Ο ρόλος ηης Γενικής Γραμμαηείας Μακεδονίας- Θράκης ζηην προζηαζία διαηηρηηέων κηηρίων και παραδοζιακών οικιζμών. Σο παράδειγμα ηης Άνω Πόλης Θεζζαλονίκης. Δηζεγήηξηεο: Γξ Μαξία Μαξγαξίηα Βπδαληηάδνπ, Α.Μ. θαη Γήκεηξα Σζηγθάλνπ, Α. Μ. Τπάιιεινη ηνπ Σκήκαηνο Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ ηεο Γηεχζπλζεο Πεξηβάιινληνο θαη Τπνδνκψλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο - Θξάθεο. ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η παξνχζα εηζήγεζε έρεη σο ζηφρν ηελ παξνπζίαζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο - Θξάθεο (πξψελ Τπνπξγείν Μαθεδνλίαο - Θξάθεο) ζην πεδίν ηεο πξνζηαζίαο ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο απφ ην 1986 κέρξη ζήκεξα. Η αξκνδηφηεηα απηή αζθείηαη απφ ην Σκήκα Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ (ΠΔ.ΥΩ.ΓΔ) ηεο Γηεχζπλζεο Πεξηβάιινληνο θαη Τπνδνκψλ (ΠΔ.ΤΠΟΓ.) θαη εθηείλεηαη ζε φιε ηε Μαθεδνλία θαη Θξάθε, έλα ρψξν πινχζην ζε παξαδνζηαθφ αξρηηεθηνληθφ θαη νηθηζηηθφ πεξηβάιινλ, θπζηθφ θαη ζχγρξνλν δνκεκέλν, κε πνιιέο ηδηαηηεξφηεηεο. Μέζα απφ ηε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ηνπ ππάξρνληνο λνκνζεηηθνχ θαη δηνηθεηηθνχ πιαηζίνπ δίλνληαη πεξηιεπηηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγήο δηαρείξηζεο, δηάζσζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ αξρηηεθηνληθνχ πινχηνπ, πνπ αθνξνχλ κεκνλσκέλα θηήξηα, αξρηηεθηνληθά ζχλνια, νηθηζκνχο, παξαδνζηαθά ηκήκαηα πφιεσλ θαη θπζηθνχο ζρεκαηηζκνχο. ηε ζπλέρεηα αλαιχεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ ηεο Άλσ Πφιεο ηεο Θεζζαινλίθεο σο παξάδεηγκα νινθιεξσκέλεο ζπλεξγαζίαο αξκφδησλ θνξέσλ. Σν πιαίζην απηφ αθνξά Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα νξηνζέηεζεο ηνπ νηθηζκνχ, ρξήζεσλ γεο, εηδηθψλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο, ηξνπνπνίεζεο ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ, θαζψο θαη ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ ραξαθηεξηζκψλ θηεξίσλ σο δηαηεξεηέσλ κε επηκέξνπο εηδηθνχο βαζκνχο πξνζηαζίαο, αλάινγα κε ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο δφκεζήο ηνπο. Πεξαηηέξσ δίλνληαη παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ηνπ παξαπάλσ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζηα ηειεπηαία ρξφληα κέζα απφ απνθάζεηο πνπ έρνπλ εθδνζεί απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία Μαθεδνλίαο - Θξάθεο θαη αθνξνχλ θπξίσο ζέκαηα απνθαηαζηάζεσλ θαη αλαθαηαζθεπψλ δηαηεξεηέσλ θηεξίσλ ηεο Άλσ Πφιεο Θεζζαινλίθεο. Σέινο ζίγνληαη νξηζκέλα δεηήκαηα εθαξκνγήο ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, ηα νπνία δπζρεξαίλνπλ θαη επηβξαδχλνπλ ηηο δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο θαη γίλνληαη πξνηάζεηο γηα ηελ πεξαηηέξσ απνηειεζκαηηθή δξάζε ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο - Θξάθεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο απινχζηεπζεο θαη επηηάρπλζεο ησλ δηαδηθαζηψλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο.
ΔΙΑΓΧΓΗ Η εηζήγεζε απνζθνπεί ζηε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ηνπ έξγνπ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο- Θξάθεο (Γ.Γ.Μαθ.-Θξ.) ζην πεδίν ηεο πξνζηαζίαο ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο. Η αξκνδηφηεηα απηή εθρσξήζεθε ην 1986 κε ην Π.Γ/γκα 358 (ΦΔΚ 158/Α/1986) απφ ην ηφηε Τπνπξγείν ΠΔΥΩΓΔ ζην πξψελ Τπνπξγείν Βφξεηαο Διιάδαο (κεηέπεηηα Τπνπξγείν Μαθεδνλίαο- Θξάθεο) γηα φια ηα ζέκαηα παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ θαη δηαηεξεηέσλ θηεξίσλ πνπ αθνξνχζαλ ηνπο δεθαέμη (16) Ννκνχο ηεο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο. Πνηθηιία θαη έλα κεγάιν εχξνο κεκνλσκέλσλ ή ζπλφισλ αμηφινγσλ αξρηηεθηνληθψλ έξγσλ καξηπξνχλ ηνλ πινχην ηεο αξρηηεθηνληθήο παξάδνζεο ζην βνξεηνειιαδηθφ ρψξν, πνπ εθθξάδεηαη κε πνιιέο επηκέξνπο ηνπηθέο ηδηαηηεξφηεηεο. Σν αζηείξεπην απηφ απφζεκα ηνπ παξειζφληνο, πξνζηαηεχεηαη ζε έλα κεγάιν κέξνο ηνπ, απφ ην Σκήκα ΠΔΥΩΓΔ, ηεο Γ/ζεο Πεξηβάιινληνο θαη Τπνδνκψλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο- Θξάθεο (πξψελ Τπνπξγείν Μαθεδνλίαο- Θξάθεο), ηα ηειεπηαία ζρεδφλ εηθνζηπέληε ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ, εηδηθφηεξα κέζα απφ έλα κεγάιν αξηζκφ θηεξίσλ ή ζπλφισλ πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο δηαηεξεηέα. Σν πιαίζην ηεο δξάζεο ηεο Γ.Γ.Μαθ.