«Ανάπτυξη Ολοκληρωµένων Εκπαιδευτικών Πακέτων»

Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Λογισµικού και Ολοκληρωµένων Εκπαιδευτικών Πακέτων για τα Ελληνικά σχολεία της Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης & ιάθεση Προϊόντων Εκπαιδευτικού Λογισµικού στα Σχολεία «Ανάπτυξη Ολοκληρωµένων Εκπαιδευτικών Πακέτων»

Ανάδοχος Φορέας Έργου ΕΝΩΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Γιαννακουδάκης Ανδρέας, Αναπλ. Καθηγητής Α.Π.Θ. Κουσαθανά Μαργαρίτα, Β βάθµια εκπαίδευση Μπεκιάρης Νικόλαος, Β βάθµια εκπαίδευση Σιγάλας Μιχάλης, Αναπλ. Καθηγητής Α.Π.Θ. (Συντονιστής) Ναλµπάντης Κωνσταντίνος, Β βάθµια εκπαίδευση Σάλτα Αικατερίνη, Β βάθµια εκπαίδευση Τζουγκράκη Χρυσή, Καθηγήτρια Ε.Κ.Π.Α. Χαριστός Νικόλαος, ιδακτωρ Χηµείας, Α.Π.Θ. Οµάδα Ανάπτυξης του Έργου «Χηµικοί Υπολογισµοί Β» Συντονιστής έργου: Εκπαιδευτική οµάδα: Τεχνική οµάδα: Επιµέλεια: Υπεύθυνος/οι παρακολούθησης εκ µέρους του ΕΑ.ΙΤΥ: Σιγάλας Μιχάλης Γιαννακουδάκης Ανδρέας Κουσαθανά Μαργαρίτα Ναλµπάντης Κωνσταντίνος Σάλτα Αικατερίνη Σιγάλας Μιχάλης Τζουγκράκη Χρυσή Χαριστός Νικόλαος Μπεκιάρης Νικόλαος Σιγάλας Μιχάλης Σενιγάλιας Παύλος

Πρόλογος Αγαπητέ συνάδελφε, Το βιβλίο αυτό περιλαµβάνει οδηγίες για τη διδακτική εφαρµογή µιας σειράς εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων µε αξιοποίηση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας. Το κεντρικό θέµα όλων των δραστηριοτήτων είναι οι Χηµικοί Υπολογισµοί. Κάθε οµάδα δραστηριοτήτων επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριµένο αντικείµενο και αναφέρεται στη χρήση ενός λογισµικού Χηµείας ή λογισµικού γενικής χρήσης που υπάρχει ήδη στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του σχολείου, αλλά και λογισµικού που σχεδιάστηκε, αναπτύχθηκε και διατίθεται ειδικά για αυτές τις δραστηριότητες Για κάθε αντικείµενο στο Βιβλίο του µαθητή διατίθεται Φύλλο Εργασίας, Οδηγίες Χρήσης του Λογισµικού και Φύλλο Αξιολόγησης. Σε µερικές περιπτώσεις τα δύο πρώτα ενσωµατώνονται σε ένα Φύλλο Εργασίας και Αξιολόγησης. Η οµάδα δηµιουργίας ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. i

Περιεχόµενα Προσδιορισµός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών... 1 Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w... 5 Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v... 10 Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % v/v... 14 Επίδραση της θερµοκρασίας στη διαλυτότητα της σακχαρόζης στο νερό... 19 Νόµοι αερίων: Νόµος Boyle... 23 Νόµοι αερίων: Νόµος του Gay Lussac... 27 Νόµοι αερίων: Συνδυαστική εξίσωση αερίων... 31 Νόµοι αερίων: Καταστατική εξίσωση αερίων... 35 Αραίωση και ανάµιξη διαλυµάτων ισχυρών ηλεκτρολυτών... 39 Η ραδιοχρονολόγηση µε 14 C... 43 Σύνθεση και προσδιορισµός του ph διαλυµάτων αλάτων... 48 Ρυθµιστικά διαλύµατα... 56 Ογκοµέτρηση, Οξυµετρία Αλκαλιµετρία... 62 Περιεχόµενα του CD... 67 Οδηγίες χρήσης και εγκατάστασης λογισµικού... 71 ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. iii

