Ειδικής Περιβαλλοντικά Προστατευόμενη Ζώνης (ΕΠΠΖ) Καρπασίας

Σχέδιο διαχείρισης Ειδικής Περιβαλλοντικά Προστατευόμενη Ζώνης (ΕΠΠΖ) Καρπασίας W. J. Fuller, J. Seffer, B. A. Cicek, O. Ozden, G. Eroglu, C. Kara, V. Sefferova, O. Dogan Λευκωσία, Φεβρουάριος 2010 This project is funded by the European Union under the Aid Regulation for the economic development of the Turkish Cypriot community (Council Regulation (EC) No 389/2006 ) Project EuropeAid/125695/C/SER/CY/7 Implemented by consortium NIRAS - NEPCon - GOPA Oikon Project office: Şile Sok Yalınca Apt No1/3A, K Kaymaklı, Nicosia Tel: +90 533 874 4618, E-mail: gulcanyalinca@dengecons.org

Περιεχόμενα Συνοπτική περίληψη...4 I Υπόβαθρο... 5 1.1 Πολιτική... 5 1.2 Επιλογή χώρου... 5-6 II Περιγραφή χώρου... 7 2.1 Τοποθεσία και σύνορα χώρου... 7 2.2 Νομικό καθεστώς και δικαιώματα... 7 2.2.1 Ιδιοκτησία... 7 2.2.2 Νομικά δικαιώματα... 7 2.2.3 Καθεστώς χώρου... 8 2.3 Διαχείριση και υποδομή... 8 2.3.1 Οργανώσεις... 9 2.3.2 Διευκολύνσεις... 9 2.3.3 Υπηρεσίες...9 2.4 Κλίμα... 10 2.5. Γεωλογία, εδαφικοί σχηματισμοί,... 10 2.6 Χώματα και υποστρώματα... 11 2.7 Υδρολογία... 11 2.8 Βιότοποι βλάστηση και κοινότητες... Error! Bookmark not defined.11-17 2.9 Χλωρίδα... 17-21 2.10 Πανίδα... 21-26 2.11 Χρήση από τον άνθρωπο μέσα και έξω από τον χώρο... 27 2.11.1 Διατήρηση φυσικού περιβάλλοντος... 27 2.11.2 Γεωργία... 27 2.11.3 Δασονομία... 28 2.11.4 Αναψυχή και τουρισμός... 28 2.11.5 Κυνήγι και ψάρεμα... 28 2.11.6 Εξαγωγή υλικών... 28 2.11.7 Χρήση υδάτων... 29 2.11.8.Μεταλλεία και λατόμευση...29 2.11.9 Στρατιωτική δραστηριότητα... 29 2.11.10 Εκπαίδευση,Παρουσίαση και έρευνα... 29 2.11.11 Άλλες χρήσεις... 29 2

2.12 Οικονομικές πτυχές και πληθυσμοί... 29 2.13 Προηγούμενη χρήση της γής από τον άνθρωπο... 30 2.14 Πολιτιστική κληρονομιά... 30 III. Αξιολόγηση και στόχοι... 31 3.1 Οικολογικά κριτήρια... 31 3.1.1 Αξιολόγηση βιοτόπων... 31-47 3.1.2 Αξιολόγηση ειδών φυτών... 48 3.1.3 Αξιολόγηση ειδών ζώων...48 3.2 Όραμα διαχείρισης και ιδανικοί στόχοι για τον χώρο... 48 3.2.1 Ιδανικοί στόχοι... 49 3.3 Κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια... 49 3.4 Επιχειρησιακοί στόχοι-ζώνες...50-52 IV. Εφαρμογή καθορισμός ζωνών και στρατηγικές διαχείρισης... 50 4.1 Καθορισμός ζωνών... 50 4.2 Στρατηγικές διαχείρισης... 53-58 4.2.1 Στρατηγικές διαχείρισηςγια την ζώνη αυστηρής προστασίας... 59 4.2.2 Στρατηγικές διαχείρισης για την ενεργή ζώνη συντήρησης:... 59 4.2.3 Στρατηγικές διαχείρισης για την ζώνη χρήσης:... 60 4.2.4 Στρατηγικές διαχείρισης για την ουδέτερη ζώνη:... 60 4.2.5 Αδέσποτα γαιδούρια...61 4.3 Σχέδια δράσης... 62-66 V. Έλεγχος... 67 5.1 Έλεγχος βιοτόπων... 67-72 5.2 Έλεγχος φυτών... 73-74 5.3 Έλεγχος ζώων... 74-77 Αναφορές... 78-79 Σχέδια... 80-85 3

Συνοπτική περίληψη Αυτή η Ειδική Περιβαλλοντικά Προστατευόμενη Ζώνη (ΕΠΠΖ), βρίσκεται στην άκρη της χερσονήσου της Καρπασίας και καλύπτει χερσαία και αιγιαλίτιδα περιοχή 9,645 και 9,485 εκταρίων αντίστοιχα. Αυτό παρέχει ολική προστατευόμενη περιοχή 19,130 εκταρίων και προστατευόμενη ακτογραμμή 72.2 χλμ. Η ΕΠΠΖ της Καρπασίας απολαμβάνει επίσημη νομοθετική προστασία ως σημαντικός φυσικός πόρος για το βόρειο μέρος της Κύπρου και ανακηρύχτηκε σαν Ειδική περιβαλλοντικά προστατευόμενη ζώνη από τις Τουρκοκυπριακές αρχές σύμφωνα με τον Νόμο περί Περιβάλλοντος (21/97) άρθρο 11,του Τμήματος Προστασίας του Περιβάλλοντος των Τουρκοκυπριακών αρχών. Συμπληρωματικά, θεωρείται Εθνικό πάρκο σύμφωνα με τον Νόμο περί Δασών και σαν Αρχαιολογικός χώρος SID σύμφωνα με τον Νόμο περί αρχαιοτήτων. Ο χώρος έχει επιλεγεί λόγω της ύπαρξης σημαντικών βιοτόπων και ειδών. Ένας από τους κύριους λόγους για την επιλογή του είναι η ύπαρξη οικογενειών θαλάσσιων χελωνών σημαντικών σε διεθνές επίπεδο. Τόσον η χονδροκέφαλη χελώνα(caretta Caretta) και η πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) φωλιάζουν σε μεγάλους αριθμούς σε διάφορες παραλίες. Η Ευρωπαϊκή φώκια παρουσιάζει τόσον μόνιμη όσο και περιστασιακή παρουσία στο θαλάσσιο περιβάλλον και η αναπαραγωγή της γίνεται στην παραλιακή ζώνη. Υπάρχει επίσης μια