18 Μαΐου 2015 Νεοελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων Α. 1 Το θέμα του κειμένου αφορά τη σημασία των αρχαίων χώρων θέασης και ακρόασης σε θρησκευτικό, πολιτικό και ψυχαγωγικό τομέα. Εστιάζει, αρχικά, στη καλλιέργεια της δημοκρατικής συνείδησης ακόμη και σήμερα. Παράλληλα, επισημαίνει την ουσιαστική αγωγή της ψυχής μέσω των θεατρικών παραστάσεων και του δράματος. Τα θέατρα αποτελούν τρόπο σύγκλισης παρόντος και παρελθόντος, όχι μόνο για τους ειδήμονες αλλά και για το ευρύ κοινό στο πλαίσιο της βιωματικής επαφής. Ωστόσο, ανακύπτουν προβλήματα που αφορούν τη λειτουργικότητα των μνημείων και τη φθορά που έχουν υποστεί στο χρόνο. Όμως αυτά δεν είναι σε θέση να αποτρέψουν τη βιωματική σχέση με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και την αναγκαιότητα σεβασμού και προστασίας των μνημείων. Η συστηματική καταγραφή τους, βέβαια, και η συνδρομή των ιθυνόντων θα συμβάλλει στην ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς. Καταληκτικά, με αυτή τη στάση επιτυγχάνεται η διαφύλαξη και η βίωση των αρχαιολογικών χώρων. B.1 α. Σωστό β. Λάθος γ. Λάθος δ. Λάθος ε. Σωστό 1
B.2. α) Η έβδομη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: αρχικά, με αίτιο- αποτέλεσμα, καθώς αίτιο αποτελεί η καταγραφή των μνημείων και αποτέλεσμα η ύπαρξη ενός σημαντικού εργαλείου διαχείρισής τους. («Η καταγραφή όλων των μνημείων» και «θα προσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματική διαχείριση αυτού του πλούτου». Ταυτόχρονα, παραθέτει παραδείγματα, καταγράφοντας τα δεδομένα, συγκεκριμένα δηλαδή στοιχεία, όπως «ιστορία, χαρακτηριστικά, κατάσταση, δυνατότητες χρήσης ή ανάδειξής τους». Θεωρείται, επίσης, αποδεκτός ως τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου η διαίρεση καθώς επισημαίνονται διαφορετικά είδη της καταγραφής των μνημείων β) πρώτα απ όλα αρχικά ή εν πρώτοις παράλληλα συγχρόνως ή ταυτόχρονα εξάλλου άλλωστε ή ωστόσο B.3. α) εκτυλίσσεται = συντελείται κατάλοιπα = απομεινάρια, υπολείμματα επιδίωξη = προσδοκία, στόχος προσέγγισης = προσπέλασης, γειτνίασης ολοκληρωμένη = πλήρη, συνολική, καθολική β) αναπτυσσόταν αναστελλόταν δράση αδράνεια, παθητικότητα ερευνημένων ανεξερεύνητων, αφανών, άγνωστων 2
γνωρίζουμε αγνοούμε ανάδειξης υποτίμησης, υποβάθμισης, υπονόμευσης Β4. α) Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται για να απομονωθεί μέρος της φράσης, όπως γίνεται και στην παρένθεση. Αυτό γίνεται ιδίως όταν το μέρος αυτό δεν είναι τόσο ασήμαντο, ώστε να κλειστεί σε παρένθεση. Ό,τι περικλείεται σε διπλή παύλα είναι απαραίτητη παρεμβολή στη συνέχεια του λόγου. Η διπλή παύλα στην έβδομη παράγραφο λειτουργεί επεξηγηματικά. Συγκεκριμένα, επεξηγούνται εμβόλιμα τα είδη των μνημείων. β) Το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο κείμενο είναι το γ πρόσωπο. Η συγκεκριμένη επιλογή προσδίδει αντικειμενικότητα, ουδετερότητα και αποστασιοποίηση του γράφοντος από τα γραφόμενα. Το ύφος καθίσταται τυπικό και απρόσωπο. Γ1. Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία σε ημερίδα του Δήμου, χρήση α προσώπου, άμεσο και οικείο ύφος Προσφώνηση: Ενδεικτικός πρόλογος Αγαπητοί συνδημότες/ συμπολίτες, Kυρίες και κύριοι, με αφορμή την παρούσα εκδήλωση του Δήμου μας, δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ στην αξία της πολιτισμικής κληρονομιάς και στις επιμέρους πολιτισμικές δραστηριότητες στις οποίες οφείλει να επιδίδεται ο σύγχρονος άνθρωπος. Το πολιτισμικό παρελθόν αναδεικνύεται σε πόλο έλξης οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ανάπτυξης και δύναται να διαμορφώσει το μέλλον. Άλλωστε, διαμορφώνουμε αποτελεσματικότερα το παρόν και το μέλλον «όταν ανεβαίνουμε στις πλάτες των προγόνων μας». 3
Α ερώτημα: λόγοι προσέγγισης των χώρων και των μνημείων της πολιτισμικής κληρονομιάς: Η προσέγγιση της πολιτισμικής κληρονομιάς: η προσέγγιση των μνημείων με ευλάβεια και σεβασμό αφήνει να αναδυθεί η μαγεία και η ιστορική τους μνήμη. «Ο ελληνικός τόπος και τα μνημεία δεν προσφέρονται για έτοιμες λύσεις και πρόχειρες απολαύσεις. Χρειάζεται αργό περπάτημα, συγκέντρωση, σιγανή μελέτη». (Χρ. Καρούζος) τα μνημεία είναι φορέας του αρχαίου κόσμου και του πολιτισμού του: ο θεατής διαλέγεται μαζί τους για να του μεταφέρουν την παιδεία και την παράδοση. Γυρεύει την ψυχική επαφή με το αρχαίο κάλλος. Τα μνημεία μέσα στον περιβάλλοντα τόπο ξαναζωντανεύουν. Δεν είναι γι αυτόν σωρός από πέτρες, ερείπια, ένας νεκρός κόσμος. βιωματική σχέση με τα μνημεία: τα μνημεία έχουν ζωή και οφείλουμε να την αφουγκραστούμε. Η γνώση της ιστορίας ενός μνημείου είναι βασική ώστε να κατανοήσουμε τις ευρύτερες οικονομικο-κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε, δεν είναι όμως αναγκαία για να γοητευτούμε από ένα μνημείο. Αναγκαία προϋπόθεση είναι να προσεγγίζουμε τα μνημεία με τις αισθήσεις και την ψυχή μας. Όχι να βλέπουμε στα μνημεία τα απομεινάρια ενός νεκρού παρελθόντος, αλλά να «ακούμε» τους ψιθύρους όσων έζησαν εκεί, να αντικρίζουμε έναν κόσμο ζωντανό που μας οδηγεί στην αισθητική καλλιέργεια και την ολοκλήρωση. Τα μνημεία υπάρχουν για να μας μεταγγίζουν την ιστορική μνήμη και την εθνική ταυτότητα, όχι για να γίνονται καρτποστάλ ή διακοσμητικά αντικείμενα. άνθρωπος γνωρίζει τις συνήθειες, τα ήθη, τη γλώσσα και την ιστορία του ίδιου του λαού. Μπορεί να αντλήσει πληροφορίες πολύτιμες όχι μονάχα για τον τρόπο ζωής στο παρελθόν, αλλά και για την προσέγγιση της δικής του ζωής. Μέσα από τα καλλιτεχνήματα, τη λογοτεχνία, τους θρύλους και τις παραδόσεις μπορεί να διαπιστώσει τα γενεσιουργά αίτια των συνθηκών διαβίωσης του και να εμβαθύνει στην πολιτιστική εξέλιξη. Μ αυτό τον τρόπο ωριμάζει πνευματικά, παύει να αντικρίζει επιφανειακά την εξωτερική πραγματικότητα, αλλά την κατανοεί πληρέστερα, την ερμηνεύει πολύπλευρα και όχι μονοδιάστατα. οδηγεί στην εθνική αυτογνωσία και στην ενίσχυση της εθνικής συνείδησης. Έτσι, αποτρέπεται η άκριτη εισροή ξένων πολιτιστικών στοιχείων, που θα συντελούσε στην αλλοτρίωση του λαού, στην αφομοίωσή του και στο σταδιακό αφανισμό του. Το ιδανικό της ελευθερίας, παραδειγματίζει τους νέους από τις θυσίες και τους αγώνες των προηγούμενων γενιών για την ανεξαρτησία. 4