-Θξ. αθνξά επίζεο ζηελ επηβνιή εηδηθψλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο ζε ραξαθηεξηζκέλα σο δηαηεξεηέα θηήξηα θαη ζε φκνξα αθίλεηα απηψλ, ζηελ αληηκεηψπηζε ζε ζπλεξγαζία κε ηηο αξκφδηεο Πνιενδνκηθέο Τπεξεζίεο ησλ επηθηλδχλσο εηνηκφξξνπσλ θηεξίσλ, ζηηο εγθξίζεηο κειεηψλ απνθαηάζηαζεοεπαλάρξεζήο ηνπο, ζηελ πξνζηαζία παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ ή ζηνλ ραξαθηεξηζκφ απηνηειψλ ζπλφισλ σο παξαδνζηαθψλ θιπ. Δλδεηθηηθά παξαθάησ αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά νηθηζκνί ή ηκήκαηα πφιεσλ πνπ έρνπλ εληαρζεί ζε θαζεζηψο πξνζηαζίαο, φπσο ηζηνξηθνί ηφπνη ή παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, ζηνπο νπνίνπο ε Γεληθή Γξακκαηεία Μαθεδνλίαο- Θξάθεο (Γ.Γ.Μαθ.-Θξ.) είηε έρεη ζεζπίζεη εηδηθνχο φξνπο θαη πεξηνξηζκνχο δφκεζεο ή έρεη πξνβεί ζε ραξαθηεξηζκνχο θηεξίσλ σο δηαηεξεηέσλ ζε απηνχο (Παιηά Πφιε Ξάλζεο) είηε έρεη εθαξκφζεη θαη ηηο δχν ελέξγεηεο δηαρείξηζεο, φπσο ζην παξάδεηγκα ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ ηεο Άλσ Πφιεο ηεο Θεζζαινλίθεο, ην νπνίν αλαιχεηαη παξαθάησ. Μέζα απφ ηελ παξνπζίαζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο Άλσ Πφιεο επηζεκαίλνληαη ζεηηθά ζηνηρεία, θαζψο θαη πξνβιήκαηα πνπ ππφθεηληαη ζηνλ αξρηηεθηνληθφ, θαη πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ θαη έρνπλ άκεζε αληαπφθξηζε ζηελ αηζζεηηθή θπζηνγλσκία ηνπ νηθηζκνχ. Δπίζεο ζίγνληαη νξηζκέλα δεηήκαηα εθαξκνγήο ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, ηα νπνία δπζρεξαίλνπλ θαη επηβξαδχλνπλ ηηο δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο θαη δίλνληαη θαηεπζχλζεηο θαη πξνηάζεηο γηα ηελ πεξαηηέξσ απνηειεζκαηηθή δξάζε ησλ ζπλαξκφδησλ θνξέσλ κε ζθνπφ ηελ άζθεζε νινθιεξσκέλεο πξνζηαζίαο. Α. ΠΡΟΣΑΙΑ ΓΙΑΣΗΡΗΣΔΧΝ ΚΣΗΡΙΧΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΧΝ ΟΙΚΙΜΧΝ Α.1. ΓΔΝΙΚΑ- ΑΡΜΟΓΙΟΣΗΣΔ Με ην ΠΓ 358/1986 «Καζνξηζκφο αξκνδηνηήησλ Τπνπξγείνπ Βνξείνπ Διιάδνο» (158/Α /1986) νξίζηεθαλ, κεηαμχ άιισλ, νη αξκνδηφηεηεο ηνπ ηφηε Τπνπξγείνπ Πεξηβάιινληνο Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ, πνπ πεξηήιζαλ ζην Τπνπξγείν Βφξεηαο Διιάδαο (κεηέπεηηα Μαθεδνλίαο- Θξάθεο, ήδε Γελ. Γξακκαηεία Μαθεδνλίαο- Θξάθεο ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο), πνπ αθνξνχλ σο επί ην πιείζηνλ ζηνλ ραξαθηεξηζκφ θηεξίσλ ή ηκεκάησλ θηεξίσλ ή ζπγθξνηεκάησλ θηεξίσλ ή ζηνηρείσλ ηνπ θπζηθνχ ή θαη αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο σο δηαηεξεηέσλ ή νηθηζκψλ ή ηκεκάησλ απηψλ σο παξαδνζηαθψλ ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο ηζηνξηθήο, πνιενδνκηθήο, αξρηηεθηνληθήο, ιανγξαθηθήο, θνηλσληθήο θαη αηζζεηηθήο θπζηνγλσκίαο ηνπο θαη ηε ζέζπηζε εηδηθψλ φξσλ πξνζηαζίαο θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζήο ηνπο θαη ρξήζεσλ. 2
Οη αξκνδηφηεηεο απηέο αζθνχληαη ζηνπο δεθαέμη λνκνχο ηεο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 1577/1985 (ΦΔΚ 210Α ) «Γεληθφο Οηθνδνκηθφο Καλνληζκφο» θαη εηδηθφηεξα ηνπ άξζξνπ 4 απηνχ, φπσο ην άξζξν απηφ ηξνπνπνηήζεθε κε ην Ν. 1772/1988 (ΦΔΚ 91Α ) θαη αληηθαηαζηάζεθε κε ην άξζξν 3 ηνπ Ν.2831/2000 (ΦΔΚ 140Α ) «Σξνπνπνίεζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν.1577/1985 «Γεληθφο Οηθνδνκηθφο Καλνληζκφο» θαη άιιεο πνιενδνκηθέο δηαηάμεηο». Δπηζεκαίλεηαη φηη ε αξκνδηφηεηα ηεο πξνζηαζίαο ησλ ηζηνξηθψλ ηφπσλ, ε νπνία είρε πεξηέιζεη απφ ην ΤΠΔΥΩΓΔ ζην ηφηε Τπνπξγείν Βφξεηαο Διιάδαο (ην 1986), αζθνχληαλ ζπλερψο κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηνπ αξραηνινγηθνχ λφκνπ (Ν3028/2002). Με ηνλ λφκν απηφ νη δχν αξκνδηφηεηεο: α) ηεο πξνζηαζίαο ησλ ηφπσλ νη νπνίνη εληνπίδνληαη ζην γεσγξαθηθφ ρψξν ηεο Μαθεδνλίαο- Θξάθεο θαη νη νπνίνη ραξαθηεξίδνληαη ή έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο ηζηνξηθνί, θαζψο θαη β) ηεο έγθξηζεο νπνηνπδήπνηε έξγνπ ζε απηνχο, έρνπλ πεξηέιζεη ζην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ θαη Σνπξηζκνχ (χκθσλα κε ηε κε αξ. πξση. 8133/Δξψηεκα. Νν 11/10/1-12-10 γλσκνδφηεζε ηνπ Γξαθείνπ Ννκηθνχ πκβνχινπ ηεο Γ. Γ. Μαθ.- Θξ. ) Η παξαπάλσ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο θηεξίσλ είλαη ζπλερήο απφ ηηο αξκφδηεο Τπεξεζίεο ηεο Γ.Γ.Μαθ.-Θξ. θαη γίλεηαη είηε κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο αηηήζεσλ θαηεδάθηζεο, ησλ ζρεηηθψλ κειεηψλ θαηαγξαθήο ηνπ αμηφινγνπ θηεξηαθνχ απνζέκαηνο ή θαηφπηλ ππνβνιήο αηηήκαηνο απφ ελδηαθεξφκελν θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν είηε απφ ηελ ίδηα ηελ Τπεξεζία. Με απφθαζε ηεο Γ.