A ΕΠΑ.Λ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 5 η ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Εκπαιδευτικοί: ΓΑΛΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΟΥΣΟΥΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

A ΕΠΑ.Λ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 5 η ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Εκπαιδευτικοί: ΓΑΛΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΟΥΣΟΥΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 1

Βάση Δεδομένων: Με το όρο Βάση Δεδομένων εννοούμε ένα σύνολο δεδομένων που είναι οργανωμένο με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο. Η οργάνωση των δεδομένων διαθέτει τέτοια μορφή, ώστε να γίνεται όσο το δυνατό ευκολότερη και γρηγορότερη η επεξεργασία τους από πολλές και διαφορετικές εφαρμογές ή προγράμματα. Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων ΣΔΒΔ (Data Base Management System) είναι το λογισμικό που είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία, την προσπέλαση, την επεξεργασία και την ενημέρωση μιας Βάσης Δεδομένων. Σύστημα Διαχείρισης Βάσης Δεδομένων Υπάρχουν διάφορα μοντέλα ΣΔΒΔ που χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Τα Ιεραρχικά, τα Δικτυωτά και τα Σχεσιακά. 2

Βάση Δεδομένων: Τα Σχεσιακά ΣΔΒΔ ομαδοποιούν τα δεδομένα της Βάσης Δεδομένων σε συγκεκριμένες μορφές οργάνωσης που ονομάζονται Πίνακες ή Σχέσεις και παριστάνουν τις εξαρτήσεις μεταξύ των δεδομένων αυτών με συγκεκριμένα σύμβολα που ονομάζονται συσχετίσεις. Τα πιο γνωστά σημερινά ΣΣΔΒΔ είναι: ORACLE, INFORMIX, SYSBASE, DB2, UNIFY, PARADOX, ACCESS, DELPHI, FOXPRO και οι εφαρμογές τους υλοποιούνται άλλες σε μεγάλα υπολογιστικά συστήματα και άλλες σε μικροϋπολογιστές. Παράδειγμα: Η παρακάτω εικόνα παρουσιάζει σε γενικές γραμμές την οργάνωση της Βάσης Δεδομένων μιας εμπορικής επιχείρησης σε σχεσιακή μορφή καθώς και τον τρόπο συσχέτισης των κυριότερων τμημάτων της. 3

Βάση Δεδομένων: Αναπαράσταση Σχεσιακής Βάσης Δεδομένων μιας Εμπορικής Επιχείρησης 4

Επίπεδα παρουσίασης Βάσης Δεδομένων: Υπάρχουν τρία επίπεδα παρουσίασης των πληροφοριών που περιέχει μια Βάση Δεδομένων: Το 1 ο είναι το φυσικό επίπεδο και αναφέρεται στο πώς είναι αποθηκευμένα τα δεδομένα στο σκληρό δίσκο ή σε οποιοδήποτε άλλο αποθηκευτικό μέσο. Το 2 ο είναι το λογικό επίπεδο και είναι ο τρόπος με τον οποίο ο αναλυτής και ο προγραμματιστής έχουν οργανώσει τη δομή των δεδομένων της συγκεκριμένης Βάσης. Το 3 ο είναι το εξωτερικό επίπεδο ή επίπεδο του απλού χρήστη και αντιστοιχεί στο πώς οι άνθρωποι που χειρίζονται την εφαρμογή βλέπουν τα δεδομένα και επικοινωνούν με την βάση. 5

Πίνακας Εγγραφή Πεδίο: Ένας πίνακας αντιπροσωπεύει μια λογική οντότητα της Βάσης Δεδομένων και αποτελείται από εγγραφές ή γραμμές της ίδιας ακριβώς δομής. Κάθε εγγραφή είναι μια συγκεκριμένη λογική οντότητα και αποτελείται από πεδία που αντιπροσωπεύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή τις ιδιότητες της συγκεκριμένης εγγραφής. Το πεδίο είναι η πιο μικρή πληροφορία που χαρακτηρίζει τις οντότητες μιας Βάσης Δεδομένων. Πεδίο Πίνακας Εγγραφή 6