Προσδιορισµός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών Προσδιορισµός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών Οδηγίες για τον καθηγητή Τάξη Μάθηµα Γνωστικό αντικείµενο: ιδακτική ενότητα Απαιτούµενος χρόνος B Γυµνασίου - A Λυκείου Χηµεία ιαλυτότητα στο νερό στερεών ουσιών ιαλύµατα Από το νερό στο άτοµο Βασικές έννοιες 2 διδακτικές ώρες Ειδικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι αυτών των δραστηριοτήτων είναι οι παρακάτω: Να µπορούν οι µαθητές/τριες να διατυπώνουν τον ορισµό της διαλυτότητας των ουσιών στο νερό. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να προσδιορίζουν πειραµατικά τη διαλυτότητα των ουσιών στο νερό. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να χαρακτηρίζουν ένα διάλυµα κορεσµένο ή ακόρεστο. Το σενάριο βασίζεται σε µια από τις προσοµοιώσεις εργαστηρίου που έχουν αναπτυχθεί από µέλη της οµάδας και περιλαµβάνονται στο CD-ROM «Ο Θαυµαστός κόσµος της Χηµείας» που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Ανάπτυξη υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού για το µάθηµα της Χηµείας Γυµνασίου» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Η επιλογή αυτή έγινε γιατί πιστεύουµε ότι σε τέτοιου είδους δραστηριότητες πρέπει να χρησιµοποιούνται απόλυτα εξειδικευµένα εκπαιδευτικά λογισµικά. Περιγραφή Ζητείται από τους µαθητές, αφού εξοικειωθούν µε τη χρήση του λογισµικού µε επίδειξη από τον καθηγητή, διερεύνηση του λογισµικού ή διάβασµα των οδηγιών, να Προσδιορίσουν της διαλυτότητας στερεών ουσιών στο νερό σε δεδοµένες συνθήκες. Να παρασκευάσουν διαλύµατα προσθέτοντας σε 100 g νερού συγκεκριµένη ποσότητα διαλυµένης ουσίας και κατόπιν να παρατηρήσουν αν διαλύθηκε όλη η διαλυµένη ουσία ή όχι. Κατόπιν να χαρακτηρίσουν τα διαλύµατα κορεσµένα ή ακόρεστα. στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Στη συνέχεια, στα πλαίσια µιας δεύτερης διδακτικής ώρας ζητείται από τους µαθητές να απαντήσουν στις ερωτήσεις ενός φύλλου αξιολόγησης χωρίς τη βοήθεια του λογισµικού. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 1

Προσδιορισµός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών Οδηγίες Α. Εισαγωγική δραστηριότητα Χωρίστε τους µαθητές σε ισάριθµες οµάδες, ανάλογα µε τον αριθµό των υπολογιστών που έχετε διαθέσιµους στο εργαστήριο. ώστε σε κάθε οµάδα µαθητών µια φωτοτυπία µε τις οδηγίες του λογισµικού (αρχείο «ιαλυτότητα_οδηγίες.pdf»). Β. Προσδιορισµός της διαλυτότητας στερεών ουσιών στο νερό σε δεδοµένες συνθήκες. Να προσδιορίσετε στο εικονικό εργαστήριο τις διαλυτότητες των παρακάτω ουσιών: 1. Αλάτι. 2. Υπερµαγγανικό κάλιο. Αποτελέσµατα Προσδιορισµός της διαλυτότητας στερεών ουσιών στο νερό ΟΥΣΙΑ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ (g ουσίας /100 g νερού) Αλάτι 36 Υπερµαγγανικό κάλιο 6 Προτρέψτε του µαθητές να εκτελούν το πείραµα και να µην επιβεβαιώνουν απλώς το αποτέλεσµά τους στον υπολογιστή. Γ. Κορεσµένα ή ακόρεστα διαλύµατα; Σε ποτήρι που περιέχει 100 g νερού προσθέστε τις παρακάτω ποσότητες θειικού χαλκού. Σε κάθε περίπτωση να προσδιορίσετε αν η υγρή φάση που προκύπτει µετά το πέρας της ανάδευσης αποτελεί κορεσµένο ή ακόρεστο διάλυµα. 1. Σε ποτήρι που περιέχει 100 g νερού προσθήκη 20 g θειικού χαλκού και ανάδευση. (1) 2. Σε ποτήρι που περιέχει 100 g νερού προσθήκη 40 g θειικού χαλκού και ανάδευση. (1) Οδηγίες Για κάθε διάλυµα 1. Προσθέστε στο ποτήρι 100 g νερό µε τη βοήθεια του υδροβολέα. 2. Τοποθετήστε την ύαλο στον ηλεκτρονικό ζυγό και προσθέστε την συνολική ποσότητα του θειικού χαλκού. (Στο 1 ο πείραµα 20 g και στο δεύτερο 40 g). 3. Αδειάστε το περιεχόµενο της υάλου στο ποτήρι και αναδέψτε µε την ράβδο. 4. Παρατηρήστε στο ποτήρι βρασµού αν µετά την ανάδευση παραµένει αδιάλυτο ίζηµα, αλλά και στον πίνακα του εικονικού εργαστηρίου αν η ποσότητα της ουσίας που χρησιµοποιήσατε διαλύθηκε όλη ή όχι. 5. Συµπληρώστε τα δεδοµένα του πειράµατος στον παρακάτω πίνακα. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 2

Προσδιορισµός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών Κορεσµένα ή ακόρεστα διαλύµατα; g ΟΥΣΙΑΣ g ΝΕΡΟΥ g ΟΥΣΙΑΣ ΠΟΥ ΙΑΛΥΘΗΚΑΝ ΚΟΡΕΣΜΕΝΟ/ ΑΚΟΡΕΣΤΟ Θειικός χαλκός (1) 20 100 20 Ακόρεστο Θειικός χαλκός (2) 40 100 33 Κορεσµένο ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ώστε σε κάθε µαθητή µια φωτοτυπία µε το φύλλο αξιολόγησης (αρχείο «ιαλυτότητα_φύλλο αξιολόγησης.pdf») και προτρέψτε τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Σηµαντικό ρόλο θα παίξει η φάση στην οποία οι µαθητές καλούνται να συζητήσουν τόσο για τις δυσκολίες που συνάντησαν όσο και για τις απαντήσεις που έδωσαν στα ερωτήµατα των δραστηριοτήτων. Σε αυτή τη φάση ο διδάσκων αναλαµβάνει το ρόλο του συντονιστή της συζήτησης, φροντίζει να παρακινεί τους µαθητές του και βοηθά ώστε να διατυπωθεί το επιστηµονικά αποδεκτό συµπέρασµα. Υπενθυµίζεται ότι οι διαλυτότητες στο νερό παρακάτω: των ουσιών που αφορούν οι ερωτήσεις είναι οι Ουσία Αλάτι (χλωριούχο νάτριο) Θειικός χαλκός Υπερµαγγανικό κάλιο ιαλυτότητα 36 g / 100 g νερού 33 g / 100 g νερού 6 g / 100 g νερού Απαντήσεις Ερώτηση ιαλυτότητα είναι η µέγιστη ποσότητα µιας ουσίας που µπορεί να διαλυθεί σε ορισµένη ποσότητα... Η διαλυτότητα µιας ουσίας στο νερό µετριέται σε g ουσίας ανά... νερού. Ο θειικός χαλκός διαλύεται περισσότερο από το αλάτι στο νερό. Η διαλυτότητα των στερεών ουσιών σε υγρούς διαλύτες συνήθως αυξάνεται µε την αύξηση της θερµοκρασίας. Η διαλυτότητα των αερίων ουσιών σε υγρούς διαλύτες αυξάνεται µε την αύξηση της θερµοκρασίας. Απάντηση διαλύτη διαλύµατος 100 g 1000 g Σωστό Λάθος Σωστό Λάθος Σωστό Λάθος ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 3