σημαντική αποικία των γλάρων Audouin s (Νησόγλαρος (Larus audouinii) )που φωλιάζουν εκεί. Συμπληρωματικά των στοιχείων πανίδας, η περιοχή συντηρεί σημαντικά σπάνια και ενδημικά είδη πανίδας. Οι πιο κοινές ασχολίες των κατοίκων στην περιοχή είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Εκτός από την γεωργία υπάρχουν μερικά ξενοδοχειακά υποστατικά του τύπου κρεβάτι και πρωινό (bed and breakfast), καθώς και εστιατόρια που εξυπηρετούν την ξενοδοχειακή βιομηχανία τόσον μέσα στα χωριά όσο και διασκορπισμένα μέσα στην ΕΠΠΖ. Κατά την περίοδο επισκόπησης του έργου, εντοπίστηκαν 17 διαφορετικοί είδη βιοτόπων κατάλληλοι για διατήρηση σύμφωνα με την οδηγία περί βιοτόπων Habitats Directive (Dir 92/43/EEC). Μόνο ένα φυτικό είδος το Μελισσάκι (Ophrys kotschyi) που περιέχεται στο Παράρτημα ΙΙ κατεγράφη στην περιοχή. Παρά ταύτα κατεγράφησαν 22 ενδημικά είδη και πέντε διαφορετικά είδη φυτών τα οποία είναι σπάνια φυτικά είδη για το νησί, και συναντώνται μέσα στην ΕΠΠΖ Καρπασίας. Euphorbia paralias (Ευφορβία, απειλούμενο υπό εξαφάνιση)), Juncus maritimus (σκληνίτζι-τρωτό), Salsola soda (Αρμυρίκι-Τρωτό Vulnerable), Valantia muralis (απειλούμενο υπό εξαφάνιση) και το Μελισσάκι (Ophrys kotschyi) (Τρωτό). Συμπληρωματικά των σημαντικών ειδών χλωρίδας, μέσα στην ΕΠΠΖ υπάρχουν επίσης μερικά σημαντικά είδη πανίδας διεθνούς ενδιαφέροντος. Αυτά περιλαμβάνουν και τα δύο είδη θαλάσσιων χελωνών, την πράσινη και την χονδροκέφαλη (Caretta Caretta and Chelonia mydas), την Ευρωπαϊκή φώκια (Mediterranean Monk Seal )(Monachus monachus), και τον Νησόγλαρο Audouins (Larus audouinii)). Η περιοχή φιλοξενεί εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά κατά την διάρκεια της ανοιξιάτικης και φθινοπωρινής αποδημίας τους. Συντηρεί επίσης πληθυσμούς από δύο ενδημικά είδη την Σκαλυφούρτα και τον Τρυπομάζη (Oenanthe cypriaca and Sylvia melanothorax) καθώς επίσης σημαντικούς πληθυσμούς από θαλασσοκόρακες (Phalacrocorax aristotelis desmarestii), Κράγκα (Coracius garrulus), και Δακκαννούρα (Lanius nubicus). Η ΕΠΠΖ περιλαμβάνει δυο είδη νυχτερίδων και δύο είδη πεταλούδων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ Τα δεδομένα από τις επισκοπήσεις έτυχαν ανάλυσης ούτως ώστε να διακριβωθούν συγκεκριμένες τοποθεσίες, που βασίζονται σε διαφορετικά κριτήρια βιοποικιλότητας (αντιπροσωπευτικότητα, κατάσταση διατήρησης, επίπεδο ενδημικότητας, ποσότητα προστατευόμενων ζωικών ειδών). Βάσει αυτών των αποτελεσμάτων, τα οποία 4

συσχετίστηκαν με περαιτέρω κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, έγινε η πρόταση για δημιουργία ζωνών. Τέσσερεις ζώνες που διαιρέθηκαν περαιτέρω σε διαφορετικές υποζώνες περιγράφουν τις διαφορετικές συνθήκες για διαχείριση, διατήρηση ή/και χρήση της ΕΠΠΖ μέσω επιχειρησιακών στόχων. Ακολουθείται από μια σειρά από σχέδια ενεργειών τα οποία περιγράφουν με λεπτομέρεια τις ενέργειες που απαιτούνται για την εφαρμογή του σχεδίου διαχείρισης. Το όραμα για την περιοχή υπό προστασία είναι η προστασία, η διατήρηση και η ανάπτυξη των φυσικών αξιών της ΕΠΠΖ Καρπασίας και η ευαισθητοποίηση εκείνων που κατοικούν ή επισκέπτονται την περιοχή. Επιπλέον η περιοχή θα μπορούσε να υποβοηθήσει τον ντόπιο πληθυσμό να επωφεληθεί από τους πολλούς επισκέπτες που προσελκύονται στην περιοχή για διάφορους λόγους. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της δημιουργίας ΕΠΠΖ είναι η διατήρηση ευνοϊκού καθεστώτος για τους βιότοπους του Παραρτήματος Ι και των ειδών του Παραρτήματος ΙΙ. Θαλάσσιες χελώνες και οι βιότοπου όπου φωλιάζουν προστατεύονται ήδη δυνάμει του υφιστάμενου Περιβαλλοντικού νόμου. Οι περιοχές που στοχεύονται με την ΕΠΠΖ είναι η προστασία των βιοτόπων του παραρτήματος Ι της Οδηγίας Προστασίας Βιοτόπων και των ειδών του Παραρτήματος ΙΙ, της Οδηγίας για τα Πουλιά, Παράρτημα ΙΙ, μαζί με Κυπριακά είδη φυτών και ζώων. Επίσης η ανάπτυξη κτηρίων θα πρέπει να περιοριστεί μέσα στα όρια των χωριών. I Υπόβαθρο 1.1 Πολιτική Η ΕΠΠΖ της Καρπασίας απολαμβάνει επίσημη νομοθετική προστασία ως σημαντικός φυσικός πόρος για το βόρειο μέρος της Κύπρου και ανακηρύχτηκε σαν Ειδική περιβαλλοντικά προστατευόμενη ζώνη από τις Τουρκοκυπριακές αρχές σύμφωνα με τον Νόμο περί Περιβάλλοντος (21/97) άρθρο 11,του Τμήματος Προστασίας του Περιβάλλοντος των Τουρκοκυπριακών αρχών. Συμπληρωματικά, θεωρείται Εθνικό πάρκο σύμφωνα με τον Νόμο περί Δασών και σαν Αρχαιολογικός χώρος SID σύμφωνα με τον Νόμο περί αρχαιοτήτων. 