Τύποι πεδίων Κλειδί Δομή Πίνακα: Τύποι Πεδίων Ένα πεδίο μπορεί να παίρνει ως τιμή ή περιεχόμενο χαρακτήρες, αριθμούς, ημερομηνία ή λογικό αριθμό. Αυτό εξαρτάται από το είδος της πληροφορίας που χαρακτηρίζει τα πεδία σ έναν πίνακα. Κλειδί Οι εγγραφές ενός πίνακα έχουν όλες την ίδια δομή (πεδία), αλλά ξεχωρίζουν μεταξύ τους από τις διαφορετικές τιμές που έχουν σ ένα ή περισσότερα πεδία τους. Το πεδίο ή τα πεδία αυτά διαφοροποιούν μεταξύ τους τις εγγραφές ενός πίνακα και ονομάζονται κλειδί ή κλειδιά του πίνακα. Δομή πίνακα Τα πεδία από τα οποία αποτελείται ο πίνακας μιας Βάσης Δεδομένων, τα ονόματα τους, ο τύπος δεδομένων κάθε πεδίου και οι ιδιότητες τους χαρακτηρίζουν τη δομή του συγκεκριμένου πίνακα. Επομένως η δομή του πίνακα είναι όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν την οργάνωση των δεδομένων του και δεν πρέπει να συγχέεται με τα περιεχόμενα του πίνακα. 7

Εργασίες σε πίνακες: Ενημέρωση Βάσης Δεδομένων Είναι η κάθε είδους μεταβολή των περιεχομένων της, δηλαδή η καταχώρηση νέων εγγραφών καθώς και η διόρθωση ή διαγραφή των ήδη υπαρχόντων. Το μόνο που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην καταχώρηση νέας εγγραφής είναι οι τιμές των πεδίων να είναι του ίδιου τύπου με αυτόν που έχει ορισθεί στη δομή του πίνακα. Ταξινόμηση Σε κάθε πίνακα τα δεδομένα είναι οργανωμένα σε εγγραφές. Επομένως η ταξινόμηση των στοιχείων ενός πίνακα σημαίνει ότι οι εγγραφές του πρέπει να τακτοποιηθούν, σύμφωνα με κάποια συγκεκριμένη σειρά. Υπάρχει η αύξουσα και η φθίνουσα σειρά. Παράδειγμα ενός ταξινομημένου πίνακα 8

Εργασίες σε πίνακες: Αναζήτηση Είναι η διαδικασία ανεύρεσης συγκεκριμένων πληροφοριών μέσα από τη Βάση Δεδομένων. Μια αναζήτηση βασίζεται πάντα σε κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο που καθορίζεται από το τι ακριβώς ψάχνει κάποιος στη Βάση Δεδομένων. Η διαδικασία της αναζήτησης 9

Φίλτρα: Φίλτρο Η εφαρμογή ενός φίλτρου πάνω σ ένα πίνακα βοηθάει το χρήστη της Βάσης Δεδομένων να περιοριστεί μόνο στις εγγραφές που τον ενδιαφέρουν ή να τις ταξινομήσει έτσι όπως αυτός επιθυμεί. Με βάση κάποιο απλό ή σύνθετο κριτήριο. Το αποτέλεσμα εφαρμογής ενός φίλτρου 10

Απλά Ερωτήματα: Τα ερωτήματα ή ερωτήσεις ή ερωτοαπαντήσεις είναι ένα αναπόσπαστο εργαλείο για κάθε ΣΣΔΒΔ με το οποίο είναι δυνατή: 1) Η δημιουργία μιας Βάσης Δεδομένων των πινάκων και των υπολοίπων στοιχείων 2) Η αναζήτηση πληροφοριών μέσα στη Βάση Δεδομένων 3) Η ενημέρωση των διαφόρων στοιχείων της 4) Η εκτέλεση διάφορων άλλων λειτουργιών Δημιουργία Ερωτημάτων Τα διαδοχικά βήματα που ακολουθεί κάποιος για να συνειδητοποιήσει τα ζητήματα ενός προβλήματος και τις αντίστοιχες ενέργειες απάντησης είναι κυρίως τρεις: 1o Βήμα Σε ποιον πίνακα ανήκουν τα πεδία που αναφέρονται στο ερώτημα; Ενέργεια Προσδιορίζω τον κατάλληλο πίνακα από τη Βάση Δεδομένων και τον επιλέγω SQL Προσδιορίζω τον κατάλληλο πίνακα και γράφω το όνομα του στο FROM 2o Βήμα Σε ποια πεδία αναφέρονται τα κριτήρια που ορίζονται από το ερώτημα και ποια είναι αυτά; Ενέργεια Προσδιορίζω το πεδίο για το οποίο απαιτείται να ορισθεί κριτήριο, διατυπώνω προσεκτικά το κριτήριο αυτό και το γράφω στην αντίστοιχη στήλη SQL Προσδιορίζω το πεδίο για το οποίο απαιτείται κριτήριο, διατυπώνω προσεκτικά το κριτήριο και το γράφω στο WHERE 11