Προσδιορισµός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών Η διαλυτότητα των αερίων ουσιών σε υγρούς διαλύτες αυξάνεται µε την αύξηση της πίεσης. Ένα κορεσµένο διάλυµα χλωριούχου νατρίου (αλάτι) σε νερό περιέχει 300 g νερού. Ποια είναι η ποσότητα αλατιού που περιέχει; Ένα κορεσµένο διάλυµα θειικού χαλκού έχει µάζα 266g. Ο καθαρός θειικός χαλκός που περιέχει έχει µάζα Προσθέτουµε 28 g θειικού χαλκού σε 100 ml νερού και αναδεύουµε καλά. Η υγρή φάση που προκύπτει µετά το πέρας της ανάδευσης είναι. διάλυµα. Ένα κορεσµένο διάλυµα υπερµαγγανικού καλίου περιέχει 24 g καθαρό υπερµαγγανικό κάλιο. Τότε η συνολική µάζα του διαλύµατος θα είναι: Σωστό Λάθος 36 108 100 166 g 200 g 66 g Κορεσµένο Ακόρεστο 124 g 400 g 424 g ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 4

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w Οδηγίες για τον καθηγητή Τάξη Μάθηµα Γνωστικό αντικείµενο: ιδακτική ενότητα Απαιτούµενος χρόνος B Γυµνασίου - A Λυκείου Χηµεία Περιεκτικότητα διαλυµάτων w/w ιαλύµατα Από το νερό στο άτοµο Βασικές έννοιες 2 διδακτικές ώρες Ειδικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι αυτών των δραστηριοτήτων είναι οι παρακάτω: Να µπορούν οι µαθητές/τριες να διακρίνουν το διαλύτη και τη διαλυµένη ουσία σε ένα διάλυµα Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την περιεκτικότητα διαλυµάτων % w/w. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την περιεκτικότητα % w/w. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να παρασκευάζουν ορισµένη ποσότητα διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/w. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την % w/w περιεκτικότητα διαλύµατος. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να λύνουν απλά προβλήµατα σχετικά µε τη σύσταση διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να λύνουν απλά προβλήµατα σχετικά µε την περιεκτικότητα % w/w ενός διαλύµατος που προκύπτει µετά την αραίωσή του (προσθήκη διαλύτη). Το σενάριο βασίζεται σε µια από τις προσοµοιώσεις εργαστηρίου που έχουν αναπτυχθεί από µέλη της οµάδας και περιλαµβάνονται στο CD-ROM «Ο Θαυµαστός κόσµος της Χηµείας» που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Ανάπτυξη υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού για το µάθηµα της Χηµείας Γυµνασίου» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Η επιλογή αυτή έγινε γιατί πιστεύουµε ότι σε τέτοιου είδους δραστηριότητες πρέπει να χρησιµοποιούνται απόλυτα εξειδικευµένα εκπαιδευτικά λογισµικά. Περιγραφή Ζητείται από τους µαθητές, αφού εξοικειωθούν µε τη χρήση του λογισµικού µε επίδειξη από τον καθηγητή, διερεύνηση του λογισµικού ή διάβασµα των οδηγιών, να Παρασκευάσουν διαλύµατα µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/w, αφού πρώτα υπολογίσουν τις απαιτούµενες ποσότητες διαλύτη και διαλυµένης ουσίας. Υπολογίσουν την περιεκτικότητα % w/w διαλυµάτων δοθέντων των ποσοτήτων διαλύτη και διαλυµένης ουσίας και στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατά τους µε τη βοήθεια του λογισµικού. Υπολογίσουν την περιεκτικότητα % w/w ενός διαλύµατος µετά από διαδοχικές αραιώσεις του και στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατά τους µε τη βοήθεια του λογισµικού. στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Στη συνέχεια, στα πλαίσια µιας δεύτερης διδακτικής ώρας ζητείται από τους µαθητές να απαντήσουν στις ερωτήσεις ενός φύλλου αξιολόγησης χωρίς τη βοήθεια του λογισµικού. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 5