1.2 Επιλογή χώρου Ο χώρος έχει επιλεχθεί σαν πιθανός χώρος Natura 2000 λόγω της ύπαρξης σημαντικών βιοτόπων οι οποίοι περιλαμβάνονται στον κατάλογο του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας για τους Βιότοπους (Council Directive 92/43/EEC της 21 Μαΐου 1992 για την διατήρηση φυσικών βιότοπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας). Ένας από τους κύριους λόγους για την επιλογή του είναι ύπαρξη οικογενειών θαλάσσιων χελωνών σημαντικών σε διεθνές επίπεδο. Τόσον η χονδροκέφαλη χελώνα(caretta Caretta) και η πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) φωλιάζουν σε μεγάλους αριθμούς σε διάφορες παραλίες. Αυτές στο παρελθόν ονομάζονταν Τσιρόννας(Ronnas), Αγίου Φίλωνα, K 9, K 10, K 11, Golden Beach 1 and Golden Beach 2. Οι παραλίες του κόλπου Τσιρόννας(Ronnas) είναι οι τρίτες κατά σειρά σημαντικές παραλίες για το φώλιασμα της πράσινης χελώνας σε ολόκληρη την Μεσόγειο (Kasparek 2001). Εκτός από τις θαλάσσιες χελώνες, η Ευρωπαϊκή φώκια (Monachus monachus) έχει καταγραφεί στην περιοχή. Η Ευρωπαϊκή φώκια παρουσιάζει τόσον μόνιμη όσο και περιστασιακή παρουσία στο θαλάσσιο περιβάλλον και η αναπαραγωγή της γίνεται στην παραλιακή ζώνη. Υπάρχει επίσης μια σημαντική αποικία των γλάρων Audouin s (Νησόγλαρος (Larus audouinii) )που φωλιάζουν εκεί. Συμπληρωματικά των στοιχείων πανίδας, η περιοχή συντηρεί σημαντικά σπάνια και ενδημικά είδη πανίδας Οι φυσικοί βιότοποι της Καρπασίας έχουν σχετικά παραμείνει ανέγγιχτοι από την αρνητική ανάπτυξη που βιώθηκε σε άλλα μέρη του νησιού (π.χ.κατασκευές, βιομηχανοποίηση κτλ). Εν 5

τούτοις έχει υπάρξει ζημιά σε κάποιους βιότοπους ως αποτέλεσμα γεωργικών πρακτικών και κάποιων, μικρής κλίμακας τουριστικών αναπτύξεων. Επιπλέον η ΕΠΠΖ Καρπασίας έχει καταστεί το κέντρο για πολλές προσπάθειες για προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος. Οι συζητήσεις σχετικά με την δομή διαχείρισης και διατήρησης- χρήσης συνεχίζονται. Προσθετικά στην επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον, υπάρχει επίσης ένα ανεξέλεγκτο πρόβλημα από τα αδέσποτα γαϊδούρια. Θεωρείται ότι τα γαϊδούρια έχουν αρνητικά ανυπολόγιστη επίδραση στους φυσικούς βιότοπους και στις γεωργικές καλλιέργειες, ως εκ τούτου θεωρούνται προβληματικά από τους γεωργούς Υπάρχει επίσης τεράστια πίεση από την κατασκευαστική και τουριστική βιομηχανία που θέλουν να ανοίξει η περιοχή για ανάπτυξη. Ευτυχώς μέχρι σήμερα αυτό δεν έχει επιτραπεί στην ΕΠΠΖ, με αποτέλεσμα την ύπαρξη μερικών από τους πιο καλά διατηρημένους Μεσογειακούς βιότοπους. 6

II Περιγραφή χώρου 2.1 Τοποθεσία και σύνορα περιοχής Η περιοχή αυτή βρίσκεται στην άκρη της χερσονήσου της Καρπασίας, έχει παραλίες τόσον στην βόρεια όσο και στην νότια πλευρά και καλύπτει ολική περιοχή ξηράς 9,645 εκταρίων. (Σχ. 1). Αποτελείται από μια πλατειά εσωτερική περιοχή με λοφώδεις σχηματισμούς, πεδιάδες με κοίτες ρυακιών και έχει ολική ακτογραμμή μήκους 72.2 χλμ. Η θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή είναι σχεδόν τόσο μεγάλη όσον η περιοχή της ξηράς και είναι 9,485 εκτάρια. Το ολικό της προστατευόμενης περιοχής είναι 19,130 εκτάρια. Η προστατευόμενη περιοχή αρχίζει από τα βόρεια από την παραλία Τσιρόννας(Ronnas), πριν φτάσει το χωριό Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz)). Αυτή η παραλία είναι η τρίτη κατά σειρά σπουδαιότητας τοποθεσία για την πράσινη χελώνα σε ολόκληρη την Μεσόγειο. Η προστατευόμενη περιοχή συνεχίζει κατά μήκος της βορείου ακτής μέχρι την παραλία του Αγίου Φίλωνα και περιλαμβάνει επίσης την εσωτερική περιοχή μετά την παραλία του Αγίου Φίλωνα και εκτείνεται μέχρι την άκρη του νησιού. Στο τέλος του δρόμου, ο οποίος βρίσκεται παράλληλα με την παραλία Τσιρόννας (Ronnas)) φτάνεις μέχρι το χωριό Ριζοκάρπασο. Το σύνορο της προστατευόμενης