ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ 10 - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ. 1. Τι γνωρίζετε για το ακουστικό κλίμα;

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ 10 - ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 1. Τι γνωρίζετε για το ακουστικό κλίμα; Η κύρια περιβαλλοντική παράμετρος που συνιστά το ακουστικό κλίμα είναι η στάθμη του θορύβου. Ορισμένες συχνότητες ακουστικής πηγής, μπορούν να θέσουν σε συντονισμό και επομένως σε ταλαντώσεις ένα μουσειακό αντικείμενο. Οι ταλαντώσεις που προκαλούνται αποτελούν μια μορφή ενέργειας που απορροφάται από το ίδιο το αντικείμενο. Η απορρόφηση αυτής της ενέργειας εάν είναι μεγάλη μπορεί να προξενήσει μερική ή και ολική καταστροφή του. Οι δονήσεις που μπορούν να προκληθούν από θόρυβο, μπορούν να προκαλέσουν ρωγμές, μετατοπίσεις ή και θραύσεις αντικειμένων όπως είναι π.χ τα γυάλινα αντικείμενα και οι εύθραυστες τοιχογραφίες. Αντικείμενα που πιθανότατα πέσουν και σπάσουν μπορούν να προκαλέσουν ζημιές και σε άλλα μουσειακά αντικείμενα που βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Σε γενικές γραμμές μέσα στο μουσειακό χώρο το επιθυμητό επίπεδο στάθμης θορύβου είναι από 35-45dB (ντεσιμπέλ). Οι κυριότερες ακουστικές πηγές που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα μέσα στα μουσεία είναι η κυκλοφορία των αυτοκινήτων στους γειτονικούς δρόμους, τα αεροπλάνα εφόσον το μουσείο βρίσκεται κοντά σε αεροδρόμιο, κάποιο κτιριολογικό έργο που γίνεται μέσα στο μουσείο ή σε διπλανό χώρο. 2. Με βάση ποιά χαρακτηριστικά μετράμε τον θόρυβο? Τον θόρυβο μπορούμε να τον μετρήσουμε με βάση την ένταση, την συχνότητα και τη διάρκεια έκθεσης. Η ένταση έχει μονάδα μέτρησης το ντεσιμπέλ (db). Η κλίμακα των ντεσιμπέλ κυμαίνεται από το μείον άπειρο (-έως το συν άπειρο(+αλλά το ανθρώπινο αυτί μπορεί να ακούσει από τα 0 db (φυσιολογική έναρξη ανθρώπινης ακοής) έως τα 130 db (όριο που δημιουργεί πόνο στο αυτί). Λόγω της λογαριθμικής φύσης του ντεσιμπέλ αύξηση 20 ντεσιμπέλ σημαίνει 100 φορές μεγαλύτερη ένταση του ήχου. Η μονάδα μέτρησης της συχνότητας είναι το Ηertz (Hz). Η συχνότητα αναφέρεται στον αριθμό των ταλαντώσεων των ηχητικών κυμάτων ανά δευτερόλεπτο στον αέρα. Συνήθως η ακουστική συχνότητα είναι από 20 έως 20000 Hertz για ένα υγιές άτομο. Το ανθρώπινο αυτί όμως έχει διαφορετική ευαισθησία του ήχου σε διαφορετικές συχνότητες. Συνήθως είναι πιο ευαίσθητο σε συχνότητα 2000 Hz - 5000 Hz. Οι ήχοι των υψηλών συχνοτήτων είναι οι περισσότερο επικίνδυνοι για την πρόκληση βαρηκοΐας σε σχέση πάντα με την ένταση και την διάρκεια της έκθεσης. 3. Αναφέρετε μέτρα αντιμετώπισης του θορύβου σε μουσεία. Για τη δημιουργία κατάλληλου ακουστικού κλίματος, θα πρέπει να αποφεύγεται η κατασκευή των μουσειακών χώρων σε περιοχές με υψηλές τιμές ηχορύπανσης. Επειδή όμως τα περισσότερα μουσεία στεγάζονται σε παλαιά ιστορικά κτήρια, τα μέτρα αντιμετώπισης του θορύβου περιορίζονται αναγκαστικά στην αναχαίτιση της διαδρομής του ήχου, όπως με τη χρήση εμποδίων περιμετρικά του μουσείου, με τη 1

