Δειγματοληψίες ύδατος για την αναζήτηση μικροοργανισμών Κουρέας Μιχάλης Μηχανικός Περιβάλλοντος Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Σπουδαιότητα Η δειγματοληψία είναι εξίσου σημαντική με τη σωστή εκτέλεση των μικροβιολογικών εξετάσεων Διαδικασίες Επιλογή σημείων δειγματοληψίας Μέθοδος συλλογής του δείγματος Ταυτότητα δείγματος Μεταφορά του δείγματος στο εργαστήριο
Σκοπός Εξέταση νερού για να διαπιστωθεί η συμμόρφωση προς τις προδιαγραφές ποιότητας Επιβεβαίωση ή εξακρίβωση της πηγής μόλυνσης Χαρακτηρισμός της μόλυνσης και της έκτασής της (είδος, τοπική ή γενικευμένη) Περιπτώσεις Μέρος της διαδικασία εκτίμησης κινδύνου ενός συστήματος νερού (υψηλού κινδύνου κτλ.) Επαλήθευση των μέτρων ελέγχου που εφαρμόζονται σε συστήματα νερού Άμεση εφαρμογή μέτρων για την εξάλειψη της πηγής μόλυνσης
Προέλευση δειγμάτων Πόσιμο νερό Δίκτυο ύδρευσης Πηγές Πηγάδια Γεωτρήσεις Πηγές εμφιαλωτηρίων νερών Εργοστάσια εμφιάλωσης νερών Εμφιαλωμένα νερά (τελικό προϊόν)
Προέλευση δειγμάτων Νερά αναψυχής Νερά θαλασσίων περιοχών κολύμβησης (ακτών κολύμβησης) Νερά κολυμβητικών δεξαμενών (πισίνες) Νερά δεξαμενών υδρομάλαξης (spa) Νερά για αναζήτηση λεγεωνελλών Νερά για αναζήτηση παρασίτων Νερά για αναζήτηση ιών εντερικής προέλευσης
Μικροοργανισμοί που αναζητούνται Ολικός αριθμός μικροοργανισμών (ολική μεσόφιλη χλωρίδα) που αναπτύσσονται μετά από επώαση στους 22 ο C και 37 o C Κοπρανώδη κολοβακτηριοειδή, Escherichia coli Κοπρανώδεις στρεπτόκοκκοι (Εντερόκοκκοι) Ψευδομονάδες (Pseudomonas aeruginosa) Παθογόνοι σταφυλόκοκκοι (Staphylococcus aureus) Σαλμονέλλες
Λεγεωνέλλες, Μικροοργανισμοί που Θειοαναγωγικά κλωστηρίδια (Clostridium perfringens κτλ) Άλγες, Παράσιτα [κρυπτοσπορίδια (Cryptosporidium spp), λάμβλιες (Giardia lamblia) κτλ], Ιοί (νορο-ιοί, ιοί ηπατίτιδας Α κτλ), βακτηριοφάγοι κτλ. αναζητούνται
Απαιτούμενος Εξοπλισμός Αποστειρωμένες γυάλινες φιάλες του 0,5 ή του1,0 λίτρου Φύλλα αλουμινόχαρτου ή λαδόκολλας Αυτοκόλλητες ετικέτες Φορητά ισόθερμα δοχεία Παγοκύστες που έχουν προηγουμένως ψυχθεί ή καταψυχθεί
Όγκος δείγματος <5 κατηγορίες μικροοργανισμών -1000ml Νερό ακτών κολύμβησης- 500ml Κολυμβητικές δεξαμενές- 500ml (2 δείγματα) Αναζήτηση λεγιονελλών- 500-1000ml Αναζήτηση Σαλμονελλών- 1-5 lt
Όγκος δείγματος Μεγάλες ποσότητες νερού Για την αναζήτηση ιών, αμοιβάδων, των κρυπτοσποριδίων, λαμβλιών κ.τ.λ. είναι μερικές φορές απαραίτητη η εξέταση δεκάδων ή εκατοντάδων λίτρων νερού. Για την αποφυγή των δυσκολιών στη μεταφορά, στη διαχείριση, στην ψύξη και στην ανακίνηση τέτοιων ποσοτήτων νερού, επιβάλλεται να γίνεται επί τόπου ένα στάδιο διήθησης και συμπύκνωσης. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντλίες με αποστειρωμένες σωληνώσεις
Δελτίο Δειγματοληψίας Η ημερομηνία και η ώρα της δειγματοληψίας, Ο σκοπός της δειγματοληψίας, Το άτομο ή τα άτομα που έκαναν τη δειγματοληψία, Τα στοιχεία του κτηρίου, της θαλάσσιας περιοχής ή της δεξαμενής από όπου έγινε η δειγματοληψία, Το ακριβές σημείο της δειγματοληψίας, Οι παράμετροι που πρέπει να αναλυθούν, Εάντονερόχλωριώνεταιήόχι, Οι συνθήκες αποστολής του δείγματος στο Εργαστήριο (υπό ψύξη κ.τ.λ.), Μετράμε και καταγράφουμε τη θερμοκρασία, την πυκνότητα του ελεύθερου υπολειμματικού χλωρίου και το ph του νερού, εάν χρειάζονται, Παρατηρήσεις για φαινόμενα που θα μπορούσαν να επιδράσουν στη μικροβιολογική ποιότητα του νερού (κατάσταση θάλασσας, άνεμοι, βροχόπτωση κ.τ.λ.), Η ημερομηνία και η ώρα της άφιξης του δείγματος στο Εργαστήριο