περιοχής της Καρπασίας ξεκινά στο σημείο που σταματούν οι οικισμοί του Ριζοκαρπάσου. Το βόρειο και νότιο μέρος όπως αναφέρθηκε προηγουμένως συναντούνται και γίνονται μια περιοχή μετά τα σύνορα του χωριού. Τα σημεία εισόδου στην περιοχή βρίσκονται στην βόρεια και νότια πλευρά του χωριού Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz)). Αυτοί είναι οι δρόμοι που χρησιμοποιούνται τόσον από τους ντόπιους όσο και από τους τουρίστες. Δεν υπάρχουν άλλοι δρόμοι διαθέσιμοι εκτός από μερικούς χωματόδρομους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οχήματα με τετρακίνηση. Οι χωματόδρομοι χρησιμοποιούνται συχνά από τους χωρικούς για γεωργικές ασχολίες, από κυνηγούς και ενθουσιώδεις της φύσης. Μερικοί από τους δρόμους καθίστανται αδιάβατοι για οποιαδήποτε οχήματα μετά από βαρειές βροχές ή γεωργικές ασχολίες. Το Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz)), το οποίο σχεδόν περικυκλώνεται από την ΕΠΠΖ Καρπασίας, έχει 444 νοικοκυριά (State Planning Organisation 2008). Δεν υπάρχουν ορατά σύνορα που να διαχωρίζουν την ΕΠΠΖ από το χωριό. Οι περισσότερες αγροτικές, τουριστικές και παρόμοιες ασχολίες μέσα στην προστατευόμενη περιοχή γίνονται κατά το πλείστον από χωρικούς από το Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz)). Ο πληθυσμός του χωριού αποτελείται από Τούρκους έποικους, Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους κατοίκους. 2.2 Νομικό καθεστώς και δικαιώματα 2.2.1 Ιδιοκτησία Στην ΕΠΠΖ Καρπασίας η πλειονότητα του παραλιακού μετώπου, θαμνώδεις περιοχές και τα δάση είναι ιδιοκτησία και διαχείριση του Τμήματος Δασών, παρά ταύτα μερικοί από τους διόδους πρόσβασης περνούν μέσα από ιδιόκτητους γεωργικούς αγρούς. Η ιδιοκτησία της γης αποτελείται τόσον από ιδιόκτητη όσον και δημόσια γη. 2.2.2Νομικά δικαιώματα Η περιοχή περιλαμβάνεται επίσης στην νομοθεσία για την Καρπασία η οποία περιέχει κανονισμούς για την ανάπτυξη και ασχολίες στην περιοχή. (Σχ. 2). Εντούτοις οι Τουρκοκυπριακές αρχές βρίσκονται τώρα υπό πίεση από τις κατασκευαστικές εταιρείες, τομείς που συνδέονται με την κατασκευαστική βιομηχανία και τους ντόπιους για χαλάρωση 7

αυτών των κανονισμών. Σύμφωνα με τον Περιβαλλοντικό Νόμο ένα σχέδιο επί του θέματος θα εκπονηθεί από το Τμήμα Αστικού Σχεδιασμού για την ΕΠΠΖ Καρπασίας. Μέχρι την εκπόνηση αυτού του σχεδίου καμιά άδεια οικοδομής δεν μπορεί να εκδοθεί. 2.2.3 Καθεστώς του χώρου Η χερσόνησος της Καρπασίας ήταν πάντοτε στο επίκεντρο για οποιαδήποτε ενέργεια για την προστασία και διατήρηση της φύσης. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως η χερσόνησος περιλαμβάνεται στην νομοθεσία για την Καρπασία. Η περιοχή έχει προταθεί σαν Ειδική Περιβαλλοντικά Προστατευόμενη Ζώνη στο Υπουργικό Συμβούλιο από το Τμήμα Προστασίας του περιβάλλοντος και έχει ανακηρυχθεί σαν ΕΠΠΖ σύμφωνα με τον νόμο περί περιβάλλοντος. Συμπληρωματικά ένα σχέδιο επί του θέματος είναι υπό εκπόνηση από του Τμήμα Αστικού Σχεδιασμού. Οι ενέργειες διατήρησης μέχρι τώρα έχουν επικεντρωθεί στις θαλάσσιες χελώνες καθώς η περιοχή περιλαμβάνει σημαντικές παραλίες για το φώλιασμα των θαλάσσιων χελώνων. Υπάρχει εμφανής πρόοδος και αυστηρές προσπάθειες προστασίας ακόμα και από τους χωρικούς προς την κατεύθυνση της προστασίας των θαλάσσιων χελώνων στην περιοχή. Οι πιο κοινές ασχολίες των κατοίκων στην περιοχή είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Εκτός από την γεωργία υπάρχουν μερικά ξενοδοχειακά υποστατικά του τύπου κρεβάτι και πρωινό (bed and breakfast), καθώς και εστιατόρια που εξυπηρετούν την ξενοδοχειακή βιομηχανία τόσον μέσα στα χωριά όσο και διασκορπισμένα μέσα στην ΕΠΠΖ. Μέσα στη ΕΠΠΖ υπάρχουν χωράφια που δεν χρησιμοποιούνται για κτηνοτροφία η παρεμφερείς γεωργικές ασχολίες και ως εκ τούτου έχουν καταλήξει στην διατήρηση των φυσικών βιοτόπων. Εντούτοις η πρόσβαση σ αυτά τα χωράφια μπορεί να γίνει μόνο μέσω μονοπατιών και χωματόδρομων. Λόγω της μη εύκολης πρόσβασης, αυτές τις περιοχές τις επισκέπτονται μόνον οι ντόπιοι, οι λάτρεις της φύσης και κυνηγοί. Παρά ταύτα, εάν οποιαδήποτε από αυτές τις ασχολίες θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιά στο περιβάλλον, είδη ή τους βιότοπους, είναι δυνατόν να επιβληθούν ποινές ή πρόστιμα, εντούτοις αυτή η προσέγγιση σπάνια επιβάλλεται καθώς επιλέγεται μια πιο ήπια προσέγγιση. Προσθετικά στην επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον, υπάρχει επίσης ένα ανεξέλεγκτο πρόβλημα από τα αδέσποτα γαϊδούρια. Θεωρείται ότι τα γαϊδούρια έχουν αρνητικά ανυπολόγιστη επίδραση στους φυσικούς βιότοπους και στις γεωργικές καλλιέργειες, ως εκ τούτου θεωρούνται προβληματικά από τους γεωργούς. 