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w Οδηγίες Α. Εισαγωγική δραστηριότητα Χωρίστε τους µαθητές σε ισάριθµες οµάδες, ανάλογα µε τον αριθµό των υπολογιστών που έχετε διαθέσιµους στο εργαστήριο. ώστε σε κάθε οµάδα µαθητών µια φωτοτυπία µε τις οδηγίες του λογισµικού (αρχείο ww_οδηγίες.pdf). Β. Παρασκευή διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/w Να παρασκευάσετε στο εικονικό εργαστήριο τα παρακάτω διαλύµατα: 1. 100 g υδατικού διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 8 % w/w. 2. 60 g υδατικού διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 5 % w/w. 3. 80 g υδατικού διαλύµατος θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 20 % w/w. Αποτελέσµατα Παρασκευή διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/w ΙΑΛΥΜΑ g ΙΑΛΥΤΗ g ΙΑΛΥΜΕΝΗΣ ΟΥΣΙΑΣ 100 g διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 8 % w/w (1) 92 8 60 g διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 5 % w/w (2) 57 3 80 g διαλύµατος θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 20 % w/w (3) 64 16 Προτρέψτε του µαθητές να εκτελούν το πείραµα και να µην επιβεβαιώνουν απλώς το αποτέλεσµά τους στον υπολογιστή. Γ. Υπολογισµός περιεκτικότητας % w/w διαλυµάτων Να υπολογίσετε την % w/w περιεκτικότητα των υδατικών διαλυµάτων που παρασκευάζονται από την ανάµιξη 1. 6 g ζάχαρης και 30 g νερού. 2. 5 g αλατιού και 40 g νερού. 3. 3 g θειικού χαλκού και 50 g νερού. Αποτελέσµατα Υπολογισµός περιεκτικότητας % w/w διαλυµάτων ΙΑΛΥΜΑ g ΟΥΣΙΑΣ g ΙΑΛΥΤΗ g ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ % w/w ιάλυµα ζάχαρης (1) 6 30 36 16.7 ιάλυµα αλατιού (2) 5 40 45 11.1 ιάλυµα θειικού χαλκού (3) 3 50 53 5.7 ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 6

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w. Παρασκευή διαλύµατος µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/w και διαδοχικές αραιώσεις του (προσθήκες διαλύτη) 1. Να παρασκευάσετε στο εικονικό εργαστήριο ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης ( 1) διαλύοντας 4 g ζάχαρης σε 21 g νερού. 2. Να υπολογίσετε την περιεκτικότητα % w/w του διαλύµατος που προκύπτει ( 2) αν στο προηγούµενο διάλυµα ( 1) προσθέσουµε άλλα 25 g νερού. 3. Να υπολογίσετε την περιεκτικότητα % w/w του διαλύµατος που προκύπτει ( 3) αν στο προηγούµενο διάλυµα ( 2) προσθέσουµε άλλα 50 g νερού. Αποτελέσµατα Παρασκευή διαλύµατος µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/w και διαδοχικές αραιώσεις του (προσθήκες διαλύτη) ΙΑΛΥΜΑ g ΟΥΣΙΑΣ g ΙΑΛΥΤΗ g ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ % w/w Αρχικό διάλυµα ( 1) 4 21 25 16 Μετά την προσθήκη 25 g νερού ( 2) 4 46 50 8 Μετά την προσθήκη άλλων 50 g νερού ( 3) 4 96 100 4 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ώστε σε κάθε µαθητή µια φωτοτυπία µε το φύλλο αξιολόγησης (αρχείο «ww_φύλλο αξιολόγησης.pdf»)) και προτρέψτε τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Σηµαντικό ρόλο θα παίξει η φάση στην οποία οι µαθητές καλούνται να συζητήσουν τόσο για τις δυσκολίες που συνάντησαν όσο και για τις απαντήσεις που έδωσαν στα ερωτήµατα των δραστηριοτήτων. Σε αυτή τη φάση ο διδάσκων αναλαµβάνει το ρόλο του συντονιστή της συζήτησης, φροντίζει να παρακινεί τους µαθητές του και βοηθά ώστε να διατυπωθεί το επιστηµονικά αποδεκτό συµπέρασµα. Απαντήσεις Ερώτηση Αν m είναι η µάζα της διαλυµένης ουσίας και Μ η µάζα του διαλύτη, η µάζα του διαλύµατος, M δ, είναι ίση µε... Ένα διάλυµα µε περιεκτικότητα 5 % w/w περιέχει 5 g διαλυµένης ουσίας ανά 100 g... Αν m είναι η µάζα της διαλυµένης ουσίας, Μ η µάζα του διαλύτη και M δ η µάζα του διαλύµατος, η περιεκτικότητα του διαλύµατος ( χ % w/w) είναι... Απάντηση m M m+m διαλύτη διαλύµατος χ %=(m/m δ )x100% χ %=(m/m)x100% χ %=(m/m δ )% ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 7