Μεταχαρακτήρας: 3o Βήμα Τα περιεχόμενα ποιών πεδίων πρέπει να εμφανίζονται σύμφωνα με το ερώτημα; Ενέργεια Προσδιορίζω τα ονόματα των κατάλληλων πεδίων και τα επιλέγω για εμφάνιση SQL Προσδιορίζω τα ονόματα των κατάλληλων πεδίων και τα γράφω στο SELECT Μεταχαρακτήρας Αρκετές φορές είναι δύσκολο να θυμάται κανείς με ακρίβεια πως καταχώρησε τα δεδομένα στη Βάση Δεδομένων. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθούν ειδικά σύμβολα π.χ: ο μεταχαρακτήρας *, που αντιστοιχεί σε οποιοδήποτε τύπο και αριθμό χαρακτήρων. Έστω το ερώτημα ποια μοντέλα από MODEMS υπάρχουν στην αποθήκη μου; που αναφέρεται και αυτό στη βάση ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΙΔΟΣ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ που μας δίνουν πληροφορίες για τα μοντέλα. Και τα δύο είναι πεδία του πίνακα ΠΡΟΪΟΝ. Ενέργεια Επιλέγω το πίνακα ΠΡΟΪΟΝ SQL Γράφω στο FROM τον πίνακα 2o Βήμα Το κριτήριο αναζήτησης είναι αν υπάρχουν MODEM ή FAX/MODEM ή οτιδήποτε άλλο τελειώνει στη λέξη MODEM. Θέλω δηλαδή το πεδίο ΕΙΔΟΣ να παίρνει την τιμή MODEM. Ο μεταχαρακτήρας * είναι ισοδύναμος με οτιδήποτε άλλο. Ενέργεια Επιλέγω το πεδίο ΕΙΔΟΣ και γράφω στη γραμμή Κριτήρια την τιμή * MODEM SQL Γράφω στο WHERE το πεδίο ΕΙΔΟΣ να έχει τιμή * MODEM 12

Παραμετρικά Ερωτήματα: 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΙΔΟΣ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ. Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΕΙΔΟΣ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και σημειώνω στη γραμμή Εμφάνιση το πλαίσιο επιλογής. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΙΔΟΣ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ. Στην πραγματικότητα μια εφαρμογή Βάσης Δεδομένων ποτέ δεν θα βασιστεί σε ερώτημα που έχει σχεδιαστεί για κριτήρια αναζήτησης που παίρνουν συγκεκριμένες τιμές πεδίων όπως π.χ. στο προηγούμενο παράδειγμα. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν είναι λογικό την επόμενη φορά που θα θελήσει κάποιος μια παρόμοια πληροφορία π.χ για εκτυπωτές, να πρέπει να ξαναγράφει από την αρχή ένα σχεδόν ίδιο ερώτημα με μοναδική διαφορά αντί για ΟΘΟΝΗ να υπάρχει η τιμή ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ. Όλα τα ΣΣΔΒΔ δίνουν λύση στο πρόβλημα αυτό με τα λεγόμενα παραμετρικά ερωτήματα. Αντί δηλαδή να γίνεται σύγκριση των περιεχομένων ενός πεδίου με μια συγκεκριμένη τιμή, αυτά συγκρίνονται μ ένα νέο πεδίο, που έχει ως τιμή αυτή που δίνει ο χρήστης της Βάσης Δεδομένων από το πληκτρολόγιο. 13