φύτευση δενδροστοιχιών κατά μήκος των περιμετρικών οδικών αρτηριών ή με την τοποθέτηση καλυμμάτων γύρω από την ηχητική πηγή κ.ά. Ακόμη ενδείκνυται και η κατασκευή των μουσειακών κτηρίων από κατάλληλα υλικά (ηχομόνωση) και τα διπλά τζάμια στα παράθυρα, που μπορούν να μειώσουν αρκετά την ηχορύπανση εντός των εκθεσιακών και αποθηκευτικών χώρων. 4. Τι είναι φυσική καταστροφή; Αναφέρετε μερικά παραδείγματα. Οι φυσικές καταστροφές είναι αποτέλεσμα της εκδήλωσης φυσικών φαινομένων ικανών να τις προκαλέσουν, δηλαδή εν δυνάμει φυσικών κινδύνων. Το τελικό αποτέλεσμα, δηλαδή το μέγεθος της καταστροφής, εξαρτάται από το μέγεθος και την ένταση του φυσικού φαινομένου, από το κατά πόσο είναι ευάλωτο ή τρωτό το σύστημα που θα υποστεί την εκδήλωση του φαινομένου και από την αξία του στοιχείου που εκτίθεται στον κίνδυνο Μερικά παραδείγματα είναι οι σεισμοί, οι κατολισθήσεις, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι πλυμμήρες, οι πυρκαγιές, κλπ. 5. Περιγράψτε ένα σενάριο καταστροφής σε ένα μουσείο που προκλήθηκε από σεισμό. Ένας σεισμός μπορεί να προκαλέσει σοβαρού μεγέθους βλάβες και ολική ή μερική κατάρρευση θεμελίων. Σε αυτή τη περίπτωση μπορεί να παρουσιαστεί ζημιά στο φέροντα οργανισμό του κτηρίου, γενικές καταρρεύσεις (ολικές ή μερικές), αποκομμένα από τους τοίχους δοκάρια, ανατροπή των εκθεσιακών βιτρινών και των ραφιών, κατάρρευση των οροφών, των φώτων της οροφής, παραμόρφωση των κουφωμάτων, καταστροφή των παραθύρων. Μπορεί να προκληθούν πλημμύρες από τη θραύση των θερμαντικών σωμάτων και των αγωγών ύδατος και πυρκαγιές από βραχυκυκλώματα. Ένας σεισμός μπορεί να προκαλέσει μεσαίου μεγέθους βλάβες με ανατροπές ή πτώσεις αντικειμένων. Πιθανότατα θα υπάρχει μεγάλη ποσότητα σκόνης, γκρεμισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία και έπιπλα, το έδαφος θα καλύπτεται από συντρίμμια. Θα μπορούσαν να υπάρξουν πιθανές βλάβες στο δίκτυο νερού και πλημμύρες, διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος και μικρές πυρκαγιές που προκαλούνται από βραχυκυκλώματα. Επίσης, θα υπάρχουν θραύσματα γυαλιού, πλακάκια οροφής, γκρεμισμένα τμήματα προσόψεων, τσιμεντένιες επικαλύψεις κι άλλα συντρίμμια διασκορπισμένα στο έδαφος και πιθανή διατάραξη της πρόσβασης στο κτήριο. Ένας σεισμός μπορεί να προκαλέσει μικρού μεγέθους βλάβες με ανατροπές ή πτώσεις αντικειμένων. Οι βλάβες θα είναι ελάχιστες όμως είναι πιθανό να υπάρχει