Γ.Μαθ.-Θξ. ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο κπνξεί λα ραξαθηεξίδνληαη κεκνλσκέλα θηήξηα, ζηνηρεία ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπο, ζηνηρεία πνιενδνκηθνχ θαη αξρηηεθηνληθνχ εμνπιηζκνχ, θαζψο θαη ε ρξήζε αθηλήησλ σο δηαηεξεηέσλ, θαη λα θαζνξίδνληαη εηδηθνί φξνη θαη πεξηνξηζκνί δφκεζεο θαη ρξήζεο. Αμηφινγα θηήξηα θαηαηάζζνληαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζε επηκέξνπο θαηεγνξίεο πξνζηαζίαο Α, Β ή Γ, αλάινγα κε ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο, δειαδή είηε ηεο απφιπηεο δηαηήξεζεο είηε ηεο απφιπηεο πξνζηαζίαο ηνπ θειχθνπο είηε ηεο δηαηήξεζεο ηνπ νγθνκεηξηθνχ πεξηγξάκκαηνο κε δπλαηφηεηα αλαθαηαζθεπήο ηνπο θαη θαζνξίδνληαη θαηά θαηεγνξίεο φξνη θαη πεξηνξηζκνί σο πξνο ηηο δπλαηφηεηεο επέκβαζεο. Γηα ηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο ηδηαίηεξεο θπζηνγλσκίαο ηνπ δηαηεξεηένπ, είλαη δπλαηφ λα θαζνξηζηνχλ δψλεο πξνζηαζίαο, κε εηδηθνχο φξνπο θαη πεξηνξηζκνχο δφκεζεο θαη ρξήζεο, θαηά παξέθθιηζε απφ θάζε γεληθή ή εηδηθή δηάηαμε, ζε αθίλεηα πνπ είλαη φκνξα κε δηαηεξεηέα θηήξηα ή ζε δψλεο πνπ είλαη γχξσ απφ απηά. Γηαηεξεηέα γηα ηα νπνία έρεη εθδνζεί πξσηφθνιιν επηθηλδχλσο εηνηκνξξφπσλ θαη επηηξέπεηαη ε θαηεδάθηζή ηνπο, αλαθαηαζθεπάδνληαη ζηελ αξρηθή ηνπο κνξθή. Γηαηεξεηέα, πνπ έρνπλ θαηεδαθηζηεί απφ γεγνλφηα νθεηιφκελα ζε αλψηεξε βία, αλαθαηαζθεπάδνληαη, ζχκθσλα κε ην ΠΓ/γκα ηεο 15-4-1988. ε φιεο ηηο θαηεγνξίεο πξνζηαζίαο, γηα θάζε επέκβαζε ζην εζσηεξηθφ ή ζην εμσηεξηθφ ηνπο, εθηφο ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ έρνπλ εμαηξεζεί κε ηε κε αξ. 1714/24-6-11 εγθχθιην ηεο Γ.Γ.Μαθ.-Θξ., απαηηείηαη ν έιεγρνο ηεο κειέηεο απφ ηελ αξκφδηα Δπηηξνπή Αξρηηεθηνληθνχ θαη Πνιενδνκηθνχ Διέγρνπ (ΔΠΑΔ) θαη ε έγθξηζε απηήο απφ ηε αξκφδηα Γ/λζε Πεξηβάιινληνο θαη Τπνδνκψλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο- Θξάθεο. Α.2. ΠΑΡΑΓΔΙΓΜΑΣΑ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΗ ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ - ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ Παξαθάησ αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά δηάθνξα παξαδείγκαηα πξνζπάζεηαο δηάζσζεο αμηφινγσλ θηεξίσλ ή νηθηζκψλ ή ηκεκάησλ πφιεσλ ζηελ επξχηεξε γεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο Μαθεδνλίαο- Θξάθεο. Δπηιεθηηθά αλαθέξνληαη δηαδηθαζίεο ραξαθηεξηζκνχ νκάδσλ θηεξίσλ σο δηαηεξεηέσλ θαη έληαμήο ηνπο ζε έλα ζεζκηθφ πιαίζην δηαρείξηζεο, ζχκθσλα κε ηηο κνξθνινγηθέο, θαηαζθεπαζηηθέο ηνπο ηδηαηηεξφηεηεο, ηελ παιαηφηεηά ηνπο θαη ην γεληθφηεξν πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ ηεο πεξηνρήο, γηα ηηο νπνίεο έρνπλ εθδνζεί αλάινγεο απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Μαθεδνλίαο- Θξάθεο. πρλά, ζηηο δηαδηθαζίεο απηέο, κεκνλσκέλεο ππνπξγηθέο απνθάζεηο αθνξνχλ ζην ραξαθηεξηζκφ σο δηαηεξεηέσλ ελφο αξθεηά ζεκαληηθνχ αξηζκνχ θηεξίσλ γηα θάζε 3
πεξηνρή. Μέζα απφ ηα παξαδείγκαηα απηά κπνξεί λα απνηππσζεί, σο έλα βαζκφ, ε ηδηαηηεξφηεηα ηνπ θάζε ηφπνπ, νη πνιιέο επηκέξνπο εθθξάζεηο ηεο αξρηηεθηνληθήο ζην βνξεηνειιαδηθφ ρψξν, αιιά θαη ε κέρξη ηψξα εληαηηθή πξνζπάζεηα ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Μαθεδνλίαο- Θξάθεο ζηε δηάζσζε θαη πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θαη αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο ηεο πεξηνρήο ηεο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο. Η πξνζπάζεηα απηή δελ ζα ήηαλ απνηειεζκαηηθή ρσξίο ηελ νπζηαζηηθή πνιιέο θνξέο πξσηνβνπιία, ζπλδξνκή, ζπλεξγαζία θαη ζχκπξαμε ησλ αξκφδησλ ηνπηθψλ θνξέσλ θαη αξρψλ, φπσο ησλ Γήκσλ, ησλ Πεξηθεξεηψλ, ησλ ηέσο Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ, ησλ Πνιενδνκηθψλ Γξαθείσλ θ. ά. Υαξαθηεξηζκφο σο δηαηεξεηέσλ (593) θηεξίσλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ Παιηά Πφιε ηεο Ξάλζεο (κε αξ. 5385/ 24-11-95 απφθαζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ., ΦΔΚ1096/Γ/1995), ε νπνία είλαη ραξαθηεξηζκέλε σο ηφπνο εηδηθήο θξαηηθήο πξνζηαζίαο απφ ην ΤΠ.