2.3 Διαχείριση και υποδομή 2.3.1 Οργανισμοί Η ΕΠΠΖ της Καρπασίας περιλαμβανομένης της παραλίας Τσιρόννας(Ronnas) εμπίπτει στην νομική δικαιοδοσία της κοινότητας Ριζοκαρπάσου που είναι υπεύθυνη για όλα τα ζητήματα που αφορούν τους πολίτες και το δημόσιο στην περιοχή. Επίσης για μικρότερες κοινότητες έχουν εκλεγεί κοινοτάρχες από τους οποίους υπάρχουν τρείς στο χωριό Ριζοκάρπασο. Ένα από τα καθήκοντα τους είναι η μεταφορά θεμάτων των πολιτών στις αρμόδιες αρχές. Ο έπαρχος Τρικώμου (İskele) που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών είναι η κύρια αρχή στην περιοχή. Η περιοχή αποτελείται από δασική γη και άλλη κυβερνητική γη που είναι στην δικαιοδοσία του Τμήματος Δασών που υπάγεται στο υπουργείο Γεωργίας και Φυσικών Πόρων. Θέματα σχετικά με το περιβάλλον γενικά και προστασίας της φύσης ( πχ ενέργειες για προστασία των θαλασσίων χελώνων) ανήκουν στο Τμήμα Προστασίας του Περιβάλλοντος. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει επίσης κάποιες ευθύνες στην περιοχή. Συμπληρωματικά, υπάρχουν Μη 8

Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και αν και αυτοί οι οργανισμοί δεν έχουν νομική δικαιοδοσία για την περιοχή, κάνουν την παρουσία τους αισθητή μέσω προγραμμάτων που διαχειρίζονται και τακτικά παρέχουν συμβουλές για θέματα που αφορούν την περιοχή. Κατωτέρω είναι ένας κατάλογος οργανισμών που είναι ενεργοί στην περιοχή: Σύνδεσμος Φίλων της Καρπασίας Σύνδεσμος βιολόγων Κυνηγετικός σύλλογος Ομάδα Πρασίνων Σύνδεσμος μόρφωσης στο δρόμο του Ατατούρκ Γυναικείος σύνδεσμος χειροτεχνίας (Με ενίσχυση του Υπουργείου Παιδείας) Σύνδεσμος γονέων Δημοτικού Ριζοκαρπάσου Σύνδεσμος γονέων Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου Σύνδεσμος υποστήριξης του Τζαμιού Ριζοκαρπάσου Τουρκική Ερυθρά Ημισέληνος Τμήμα Ριζοκαρπάσου 2.3.2 Διευκολύνσεις Υπάρχουν διαθέσιμες διευκολύνσεις τόσον για τους κατοίκους όσον και για τους επισκέπτες στ Ριζοκάρπασο. Υπάρχουν τέσσερεις καφενέδες ένας από τους οποίους ανήκει σε Ελληνοκύπριο και τον επισκέπτονται Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, δέκα μανάβικα διαφόρων μεγεθών, τρία εστιατόρια; και οκτώ ξενοδοχεία του τύπου κρεβάτι-πρόγευμα (bedand-breakfast), τα οποία λειτουργούν καθ ολη την διάρκεια του χρόνου. Τα περισσότερα από αυτά τα ξενοδοχεία βρίσκονταν υπό κατασκευή κατά τον χρόνο συγγραφής του κειμένου και αυτά τα υποστατικά θα διαθέτουν επίσης εστιατόρια που θα εξυπηρετούν τους πελάτες τους. Εκτός από τις διευκολύνσεις που υπάρχουν στο χωριό, υπάρχουν άλλα εστιατόρια, bedand-breakfast (B&B s), και παρόμοια υποστατικά διασκορπισμένα σε όλη την προστατευόμενη περιοχή. Στο βόρειο μέρος της περιοχής κοντά στην παραλία Τσιρόννας(Ronnas), υπάρχει δημόσιος χώρος κατασκήνωσης. Στην παραλία του Αγίου Φίλωνα υπάρχει μικρό ξενοδοχείο B&B και εστιατόριο. Επιπλέον κατά μήκος της νότιας λωρίδας της ακτής της περιοχής υπάρχουν εννέα ξενοδοχεία Β&Β και ένα ανεξάρτητο εστιατόριο. Μέσα στα υποστατικά του μοναστηριού υπάρχει προσωρινή αγορά όπου πωλούνται κυρίως αναμνηστικά, είδη χειροτεχνίας και Λευκαρίτικα κεντήματα. Υπάρχουν δυο δρόμοι, ένας στα βόρεια ( που καταλήγει στα Αφέντρικα) και ένας στα νότια (που καταλήγει στο μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα) Επιπλέον υπάρχουν άλλοι δρόμοι λιγότερο διατηρημένοι και μονοπάτια που φτάνουν στα πιο απόμερα σημεία της περιοχής. Κατά την διάρκεια της βροχερής περιόδου ή επισταμένων γεωργικών ασχολιών είναι σαφώς πιο δύσκολη η μετάβαση σε κάποιες από αυτές τις περιοχές. Γενικά τα μόνα οχήματα που μπορούν να κινηθούν σε αυτές τις διαδρομές είναι τρακτέρ που ανήκουν σε χωρικούς για τις γεωργικές τους ασχολίες ή οχήματα με τετρακίνηση που συνήθως ανήκουν σε κυνηγούς ή λάτρεις της φύσης. Μέσα στην προτεινόμενη ΕΠΠΖ δεν υπάρχει κέντρο πληροφόρησης του κοινού ή των τουριστών που θα ήταν υπεύθυνο για την διάθεση πληροφοριακών εντύπων και να παρέχει πληροφορίες για την περιοχή σε εκείνους που ενδιαφέρονται. Το πιο κοντινό κέντρο πληροφόρησης για τους τουρίστες βρίσκεται στην Γιαλούσα (Yeni Erenkoy)). Υπάρχει ένα κέντρο υγείας και αστυνομικός σταθμός στο Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz). 9