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης που περιέχει 50 g ζάχαρης και 450 g νερού έχει περιεκτικότητα % w/w ίση µε... Η µάζα ενός υδατικού διαλύµατος αλατιού που περιέχει 5 g αλατιού και 45 g νερού είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης µε περιεκτικότητα 25 % w/w πόση µάζα νερού περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα θειικού χαλκού ζυγίζει 80 g και περιέχει 4 g θειικό χαλκό. Η περιεκτικότητά του % w/w είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης ζυγίζει 600 g και περιέχει 50 g ζάχαρη. Πόση µάζα νερού περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 20 % w/w περιέχει 50 g αλάτι. Η µάζα του διαλύµατος είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 10 % w/w περιέχει 2 g αλάτι. Η µάζα του νερού είναι ίση µε... Σε 40 g υδατικού διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 10 % w/w προσθέτουµε 60 g νερό. Ποια είναι η περιεκτικότητα % w/w του διαλύµατος που προκύπτει; Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης ζυγίζει 60 g και περιέχει 45 g νερό. Η περιεκτικότητα % w/w είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης ζυγίζει 30 g και περιέχει 20 g νερό. Η µάζα της ζάχαρης που περιέχει είναι ίση µε... 5 % 10 % 15 % 45 g 50 g 55 g 75 g 100 g εν υπολογίζεται 4 % 5 % 8 % 550 g 600 g 650 g 200 g 250 g εν υπολογίζεται 18 g 20 g εν υπολογίζεται 4 % 6 % 12 % 25 % 30 % 45 % 5 g 10 g 15 g ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 8

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/w Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 30 % w/w πόση µάζα αλατιού περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 30 % w/w περιέχει 200 g νερό. Η µάζα του διαλύµατος είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 14 % w/w περιέχει 21,5 g νερό. Η µάζα του αλατιού που περιέχει είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 5 % w/w πόση µάζα θειικού χαλκού περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης µε περιεκτικότητα 5 % w/w έχει µάζα 200 g. Ποια είναι η µάζα της ζάχαρης που περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης µε περιεκτικότητα 4 % w/w έχει µάζα 150 g. Ποια είναι η µάζα του νερού που περιέχει; Για την παρασκευή ενός διαλύµατος µε συγκεκριµένη µάζα M δ και περιεκτικότητα % w/w απαιτείται υπολογισµός της µάζας της διαλυµένης ουσίας, προσθήκη αυτής στο δοχείο και προσθήκη νερού µέχρις η µάζα του διαλύµατος να γίνει M δ. Για την παρασκευή ενός διαλύµατος µε συγκεκριµένη µάζα M δ και περιεκτικότητα % w/w, µπορούµε να υπολογίσουµε τη µάζα της διαλυµένης ουσίας και τη µάζα του διαλύτη και να τα αναµίξουµε. 15 g 30 g εν υπολογίζεται 230 g 285 g 290 g 2,5 g 3,5 g 7,0 g 5 g 10 g εν υπολογίζεται 5 g 10 g 20 g 144 g 146 g 148 g Σωστό Λάθος Σωστό Λάθος ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 9

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v Τάξη Μάθηµα Γνωστικό αντικείµενο: ιδακτική ενότητα Απαιτούµενος χρόνος B Γυµνασίου - A Λυκείου Χηµεία Περιεκτικότητα διαλυµάτων w/v ιαλύµατα Από το νερό στο άτοµο Βασικές έννοιες 2 διδακτικες ώρες Ειδικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι αυτών των δραστηριοτήτων είναι οι παρακάτω: Να µπορούν οι µαθητές/τριες να διακρίνουν το διαλύτη και τη διαλυµένη ουσία σε ένα διάλυµα Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την περιεκτικότητα % w/v. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να παρασκευάζουν διαλύµατα µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/v. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την % w/v περιεκτικότητα διαλύµατος. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να λύνουν απλά προβλήµατα σχετικά µε τη σύσταση διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να λύνουν απλά προβλήµατα σχετικά µε την περιεκτικότητα % w/v ενός διαλύµατος που προκύπτει µετά την αραίωσή του, (προσθήκη διαλύτη). Το σενάριο βασίζεται σε µια από τις προσοµοιώσεις εργαστηρίου που έχουν αναπτυχθεί από µέλη της οµάδας και περιλαµβάνονται στο CD-ROM «Ο Θαυµαστός κόσµος της Χηµείας» που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Ανάπτυξη υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού για το µάθηµα της Χηµείας Γυµνασίου» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Η επιλογή αυτή έγινε γιατί πιστεύουµε ότι σε τέτοιου είδους δραστηριότητες πρέπει να χρησιµοποιούνται απόλυτα εξειδικευµένα εκπαιδευτικά λογισµικά. Περιγραφή Ζητείται από τους µαθητές, αφού εξοικειωθούν µε τη χρήση του λογισµικού µε επίδειξη από τον καθηγητή, διερεύνηση του λογισµικού ή διάβασµα των οδηγιών, να Παρασκευάσουν διαλύµατα µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/v, αφού πρώτα υπολογίσουν την απαιτούµενη ποσότητα διαλυµένης ουσίας. Υπολογίσουν την περιεκτικότητα % w/v διαλυµάτων δοθέντων των ποσοτήτων διαλυµένης ουσίας και διαλύµατος και στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατά τους µε τη βοήθεια του λογισµικού. Υπολογίσουν την περιεκτικότητα % w/v ενός διαλύµατος µετά από διαδοχικές αραιώσεις του και στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατά τους µε τη βοήθεια του λογισµικού. στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Στη συνέχεια, στα πλαίσια µιας δεύτερης διδακτικής ώρας ζητείται από τους µαθητές να απαντήσουν στις ερωτήσεις ενός φύλλου αξιολόγησης χωρίς τη βοήθεια του λογισµικού. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 10

