1902-1903) 117-118. :, 69 Περιοδικότητα: Το δεύτερο τεύχος κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1900, το τρίτο τον Οκτώβριο του 1902, το τέταρτο τον Σεπτέμβριο του 1903 και το πέμπτο τον Ιανουάριο του 1905. 14

1901 ΜΟΥΣΕΙΟΝ Εικονογραφημένον αθηναϊκόν περιοδικόν, εκδιδόμενον εκάστην Πέμπτην Εικονογραφημένον αθηναϊκόν περιοδικόν. Εκδίδεται την 1, 11 και 21 ε- κάστου μηνός (τχ. 14-25) Εβδομαδιαίον αθηναϊκόν περιοδικόν. Εκδίδεται εκάστην Πέμπτην (από τχ. 26) Ιωάννης Π. Χρυσανθόπουλος Ιωάννης Π. Χρυσανθόπουλος Αθήνα, Νομισματοκοπείου 7 Πραξιτέλους 15 (τχ. 23-26) Ανδρέου Λόντου 8 (από τχ. 28) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 1 Μαρτίου 25 Δεκεμβρίου 1901 ΜΕΓΕΘΟΣ τχ. 1-33 (1 Μαρτ. 25 Δεκ. 1901) 1-484 Εβδομαδιαίο Δεκαήμερο (τχ. 14-25) ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ BB, ΒΕΒ, ΕΒΕ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :, 70-72. ΔΙΕΘΥΝΤΗΣ ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ Σ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ Σ ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ Μηνιαίον καλλιτεχνικόν περιοδικόν Μηνιαίον φιλολογικόν και καλλιτεχνικόν περιοδικόν (τχ. 133 κ.ε.) [«Εταιρεία Φιλοτέχνων»] (τχ. 1) Δημ. Ι. Καλογερόπουλος (τχ. 2-12, 25-36 και 79 κ.ε.) Δημ. Ι. Καλογερόπουλος Αθήνα, Οφθαλμιατρείου 9 Χαριλάου Τρικούπη 22α (τχ. 79 κ.ε.) ΔΙΑΡΚΕΙΑ Μάρτιος 1901 Νοέμβριος 1926 ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-12 (Μάρτ. 1901 Φεβρ. 1902) 1-284 : 13-24 (Μάρτ. 1902 Φεβρ. 1903) 1-266 : 25-36 (Μάρτ. 1903 Φεβρ. 1904) 1-246 : 37-48 (Μάρτ. 1904 Φεβρ. 1905) 1-234 : 49-60 (Μάρτ. 1905 Φεβρ. 1906) 1-234 : 60-72 (Μάρτ. 1906 Φεβρ. 1907) 1-208 : 73-84 (Μάρτ. 1907 Φεβρ. 1908) 1-210 : 85-96 (Μάρτ. 1908 Φεβρ. 1909) 1-250 : 97-108 (Μάρτ. 1909 Φεβρ. 1910) 1-242 : 109-120 (Μάρτ. 1910 Φεβρ. 1911) 1-257 : 121-132 (Μάρτ. 1911 Φεβρ. 1912) 1-244 : 133-144 (Μάρτ. 1912 Φεβρ. 1913) 1-224 : 145-156 (Μάρτ. 1913 Φεβρ. 1914) 1-198 : 157-168 (Μάρτ. 1914 Φεβρ. 1915) 1-176 : 169-180 (Μάρτ. 1915 Φεβρ. 1916) 1-184 : 181-192 (Μάρτ. 1916 Φεβρ. 1917) 1-164 : 193-204 (Μάρτ. 1917 Φεβρ. 1918) 1-136 : 205-216 (Μάρτ. 1918 Φεβρ. 1919) 1-112 : 217-228 (Μάρτ. 1919 Φεβρ. 1920) 1-112 : 229-240 (Μάρτ.1920 Φεβρ. 1921) 1-96 : 241-252 (Μάρτ. 1921 Φεβρ. 1922) 1-68 : 253-264 (Μάρτ. 1922 Φεβρ. 1923) 1-62 : 265-276 (Μάρτ. 1923 Φεβρ. 1924) 1-70 - : 277-290 (Μάρτ. 1924 Νοέμ. 1926) 1-78 Μηνιαίο 15