σκόνη, γκρεμισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία και έπιπλα. Θα μπορούσαν να υπάρξουν πιθανές βλάβες στο δίκτυο νερού, διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος και μικρές πυρκαγιές που προκαλούνται από βραχυκυκλώματα. Τέλος μπορεί να υπάρχουν θραύσματα γυαλιού, πλακάκια οροφής, γκρεμισμένα τμήματα προσόψεων, τσιμεντένιες επικαλύψεις κι άλλα συντρίμμια σε μικρές όμως ποσότητες. 2

6. Ποιά στοιχεία σεισμικής τρωτότητας μπορείτε να αναφέρετε για ένα άγαλμα ή ένα γλυπτό. Μπορεί να υπάρχουν ήδη ρωγμές σε ένα άγαλμα ή γλυπτό, Μπορεί ένα άγαλμα να έχει μεγάλη λυγηρότητα (μεγάλο ύψος σε σχέση με το μέγεθος της βάσης) Η ξεχωριστή βάση κάτω από το άγαλμα το κάνει πιο ευάλωτο στη πτώση από σεισμική δόνηση Τα αγάλματα από πέτρα ή μάρμαρο είναι πιο ευάλωτα από ό,τι τα αντίστοιχα από χαλκό και επιπλέον αγάλματα από μάρμαρο είναι συμπαγή και χαρακτηρίζονται από σημαντική σεισμική μάζα Τα αγάλματα που βρίσκονται σε ψηλά αρχιτεκτονικά τμήματα του κτηρίου είναι πιο πιθανό να πέσουν με ένα σεισμό 7. Ποιά στοιχεία σεισμικής τρωτότητας μπορείτε να αναφέρετε για πίνακες ζωγραφικής σε καμβά και εικόνες; Οι πίνακες και οι εικόνες που τοποθετούνται σε στηρίγματα μπορεί να ανατραπούν Οι τοίχοι στους οποίους στηρίζονται οι πίνακες ή οι εικόνες μπορεί να έχουν ήδη ρωγμές ή να είναι κακής κατασκευής Πίνακες ζωγραφικής ή εικόνες που αναρτημένοι σε ένα καρφί μπορεί να πέσουν Πίνακες ζωγραφικής ή εικόνες που τοποθετούνται σε αψίδες ή οροφές που είναι πιθανό να γκρεμιστούν. 8. Ποιά στοιχεία σεισμικής τρωτότητας μπορείτε να αναφέρετε για υλικά αρχείων (στον αποθηκευτικό χώρο) Ντουλάπια- ντουλάπες με μεγάλη λυγηρότητα είναι πιθανό να ανατραπούν σε ένα σεισμό Ράφια και ντουλάπια που φιλοξενούν υπερβολική μάζα αρχειακού υλικού είναι πιθανό να πέσουν Όταν η αρχειοθήκη βρίσκετε σε ψηλό όροφο πολυεπίπεδου κτηρίου η πιθανότητα να δημιουργηθεί ζημιά θα είναι μεγαλύτερη αφού και οι ταλαντώσεις θα είναι μεγαλύτερες. Ράφια και ντουλάπια χωρίς επαρκή ή καλή σύνδεση με το τοίχο είναι πιθανό να πέσουν/ να ανατραπούν. 9. Ποιά στοιχεία σεισμικής τρωτότητας μπορείτε να αναφέρετε για τους αρχαιολογικούς χώρους Κτήρια με υπερβολική λυγηρότητα πιθανόν να πάθουν μεγαλύτερες ζημιές σε έναν σεισμό Μεγάλες μάζες στην κορυφή του κτηρίου μπορεί να προκαλέσουν την πτώση του κτηρίου Η κακή κατάσταση επισκευής και ποιότητας της φέρουσας τοιχοποιίας αυξάνει την πιθανότητα ζημιάς Όταν υπάρχει πλευρά του κτιρίου έναντι σε χωμάτινο τοίχο υπάρχει η πιθανότητα κατολίσθησης του τοιχίου πάνω στο κτίριο Αποσαθρωμένα θεμέλια λόγω π.χ. της παρατεταμένης συσσώρευσης όμβριων υδάτων, μπορεί να οδηγήσουν σε κατάρρευση του κτιρίου. 3