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v Οδηγίες Α. Εισαγωγική δραστηριότητα Χωρίστε τους µαθητές σε ισάριθµες οµάδες, ανάλογα µε τον αριθµό των υπολογιστών που έχετε διαθέσιµους στο εργαστήριο. ώστε σε κάθε οµάδα µαθητών µια φωτοτυπία µε τις οδηγίες του λογισµικού (αρχείο wv_οδηγίες.pdf ). Β. Παρασκευή διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/v Να παρασκευάσετε στο εικονικό εργαστήριο τα παρακάτω διαλύµατα: 100 ml υδατικού διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 5 % w/v. 50 ml υδατικού διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 6 % w/v. 100 ml υδατικού διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 10 % w/v. 60 ml υδατικού διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 5 % w/v. 100 ml υδατικού διαλύµατος θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 5 % w/v. 80 ml υδατικού διαλύµατος θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 5 % w/v. Αποτελέσµατα Παρασκευή διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/v ΙΑΛΥΜΑ g ΙΑΛΥΜΕΝΗΣ ΟΥΣΙΑΣ 100 ml διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 5 % w/v 5 50 ml διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 6 % w/v 3 100 ml διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 10 % w/v 10 60 ml διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 5 % w/v 3 100 ml διαλύµατος θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 5 % w/v 80 ml διαλύµατος θειικού χαλκού µε περιεκτικότητα 5 % w/v 5 4 Προτρέψτε του µαθητές να εκτελούν το πείραµα και να µην επιβεβαιώνουν απλώς το αποτέλεσµά τους στον υπολογιστή. Γ. Υπολογισµός περιεκτικότητας % w/v διαλυµάτων Να παρασκευάσετε στο εικονικό εργαστήριο και να υπολογίσετε την % w/v περιεκτικότητα των υδατικών διαλυµάτων που παρασκευάζονται από την ανάµιξη 1. 6 g ζάχαρης και τόσο νερό, ώστε ο συνολικός όγκος διαλύµατος να είναι 30 ml. 2. 5 g αλατιού και τόσο νερό, ώστε ο συνολικός όγκος διαλύµατος να είναι 40 ml. 3. 3 g θειικού χαλκού και τόσο νερό, ώστε ο συνολικός όγκος διαλύµατος να είναι 50 ml. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 11

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v Αποτελέσµατα Υπολογισµός περιεκτικότητας % w/v διαλυµάτων ΙΑΛΥΜΑ g ΟΥΣΙΑΣ ml ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ % w/v ιάλυµα ζάχαρης (1) 6 30 20 ιάλυµα αλατιού (2) 5 40 12,5 ιάλυµα θειικού χαλκού (3) 3 50 6. Παρασκευή διαλύµατος µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/v και υπολογισµός της νέας περιεκτικότητας που προκύπτει µε διαδοχικές αραιώσεις (προσθήκη διαλύτη). 1. Παρασκευάστε 25 ml υδατικού διαλύµατος αλατιού µε περιεκτικότητα 20 % w/v προσθέτοντας 5 g αλατιού και νερό µέχρις ότου ο όγκος του διαλύµατος να γίνει ίσος µε 25 ml. ( 1) 2. Προσθέστε στο διάλυµα ( 1) νερό µέχρις ότου ο όγκος του διαλύµατος να γίνει ίσος µε 50 ml, αναδέψτε και σηµειώστε στον πίνακα τον όγκο του διαλύµατος και την νέα περιεκτικότητα % w/v του διαλύµατος. ( 2) 3. Προσθέστε στο διάλυµα ( 2) νερό µέχρις ότου ο όγκος του διαλύµατος να γίνει ίσος µε 100 ml, αναδέψτε και σηµειώστε στον πίνακα τον όγκο του διαλύµατος και την νέα περιεκτικότητα % w/v του διαλύµατος. ( 3) Αποτελέσµατα Παρασκευή διαλύµατος µε δοσµένη περιεκτικότητα % w/v και υπολογισµός της νέας περιεκτικότητας που προκύπτει µε διαδοχικές αραιώσεις (προσθήκη διαλύτη). ΙΑΛΥΜΑ g ΟΥΣΙΑΣ ml ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ % w/v Αρχικό διάλυµα ( 1) 5 25 20 Μετά την προσθήκη 25 ml νερού ( 2) 5 50 10 Μετά την προσθήκη άλλων 50 ml νερού ( 3) 5 100 5 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ώστε σε κάθε µαθητή µια φωτοτυπία µε το φύλλο αξιολόγησης (αρχείο wv_φύλλο αξιολόγησης.pdf )) και προτρέψτε τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Σηµαντικό ρόλο θα παίξει η φάση στην οποία οι µαθητές καλούνται να συζητήσουν τόσο για τις δυσκολίες που συνάντησαν όσο και για τις απαντήσεις που έδωσαν στα ερωτήµατα των δραστηριοτήτων. Σε αυτή τη φάση ο διδάσκων αναλαµβάνει το ρόλο του συντονιστή της συζήτησης, φροντίζει να παρακινεί τους µαθητές του και βοηθά ώστε να διατυπωθεί το επιστηµονικά αποδεκτό συµπέρασµα. Απαντήσεις Ερώτηση Ένα διάλυµα µε περιεκτικότητα 15 % w/v περιέχει 15 g διαλυµένης ουσίας στα 100 ml... Απάντηση διαλύτη διαλύµατος ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 12