Εξουδετέρωση Απολυμαντικών Η δράση των απολυμαντικών ουσιών πρέπει να σταματήσει μετά τη λήψη του δείγματος. Για την εξουδετέρωση του υπολειμματικού απολυμαντικού οι φιάλες πρέπει να περιέχουν θειοθειικό νατριο(να2s2o3) Για το πόσιμο νερό χρησιμοποιούμε 18 mg θειοθειικού νατρίου ανά 1 λίτρο νερού που θα συλλέξουμε. Για νερό από δεξαμενές κολύμβησης χρησιμοποιούμε 80 mg διαλύματος θειοθειικού νατρίου ανά 1 λίτρο νερού που θα συλλέξουμε. Na2S2O3 + 4HOCl + H2O > 2NaHSO4 + 4HCl Na2S2O3 + HOCl > Na2SO4 + S + HCl 2Na2S2O3 + HOCl > Na2S4O6 + NaCl + NaOH
Μεταφορά δειγμάτων Τα δείγματα πρέπει να μεταφέρονται υπό ψύξη (5oC ± 3oC) Δεν πρέπει να καταψύχονται (εκτός αν πρόκειται για ιούς). Για μικρό χρονικό διάστημα μεταφοράς (< 6 ώρες) είναι απαραίτητο να εξασφαλίσεται ότι η θερμοκρασία των δειγμάτων δεν θα ξεπεράσει την αρχική θερμοκρασία του δείγματος. Δεν είναι απαραίτητος ο έλεγχος και η καταγραφή των θερμοκρασιών των δειγμάτων που βρίσκονται στα ισόθερμα δοχεία στη διάρκεια μικρού χρονικού διαστήματος (< 6 ώρες). Πάντα πρέπει να ρυθμίζουμε τον αριθμό, τον όγκο και τη θέση των παγοκυψελών σύμφωνα με τον αριθμό των δειγμάτων, τον όγκο τους και την αρχική θερμοκρασία του νερού.
Εκπαίδευση Δειγματολήπτη Γνώση του μικροοργανισμού Τεχνική δειγματοληψίας υπό άσηπτες συνθήκες Βασικές γνώσεις εκτίμησης κινδύνου (συστημάτων και δειγματολήπτη) Δελτίο δειγματοληψίας Νομικό πλαίσιο
Οδηγίες Δειγματοληψίας Από βρύση του δικτύου ύδρευσης η από δεξαμενή πόσιμου νερού Χρήση φιαλών που περιέχουν διάλυμα θειοθειικού νατρίου Τοποθέτηση σήμανσης Σύνταξη δελτίου δειγματοληψίας εις διπλούν Αφαίρεση από τη βρύση κάθε επιπρόσθετου αντικειμένου (φίλτρα, γάζες κτλ) Απολύμανση του ρύγχους της βρύσης με φλόγιστρο
Οδηγίες Δειγματοληψίας Από βρύση του δικτύου ύδρευσης η από δεξαμενή πόσιμου νερού Άνοιγμα της βρύσης και ροή νερού επί 2-3 λεπτά Συλλογή νερού, αφήνοντας κενό (περίπου 10% του όγκου της φιάλης) Κλείσιμο της φιάλη και κάλυψη του πώματος με λαδόκολλα η αλουμινόχαρτο Τοποθέτηση του δείγματος στο ισόθερμο δοχείο και αποστολή στο εργαστήριο μαζί με το «Δελτίο Δειγματοληψίας» εις διπλούν
Οδηγίες Δειγματοληψίας Θαλασσινού νερού από ακτές κολύμβησης Χρήση φιαλών που ΔΕΝ περιέχουν διάλυμα θειοθειικού νατρίου Τοποθέτηση σήμανσης Σύνταξη δελτίου δειγματοληψίας εις διπλούν Λήψη δείγματος από περιοχή όπου το νερό έχει βάθος 1m περίπου Βύθιση της φιάλης με το στόμιο κάθετα προς την επιφάνεια του νερού σε βάθος 20-30cm και στροφή της φιάλης αντίθετα στη ροή
Οδηγίες Δειγματοληψίας Θαλασσινού νερού από ακτές κολύμβησης Δημιουργία τεχνητής ροής όταν δεν υπάρχει φυσική Συλλογή νερού, αφήνοντας κενό (περίπου 10% τουόγκουτης φιάλης) Κλείσιμο της φιάλη και κάλυψη του πώματος με λαδόκολλα η αλουμινόχαρτο Τοποθέτηση του δείγματος στο ισόθερμο δοχείο και αποστολή στο εργαστήριο μαζί με το «Δελτίο Δειγματοληψίας» εις διπλούν
Παρατηρήσεις- Θέσεις δειγματοληψίας Θαλασσινού νερού Περιοδικές δειγματοληψίες πριν και κατά τη διάρκεια της κολυμβητικής περιόδου (Μάιος- Οκτώβριος) Επιλογή κρίσιμων σημείων (π.χ. εκβολές αγωγών απόβλητων) Δειγματοληψίακατάτηνώραμέγιστης κολυμβητικής αιχμής Εξέταση της περιοχής για έλεγχο πιθανών πηγών ρύπανσης ανάντη της ακτής- καταγραφή στο δελτίο δειγματοληψίας
Δειγματοληψία για αναζήτηση Λεγιονελλών Μέσα ατομικής προστασίας δειγματολήπτη Σημεία δειγματοληψίας (δίκτυο ύδρευσης, πύργοι ψύξης, συστήματα κλιματισμού) «Άμεσο» και «μετά τη ροή» δείγμα Δειγματοληψία ζεστού και κρύου νερού Απαραίτητη η μέτρηση της θερμοκρασίας
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