ο νέος άνθρωπος, εκτός από τις γνώσεις που αποκομίζει, αναγνωρίζει τη συνεισφορά των προγόνων του στην ποιότητα της δικής του ζωής αλλά και τα αποτελέσματα που προκαλεί η διχόνοια και την αξία της ομοψυχίας και της εθνικής συνείδησης. Παύει να κατατρύχεται από εγωπάθεια και κοινωνικοποιείται ομαλά. Οι πολιτιστικές καταβολές παίζουν ρόλο καθοριστικό στη διαμόρφωση της προσωπικότητας κάποιου ατόμου. Β ερώτημα: δραστηριότητες εξοικείωσης των πολιτών και των νέων με την πολιτισμική κληρονομιά: επιβάλλεται να γίνονται επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, ώστε να αποκτούν οι μαθητές βιωματική σχέση (με το βίωμα γεννιέται η αγάπη για την έρευνα και τη γνώση). Μάλιστα θα μπορούσαν να επισκέπτονται και μνημεία της περιοχής. Οι καθηγητές πρέπει να αναθέτουν εργασίες σχετικές με τα μνημεία της περιοχής στους μαθητές ή θα μπορούσε να υπάρχει βοηθητικό φυλλάδιο από ειδικούς στο θέμα. Οι επισκέψεις αυτές έχουν νόημα μόνο και εφόσον υπάρξει μια προπαιδεία στους κόλπους του σχολείου. τα σχολικά βιβλία πρέπει να παρέχουν γνώσεις και πληροφορίες για τα μνημεία με πλούσιες εικόνες. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα κεφάλαια της ιστορίας που αναφέρονται στην τέχνη συχνά αφαιρούνται από τη διδακτέα ύλη. Τα σχετικά με τα μνημεία μαθήματα πρέπει να διδάσκονται από τους αρμόδιους καθηγητές, ώστε να υπάρχει υψηλό επίπεδο στο μάθημα και να προσελκύεται το ενδιαφέρον των μαθητών. Να χρησιμοποιούνται τα απαραίτητα εποπτικά μέσα και να αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία οι Η/Υ: εικονικές ξεναγήσεις σε μουσεία, αναπαράσταση μνημείων. Τα μνημεία, επίσης, μπορούν να συνδεθούν με πλήθος μαθημάτων που ήδη διδάσκονται (ιστορία, θρησκευτικά, μελέτη περιβάλλοντος, γεωμετρία). η πολιτεία οφείλει να καλλιεργήσει στους νέους το σεβασμό για την ιερή κληρονομιά που μας άφησαν οι πρόγονοι μας και να τους υποδείξει τον ορθό τρόπο προσέγγισης τους, ώστε να μεταλάβουν οι μαθητές την «αλήθεια» των μνημείων. Ειδικότερα, κρατικές πρωτοβουλίες για τη προβολή των εθνικών θησαυρών από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, διάσωση και διαφύλαξή τους σε σύγχρονες βιβλιοθήκες ή ηλεκτρονικά αρχεία οργάνωση των μουσείων, στελέχωση με ειδικούς επιστήμονες καλά συντηρούμενοι και φυλασσόμενοι αρχαιολογικοί χώροι διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων με αναφορά στο παρελθόν και την παράδοση οικονομική ενίσχυση των ανά την επικράτεια παραδοσιακών συλλόγων αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων τόσο για τη συντήρηση όσο και για την ανάδειξη των μνημείων (χρηματοδότηση έργων συντήρησης και ανάδειξης, εγχειριδίων προβολής και πληροφοριών) 5
Επίλογος Καταληκτικά, κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συμπολίτες, καθίσταται εμφανής η αξία της πολιτισμικής κληρονομιάς για το σύγχρονο άνθρωπο. Η αναφορά στο παρελθόν και η πρόσκτηση των αξιών και των ιδανικών που αυτό προβάλλει είναι σε θέση να αναβαθμίσει το κοινωνικό σύνολο και να οδηγήσει στη πρόοδο του πολιτισμού. Χρέος, λοιπόν, όλων μας, ατομικά και συλλογικά, είναι αρχικά ο σεβασμός και η προστασία των χώρων της πολιτισμικής κληρονομιάς και έπειτα η ενεργός συμμετοχή και βίωση των πολιτιστικών δρωμένων. Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας 6