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % w/v Αν m είναι η µάζα της διαλυµένης ουσίας και V ο όγκος του διαλύµατος, η περιεκτικότητα του διαλύµατος ( χ % w/v) είναι... Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης που περιέχει 50 g ζάχαρης σε 1000 ml διαλύµατος έχει περιεκτικότητα % w/v ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης µε περιεκτικότητα 25 % w/v πόσο όγκο νερού περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα θειικού χαλκού έχει όγκο 800 ml και περιέχει 32 g θειικό χαλκό. Η περιεκτικότητά του % w/v είναι ίση µε... Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 20 % w/v περιέχει 5 g αλάτι. Ο όγκος του διαλύµατος είναι ίσος µε... Σε 40 ml υδατικού διαλύµατος ζάχαρης µε περιεκτικότητα 10 % w/v προσθέτουµε νερό, ώστε ο τελικός όγκος του διαλύµατος να γίνει 80 ml. Ποια είναι η περιεκτικότητα % w/v του διαλύµατος που προκύπτει; Ένα υδατικό διάλυµα αλατιού µε περιεκτικότητα 15 % w/v πόση µάζα αλατιού περιέχει; Ένα υδατικό διάλυµα ζάχαρης µε περιεκτικότητα 5 % w/v έχει όγκο 300 ml. Ποια είναι η µάζα της ζάχαρης που περιέχει; Για την παρασκευή ενός διαλύµατος µε όγκο V και περιεκτικότητα % w/v απαιτείται υπολογισµός της µάζας της διαλυµένης ουσίας, προσθήκη αυτής στο δοχείο µέτρησης όγκου και προσθήκη νερού όγκου V. Για την παρασκευή ενός διαλύµατος µε όγκο V και περιεκτικότητα % w/v απαιτείται υπολογισµός της µάζας της διαλυµένης ουσίας, προσθήκη αυτής στο δοχείο µέτρησης όγκου και προσθήκη νερού µέχρις του συνολικού όγκου του διαλύµατος V. χ %=(m/v)% χ %=(m/v)/100% χ %=(m/v)x100% 5 % 10 % 20 %ι 75 ml 100 ml εν υπολογίζεται 4 % 8 % 16 % 20 ml 25 ml εν υπολογίζεται 5 % 10 % 20 % 15 g 30 g εν υπολογίζεται 10 g 15 g 30 g Σωστό Λάθος Σωστό Λάθος ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 13

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % v/v Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % v/v Οδηγίες για τον καθηγητή Τάξη Μάθηµα Γνωστικό αντικείµενο: ιδακτική ενότητα Απαιτούµενος χρόνος B Γυµνασίου - A Λυκείου Χηµεία Περιεκτικότητα διαλυµάτων v/v ιαλύµατα Από το νερό στο άτοµο Βασικές έννοιες 2 διδακτικές ώρες Ειδικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι αυτών των δραστηριοτήτων είναι οι παρακάτω: Να µπορούν οι µαθητές/τριες να διακρίνουν το διαλύτη και τη διαλυµένη ουσία σε ένα διάλυµα Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την περιεκτικότητα % v/v. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να παρασκευάζουν διαλύµατα µε δοσµένη περιεκτικότητα % v/v. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να ορίζουν την % v/v περιεκτικότητα διαλύµατος. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να λύνουν απλά προβλήµατα σχετικά µε τη σύσταση διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % v/v. Να µπορούν οι µαθητές/τριες να λύνουν απλά προβλήµατα σχετικά µε την περιεκτικότητα % v/v ενός διαλύµατος που προκύπτει µετά την αραίωσή του, (προσθήκη διαλύτη). Το σενάριο βασίζεται σε µια από τις προσοµοιώσεις εργαστηρίου που έχουν αναπτυχθεί από µέλη της οµάδας και περιλαµβάνονται στο CD-ROM «Ο Θαυµαστός κόσµος της Χηµείας» που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Ανάπτυξη υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού για το µάθηµα της Χηµείας Γυµνασίου» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Η επιλογή αυτή έγινε γιατί πιστεύουµε ότι σε τέτοιου είδους δραστηριότητες πρέπει να χρησιµοποιούνται απόλυτα εξειδικευµένα εκπαιδευτικά λογισµικά. Περιγραφή Ζητείται από τους µαθητές, αφού εξοικειωθούν µε τη χρήση του λογισµικού µε επίδειξη από τον καθηγητή, διερεύνηση του λογισµικού ή διάβασµα των οδηγιών, να Παρασκευάσουν διαλύµατα µε δοσµένη περιεκτικότητα % v/v, αφού πρώτα υπολογίσουν την απαιτούµενη ποσότητα διαλυµένης ουσίας. Υπολογίσουν την περιεκτικότητα % v/v διαλυµάτων δοθέντων των ποσοτήτων διαλυµένης ουσίας και διαλύµατος και στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατά τους µε τη βοήθεια του λογισµικού. Υπολογίσουν την περιεκτικότητα % v/v ενός διαλύµατος µετά από διαδοχικές αραιώσεις του και στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατά τους µε τη βοήθεια του λογισµικού. στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Στη συνέχεια, στα πλαίσια µιας δεύτερης διδακτικής ώρας ζητείται από τους µαθητές να απαντήσουν στις ερωτήσεις ενός φύλλου αξιολόγησης χωρίς τη βοήθεια του λογισµικού. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 14