ΠΟ. Σα θηήξηα απηά ραξαθηεξίζηεθαλ σο δείγκαηα παξαδνζηαθήο ιατθήο αξρηηεθηνληθήο κε ηδηαίηεξα αξρηηεθηνληθά θαη κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά (Δηθ. 1, 2). Η έθδνζε απηήο ηεο απφθαζεο απνηέιεζε κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή πξνζπάζεηα γηα ηε δηάζσζε νιφθιεξνπ ηνπ παξαδνζηαθνχ ηζηνχ ηεο Παιηάο Πφιεο ηεο Ξάλζεο, πνπ κέρξη ηψξα έρεη απνθέξεη πνιιά ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηελ πφιε. Δηθ. 1: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Β, επί ηεο νδνχ Αγ. Βιαζίνπ 4-6, Παιηά Πφιε, Ξάλζε. Δηθ. 2: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Α, επί ηεο νδνχ Οξθέσο θαη Αληίθα 1, Παιηά Πφιε, Ξάλζε. Υαξαθηεξηζκφο σο δηαηεξεηέσλ (108) θηεξίσλ ή θηηζκάησλ ζηελ πφιε ηεο Γνπκέληζζαο ηνπ Ννκνχ Κηιθίο θαη θαζνξηζκφο εηδηθψλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο απηψλ (κε αξ. 9696/2001/7-2-2002 απφθαζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ., ΦΔΚ 135/Γ/2002) (Δηθ. 3, 4). Δηθ. 3: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Α, επί ηεο νδνχ Καπεηάλ Γθφλνπ 3, Γνπκέληζζα (2009). Δηθ. 4: Γηαηεξεηέα θηήξηα θαηεγνξίαο δηαηήξεζεο Α, επί ηεο νδνχ Σαβνπιάξε, Γνπκέληζζα (2009). 4
Υαξαθηεξηζκφο δσλψλ ηδηαηηέξνπ θάιινπο πνπ πεξηβάιινπλ ζηνηρεία αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο, ηφπσλ ή δσλψλ πξνζηαζίαο, παξαδνζηαθψλ ζπλφισλ, κεκνλσκέλσλ θηεξίσλ ή ζπγθξνηεκάησλ θηεξίσλ, ζηνηρείσλ πνιενδνκηθνχ εμνπιηζκνχ θαη θπζηθνχ ή αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο, πνπ βξίζθνληαη εληφο ηνπ εγθεθξηκέλνπ Ρ.. ηεο πφιεο Νάνπζαο ηνπ Ν. Ηκαζίαο (κε αξ. 1221/29-4-2002 απφθαζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ., ΦΔΚ428/Γ /24-5-02). Ο ραξαθηεξηζκφο απηφο πεξηιακβάλεη (70) θηήξηα πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο δηαηεξεηέα, θαζψο θαη ηελ θνίηε θαη ηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Αξαπίηζα πνπ ραξαθηεξίζηεθε σο δψλε ηδηαηηέξνπ θάιινπο πνπ πεξηβάιιεη ή εθάπηεηαη ζηνηρείσλ πνιηηηζηηθήο θαη αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο (Δηθ. 5, 6, 7). Δηθ. 5: Γηαηεξεηέν θηήξην κε βαζκφ πξνζηαζίαο Α επί ηεο νδνχ Βαζ. Κσλζηαληίλνπ 35, Νάνπζα Δηθ. 6: Γηαηεξεηέν θηήξην κε βαζκφ πξνζηαζίαο Γ επί ηεο νδνχ Αγ. Θενθάλνπο 3, Νάνπζα Δηθ. 7: Καζνξηζκφο σο δψλεο ηδηαηηέξνπ θάιινπο ηεο θνίηεο θαη ησλ νρζψλ ηνπ πνηακνχ Αξαπίηζα, Νάνπζα. 5
Υαξαθηεξηζκφο σο δηαηεξεηέσλ νγδφληα επηά (87) θηεξίσλ ζηνλ ηζηνξηθφ ηφπν «Λαδάδηθα» ηεο Θεζζαινλίθεο θαη επηβνιή εηδηθνχ θαλνληζκνχ πεξηνξηζκψλ θαη ρξήζεσλ (κε αξ. 5650//8-11/94 απφθαζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ., ΦΔΚ 1217/Γ/1994) (Δηθ. 8). ηε ζπλέρεηα πξνσζήζεθε απφ ην Τ.ΜΑ.Θ. ηξνπνπνίεζε ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ηεο πεξηνρήο πνπ αθνξνχζε ζηε θαηάξγεζε ηνπ αξρηθνχ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ, ην νπνίν πξφηεηλε θαηεδάθηζε θηεξίσλ θαη εθηεηακέλεο πεδνδξνκήζεηο (Μαπξνκάηεο 1996) (ΦΔΚ Γ 374). Δηθ. 8: Οδφο Αηγχπηνπ κε δηαηεξεηέα θηήξηα. Λαδάδηθα, Θεζζαινλίθε (2008) Υαξαθηεξηζκφο σο δηαηεξεηέσλ εθαηφλ ηξηάληα δχν (132) θηεξίσλ πνπ βξίζθνληαη ζηηο πεξηνρέο Κπξηψηηζζαο- Μπαξκπνχηαο Παλαγίαο Γεμηάο- Κνληνγεσξγάθε ηνπ Γήκνπ Βέξνηαο ηνπ Ν. Ηκαζίαο (κε αξηζκ. 450/23-3-1994 απφθαζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ., ΦΔΚ383/Γ /20-4-94) (Δηθ. 9, 10). Δηθ. 9: Γηαηεξεηέα θηήξηα κε βαζκφ πξνζηαζίαο Β ζηνλ πεδφδξνκν ηεο Γεκνζζέλνπο ζηε ζπλνηθία «Παλαγία Γεμηά» ζηε Βέξνηα (2009). Δηθ. 10: Γηαηεξεηέν θηήξην κε βαζκφ πξνζηαζίαο Β επί ηεο νδνχ Ρήγα Φεξαίνπ 42 ζηελ πεξηνρή «Κπξηψηηζζα» ζηελ Βέξνηα (2009). 6
Υαξαθηεξηζκφο σο δηαηεξεηέσλ θηεξίσλ ζην Γήκν ακνζξάθεο (Υψξα, Κακαξηψηηζζα, Γάθλεο, Απάλσ Μεξηά, Καξπψηεο, Λάθθσκα θαη Μαθξπιηέο) θαη θαζνξηζκφο εηδηθψλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο απηψλ (κε αξ. 6555/01 απφθαζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ., ΦΔΚ149/Γ / 26-2-02) (Δηθ. 11, 12, 13, 14). Ο ραξαθηεξηζκφο απηφο πεξηιακβάλεη (64) θηήξηα ζηε λήζν ηεο ακνζξάθεο, απφ ηα νπνία ηα (55) βξίζθνληαη ζηνλ παξαδνζηαθφ νηθηζκφ ηεο «Υψξαο» ακνζξάθεο. Πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπηεί θαη λα δηαθπιαρζεί ε ιατθή αξρηηεθηνληθή ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ, είλαη ζεκαληηθή ε δηαηήξεζε ηεο ππάξρνπζαο θιίκαθαο θαη αλαινγηψλ ησλ θηεξίσλ, ηεο κνξθνινγίαο θαη ησλ παξαδνζηαθψλ πιηθψλ θαηαζθεπήο ηνπο θαη ε πξνζπάζεηα απνθπγήο φπνησλ επεκβάζεσλ κπνξνχλ λα ηνλ επεξεάζνπλ αξλεηηθά. Δηθ. 11: Κηήξην απφιπηεο πξνζηαζίαο, θαηεγνξία Ι, ΟΣ. Γ151 (2009). Δηθ. 12: Απφιπηε πξνζηαζία ηνπ θειχθνπο, θαηεγνξία IΙ, ΟΣ. Γ178 (2009). Δηθ. 13: Κηήξην πξνζηαζίαο ηνπ θειχθνπο, θαηεγνξία ΙΙ, ΟΣ.