10. Τι ονομάζουμε βανδαλισμό; Ποιές κατηγορίες βανδαλισμού γνωρίζετε? Βανδαλισμός είναι μια σκόπιμη πράξη να βλάψει ένα αντικείμενο τέχνης. Υπάρχουν 4 κατηγορίες βανδαλισμού. Η πρώτη είναι και η πιο σοβαρή. βανδαλισμοί που βασίζονται σε πολιτικά, εθνικά ή θρησκευτικά κίνητρα βανδαλισμοί που βασίζονται σε θυμό ή σύγχυση βανδαλισμοί με βάση την «διασκέδαση» βανδαλισμοί που προκαλούνται από άγνοια 11. Ποιά προληπτικά μέτρα μπορείτε να πάρετε ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο βανδαλισμού των εκθεμάτων στο μουσείο που εργάζεστε. Να γνωρίζετε σε ποια αντικείμενα μπορεί να προκληθεί μια πράξη βανδαλισμού Να είστε σε εγρήγορση σχετικά με τα θρησκευτικά και τα πολιτικά θέματα Παρατηρείτε επισκέπτες και ομάδες επισκεπτών ώστε να βλέπετε τη συμπεριφορά τους Εκπαιδεύστε το κοινό σας : να εξηγείτε γιατί δεν πρέπει να αγγίζουμε τα αντικείμενα Τσάντες, μπαστούνια πεζοπορίας, μπουκάλια με υγρό, κλπ θα πρέπει να μένουν στο βεστιάριο Δημιουργείτε σωματική ή οπτική απόσταση ή βάλτε κάποιο εμπόδιο μεταξύ του εκθέματος και του κοινού ( ένα σχοινί, μπάρες, κλπ) Ασφαλίστε μικρά αντικείμενα Τοποθετείτε τα εύθραυστα, σπάνια και μικρά αντικείμενα σε προθήκες με γυαλί ασφαλείας ελέγξτε την κατάσταση των εκθεμάτων καθημερινά Διατηρείτε τον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου καθαρό για να αποφευχθούν βανδαλισμοί, γκράφιτι και εμπρησμοί. Συνοδεύετε ομάδες επισκεπτών με δύο άτομα, το ένα στο πίσω μέρος. Ανάβετε τα φώτα στην περιοχή τη νύχτα 12. Σχεδιάστε την κάτοψη μιας τυπικής διαρρύθμισης αρχειοστασείου και των χώρων των αρχειακών λειτουργιών. Ένας μουσειακός αποθηκευτικός χώρος θα πρέπει να χρησιμοποιείται, μόνο για την αποθήκευση των μουσειακών αντικειμένων. Δραστηριότητες όπως η καταχώριση, η προετοιμασία, η συσκευασία, η καραντίνα (απομόνωση και έλεγχος), και η μελέτη θα πρέπει να γίνουν σε συγκεκριμένα δωμάτια που συνδέονται με το χώρο αποθήκευσης. 4

Αρχειοστάσιο Ταξινόμηση κ επεξεργασία Εργαστήριο συντήρησης Θάλαμος απεντόμωσης Καραντίνα Εκφόρτωση 13. Υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή τοποθεσίας της αποθήκης και που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν αποφασιστεί η θέση της. Αναφέρετε μερικούς. Για την επιλογή τοποθεσίας της αποθήκης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι απειλές των φυσικών καταστροφών όπως οι πλημμύρες, οι καταιγίδες, οι σεισμοί, οι εκρήξεις ηφαιστείων ή οι χιονοστιβάδες στην περιοχή. Το είδος του κτιρίου, με συμπεριλαμβανόμενα τα υλικά του κτιρίου που χρησιμοποιούνται (ξύλο, σκυρόδεμα, κ.