2.3.3 Υπηρεσίες Υπάρχει παροχή ηλεκτρισμού και νερού στα περισσότερα κτήρια μέσα στο Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz) που βρίσκεται εξολοκλήρου μέσα στην ΕΠΠΖ Καρπασίας. Συμπληρωματικά υπάρχει τηλεφωνική γραμμή στο Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz).Δημόσια συγκοινωνία υπάρχει προς την πόλη της Αμμοχώστου και διαμέσου χωριών που βρίσκονται καθοδόν. Οι υπηρεσίες αυτές περιορίζονται στο χωριό μόνον και δεν είναι διαθέσιμες στις πιο αγροτικές περιοχές μέσα στην ΕΠΠΖ, παρόλο ότι υπάρχουν παροχείς ξενοδοχειακών διευκολύνσεων τύπου Β&Β και εστιατόρια. Αυτές οι υπηρεσίες ( νερού, ηλεκτρισμού και μεταφοράς όταν χρειάζεται) παρέχονται από τους ιδιοκτήτες αυτών των υποστατικών. Επιπλέον μόνο κινητά τηλέφωνα χρησιμοποιούνται προς το παρόν στο κομμάτι αυτό της ΕΠΠΖ. Η αποκομιδή των σκυβάλων γίνεται από τον δήμο του Ριζοκαρπάσου (Dipkarpaz) από τα υποστατικά των επιχειρήσεων και τις παραλίες. 2.4 Κλίμα Υπάρχει σημαντική κλιματική διαφορά μεταξύ των διαφόρων τοποθεσιών λόγω της εδαφικής ιδιομορφίας του νησιού και της θάλασσας που το περιβάλλει. (Tsintides, et. al. 2002). Ο πιο κοντινός μετεωρολογικός σταθμός βρίσκεται στο χωριό Γιαλούσα (Yeni Erenkoy). Ως εκ τούτου τα πιο σχετικά μετεωρολογικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν για την ΕΠΠΖ Καρπασίας είναι από την βάση της Γιαλούσας (Yeni Erenkoy) (Yorgancı, 2004, Meteorology Dept). Ο καιρός καθ ολη την διάρκεια του χρόνου είναι πάντοτε πάνω από 0 C και η πιο χαμηλή θερμοκρασία που κατεγράφη είναι κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών, συνήθως τον Φεβρουάριο. Η μέση θερμοκρασία στην περιοχή είναι 20 C και η πιο ψηλή θερμοκρασία καταγράφεται κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο με μέση ημερήσια τους 29 C.Κατά τους χειμερινούς μήνες η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι 12 C. Η ετήσια βροχόπτωση είναι περίπου 700mm, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι οι κλιματικές συνθήκες είναι διαφορετικές από χρόνο σε χρόνο και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες σπάνια υπάρχει βροχή. Αυτό μπορεί να καταλήξει σε ανομβρία και αποτυχία των γεωργικών καλλιεργειών. (Yorgancı, 2004, Meteorology Dept) 2.5. Γεωλογία, εδαφικοί σχηματισμοί Το νησί αποτελείται από τέσσερα γεωλογικά χαρακτηριστικά με κατεύθυνση ανατολικά προς τα δυτικά, και η ΕΠΠΖ Καρπασίας βρίσκεται μέσα στην ζώνη που είναι γνωστή σαν περιοχή της οροσειράς της Κερύνειας. Αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα και θεωρείται σαν η νότια προέκταση της ορογενούς ζώνης του Ταύρου και των Διναριδών που περιλαμβάνει την Ελλάδα την Κρήτη και την Νότια Τουρκία. (Dev-Tech, 2006, Geology and Mines Dept). Η περιοχή της Κερύνειας αποτελείται από μια σειρά λόφων ιζηματογενούς προέλευσης που έχουν κατεύθυνση από ανατολικά προς τα δυτικά. Η περιοχή της Κερύνειας περιέχει μια σειρά από βράχους που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της Περμίας περιόδου και στις αρχές της Τρητιδικής περιόδου και χωρίζεται σε ανατολικό και δυτικό τμήμα. Η χαμηλότερη ανατολική περιοχή της Κερύνειας περιέχει τα παλαιότερα πετρώματα στην Κύπρο, και αποτελείται από Περμιανά ολισοστρώματα μαζί με τον ασβεστολιθικό σχηματισμό της Καντάρας. Πεπιεσμένα φύλλα αποτελούν τη πιο ψηλή δυτική Κερύνεια. Αποτελείται από ανθρακικά άλατα βυθιζόμενα απότομα σε ρηχά νερά, που κυμαίνονται από την Τριασική έως τα μέσα της Κρητιδικής περιόδου. (Robertson και Ξενοφώντος, 1997). 10

