Ελένη Φτιάκα, Αθανάσιος Γαγάτσης, Ιλιάδα Ηλία, Μοδεστίνα Μοδέστου Η Σύγχρονη Εκπαιδευτική Έρευνα στην Κύπρο: Προτεραιότητες και Προοπτικές Πρακτικά ΙX Παγκύπριου Συνεδρίου Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 2-3 Ιουνίου 2006 Πανεπιστήµιο Κύπρου, Λευκωσία Συνδιοργάνωση Παιδαγωγική Εταιρεία Κύπρου Κυπριακός Όµιλος Ενιαίας Εκπαίδευσης (ΚΟΕΕ) Τµήµα Επιστηµών της Αγωγής, Πανεπιστήµιο Κύπρου i
Λευκωσία 2 3 Ιουνίου 2006. ΟΡΓΑΝΩΣΗ Επιστηµονική Επιτροπή Συνεδρίου Πρόεδρος: Γαγάτσης Αθανάσιος Μέλη Γεωργίου Στέλιος Κόκκοτας Παναγιώτης Κουτσελίνη Μαίρη Κυριακίδης Λεωνίδας Κωνσταντίνου Κωνσταντίνος Σιδέρη Αθηνά Τσαγγαρίδου Νίκη Τσιπλάκου Σταυρούλα Φτιάκα Ελένη Χρίστου Κωνσταντίνος Χρίστου Μιράντα Οργανωτική Επιτροπή Συνεδρίου Πρόεδρος: Φτιάκα Ελένη Μέλη Ζαρούνα Έλενα Ηλία Ιλιάδα Κουσιάππας Ανδρέας Κωνσταντίνου Κώστας Μοδέστου Μοδεστίνα Νικοδήµου Θεοδώρα Οικονοµίδου Όλγα Παλµύρη Νικολέττα Παπαδούρης Νικόλαος Σεργίου Θεοδώρα Τσούκκας Λουκάς ii
Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι, ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α Το διετές συνέδριο της Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου είναι η κορύφωση των δραστηριοτήτων της αρχαιότερης Παιδαγωγικής Εταιρείας στο νησί, που µε τη διακριτική της παρουσία έχει κατορθώσει τα τελευταία είκοσι σχεδόν χρόνια να ανεβάσει και να προβάλει σηµαντικά το επίπεδο της εκπαιδευτικής έρευνας στην Κύπρο. Αντίστοιχη εταιρειών όπως η BERA (British Educational Ρesearch Αssociation) και η AERA (American Educational Research Association) όπως βέβαια και η Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδας, τηρουµένων φυσικά των αναλογιών, η Παιδαγωγική Εταιρεία Κύπρου αγκάλιασε το Πανεπιστήµιο Κύπρου και το Τµήµα Επιστηµών Αγωγής από τη γέννησή του το 1992, και αγκαλιάστηκε από αυτό. Αυτός ο ευλογηµένος γάµος έχει δώσει ζωή σ αυτό που κρατάτε τώρα στα χέρια σας: ένα CD πέραν των 1100 σελίδων παιδαγωγικής έρευνας, µια συλλογή 90 επίλεκτων παιδαγωγικών άρθρων. ιότι αν το συνέδριο της Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου είναι η τακτική ευκαιρία που δίνεται σε ακαδηµαϊκούς, παιδαγωγούς και εκπαιδευτικούς από όλη την Κύπρο να απαντώνται και να δηµιουργούν δηµόσιο διάλογο και παιδαγωγική διαλεκτική κάθε δύο χρόνια, τα πρακτικά του συνεδρίου της εταιρείας που παράγονται ανελλιπώς και παραδίδονται σε δηµόσια κρίση πριν ακόµη από τη διεξαγωγή του συνεδρίου είναι, κατά την κρίση µου, η σηµαντικότερη συµβολή της Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου στην κυπριακή εκπαιδευτική έρευνα. Είναι αυτό που µένει για τους µελλοντικούς ερευνητές και ερευνήτριες όταν τα φώτα του συνεδρίου σβήνουν. Είναι κοντολογίς ένας καθρέφτης που αντανακλά the state of the art in Cyprus Paedagogical Research and Practice. Το εγχείρηµα είναι απαιτητικό και δύσκολο, και ως συνήθως απαιτεί σκληρή δουλειά από µια οµάδα αφανών ηρώων και ηρωίδων που βρίσκονται πίσω από τα ελάχιστα ονόµατα που αναγκαστικά προβάλλονται στα εξώφυλλα. Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τα άτοµα αυτά για θυσία ωρών και για κόπους των οποίων αντάλλαγµα είναι µόνο το αποτέλεσµα της δουλειάς αυτής. εν θα τους/τις κατονοµάσω γιατί αδυνατώ να το πράξω χωρίς να αδικήσω κανέναν/καµία. Θέλω µόνο για λογαριασµό όλων να ευχαριστήσω όλως ιδιαιτέρως τον Κοσµήτορα της Σχολής Κοινωνικών Επιστηµών και Επιστηµών Αγωγής Καθηγητή Αθανάσιο Γαγάτση, το φίλο Θανάση, προηγούµενο πρόεδρο της Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου και πρόεδρο της επιστηµονικής επιτροπής του φετινού συνεδρίου, που είναι η ψυχή των εκδόσεων της Παιδαγωγικής Εταιρείας τα τελευταία 6 χρόνια. Χωρίς τη δική του σκληρή δουλειά και επίβλεψη, αλλά κυρίως χωρίς το δικό του όραµα, τα πρακτικά των τελευταίων συνεδρίων µας είτε δε θα υπήρχαν, είτε δε θα ήταν τα ίδια. Τον ευχαριστούµε πολύ. iii