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΘ (1907-1910, 1913-1915), ΒΒ (1907-1926), ΒΒ, ΔΒΘ (1901-1917 πλην 1905. 1917-1920 έως το τχ. 230 και πλην των τχ. 200-201, 208-209, 214-219, 221-228), ΕΒΕ (1901-1919), Εθνική Πινακοθήκη (1907-1921), ΕΛΙΑ (1907-1920. Τεύχη 235-236, Σεπτ.-Οκτ. 1920 και 265-273, Μάρτ.-Νοέμ. 1923) 1. «Η δεκαετηρίς της Πινακοθήκης» [οι ομιλίες του Θάνου Τζαβέλλα, του Πολ. Δημητρακόπουλου, της Ευγενίας Ζωγράφου και του διευθυντή Δ.Ι. Καλογερόπουλου με τίτλο «Αναμνήσεις δεκαετίας»], περ. Πινακοθήκη,, 26-37. 2. «Η δεκαετηρίς της Πινακοθήκης εις τον Παρνασσόν», [οι ομιλίες του Πολ. Δημητρακόπουλου και της Ευγ. Ζωγράφου], περ. Ελληνική Επιθεώρησις, τχ. 41 (Μάρτ. 1911) 1256-9 και τχ. 42 (Απρ. 1911) 1274-1276. 3. ΔΙΚ [=Δ.Ι.Καλογερόπουλος], «Αναμνήσεις», περ. Νέον Πνεύμα,, 177-9. 4. Μυρσίνη, «Δέκα χρόνια», περ. Πινακοθήκη,, 56-8. 5. Ν. Σ. Λιβαδάς, «Η εικοσαετηρίς της Πινακοθήκης», περ. Πινακοθήκη,, 1-4. 6. Δ. Ι. Καλογερόπουλος, «Αναμνήσεις δημοσιογραφικής ζωής», ό.π., σ. 5-8. 7. Σπ. Δε Βιάζης, «Μια εικοσαετία», ό.π., σ. 8-9. 8. Ν. Ζίας, «Τα περιοδικά των εικαστικών τεχνών 1900-1962», περ. Νέα Εστία, 72 (1962) 1355 κ.ε. :, 73-87. Ψηφιοποίηση: Πλειάς Υπότιτλος: Οι δύο αναγραφόμενοι υπότιτλοι απαντούν ατάκτως με διάφορες παραλλαγές, οι οποίες ό- μως δεν υποδηλώνουν καμιά αλλαγή στον χαρακτήρα του περιοδικού. Το μόνον αξιοσημείωτον είναι ότι η ένδειξη «φιλολογία» ή «φιλολογικό» περιοδικό απαντά σποραδικά και σε προηγούμενα τεύχη, στα εξής: 2, 75-79, 84, 90. Μέγεθος: Σε κάθε τόμο προηγούνται συνήθως 2-4 σελίδες, με τα περιεχόμενα του τόμου, καταταγμένα ειδολογικά. Περιοδικότητα: Τυπικά παραμένει μηνιαία ώς το τέλος, όμως από το 1917, προκειμένου να παραμείνει σταθερή η τιμή του τεύχους και της συνδρομής, εκδίδονται συχνά διπλά, τριπλά κτλ. τεύχη, χωρίς συνάμα ν αυξηθούν οι σελίδες. Μάλιστα, στα πέντε τελευταία έτη εκδόθηκαν συνολικά 16 ολιγοσέλιδα τεύχη. ΝΥΚΤΕΡΙΣ Εβδομαδιαία θεατρική εφημερίς (φ. 1, 3 κ.ε.) Εβδομαδιαίον θεατρικοσατιρικόν φύλλον (φ. 2) ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ Κ. Γ. Μιχαλόπουλος ΔΙΕΘΥΝΤΗΣ Κ. Γ. Μιχαλόπουλος ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Τσαμαδού 10 ΔΙΑΡΚΕΙΑ 27 Μαΐου 1901 7 Ιουλίου 1902 ΜΕΓΕΘΟΣ 41 τετρασέλιδα φύλλα Εβδομαδιαίο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΕΛΙΑ, ΛΠ, ΓΖ (φ. 8-9) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :, 88-89. 16

ΥΠΟΤΙΤΛΟ Σ ΕΚΔΟΤΕΣ ΙΔΡΥΤΕΣ ΔΙΕΘΥΝΤΗ Σ ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ο ΔΙΟΝΥΣΟΣ Περιοδικόν (μόνιμος υπότιτλος Το μεγαλύτερον περιοδικόν της Aνατολής (τχ. 2-7, στο εσώφ.) Μποέμ [=Μ. Χατζόπουλος] Γιάνης Α. Καμπύσης Μποέμ [=Μ. Χατζόπουλος] Γιάνης Α. Καμπύσης (τχ. 6 κ.εξ.) Μ. Χατζόπουλος (τχ. 6 κ.εξ.) Αθήνα ΔΙΑΡΚΕΙΑ 20 Ιουλίου 1901 20 Απριλίου 1902 ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-5 (20 Ιουλ. 20 Νοεμ. 1901) 1-408 : 6-10 (20 Δεκ. 1901 20 Απρ. 1902) 1-316 Μηνιαίο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΑΠΘ, ΒΒ, ΔΒΘ (με εξώφυλλα), ΕΒΕ, ΕΛΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Χ. Λ. Καράογλου, Ο Διόνυσος (1901-1902), Αθήνα, Διάττων, 1992, (Περιοδικά λόγου και τέχνης, 1), όπου βιβλιογραφία και ευρετήρια. 2. Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης, Η συνειδοποίηση του ελληνισμού ως «νιτσεϊσμός». Τα περιοδικά «Τέχνη» και «Διόνυσος». Μελέτη, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Νέας Πορείας, 1993. 3. Παν. Μουλλάς, «Ιδεαλισμός και κριτική: μερικές οριοθετήσεις» στον τόμο Όψεις της λαϊκής και της λόγιας νεοελληνικής λογοτεχνίας. 5η Επιστημονική Συνάντηση, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., 1994 (Επετηρίδα Τμήματος Φιλολογίας, Παράρτημα 5), σ. 62-66. :, 90-94. Ανατυπώθηκε από το Ε.Λ.Ι.Α. το 1981. ΜΟΤΟ & ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ & ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΟΡΜΙΞ Δεκαπενθήμερος μουσική εφημερίς Μουσική εφημερίς εικονογραφημένη (πε ) Εν κυμβάλοις χείλεσιν αγνοίς, μουσική τε καρδίας φόρμιγγι... (Κοσμάς ο Ο ) ( 18 όδου) Ιωάννης Θ. Τσώκλης Ιωάννης Θ. Τσώκλης (περ. Β, 1 ) Αρχιεπίσκοπος Ζακύνθου Διονύσιος, Κ. Ψάχος, Νικ. Κανακά (, 1-12) ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Πραξιτέλους 32 ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 1 1901 31 Ιανουαρίου 1904 : 15 1905 30 Ιουνίου 1912 ΜΕΓΕΘΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ : : 1-24 (1 Οκτ. 1901 15 Σεπτ. 1902) : 1-18 (15 Ιαν. 1903 31 Ιαν. 1904) : / - / (15 1905 30 Ιουν. 1912) Εκδίδονται 24 τεύχη ετησίως με 8 σελίδες συνήθως ή, σπανίως, με 4 ή 12. Δεκαπενθήμερο ΑΠΘ (μουσικά παραρτήματα), ΒΒ (μουσικά παραρτήματα), ΕΒΕ 17

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καίτη Ρωμανού, Εθνικής μουσικής περιήγησις (1910-1912). Ελληνικά μουσικά περιοδικά ως πηγή έρευνας της ιστορίας της νεοελληνικής μουσικής, Κουλτούρα, 1996, Μέρις I, σ. 17-21, Μέρος II, σ. 426-567, όπου σύνοψη των περιεχομένων του περιοδικού και των μουσικών παραρτημάτων. :, 95-98., 506 Περιοδικότητα: Συχνά κυκλοφορεί μία φορά το μήνα με διπλά τεύχη. ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΦΥΛΛΙΣ Δεκαπενθήμερος φιλολογική έκδοσις (εξώφ.) Δεκαπενθήμερος φιλολογική επιθεώρησις (προμετωπίδα). Περιοδικόν δεκαπενθήμερον εικονογραφημένον Περιοδικόν φιλολογικόν, καλλιτεχνι (,12) Ευάγγ. Π. Κεφαλάς Αθήνα, Σολωμού 17 (τχ. 1-24, 28-40) Αιόλου 139 (τχ. 25-27) Καποδιστρίου 51 (από τχ. 41) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 15 Δεκεμβρίου 1901 Δεκέμβριος 1904 ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-24 (15 Δεκ. 1901 1 Δεκ. 1902) σ. 8 έκαστο Έτος Β : 25-47 (15 Δεκ. 1902 1 Δεκ. 1903) 1-220 : 1-12 (Ιαν. Δεκ. 1904) 1-272 ( ) ( ) ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΒΒ ( - ), ( ), ( - ), ( - ), ( 1-25) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Έντυπη έκδοση:, 99-102. 18