λπ.) καθώς και ο αριθμός των ορόφων Η προσβασιμότητα και οι υποδομές, με συμπεριλαμβανόμενη την ευκολία πρόσβασης από έξω από το κτίριο και μέσα σε αυτό, των χώρων φόρτωσης, έκθεσης και συντήρησης. Η τοποθεσία του κτιρίου θα πρέπει να βρίσκεται μακριά από σιδηροδρομικές γραμμές καθώς εγκυμονούνται κίνδυνοι από ατυχήματα με τρένα που μεταφέρουν χημικά ή άλλα επικίνδυνα φορτία. Αντίθετα, καλό θα είναι να βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον πυροσβεστικό σταθμό, το αστυνομικό τμήμα ή σε συχνά περιπολούμενες περιοχές. Οι ηχητικές ενοχλήσεις από τους πολυσύχναστους δρόμους (οδοί με υψηλή κυκλοφορία), τους σιδηροδρομικούς σταθμούς/γραμμές και λιμάνια, σε κοντινή απόσταση παράγουν ηχητικούς κραδασμούς. Εφόσον είναι συνεχείς, προσβάλλουν τη μοριακή δομή του αποθηκευμένου υλικού με τη πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα τη σταδιακή φθορά. 5

14. Ποιές πρέπει να είναι οι περιβαλλοντικές συνθήκες στο χώρο του εργαστηρίου συντήρησης Οι συνθήκες στο χώρο έρευνας και συντήρησης δεν θα πρέπει να συμβάλουν στην επιδείνωση του αντικειμένου. Όταν τα αντικείμενα αφαιρούνται από την αποθήκη, τότε είναι σημαντική η αργή αλλαγή στη θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία (RH). Τα επίπεδα της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας πρέπει να διατηρούνται κοντά στην ίδια γενική θερμοκρασία της αποθήκης. Σε πολλές περιπτώσεις όπου το εργαστήριο συντήρησης ελέγχεται σε ανθρώπινα επίπεδα άνεσης (θερμοκρασία 21.1 C και 55 % σχετική υγρασία (RH)), ασκείται ελάχιστος κίνδυνος για την πλειονότητα των αντικειμένων κατά τη διάρκεια της έρευνας, εφόσον τα αντικείμενα εγκλιματίζονται με ασφάλεια σε εκείνες τις συνθήκες. Τα αντικείμενα που είναι αποθηκευμένα σε ειδικές συνθήκες ψύχους (π.χ. ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό), θα πρέπει να εγκλιματιστούν στις συνθήκες του εργαστηρίου συντήρησης. Τα μεταλλικά αντικείμενα μπορούν να αφαιρεθούν από ξηρές/αφυδατωμένες συνθήκες ( κάτω από 35 % σχετική υγρασία (RH)) για σύντομο χρονικό διάστημα για την έρευνα και την συντήρηση χωρίς ζημία. Τα μουσειακά αντικείμενα πρέπει να επιστρέφονται στην αποθήκη όσο το δυνατόν συντομότερα μετά την έρευνα. Πρέπει να διατηρούνται τα επίπεδα φωτισμού στο ελάχιστο ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος ζημιάς στα φωτοευαίσθητα αντικείμενα. Πρέπει να χρησιμοποιούνται φίλτρα για την υπεριώδη ακτινοβολία (UV). Το φως του ήλιου θα πρέπει να αποκλειστεί/εξαιρεθεί από το χώρο. 15. Ποιούς ρυπαντές και ποιές πιθανές πηγές ρύπανσης στο εσωτερικό των μουσείων γνωρίζετε; Ρυπαντικές ουσίες όπως SOx, NOx, O3, H2S, H2O2, προξενούν προβλήματα σε αντικείμενα, υλικά και πρώτες ύλες όπως μέταλλα, χαρτί, φωτογραφικό υλικό και φίλμ, χρώματα, βαφές, βερνίκια, υφάνσιμες ίνες και καουτσούκ. Στις πιθανές πηγές ρύπανση συμπεριλαμβάνονται οι εξής: Μεταφορά εξωτερικών αερίων ρύπων, μέσω συστημάτων εξαερισμού και θέρμανσης και των ανοιγμάτων (πόρτες, παράθυρα) του κτιρίου. Διάφορα υλικά συντήρησης, π.