Γ109 (2009). Δηθ. 14: Γεληθή άπνςε ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ ηεο «Υψξαο ακνζξάθεο» (2009). Η παξαπάλσ απφθαζε ραξαθηεξηζκνχ καδί κε ηνπο εηδηθνχο φξνπο θαη πεξηνξηζκνχο δφκεζεο ηνπ ελ ιφγσ νηθηζκνχ πνπ θαζνξίδνληαη κε ην ΠΓ 9-10-82 (ΦΔΚ 570/Γ/82) «Καθοριζμός όρων και περιοριζμών δομήζεως ηοσ οικιζμού Χώρας ηης Επαρτίας Σαμοθράκης ηοσ Νομού Έβροσ» θαη ν έιεγρνο πνπ αζθείηαη κέζσ απηνχ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία Μαθεδνλίαο- Θξάθεο απνηεινχλ κία ζεκαληηθή πξνζπάζεηα δηάζσζεο ηνπ παξαδνζηαθνχ ραξαθηήξα ηεο «Υψξαο» ακνζξάθεο. Έγθξηζε κειέηεο αλάπιαζεο ηεο ζπλνηθίαο «Βαξφζη» ηεο Έδεζζαο (κε ην απφ 26-3-92 Π.Γ/γκα, ΦΔΚ 401Γ/92), ε νπνία είλαη ηζηνξηθφο ηφπνο. χκθσλα κε ηελ απφθαζε απηή, ηα αλαπηχγκαηα φςεσλ ησλ θηεξίσλ είλαη δηαηεξεηέα θαη ζε πεξίπησζε θαηεδάθηζεο (ελφο κε 7
δηαηεξεηένπ θηεξίνπ) είλαη ππνρξεσηηθή ε αλαθαηαζθεπή ηεο φςεο ηνπ, ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή, ζχκθσλα κε ηελ εγθεθξηκέλε κειέηε ηνπ αλαπηχγκαηνο ηεο εθάζηνηε φςεο ηνπ δξφκνπ φπνπ βξίζθεηαη ην θηήξην (Α.Π.Θ. 1989) (Δηθ. 15, 16). Δηθ. 15: Οδφο Φξάγθσλ, Βαξφζη Έδεζζαο (2008). Δηθ. 16: Οδφο Μαθεδνλνκάρσλ, Βαξφζη Έδεζζαο (2008). Β. ΑΝΧ ΠΟΛΗ - ΑΡΥΙΣΔΚΣΟΝΙΚΗ ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΓΔΝΙΚΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ Η Άλσ Πφιε ηεο Θεζζαινλίθεο είλαη ρηηζκέλε ζε ιφθν κε βξαρψδεο έδαθνο θαη κεγάιεο θιίζεηο (8%-40%). Οξίδεηαη απφ ηηο ηξεηο πιεπξέο απφ ηα βπδαληηλά ηείρε, ελψ ζηα λφηηα απφ ηελ νδφ Οιπκπηάδνο. ηε δηάξθεηα ηεο νζσκαληθήο πεξηφδνπ ζηελ Άλσ Πφιε θαηνηθνχζε θπξίσο ν ηνχξθηθνο πιεζπζκφο (Αλαζηαζηάδεο 1998). Οη Έιιελεο θάηνηθνη απνηεινχζαλ κηθξφ πνζνζηφ, θαζψο νη πεξηζζφηεξνη παξέκεηλαλ ζην πεδηλφ ηκήκα ηεο πφιεο. Οη ζπλνηθίεο πνπ δηακνξθψζεθαλ ήηαλ πεξηνρέο θαηνηθίαο κε εμππεξεηήζεηο ηνπηθνχ ραξαθηήξα. Σελ επνρή απηή ηα ζπίηηα ζηελ Άλσ Πφιε ήηαλ φκνηα κε απηά πνπ ζπλαληνχζε θαλείο ζηνλ επξχηεξν βαιθαληθφ ρψξν θαη ζηελ Αλαηνιή. Σα πιηθά δνκήο ηνπο ήηαλ ην μχιν, ε πέηξα θαη νη πιίλζνη. Έλα απφ ηα πην ραξαθηεξηζηηθά κνξθνινγηθά ζηνηρεία ήηαλ ην «ζαρληζί», πνπ δηακνξθσλφηαλ ζαλ πξνέθηαζε ησλ ρψξσλ πξνο ην δξφκν. Οη ιηζφθηηζηνη πεξίβνινη κε ηα πεξάζκαηα ζε απιέο ή θνηλφρξεζηνπο ρψξνπο ζπλδένληαλ κε ηελ πνιενδνκηθή νξγάλσζε ηνπ ρψξνπ. Καζψο νη θαηαζθεπέο πχθλσλαλ, άξρηζαλ λα δηαθαίλνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ κεζαησληθψλ πφιεσλ κε ηνπο δαηδαιψδεηο ζηελνχο δξφκνπο, ηα αδηέμνδα, ηηο δηαπιαηχλζεηο θαη ηηο κηθξέο πιαηείεο. (Αηηηνινγηθή Έθζεζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ. 1999). Δπίζεο ζπλαληψληαη θαη εβξατθέο θαηνηθίεο, ησλ Νηνλκέδσλ, πνπ, εθηφο απφ ηνλ ηνπξθηθφ ραξαθηήξα, είραλ εκθαλή ηελ επίδξαζε ηνπ λενθιαζηθηζκνχ ηεο δπηηθήο Δπξψπεο ζηηο δηαθνζκήζεηο ηνπο θαη ζε άιια επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπο (Αλαζηαζηάδεο 1998). Σν 1922, επνρή ηεο κηθξαζηαηηθήο θαηαζηξνθήο, ε Άλσ Πφιε δέρηεθε κεγάιν αξηζκφ πξνζθχγσλ απφ ηε Μηθξά Αζία. Η ζηέγαζή ηνπο έγηλε ζε αληαιιάμηκα νηθφπεδα θαη ζπίηηα, φπνπ πξηλ θαηνηθνχζαλ νη ηνχξθηθεο νηθνγέλεηεο θαζψο θαη ζε λέα ζπίηηα, πνπ έρηηζε ε Δπηηξνπή Απνθαηάζηαζεο Πξνζθχγσλ (Δ.Α.Π.) ή θαη ζε ζπίηηα πνπ έρηηζαλ νη ίδηνη νη θάηνηθνη. Σφηε ήηαλ πνπ άξρηζε ε έληνλε ππθλνθαηνίθεζε ζηελ πεξηνρή (Αηηηνινγηθή Έθζεζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ. 1999, Αλαζηαζηάδεο 1998). Δπίζεο, δελ ήηαλ ιίγεο νη πεξηπηψζεηο εηζαγσγήο ηεο ιφγηαο αξρηηεθηνληθήο παξάδνζεο κε ηελ θαηαζθεπή εθιεθηηθηζηηθψλ ή κνληέξλσλ θηεξίσλ ζην δηάζηεκα ηνπ κεζνπνιέκνπ. Ο ζπλδπαζκφο φισλ ησλ παξαπάλσ δεδνκέλσλ, δεκηνχξγεζε ζηελ Άλσ Πφιε αξρηηεθηνληθά έξγα, πνπ παξαπέκπνπλ ζε κία πνηθηιία ξπζκψλ, απφ ηελ ιατθή αξρηηεθηνληθή έσο ηνλ εθιεθηηθηζκφ θαη ηε ρξήζε ζηνηρείσλ ηνπ λενθιαζηθηζκνχ, έλα ζχλνιν κε αλεπαλάιεπην θηηξηαθφ πινχην παξάιιεια κε έλα δαηδαιψδε ηζηφ (Πξαθηηθά ΥΟΠ ηνπ Τ.ΜΑ.Θ. 2006). 8