Η Καρπασία είναι το πιο απομακρυσμένο σημείο της ανατολικής οροσειράς της Κερύνειας. Αποτελείται από μια εκτενή εσωτερική περιοχή με λοφώδεις σχηματισμούς καλυμμένα με θάμνους, δάση πεύκων, ελιές και φυτείες χαρουπιών, πεδιάδες που περιέχουν αρόσιμη γη, μισό-ξηρα ή εποχιακά ρυάκια, και θαλάσσια ακτή τριγύρω της ΕΠΠΖ. Η ζώνη της ακτής έχει σχηματισμούς τόσον ψηλής ακτής όσον και χαμηλής ακτής με αμμώδεις και βραχώδεις παραλίες., 2.6 Χώματα και υποστρώματα Η οροσειρά της Κερύνειας (περιλαμβανομένης της χερσονήσου της Καρπασίας) είναι μια μακρόστενη ορεινή περιοχή που εκτείνεται από τον Κορμακίτη στα δυτικά, μέχρι το Απόστολο Ανδρέα στα ανατολικά, αποτελούμενη κυρίως από ασβεστόλιθο κλεισμένο και στις δύο πλευρές του από κιμωλία και ιζήματα. Ο ασβεστόλιθος αποτελεί τον κύριο υδροφορέα σ αυτή την ζώνη. (Dev-Tech, 2006). Εκτός από τα γενικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τα χώματα της Καρπασίας αποτελούνται από μάργες, ψαμμίτες, ιλυόλιθους και ιζηματογενή πετρώματα. Οι σχηματισμοί Alluvium-Colluvium αποτελούνται από άμμο, ιλύ, άργιλο και χαλίκια. Τα ιζήματα Terrace αποτελούνται από άμμο, calcarenites, και αμμοχάλικα.( MTA 1999; Constantinou 1995). 2.7 Υδρολογία Τα υδρολογικά χαρακτηριστικά της χερσονήσου της Καρπασίας έχουν καθοριστεί από μελέτες που έγιναν μεταξύ του 1996 και 1999. (MTA 1999). Βάσει αυτών των μελετών το Ριζοκάρπασο (Dipkarpaz) έχει καθοριστεί σαν η περιοχή με την πιο μεγάλη βροχόπτωση. Δεν υπάρχουν μόνιμοι ενεργοί ποταμοί αλλά κατά την διάρκεια των βροχερών μηνών μερικοί ποταμοί ρέουν. Κατά την διάρκεια της περιόδου της ξηρασίας όλες οι περιοχές που συλλέγουν νερό ξηραίνονται εντελώς. Υπάρχουν πολλά πηγάδια διασκορπισμένα σε ολόκληρη την περιοχή αλλά το επίπεδο του νερού έχει μειωθεί δραματικά σε σημείο που να τα καθιστά μη χρησιμοποιήσιμα. Υπάρχουν τρεις ανεξάρτητοι υδροφορείς στην περιοχή της Καρπασίας. Αυτοί είναι του Ριζοκαρπάσου (Dipkarpaz), της Γιαλούσας (Yeni Erenkoy) και του Αγίου Ανδρόνικος(Yesilkoy). Βάσει δειγμάτων από τον υδροφορέα η ποιότητα του νερού αξιολογείται σαν χαμηλή με 1315 micro siemens/cm ηλεκτρική αγωγιμότητα και 0.7% αλατότητα (MTA, 1999). Βάσει μελετών επί του εδάφους υπάρχουν πολλά ρυάκια που γίνονται ενεργά πάνω σε εποχιακή βάση. Έχουν καταγραφεί πηγάδια σε κοίτες ρυακιών που χρονολογούνται από το 1950 και το 1960. Αυτά τα πηγάδια χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία και την γεωργία σήμερα. Επιπλέον αυτών των πηγών νερού, σε ολόκληρη την ΕΠΠΖ υπάρχουν φυσικές πηγές νερού. 2.8 Βιότοποι, βλάστηση και κοινότητες Η δομή της βλάστησης της περιοχής είναι παράκτιου μεσογειακού χαρακτήρα,με μια αμμώδη και πετρώδη ακτογραμμή. Υπάρχουν πολλές περιοχές που επιμένουν να διατηρούν την φυσικότητα τους όπως θαμνώδη συστήματα και αμμώδεις αμμόλοφοι που είναι μοναδικοί και ανεκτίμητοι. Οι φυσικές περιοχές και ειδικά τα αμμώδη οικοσυστήματα πρέπει να προστατευτούν αυστηρά. Υπάρχουν 17 διαφορετικά είδη βιοτόπων μέσα στην περιοχή που εντοπίστηκαν από την ομάδα του έργου που χρήζουν διατήρησης σύμφωνα με την Οδηγία περί βιοτόπων(habitats Directive) (Dir 92/43/EEC) και 6 βιότοποι EUNIS. Οι βιότοποι που εντοπίστηκαν και η κάλυψη τους δείχνονται στο Πίνακα 1. 11

No Κωδικός-Όνομα Σημαντικότητα Αριθμός τοποθεσιών Περιοχή σε εκτάρια % του χώρου 1 1120 Λιβάδια ποσειδώνια HD I* 1322.45 13.9 2 1170 Σκόπελοι HD I 284.70 3.0 3 1140 Λασπώδεις και αμμώδεις επίπεδες εκτάσεις που HD I 1 3.88 0.0 αποκαλύπτονται κατά την άμπωτη 4 1150 Παράκτιες λιμνοθάλασσες HD I* 1 7.31 0.1 5 1210 Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και άπτωτης HD I 21 48.20 0.5 6 1240 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο με ενδημικά Limonium spp. HD I 31 290.67 3.0 7 2110 Υποτυπώδεις κινούμενοι HD I 12 52.75 0.5 αμμόλοφοι 8 2250 Θαμνώνες των παραλιών με Αγριοκυπάρισσο(juniper)us spp HD I* 15 70.06 0.7 9 2260 Θαμνώνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων Cisto- Lavenduletalia HD I 418.25 4.3 10 5210 Δενδρώδεις θαμνώνες με HD I 198 4928.89 50.2 Αγριοκυπάρισσο(juniper)us spp. 11 5330 Θερμομεσογειακές και προερημικές λόχμες HD I 96 943.82 9.6 12 5420 Φρύγανα από Sarcopoterium spinosum HD I 73 331.30 3.4 13 8310 Σπήλαια των οποίων δε γίνεται τουριστική εκμετάλλευση 14 9290 Δάση Cupressus (Acero- Cupression) 15 92D0 Νότια παρόχθια δάση-στοές και λόχμες HD I 2 0.0 HD I 20 170.37 1.7 HD I 4 8.48 0.1 16 9320 Δάση ελιών και χαρουπιών HD I 35 513.78 5.2 17 9540 Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά πεύκα της Μεσογείου HD I 13 221.77 2.3 18 C 2Επιφανειακά τρεχούμενα νερά EUNIS 36 132.04 1.3 19 E1. CΞηρά εδάφη της Μεσογείου, με δυσάρεστη μη εαρινή ποώδη βλάστηση EUNIS 24 113.28 1.2 20 E2. 