Λευκωσία 2 3 Ιουνίου 2006. Ευχαριστούµε επίσης όλους εσάς που µε τη συµµετοχή σας είτε στη δηµοσίευση άρθρων είτε στην παρουσίαση οµιλιών, στηρίζετε το δύσκολο έργο της εταιρείας χρόνια τώρα. Μπορεί να υπάρχουν χώρες όπου τα πράγµατα γίνονται ευκολότερα µε τον καιρό. Η Κύπρος δεν ανήκει σ αυτές. Τα προβλήµατά µας, ως ακαδηµαϊκών δασκάλων, ως ερευνητών, ως παιδαγωγών φαίνονται να αυξάνονται αντί να µειώνονται µε την πάροδο του χρόνου. Αλλάζουν βέβαια µορφή, και χρήζουν διαφορετικής αντιµετώπισης, όπως αλλάζουν οι ιοί κάθε φορά που τα καταφέρνουµε να βρούµε µια θεραπεία για λόγου τους Καρποφόρα, αλλά δύσκολα χρόνια πίσω µας, ελπιδοφόρα, αλλά δύσκολα χρόνια µπροστά µας! Αν εκτιµάτε το έργο που µε πολλούς κόπους χτίσαµε εµείς και οι προκάτοχοί µας µέχρι τώρα, µείνετε δίπλα µας! Μια σύντοµη αναφορά στον συνδιοργανωτή και συνχρηµατοδότη µας ΚΟΕΕ και κλείνω την εισαγωγή µου. Ο Κυπριακός Όµιλος Ενιαίας Εκπαίδευσης (ΚΟΕΕ), σαφώς νεότερος της Παιδαγωγικής Εταιρείας, γεννήθηκε το 1995 και έχει τα τελευταία έξι χρόνια µερικώς ενώσει τις τύχες του µε τις τύχες της Εταιρείας συµµετέχοντας στο διετές συνέδριό της µε ένα συµπόσιο. Η έµφασή του αφορά την εκπαίδευση καταστάσεων και παιδιών τα οποία θεωρούνται ότι παρουσιάζουν ή αντιµετωπίζουν αυξηµένες εκπαιδευτικές δυσκολίες. Αλλά εµείς στον ΚΟΕΕ δε θεωρούµε ότι αυτά τα παιδιά και η προσπάθεια αυτή βρίσκονται στο περιθώριο της εκπαιδευτικής διαδικασίας! Αντιθέτως µάλιστα! Θεωρούµε ότι βρίσκονται στην καρδιά της! Και ότι όποια έρευνα θεωρητική ή εφαρµοσµένη αφορά τέτοια παιδιά και τέτοιες διαδικασίες είναι ακριβώς η έρευνα εκείνη στην οποία θα στηριχθούν τα σηµαντικότερα εκπαιδευτικά ερευνητικά προγράµµατα του µέλλοντος. Ο Piaget δεν ξεκίνησε να βρει ποιος και γιατί απαντάει σωστά στα προβλήµατα! Ξεκίνησε να ανακαλύψει ποιος και γιατί κάνει λάθη. Κι αυτή ήταν πριν από πολλά χρόνια η αρχή ενός υπέροχου ταξιδιού στον κόσµο της ανάπτυξης, της γνώσης και της µάθησης για όλους µας. Μείνετε µαζί µας στο ταξίδι αυτό και δεν θα το µετανιώσετε! Γυρίστε σελίδα, Ξεκινάµε Ελένη Φτιάκα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και Ενιαίας Εκπαίδευσης Πρόεδρος Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου Μάης 2006 iv
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β Είµαι ιδιαίτερα ευτυχής, που η Παιδαγωγική Εταιρεία Κύπρου συνεχίζει την παράδοση διοργάνωσης εκπαιδευτικών συνεδρίων και έκδοσης πρακτικών που συγκεντρώνουν ένα πολύ µεγάλο αριθµό επιστηµόνων και εκπαιδευτικών µε παιδαγωγικές ανησυχίες. Τα πρακτικά αυτά, δίδουν πιστεύω, µια πολυδιάστατη προσέγγιση σε θέµατα µάθησης, διδασκαλίας, οργάνωσης και διοίκησης της εκπαίδευσης. Τα άρθρα, που περιλαµβάνονται στον τόµο αυτό, έχουν κριθεί από δύο κριτές µε βάση το περιεχόµενο, τη µεθοδολογία και τη µορφή του κειµένου. Εκτός από τις στενές συνεργάτιδες Ιλιάδα Ηλία και Μοδεστίνα Μοδέστου, καθώς και τη συνάδελφο, φίλη και πρόεδρο της Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου κ. Ελένη Φτιάκα, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά και το φοιτητή µου και στενό συνεργάτη µου Αντρέα Κουσιάππα, χωρίς τη σκληρή εργασία του οποίου, για ένα µήνα περίπου, δε θα ήταν δυνατή η έγκαιρη έκδοση αυτών των πρακτικών. Ελπίζω ότι η Παιδαγωγική Εταιρεία Κύπρου θα συνεχίσει την έντονη παρουσία της στα παιδαγωγικά δρώµενα της Κύπρου και θα συµβάλει µε τη συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών που εµπλέκονται σ αυτή, στη βελτίωση της εκπαίδευσης όλων των βαθµίδων. Αθανάσιος Γαγάτσης Καθηγητής Πανεπιστηµίου Κύπρου Πρόεδρος Επιστηµονικής Επιτροπής Κοσµήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστηµών και Επιστηµών της Αγωγής v