Γ. ΠΛΑΙΙΟ ΠΡΟΣΑΙΑ ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΟΤ ΟΙΚΙΜΟΤ ΑΝΧ ΠΟΛΗ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ Γ.1 ΠΡΟΓΔΝΔΣΔΡΟ ΘΔΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΟΙΚΙΜΟΤ Ο νηθηζκφο απνηεινχζε κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950 έλα ζπλεθηηθφ ζχλνιν αξζξσκέλν γχξσ απφ ηα κλεκεία φισλ ησλ επνρψλ, παιαηνρξηζηηαληθψλ, βπδαληηλψλ θαη νζσκαληθψλ. ηηο αξρέο ηνπ 1960 θαη κέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαηαζθεπάζηεθαλ εκπνξηθέο πνιπθαηνηθίεο, αζπκβίβαζηεο απφ πιεπξάο θιίκαθαο θαη κνξθήο κε ηα πθηζηάκελα ηζηνξηθά θηήξηα. Πνιιά αμηφινγα θηήξηα θαηεδαθίζηεθαλ θαη παξαδνζηαθέο γεηηνληέο εμαθαλίζηεθαλ (πξαθηηθά ΥΟΠ ηνπ Τ.ΜΑ.Θ. 2006). ε επίπεδν ζρεδηαζκνχ κεηά ηνπο ζεηζκνχο ηνπ 1978 νκάδα εξγαζίαο απφ εθπξνζψπνπο θνξέσλ ηεο πφιεο, ππφ ηελ επίβιεςε ηνπ θαζεγεηή ηνπ Α.Π.Θ. θ. Ν. Μνπηζφπνπινπ, εθπφλεζε κειέηεο κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηνπ νηθηζκνχ, πνπ αθνξνχζαλ ζηνλ ραξαθηεξηζκφ ηνπ νηθηζκνχ σο παξαδνζηαθνχ (ΠΓ/γκα ηεο 12/1979, ΦΔΚ 197/Γ/2-4-1979), ζηνλ θαζνξηζκφ εηδηθψλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο ησλ νηθνπέδσλ ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ηεο Άλσ πφιεο Θεζζαινλίθεο (ΠΓ/γκα ηνπ 1979, 17-5-79, ΦΔΚ313/Γ/31-5-79) θαζψο θαη ζηελ ηξνπνπνίεζε θαη αλαζεψξεζε ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ Θεζζαινλίθεο, ην νπνίν ίζρπε κε ην ΠΓ/1931, θαηά ην ηκήκα ηνπ ραξαθηεξηζκέλνπ σο παξαδνζηαθνχ ηεο Άλσ Πφιεο (ΠΓ/γκα ηνπ 1980, 7-10-80, ΦΔΚ 611/Γ/6-11-80). Σν δηάηαγκα απηφ αληηκεηψπηζε γηα πξψηε θνξά ηνλ νηθηζκφ ηεο Άλσ Πφιεο σο παξαδνζηαθφ, κε ξηδηθή αλαζεψξεζε ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ, ηε ζχληαμε Δηδηθνχ Καλνληζκνχ φξσλ δφκεζεο θαη ηελ πξφβιεςε εηδηθψλ πνιενδνκηθψλ ζεκάησλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ θαη ηε δηαηήξεζεο ηνπ ραξαθηήξα ηεο πεξηνρήο (Μνπηζφπνπινο 1997). Σν παξαπάλσ Γηάηαγκα ηξνπνπνηήζεθε κε λέα αλαζεψξεζε ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ηνπ Γήκνπ Θεζζαινλίθεο ζηελ πεξηνρή «Άλσ Πφιε» (ΠΓ/γκα 28-11-85 (ΦΔΚ 27/Γ/13-2-86), κε ην νπνίν, κεηαμχ άιισλ, θαζνξίζηεθαλ θνηλφρξεζηνη ρψξνη, ρψξνη εθπαίδεπζεο θιπ. θαη ραξαθηεξίζηεθαλ σο δηαηεξεηέεο παιηέο θξήλεο ηνπ νηθηζκνχ. Δλ ησ κεηαμχ κε απφθαζε ηνπ ηφηε Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ ραξαθηεξίζηεθαλ (48) ζπίηηα ζηελ Άλσ Πφιε σο έξγα ηέρλεο πνπ ρξεηάδνληαη εηδηθή πξνζηαζία (απφθαζε 1483/40983/15-6- 79, ΦΔΚ 680/Β/14-8-79). Γ.2 ΣΡΟΠΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΙΥΤΟΝ ΘΔΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΟΙΚΙΜΟΤ Απφ ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ ΠΓ/ησλ (1979, 1980 θαη 1985) ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ θαη ησλ φξσλ δφκεζεο επί κία εηθνζαεηία θαηαγξάθεθαλ ηφζν αξλεηηθά φζν θαη ζεηηθά απνηειέζκαηα, φπσο νη πςεινί ζπληειεζηέο θαη φξνη δφκεζεο, νη δηαλνίμεηο αξηεξηψλ, ε λέα ξπκνηνκία πνπ εθινγίθεπζε ηνλ αθαλφληζην παιαηφ ηζηφ, νη ζπλελψζεηο ησλ ηδηνθηεζηψλ καδί κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ ζπληειεζηή δφκεζεο πνπ δεκηνχξγεζαλ ζηηο πεξηνρέο κε έληνλεο θιίζεηο πξνβιεκαηηθνχο φγθνπο θιπ., φζν θαη ζεηηθά απνηειέζκαηα, φπσο ε δηαηήξεζε ζηνηρείσλ ηεο ηζηνξηθφηεηαο, ε δηαηήξεζε ζεκαληηθψλ δσλψλ θαηνηθίαο θιπ. Σαπηφρξνλα φκσο έγηλε θαλεξή ε έιιεηςε ελφο γεληθφηεξνπ ζρεδηαζκνχ, ν νπνίνο ζα θαζφξηδε επηκέξνπο θαηεπζχλζεηο φπσο πνιενδνκηθή, θπθινθνξηαθήο νξγάλσζεο, ρξήζεσλ γεο, πξνζηαζίαο θιπ. (έγγξαθν ηνπ ΑΘ 1999) ηα κέζα ηνπ 1997 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1998 κε απνθάζεηο ηνπ ηφηε Τπνπξγνχ Μαθεδνλίαο -Θξάθεο ζπζηάζεθε- ζπγθξνηήζεθε Οκάδα Δηδηθήο Μειέηεο απφ εθπξνζψπνπο φισλ ησλ ζπλαξκφδησλ θαη εηδηθψλ θνξέσλ ηεο πφιεο (Τ.ΜΑ.Θ., ΓΙ.ΠΔ.ΥΩ.Κ.Μ., Γήκν Θεζζαινλίθεο, Οξγαληζκφ Ρπζκηζηηθνχ Θεζζαινλίθεο, Δθνξείεο Βπδαληηλψλ, Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ θαη Δθνξεία Νεσηέξσλ Μλεκείσλ ηνπ ΤΠ.ΠΟ., Α.Π.Θ., Σ.Δ.Δ.,.Α.Θ. θαη ησλ θαηνίθσλ ηεο Άλσ Πφιεο.), πξνθεηκέλνπ λα δηαθπιαρζεί θαη λα αλαδεηρηεί ν ηδηαίηεξνο κνξθνινγηθφο θαη πνιενδνκηθφο ραξαθηήξαο ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ, ν πεξηβάιινληαο ρψξνο ησλ βπδαληηλψλ κλεκείσλ θαη ησλ δηαηεξεηέσλ θηεξίσλ θαη λα δηαηεξεζεί αλαιινίσηε ε 9
ηζηνξηθή θπζηνγλσκία ηνπ. Ωο εθπξφζσπνο- ζχλδεζκνο ηνπ Τ.ΜΑ.Θ. ζηελ νκάδα κειέηεο ήηαλ ν αξρηηέθηνλαο θ. Γ. Αλζφπνπινο. Οη πξνηάζεηο ηεο νκάδαο αθνξνχζαλ ζηε ζπκπιήξσζε- βειηίσζε ησλ εηδηθψλ φξσλ δφκεζεο, ζηελ αλάδεημε ηνπ πεξηβάιινληα ρψξνπ ησλ κλεκείσλ, ηξνπνπνηήζεηο ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ, ζηελ θαηαγξαθή- δηαηήξεζε νηθηζηηθψλ ζπλφισλ, ξπζκίζεηο θπθινθνξηαθνχ- ρξήζεσλ γεο θαη ζηε δψλε πξαζίλνπ πξνζηαζίαο ησλ ηεηρψλ (έγγξαθν ηνπ ΑΘ 1999). ηφρνο ηεο εηδηθήο νκάδαο κειέηεο ήηαλ λα δηαηεξεζεί αλαιινίσηε ε θπζηνγλσκία ηεο Άλσ Πφιεο σο ηνπ πιένλ ραξαθηεξηζηηθνχ νηθηζηηθνχ ηζηνχ ηεο Θεζζαινλίθεο. Γ.2.1 Καθοριζμός ειδικών όρων δόμηζης Έηζη κε βάζε ηηο πξνηάζεηο ηεο νκάδαο κειέηεο ηξνπνπνηήζεθαλ νη δηαηάμεηο ηνπ πξψηνπ Πνιενδνκηθνχ Γηαηάγκαηνο ηνπ 1979 πεξί θαζνξηζκνχ εηδηθψλ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο ησλ νηθνπέδσλ ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ηνπ νηθηζκνχ κε ην ΠΓ/γκα ηνπ 1999, ΦΔΚ 904/Γ/1999. Παξαθάησ δίλεηαη πίλαθαο κε ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηαθνξνπνηήζεηο ηνπ ΠΓ/ηνο ηνπ 1999 απφ ην πξνεγνχκελν ΠΓ/γκα ηνπ 1979, πεξηιεπηηθά (αξρείν Γ.