1902 ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΟΣ Μηνιαίον καλλιτεχνικόν, φιλολογικόν, επιστημονικόν εικονογραφημένον περιοδικόν Ερρ. Καβαλλιεράτος Μιλτ. Ι. Δασκαλάκης ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Σταδίου 43 ΔΙΑΡΚΕΙΑ Μάρτιος 1902 Μάιος 1903 ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-12 (Μάρτ. 1902 Φεβρ. 1903) 1-410 : 1 ( 1903) 411-442 Μηνιαίο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΕΒΕ, ΒΒ, ΓΕΝΝ. (πλην του τχ. Β1), ΔΒΘ, ΕΛΙΑ, ΛΠ (πλην του τχ. Β1) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Έντυπη έκδοση:, 103-105. ΝΕΑ ΤΕΧΝΗ Καλλιτεχνία - Φιλολογία (στην προμετωπίδα) Περιοδικόν εκδιδόμενον τρις του μηνός. Φιλολογία - Καλλιτεχνία - Ποίησις Δημήτριος Πίππης ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα, Προαστείου 51 ΔΙΑΡΚΕΙΑ 6 Ιουλίου 1902 ΜΕΓΕΘΟΣ τχ. 1 (6 Ιουλ. 1902) 1-8 Δεκαήμερο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΙΑ :, 106 ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΥΡΑ Φιλολογικόν περιοδικόν δεκαπενθήμερον Μίμης Παπαντώνης Αθήνα, Βενιζέλου 3 (Πλατεία Μητροπόλεως) ΔΙΑΡΚΕΙΑ [1/14 Οκτωβρίου 1902] 1/14 Φεβρουαρίου 1903 τχ. 1-9 ([1/14 Οκτ. 1902] 1/14 Φεβρ. 1903) σ. 8 έκαστο Δεκαπενθήμερο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΕΛΙΑ (τχ. 4, 5, 9) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :, 107. ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΖΩΗ Μηνιαίον φιλολογικόν περιοδικόν (1902-1903) Μηνιαία φιλολογική επιθεώρησις (τχ. 1, 1909) Φιλολογική επιθεώρηση (τχ. 1-3, 1909) Τετράδια φιλολογικά (τχ. 4, 1909) Λογοτεχνικό περιοδικό (τχ. 1, 1920) Απόστολος Μελαχρινός 19

& ΓΕΝ. ΑΝΤΙΠΡΟΣ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ Απόστολος Μελαχρινός Νικ. Μελαχρινός ΤΑΜΙΑΣ Νίκος Σαντοριναίος (τχ. 1-5, 1920) Γ. Ροντάκης (τχ. 9-12, 1921) ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Τρ. Φούφας (τχ. 1-2, 1921) Γ. Βλαστός (τχ. 9-12, 1921) ΤΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Αθήνα (1902-1903) Πόλη (1909, 1911, 1920-1922) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 30 Νοεμβρίου 1902 Ιούνιος 1903 Φεβρουάριος Ιούλιος 1909 Μάρτιος 1911 Αύγουστος 1920 Μάρτιος 1922 ΜΕΓΕΘΟΣ : 1-2 (1902 1903) 1-40 : 1-4 (1909) 1-128 Σε : 1 (1911) 1-32 : 1-5 (Αύγ. Δεκ. 1920) 1-220 : 1-12 (Ιαν. Δεκ. 1921) 1-320 : 1 ( Μάρτ. 1922) 1-48 Μηνιαίο Τριμηνιαίο (1909) Διμηνιαίο (τχ. 9-12, 1921) ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΒΒ (ελλ.), ΓΕΝ. (ελλ.), ΔΒΘ (1920-21), ΕΒΕ (ελλ.), ΕΛΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγορή Γκρέκου, Ζωή (1902-1922), Αθήνα, Διάττων, 1993 (Περιοδικά λόγου και τέχνης, 3), όπου βιβλιογραφία και ευρετήρια. :, 108-111. 20