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % v/v Οδηγίες Α. Εισαγωγική δραστηριότητα Χωρίστε τους µαθητές σε ισάριθµες οµάδες, ανάλογα µε τον αριθµό των υπολογιστών που έχετε διαθέσιµους στο εργαστήριο. ώστε σε κάθε οµάδα µαθητών µια φωτοτυπία µε τις οδηγίες του λογισµικού (αρχείο «vv_οδηγίες.pdf»). Β. Παρασκευή διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % v/v Να παρασκευάσετε στο εικονικό εργαστήριο τα παρακάτω διαλύµατα: 100 ml υδατικού διαλύµατος αιθανόλης µε περιεκτικότητα 10 % v/v. 50 ml υδατικού διαλύµατος αιθανόλης µε περιεκτικότητα 30 % v/v. 100 ml υδατικού διαλύµατος ακετόνης µε περιεκτικότητα 15 % v/v. 60 ml υδατικού διαλύµατος ακετόνης µε περιεκτικότητα 20 % v/v. Αποτελέσµατα Παρασκευή διαλυµάτων µε δοσµένη περιεκτικότητα % v/v ΙΑΛΥΜΑ ml ΙΑΛΥΜΕΝΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ml ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ 100 ml διαλύµατος αιθανόλης µε περιεκτικότητα 10 % v/v 50 ml διαλύµατος αιθανόλης µε περιεκτικότητα 30 % v/v 100 ml διαλύµατος ακετόνης µε περιεκτικότητα 15 % v/v 60 ml διαλύµατος ακετόνης µε περιεκτικότητα 20 % v/v 10 100 15 50 15 100 12 60 Προτρέψτε του µαθητές να εκτελούν το πείραµα και να µην επιβεβαιώνουν απλώς το αποτέλεσµά τους στον υπολογιστή. Γ. Υπολογισµός περιεκτικότητας % v/v διαλυµάτων Να υπολογίσετε την % v/v περιεκτικότητα των παρακάτω διαλυµάτων που παρασκευάζονται όπως παρακάτω και κατόπιν να τα παρασκευάσετε στο εικονικό εργαστήριο: 1. 10 ml αλκοόλης και προσθήκη νερού µέχρις ότου το διάλυµα να έχει όγκο 50 ml. (1) 2. 5 ml αλκοόλης και προσθήκη νερού µέχρις ότου το διάλυµα να έχει όγκο 50 ml. (2) 3. 20 ml ακετόνης και προσθήκη νερού µέχρις ότου το διάλυµα να έχει όγκο 80 ml. (3) 4. 15 ml ακετόνης και προσθήκη νερού µέχρις ότου το διάλυµα να έχει όγκο 70 ml. (4) Αποτελέσµατα ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 15

Παρασκευή διαλυµάτων µε περιεκτικότητα % v/v Υπολογισµός περιεκτικότητας % v/v διαλυµάτων ΙΑΛΥΜΑ ml ουσίας ml ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ % v/v ιάλυµα αλκοόλης (1) 10 50 20 ιάλυµα αλκοόλης (2) 5 50 10 ιάλυµα ακετόνης (3) 20 80 25 ιάλυµα ακετόνης (4) 15 70 21,43. Παρασκευή διαλύµατος µε δοσµένη περιεκτικότητα % v/v και υπολογισµός της νέας περιεκτικότητας που προκύπτει µε διαδοχικές αραιώσεις (προσθήκη διαλύτη). 1. Παρασκευάστε 50 ml υδατικού διαλύµατος ακετόνης µε περιεκτικότητα 30 % v/v προσθέτοντας 15 ml ακετόνης και νερό µέχρις όγκου διαλύµατος ίσου µε 50 ml. ( 1) 2. Προσθέστε στο διάλυµα 1 νερό µέχρις ο όγκος του διαλύµατος να γίνει 75 ml, αναδέψτε και σηµειώστε στον πίνακα τον όγκο του διαλύµατος και την νέα περιεκτικότητα % v/v του διαλύµατος. ( 2) 3. Προσθέστε στο διάλυµα 2 νερό µέχρις ο όγκος του διαλύµατος να γίνει 100 ml, αναδέψτε και σηµειώστε στον πίνακα τον όγκο του διαλύµατος και την νέα περιεκτικότητα % v/v του διαλύµατος. ( 3) Αποτελέσµατα Παρασκευή διαλύµατος µε δοσµένη περιεκτικότητα % v/v και υπολογισµός της νέας περιεκτικότητας που προκύπτει µε διαδοχικές αραιώσεις (προσθήκη διαλύτη). ΙΑΛΥΜΑ ml ΟΥΣΙΑΣ ml ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ % v/v Αρχικό διάλυµα ( 1) 15 50 30 Μετά την πρώτη προσθήκη νερού ( 2) 15 75 20 Μετά τη δεύτερη προσθήκη νερού ( 3) 15 100 15 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ώστε σε κάθε µαθητή µια φωτοτυπία µε το φύλλο αξιολόγησης (αρχείο «vv_φύλλο αξιολόγησης.pdf») και προτρέψτε τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις στα πλαίσια µιας διδακτικής ώρας. Σηµαντικό ρόλο θα παίξει η φάση στην οποία οι µαθητές καλούνται να συζητήσουν τόσο για τις δυσκολίες που συνάντησαν όσο και για τις απαντήσεις που έδωσαν στα ερωτήµατα των δραστηριοτήτων. Σε αυτή τη φάση ο διδάσκων αναλαµβάνει το ρόλο του συντονιστή της συζήτησης, φροντίζει να παρακινεί τους µαθητές του και βοηθά ώστε να διατυπωθεί το επιστηµονικά αποδεκτό συµπέρασµα. ΕΑ.ΙΤΥ / Υπ.Ε.Π.Θ. 16