Γ.Μαθ.-Θ.): Π.Γ/γμα ηοσ 1979 Σροποποίηζη με ηο ΠΓ/γμα ηοσ 1999 Η ηξνπνπνίεζε αθνξά ζηα εμήο: Γηαίξεζε ζε βαζηθνχο ηνκείο Ι θαη ΙΙ. Δπηηξέπεηαη ε ζπλέλσζε νηθνπέδσλ, κε απνηέιεζκα λα θαηαζθεπαζηνχλ νγθψδεηο πνιπθαηνηθίεο, πνπ αιινηψλνπλ ηε θπζηνγλσκία ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ. Κάιπςε 70% ηεο επηθάλεηαο ησλ νηθνπέδσλ. Γελ πξνβιέπεηαη θιηκάθσζε ή δηάζπαζε ησλ φγθσλ ησλ θαηαζθεπψλ ζε κεγάια νηθφπεδα. πληειεζηήο δφκεζεο: α. Σνκέαο Ι : 1,4-1,8, ιφγσ θιίζεο εδάθνπο β. Σνκέαο ΙΙ: 2,1 2,4, ιφγσ θιίζεο ηνπ εδάθνπο. ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληα ρψξνπ ησλ κλεκείσλ. Δμαθνινπζεί λα ηζρχεη ε δηαίξεζε ζε Σνκείο Ι θαη ΙΙ (ηζρχνπλ), κε ηε δηαθνξά φηη 29 νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα πνπ αλήθνπλ ζηνλ ηνκέα ΙΙ, ππάγνληαη ζηνλ ηνκέα Ι, επεηδή γεηηληάδνπλ κε ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν ησλ κλεκείσλ ηελ πξνζηαζία ηεο κηθξήο ηδηνθηεζίαο. Δπηηξέπεηαη ε ζπλέλσζε νηθνπέδσλ ζπλνιηθνχ εκβαδνχ, κέρξη 200η.κ. ηελ δηαηήξεζε ησλ αχιεησλ ρψξσλ. Κάιπςε νηθνπέδσλ κέρξη 200η.κ. ζε 70%, απφ 200η.κ. θαη άλσ ζηα 60%. ηελ απνθπγή ζπκπαγψλ εληαίσλ φγθσλ θηεξίσλ. Κιηκάθσζε ή δηάζπαζε ζε πεξίπησζε ζπλνιηθήο δνκεκέλεο επηθάλεηαο απφ 481η.κ. θαη άλσ. ηελ δηαηήξεζε θαηά ην δπλαηφ ηεο παξαδνζηαθήο θιίκαθαο ηεο Άλσ Πφιεο. πληειεζηήο δφκεζεο: α. Σνκέαο Ι : 1,2-1,5, ιφγσ θιίζεο εδάθνπο. β. Σνκέαο ΙΙ: 1,8 2,0, ιφγσ θιίζεο ηνπ εδάθνπο (ε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο ραξαθηεξίδεηαη απφ 8% έσο 40% θιίζε). 10
Μέγηζην επηηξεπφκελν χςνο: α. Σνκέαο Ι : 7 κέηξα θαη κέρξη 10κ. ιφγσ θιίζεο ηνπ εδάθνπο. β. Σνκέαο ΙΙ: 10κ. θαη κέρξη 13, ιφγσ θιίζεο ηνπ εδάθνπο. Δπηηξέπεηαη ε ρξήζε θαηαζηεκάησλ πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο (εζηηαηφξηα) ζε ζπγθεθξηκέλνπο δξφκνπο. Γελ πξνβιέπεηαη απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ησλ δηαηεξεηέσλ θηεξίσλ. Γελ πξνβιέπεηαη ε απνκάθξπλζε ησλ απζαίξεησλ θαηαζθεπψλ. ηελ πξνζηαζία ηεο ακθηζεαηξηθήο δηάηαμεο. Μέγηζην επηηξεπφκελν χςνο: α. Σνκέαο Ι: 6 κέηξα θαη κέρξη 8,5κ., ιφγσ θιίζεο ηνπ εδάθνπο β. Σνκέαο ΙΙ: 9κ. θαη κέρξη 11,5, ιφγσ θιίζεο ηνπ εδάθνπο. ηελ απνθπγή ερνξξχπαλζεο θαη κείσζε ηνπ θπθινθνξηθνχ πξνβιήκαηνο. Γελ επηηξέπεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ ρξήζεσλ απηψλ ζηνπο ίδηνπο δξφκνπο. ηελ δηαηήξεζε επαίζζεησλ ζεκείσλ ηνπ παξαδνζηαθνχ πνιενδνκηθνχ ηζηνχ, πνπ επεξεάδνληαη απφ ην νγθνκεηξηθφ πεξίγξακκα θαη ηε ζέζε ησλ θηεξίσλ. Πξνβιέπεηαη ε αλαθαηαζθεπή ησλ δηαηεξεηέσλ ζε πεξίπησζε θαηαζηξνθήο ηνπο ε πεξίπησζε θαηαζηξνθήο δηαηεξεηένπ θηεξίνπ κέζα ζηε δψλε πξαζίλνπ ησλ ηεηρψλ ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ηεο Άλσ Πφιεο, ην θαηαζηξαθέλ θηήξην δελ αλαθαηαζθεπάδεηαη. ε πεξίπησζε αλέγεξζεο λένπ θηεξίνπ ζε φκνξα πξνο δηαηεξεηέα θηήξηα νηθφπεδα, ιακβάλεηαη ππφςε ε ζρέζε ηνπ λένπ θηεξίνπ πξνο ην δηαηεξεηέν, ζε φ,ηη αθνξά ζηε ζέζε ηνπ θηεξίνπ θαη ηνπ αθάιππηνπ ρψξνπ, ηηο αλαινγίεο ησλ φγθσλ, ηελ νγθνπιαζηηθή νξγάλσζε θιπ. ηε πξνζηαζία ηνπ νηθηζκνχ απφ απζαίξεηεο θαηαζθεπέο. Δπηβάιιεηαη ε απνκάθξπλζε ησλ απζαίξεησλ θαηαζθεπψλ. Γ.2.2 Υαρακηηριζμός κηηρίων και πολεοδομικών ζηοιτείων ως διαηηρηηέων Υαξαθηεξίζηεθαλ θηήξηα, αξρηηεθηνληθά θαη πνιενδνκηθά ζηνηρεία ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ ηεο Άλσ Πφιεο σο δηαηεξεηέα θαη θαζνξίζηεθαλ εηδηθνί φξνη θαη πεξηνξηζκνί δφκεζεο, πξνζηαζίαο θαη ρξήζεο ησλ θηεξίσλ απηψλ κε ηελ κε αξ. πξση. 8019/29-11-99 απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Μαθεδνλίαο- Θξάθεο, ΦΔΚ 900/Γ/15-12-99 θαη κε ηελ κε αξ. πξση. 1781/19-4-2002 απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Μαθεδνλίαο- Θξάθεο, ΦΔΚ 333/Γ/29-4-2002. ην πιαίζην απηψλ ησλ απνθάζεσλ θαζνξίζηεθαλ θαηεγνξίεο δηαηήξεζεο, αλάινγα κε ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζήο ηνπο (Δηθ. 17). ηφρνο ησλ απνθάζεσλ είλαη ε δηαηήξεζε ησλ θηεξίσλ πνπ ρξνλνινγνχληαη απφ ην β κηζφ ηνπ 19 νπ αηψλα έσο ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ γηα ηνπο παξαθάησ ιφγνπο: Ιζηνξηθνχο, θαζφηη ζπλδένληαη κε ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχζαλ θαηά ηελ πεξίνδν θαηαζθεπήο ηνπο θαη απνηεινχλ καξηπξίεο ηεο ηζηνξίαο ηεο αξρηηεθηνληθήο Αηζζεηηθνχο, δηφηη απνηεινχλ θαηαζθεπέο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ θαηαζθεπαζηηθέο θαη αξρηηεθηνληθέο αξεηέο 11