χ. διαλύτες, υλικά κατασκευής και διαμόρφωσης των χώρων, φωτοτυπικά μηχανήματα και υλικά που υφίστανται διαδικασίες γήρανσης, όπως χρώματα και καουτσούκ. Οι επισκέπτες μεταφέρουν σημαντικό όγκο αερίων ρύπων όπως κετόνες, φαινόλες, εστέρες κλπ. Η τιμή των ρύπων αυξάνεται σε συνάρτηση με τη τιμή σχετικής υγρασίας και το πλήθος των επισκεπτών. Προθήκες στις οποίες φυλάσσονται εκθέματα ενδέχεται να συσσωρεύουν μεγάλο όγκο αερίων ρύπων. Η συσσώρευση αυτή των ρύπων σε συνδυασμό με τις επικίνδυνες πτητικές και 6

διαβρωτικές ουσίες που συχνά εκπέμπονται από τα φυλασσόμενα αντικείμενα και τα άλλα υλικά κατασκευής των προθηκών μπορούν να επιτείνουν την αλλοίωση. 16. Περιγράψτε τις μεθόδους προστασίας από την ρύπανση των εσωτερικών χώρων των μουσείων. Είναι δύσκολο να ορίσουμε οριακές τιμές ρύπων εσωτερικού χώρου γιατί η συγκέντρωση και οι αντιδράσεις με τα εκθέματα και τα δομικά υλικά επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και από τη φύση/ το υλικό των εκθεμάτων. Η καλή ποιότητα ατμόσφαιρας εσωτερικού χώρου επιτυγχάνεται με τον σωστό σχεδιασμό και συντήρηση των συστημάτων κλιματισμού και θέρμανσης έτσι ώστε οι όγκοι αέρα που εισέρχονται να υφίστανται χημικό η φυσικό καθαρισμό. Η προσθήκη κλίνης ενεργού άνθρακα στο σύστημα κλιματισμού είναι πολύ αποτελεσματική για τη μείωση της συγκέντρωσης του όζοντος. Η περιοδική αντικατάσταση της όμως κρίνεται αναγκαία. Επειδή το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης είναι απαγορευτικό για ένα μικρό μουσείο προτείνεται η χρήση τυπικού συστήματος κλιματισμού με μειωμένους ρυθμούς ανανέωσης του εξωτερικού αέρα και αύξηση του ρυθμού ροής αέρα επανακυκλοφορίας. Άλλοι τρόποι προστασίας των εκθεμάτων είναι η τοποθέτηση τους σε προθήκες με εγκατεστημένο μικροκλιματικό έλεγχο. 17. Ποιούς βιολογικούς παράγοντες φθοράς γνωρίζετε και ποιες μεθόδους προστασίας από αυτούς; Τα έντομα αποτελούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, τον κυριότερο εξωγενή βιολογικό παράγοντα φθοράς εκθεμάτων σε μουσεία, βιβλιοθήκες, αρχεία. Διακρίνονται σε: έντομα υφασμάτων (σκώροι), ξύλου και χαρτιού (σαράκια, τερμίτες), αποθηκών, υγρασίας και γενικής φύσεως. Τα έντομα προκαλούν φθορά στα μουσειακά αντικείμενα είτε τρεφόμενα από τα διάφορα υλικά (ποσοτική φθορά), είτε ρυπαίνοντας ή μολύνοντας τα εκθέματα και τους χώρους με τα περιττώματα ή τις εκκρίσεις τους (ποιοτική φθορά). Η γνώση της βιολογίας και της ηθολογίας κάθε είδους εντόμου καθοδηγεί τη σωστή παρακολούθηση και πρόγνωση μιας προσβολής ανάλογα με το βιολογικό κύκλο και τις τροφικές ή περιβαλλοντικές συνήθειές του. Μικρές κολλητικές επιφάνειες (παγίδες) τοποθετούνται σε προστατευμένα σημεία του χώρου, μέσα σε κουτιά συλλογών ή βιτρίνες και γενικώς όπου υπάρχει υψηλός κίνδυνος για ανάπτυξη προσβολής. Οι φερομονικές παγίδες αποτελούν πολύτιμο εργαλείο στην παρούσα περίπτωση. Οι φερομόνες είναι φυσικές οσμές που παράγουν τα έντομα και χρησιμεύουν στη χημική επικοινωνία μεταξύ τους. Τα ελκυόμενα έντομα συλλέγονται στις παγίδες αυτές με αποτέλεσμα την έγκαιρη προειδοποίηση για την παρουσία τους στο χώρο. Ηλεκτρικές παγίδες που εκπέμπουν υπεριώδες φως (black light), ελκύουν και νεκρώνουν με ηλεκτροπληξία τα ιπτάμενα έντομα. Οι πάσης φύσεως παγίδες πρέπει να αλλάζονται ή να αδειάζονται συχνά, διότι τα ίδια τα νεκρά έντομα ελκύουν με τη σειρά τους διάφορα σαρκοφάγα ή σαπροφάγα έντομα. 7

18. Ποιοι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αποθήκευση και έκθεση οργανικών υλικών; Το περιβάλλον ταφής αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα για την διατήρηση των οργανικών υλικών (φυσική, χημική, βιολογική διάβρωση). Πρέπει να γίνει μέτρηση της υγρασίας, της θερμοκρασίας και του ph στον ανασκαφικό χώρο ώστε να δημιουργηθούν ιδανικές συνθήκες μέχρι την μεταφορά τους στο εργαστήριο συντήρησης. Οι συνθήκες στο χώρο έρευνας και συντήρησης δεν θα πρέπει να συμβάλουν στην επιδείνωση του αντικειμένου. Όταν τα αντικείμενα αφαιρούνται από την αποθήκη, τότε είναι σημαντική η αργή αλλαγή στη θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία (RH). Τα επίπεδα της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας πρέπει να διατηρούνται κοντά στην ίδια γενική θερμοκρασία της αποθήκης. Τα φώτα πρέπει να φιλτράρονται για να περιοριστεί η ζημιά σε ευαίσθητα αντικείμενα από την υπεριώδη ακτινοβολία UV. Το φως του ήλιου θα πρέπει να αποκλειστεί/εξαιρεθεί από το χώρο. Στον εκθεσιακό χώρο που θα τοποθετηθεί το οργανικό υλικό θα πρέπει πρώτα να γίνει μελέτη αν υπάρχουν οι ιδανικές συνθήκες για την έκθεση και την διατήρηση του (θερμικό κλίμα, ατμοσφαιρικό κλίμα, οπτικό κλίμα και ακουστικό κλίμα). Πρέπει να γίνει, ο έλεγχος και η ρύθμιση της υγρασίας και της θερμοκρασίας, η ποιότητα του αέρα, ο έλεγχος του φωτισμού, καθώς και των βιολογικών παραγόντων. Το φυσικό ή τεχνητό φως καταστρέφει τα οργανικά υλικά (χαρτί, ύφασμα, χρώμα κτλ) σε βαθμό που είναι ανάλογος με τη διάρκεια έκθεσής τους στο φως και με την ένταση του φωτισμού. Ο σωστός έλεγχος του φωτισμού στους εκθεσιακούς χώρους των μουσείων αποτελεί ένα από τα κυριότερα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό και την επιβράδυνση της φθοράς των αντικειμένων. Έργα τέχνης σε χαρτί (συγγράμματα, επιστολές, σχέδια, βιβλία χειρόγραφα, γραμματόσημα), υφάσματα-ενδύματα-είδη ρουχισμού, τάπητες, υδατογραφίες, μινιατούρες, βαμμένο