6Γεωργικώς βελτιωμένες εκ νέου EUNIS 21 1367.02 13.9-12 -

σπαρμένες και βαρεία λιπασμένες χορτολιβαδικές εκτάσεις 21 F 6.2. Eastern garrigues EUNIS 4 16.35 0.2 22 J2 Κτήρια χαμηλής πυκνότητας EUNIS 2 78.08 0.8 23 A5 Υποπαράλια ιζήματα Άμμος EUNIS 3369.85 35.5 Πίνακας 1.Περιγραφή βιότοπου Κωδικός: Περιλαμβάνεται στο Annex I της οδηγίας 92/43/EEC.Σπουδαιότητα: HD I - Περιλαμβάνεται στο Annex I, HD I* - βιότοπος προτεραιότητας Annex I. Αριθμός τοποθεσιών: Δίνει τον αριθμό των τοποθεσιών που συναντάται ο κάθε τύπος βιότοπου. % of site: Ποσοστό καλυπτικότητας του βιότοπου. Μόνο περιοχή ξηράς έχει υπολογιστεί. - 13 -

1120 Εκτάσεις Ποσειδώνιας (Posidonion oceanicae) Οι εκτάσεις με ποσειδώνια (Posidonia oceanic) είναι χαρακτηριστικές για την υπό-παράκτια ζώνη της Μεσογείου (βάθος: έκταση από μερικά εκατοστόμετρα σε 40 μέτρα). Στο σκληρό ή μαλακό υπόστρωμα, αυτές οι εκτάσεις αποτελούν μια ευδοκιμούσα κοινότητα. Μπορούν να ανταπεξέλθουν τις σχετικά μεγάλες παραλλαγές στη θερμοκρασία και την κίνηση του νερού, αλλά είναι ευαίσθητοι στην αφαλάτωση, απαιτώντας γενικά μια αλατότητα μεταξύ 36 και 39 (EC 2007). Η Ποσειδώνια ( Posidonia oceanic) είναι ένα ενδημικό είδος στη Μεσόγειο που διαμορφώνει πυκνά και εκτενή πράσινα λιβάδια των οποίων τα φύλλα μπορούν να φτάσουν 1 μέτρο ύψος. Αυτά τα υποβρύχια λιβάδια παρέχουν σημαντικές οικολογικές λειτουργίες και υπηρεσίες. Απαιτούν διαφανή, φτωχά νερά σε θρεπτικά στοιχεία και ιζήματα απαλλαγμένα ασταθούς οργανικής ουσίας (Diaz-Almela και Duarte 2008) 1170 Σκόπελοι Υποβρύχιοι, ή εκτεθειμένοι με άμπωτη, πετρώδη υποστρώματα και βιογονικές συμπήξεις, οι οποίοι προκύπτουν από τον πυθμένα της θάλασσας στη υποπαράκτια ζώνη αλλά μπορούν να επεκταθούν στην παράκτια ζώνη όπου υπάρχει μια συνεχής στρωμάτωση των φυτικών και των ζωικών κοινοτήτων. Αυτοί οι σκόπελοι υποστηρίζουν γενικά μια στρωμάτωση των βενθικών κοινοτήτων των αλγών και των ειδών ζώων, συμπεριλαμβανομένων των συμπήξεων, των κρουστοποιήσεων και των κοραλλιογενών συμπήξεων (EC 2007) 1140 Λασπώδεις και αμμώδεις επίπεδες εκτάσεις που αποκαλύπτονται κατά την άμπωτη Άμμοι και λάσπες της ακτής των ωκεανών, των συνδεδεμένων θαλασσών και επίπεδων εκτάσεων που δεν καλύπτονται από το νερό της θάλασσας κατά την άμπωτη στερείται των αγγειακών φυτών, συνήθως με επικάλυψη από μπλε φύκια και διάτομα. (EC 2007). *1150 Λιμνοθάλασσες Λιμνοθάλασσες είναι επεκτάσεις ρηχού παράκτιου αλμυρού νερού, ποικίλης αλατότητας και όγκου του νερού,, χωρίζεται από τη θάλασσα εν όλω ή εν μέρει από άμμο ή βότσαλα, ή λιγότερο συχνά, από βράχια. Η περιεκτικότητα σε αλάτι μπορεί να διαφέρει από υφάλμυρο μέχρι υπέραλμυρο ανάλογα με την βροχόπτωση, εξάτμιση και με την προσθήκη φρέσκου θαλασσινού νερού από θύελλες, προσωρινές πλημμύρες της θάλασσας το χειμώνα ή παλιρροιακή ανταλλαγή. Με ή χωρίς βλάστηση από maritimae Ruppietea, Potametea, Zosteretea ή Charetea (EC 2007). Βλάστηση δεν καταγράφηκε κατά τη διάρκεια της χαρτογράφησης της Καρπασίας, αλλά αυτό μπορεί να συμβεί εκεί. 1210 Μονοετής βλάστηση μεταξύ άμπωτης και πλημμυρίδας Αυτός ο βιότοπος αποτελείται από παραλίες με βότσαλα ανάμικτα με αμμώδη υποστρώματα. Σχηματισμοί από μονοετή και πολυετή φυτά, καταλαμβάνουν συσσωρεύσεις υλικού που παρασύρεται εκεί και χαλίκι πλούσια σε αζωτούχες οργανικές ουσίες. Ο μοναδικός αυτός τύπος φυσικού οικοτόπου καταγράφηκε μέσα στην περιοχή Καρπασίας. Η τυπική βλάστηση καλυπτόταν από Cakile maritima, Salsola kali, and Eryngium maritimum (Olsson 1974, EC 2007). 14