Πνιενδνκηθνχο, δηφηη καξηπξνχλ ηελ εμέιημε ηεο πνιενδνκηθήο νξγάλσζεο ηεο πεξηνρήο (Αηηηνινγηθή έθζεζε ηνπ Τ.ΜΑ.Θ. 1999). Δηθ. 17: Σνπνγξαθηθφ δηάγξακκα πνπ ζπλνδεχεη ηελ κε αξ. πξση. 1781/19-4-2002 απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Μαθεδνλίαο- Θξάθεο γηα ραξαθηεξηζκφ θηεξίσλ σο δηαηεξεηέσλ ζηελ Άλσ Πφιε. Σα θηήξηα πνπ ραξαθηεξίζηεθαλ κε απηέο ηηο ππνπξγηθέο απνθάζεηο, ζχλνιν (280), δηαθξίλνληαη ζε ηέζζεξεηο (4) θαηεγνξίεο αλάινγα κε ηε κνξθή πξνζηαζίαο ηνπο: ηελ πξψηε θαηεγνξία πεξηιακβάλνληαη (115) θηήξηα απφιπηεο πξνζηαζίαο, ζηε δεχηεξε (91) θηήξηα απφιπηεο πξνζηαζίαο ηνπ θειχθνπο ηνπο, ζηελ ηξίηε (66) θηήξηα, ζηα νπνία επηβάιιεηαη ε δηαηήξεζε ηνπ νγθνκεηξηθνχ πεξηγξάκκαηνο (αλαθαηαζθεπή) θαη ζηελ ηέηαξηε (8) θηήξηα, ζηα νπνία επηβάιιεηαη ε δηαηήξεζε ησλ φςεσλ κε εμάληιεζε ηνπ Γ. Δπίζεο, ηα (42) ζηνηρεία ηνπ αξρηηεθηνληθνχ θαη πνιενδνκηθνχ εμνπιηζκνχ, φπσο πεξηθξάμεηο, καληξφηνηρνη, πεδνχιηα, ζθαινπάηηα, δέλδξα, βξάρηα, βξαρψδεο αλάγιπθν, αδηέμνδα θιπ. πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ απφθαζε απηή ραξαθηεξίδνπλ ηελ αξρηηεθηνληθή θαη πνιενδνκηθή θιίκαθα ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ θαη απαγνξεχεηαη ε θαηαζηξνθή ή απνκάθξπλζή ηνπο. Αλαιπηηθά γηα θάζε θαηεγνξία πξνζηαζίαο ηζρχνπλ ηα παξαθάησ: α) ηελ Καηεγνξία Ι, ζηελ νπνία δηαηεξνχληαη κεκνλσκέλα θηήξηα, κε ηνλ αχιεην ρψξν ηνπο (Δηθ. 18, 19, 20, 21). 12
Δηθ. 18: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι, επί ηεο ζπκβνιήο ησλ νδψλ Βιαηάδσλ (4) θαη Αίκνπ (1). Δηθ. 19: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι, επί ηεο νδνχ Κπξελαίνπ 4. Δηθ. 20: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι, επί ηεο νδνχ Ηξνδφηνπ 4. Δηθ. 21: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι, επί ηεο νδνχ Κξίζπνπ 17. ηα θηήξηα ηεο θαηεγνξίαο απηήο: Απαγνξεχεηαη ε αιινίσζε θαη ε θαηαζηξνθή ησλ επί κέξνπο αξρηηεθηνληθψλ, δηαθνζκεηηθψλ θαη δνκηθψλ ζηνηρείσλ. Δπηηξέπεηαη ε επηζθεπή, ζηαηηθή ελίζρπζε κε ίδηνπ ηχπνπ παξαδνζηαθά πιηθά, θαζψο θαη ε ρξήζε ηνπ ζηδήξνπ θαη θάζε επέκβαζε γηα ιφγνπο ζηαηηθνχο ή ιεηηνπξγηθνχο. Δπηηξέπεηαη ε ρξήζε ηνπ νπιηζκέλνπ ζθπξνδέκαηνο κφλν ζε κε εκθαλή ζεκεία (ζεκειίσζε). Δπηηξέπεηαη ε αληηθαηάζηαζε ησλ θζαξκέλσλ-θαηεζηξακκέλσλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ κε ηδίνπ ηχπνπ πιηθά, κε ζθνπφ ηελ αλάδεημε φισλ ησλ απζεληηθψλ εμσηεξηθψλ θαη εζσηεξηθψλ ζηνηρείσλ (αξρηηεθηνληθά, δηαθνζκεηηθά, παιηέο ζηδεξηέο, ζπλζέζεηο ηνηρνπνηίαο θιπ) Γελ επηηξέπεηαη ε αιινίσζε ησλ φςεσλ θαη ηεο ηππνινγίαο ησλ θηεξίσλ θαη επηβάιιεηαη, θαηά ηελ επηζθεπή, ε απνθαηάζηαζε ζηελ αξρηθή κνξθή θαη δνκή ηνπο. Σπρφλ απαξαίηεηεο επεκβάζεηο γηα εμαζθάιηζε ρψξσλ πγηεηλήο ζα πξέπεη λα πεξηνξίδνληαη ζε δεπηεξεχνληεο ρψξνπο θαη λα κελ αιινηψλνπλ ηα αμηφινγα ζηνηρεία ησλ θηεξίσλ. ηελ θαηεγνξία απηή, εληάρζεθε θαη έλαο αξηζκφο θηεξίσλ πνπ ήηαλ ήδε ραξαθηεξηζκέλα απφ ην ΤΠ.ΠΟ. (Δηθ. 22, 23, 24, 25). 13
Δηθ. 22: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι (ΤΠ.ΠΟ. θαη Τ.ΜΑ.Θ.), επί ηεο νδνχ αρηνχξε 12. Δηθ. 23: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι (ΤΠ.ΠΟ. θαη Τ.ΜΑ.Θ.), επί ηεο ζπκβνιήο ησλ νδψλ Θενθίινπ (5) θαη Δπηκελίδνπ. Δηθ. 24: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι (ΤΠ.ΠΟ. θαη Τ.ΜΑ.Θ.), επί ηεο νδνχ Μνπζψλ 26. Δηθ. 25: Γηαηεξεηέν θηήξην, θαηεγνξίαο Ι (ΤΠ.ΠΟ. θαη Τ.ΜΑ.Θ.), επί ηεο νδνχ Θενθίινπ 25. β) ηελ Καηεγνξία ΙΙ, ζηελ νπνία δηαηεξνχληαη ηα θηίζκαηα κε ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν ηνπο, κε απφιπηε πξνζηαζία ηνπ θειχθνπο ηνπο, δηφηη απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηεο αξρηηεθηνληθήο, πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ πεξηνρή, θαη βαζηθά ζηνηρεία ηεο κνξθνινγίαο ηνπ ρψξνπ (Δηθ. 26, 27, 28, 29). ηα θηήξηα ηεο θαηεγνξίαο απηήο ηζρχνπλ νη παξαπάλσ πεξηνξηζκνί δφκεζεο θαη επηπιένλ εζσηεξηθά, γηα ιφγνπο βειηίσζεο ζπλζεθψλ δηαβίσζεο επηηξέπνληαη επεκβάζεηο νη νπνίεο κπνξνχλ λα ζίγνπλ ηελ αξρηθή δηαξξχζκηζε ησλ εζσηεξηθψλ ρψξσλ. 14