δέρμα, δείγματα φυσικής ιστορίας, φυσικές βαφές, νερομπογιές, φτερά, φωτογραφίες είναι εξαιρετικά φωτοευαίσθητα υλικά. Η θερμοκρασία του εκθεσιακού χώρου σε ένα μουσείο πρέπει να διατηρείται όσο το δυνατόν πιο χαμηλά και σε σταθερά επίπεδα. Η επιθυμητή μέση θερμοκρασία πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 18 o C και 21 o C με ημερήσια διακύμανση ±1,5 ο C. Ωστόσο, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η «κλιματική ιστορία» του αντικειμένου, οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στις διάφορες χώρες όπου βρίσκονται τα μουσεία. Λανθασμένα επίπεδα (πολύ υψηλά ή πολύ χαμηλά) θερμοκρασίας δημιουργούν χημική αποικοδόμηση και αύξηση της ευθραυστότητας των αντικειμένων. Οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας δημιουργούν παραμορφώσεις, κατατμήσεις, διαστρεβλώσεις και ρυτίδες. Ο έλεγχος της υγρασίας αποτελεί έναν πρωταρχικό παράγοντα προστασίας των οργανικών υλικών. Ευαίσθητα οργανικά προϊόντα όπως το ξύλο, το χαρτί, ο πάπυρος, το δέρμα, το ελεφαντόδοντο, τα οστά, δείγματα φυσικής ιστορίας, τα υφάσματα, οι πίνακες ζωγραφικής, και οι εικόνες γίνονται λιγότερο εύκαμπτα και οι ίνες τους μπορούν εύκολα να σπάσουν. Όλα αυτά τα υλικά είναι υγροσκοπικά, δηλαδή ευαίσθητα στην υγρασία. Όταν είναι ξηρά έχουν την ιδιότητα να απορροφούν την υγρασία του αέρα που τα περιβάλλει και να διαστέλλονται, ενώ αντίθετα σε πολύ ξηρό περιβάλλον αποβάλλουν υγρασία και συστέλλονται. Διατηρούν όμως πάντα μια ισορροπία με τον περιβάλλοντα αέρα, η οποία επιτυγχάνεται με τη διαρκή μεταφορά της υγρασίας από το αντικείμενο στον αέρα και αντίθετα. Σε αυξημένη και παρατεταμένη υγρασία αναπτύσσονται στα αντικείμενα μικροοργανισμοί από μούχλα. Έτσι λοιπόν, όσον αφορά τα οργανικά αντικείμενα, απειλούνται από πολύ ξηρές ατμόσφαιρες, στις οποίες συρρικνώνονται 8

και σχηματίζουν ρωγμές και από πολύ υγρές ατμόσφαιρες, στις οποίες διαστέλλονται και προσβάλλονται από μικροοργανισμούς. Για την καλή διατήρηση τέτοιου είδους αντικειμένων η προτεινόμενη γενικά τιμή «σχετικής υγρασίας» είναι 50%-65%. Η ρύπανση του αέρα και η σκόνη είναι μόνιμες απειλές για όλα τα μουσειακά αντικείμενα. Ο καλός αερισμός, η χρήση φίλτρων και η χρήση χημικά σταθερών υλικών θα ελαχιστοποιούν τη συσσώρευση των επιβλαβών συγκεντρώσεων αερίων. Στην περίπτωση που δεν τοποθετηθεί σε εκθεσιακό χώρο με τις ενδεδειγμένες συνθήκες, αλλά σε έναν αποθηκευτικό χώρο, τότε θα πρέπει να προσέξουμε τους εξωτερικούς παράγοντες (φυσική διάβρωση, χημική διάβρωση και βιολογική διάβρωση) που μπορούν να καταστρέψουν το οργανικό υλικό. Ιδανικά θα πρέπει δημιουργήσουμε τις συνθήκες ταφής που διατηρούσαν το υλικό μας, κατά την διάρκεια τόσο της συντήρησης όσο και της αποθήκευσης. 9