Παραμετρικά Ερωτήματα: Παράδειγμα Έστω το ερώτημα ποια προϊόντα στην αποθήκη μου κοστίζουν πάνω από κάποια συγκεκριμένη τιμή; Η τιμή αυτή δεν είναι σταθερή, μπορεί να μεταβάλλεται (ενδεικτικές τιμές 80000 δρχ., 100000 δρχ., 120000 δρχ. Επομένως το ερώτημα μου είναι παραμετρικό και τα βήματα που ακολουθώ είναι: 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΙΔΟΣ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ γιατί αυτά μας δίνουν πληροφορίες για τα προϊόντα της αποθήκης, καθώς και στο πεδίο ΤΙΜΗ. Και τα τρία πεδία είναι προϊόν του πίνακα ΠΡΟΪΟΝ. Ενέργεια Επιλέγω το πίνακα ΠΡΟΪΟΝ SQL Γράφω στο FROM τον πίνακα ΠΡΟΪΟΝ 2o Βήμα Το κριτήριο του ερωτήματος αυτού είναι παραμετρικό, ζητάει να γίνει σύγκριση με οποιαδήποτε τιμή θα δίνω από το πληκτρολόγιο και αφορά το πεδίο ΤΙΜΗ. Ενέργεια Επιλέγω το πεδίο ΤΙΜΗ και κάνω στη γραμμή Κριτήρια ένα νέο πεδίο που το ονομάζω ΔΩΣΕ ΤΙΜΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ SQL Γράφω στο WHERE ένα κριτήριο σύγκρισης μ ένα πεδίο που το ονομάζω ΔΩΣΕ ΤΙΜΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ. Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ. Σημειώνω στη γραμμή Εμφάνιση το πλαίσιο επιλογής. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΙΔΟΣ,ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ. 14

Παραμετρικά Ερωτήματα: Επομένως, η μορφή του ερωτήματος με τη βοήθεια QBE θα είναι: ενώ το ερώτημα σε SQL γράφεται: Αν πληκτρολογηθεί η τιμή 80000 δρχ. τότε θα εμφανιστούν διαφορετικές τιμές. 15

Ερωτήματα με συνδιασμό κριτηρίων: Τις περισσότερες φορές τα κριτήρια που θέτει ένα ερώτημα δεν είναι τόσο απλά, συνήθως είναι πιο σύνθετα και αναφέρονται σε περισσότερα πεδία. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται αυτό που ονομάζεται σύνθεση λογικών προτάσεων. Πρέπει δηλαδή να γίνεται συνδυασμός δύο ή περισσότερων κριτηρίων με τη βοήθεια λογικών πράξεων. Τα σύμβολα ή οι λογικοί τελεστές που χρησιμοποιούνται πιο συχνά είναι το AND (Σύζευξη), το OR (Διάζευξη) και το NOT (Άρνηση). Παράδειγμα Έστω το ερώτημα ποιες οθόνες με τιμή μικρότερη των 100000 δρχ. υπάρχουν στην αποθήκη μου; Που αναφέρεται στη βάση ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσω είναι: 16

Ερωτήματα με συνδιασμό κριτηρίων: 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΙΔΟΣ επειδή η οθόνη είναι τιμή του πεδίου αυτού και φυσικά στο πεδίο ΤΙΜΗ. Τα δύο αυτά πεδία ανήκουν στον πίνακα ΠΡΟΪΟΝ. Ενέργεια Επιλέγω το πίνακα ΠΡΟΪΟΝ SQL Γράφω στο FROM τον πίνακα ΠΡΟΪΟΝ 2o Βήμα Στο ερώτημα αυτό υπάρχουν 2 κριτήρια που είναι μεταξύ τους συμπληρωματικά. Θέλουμε δηλαδή το πεδίο ΕΙΔΟΣ να έχει την τιμή ΟΘΟΝΗ και ταυτόχρονα το πεδίο ΤΙΜΗ να έχει τιμή μικρότερη των 100000. Πρέπει επομένως να χρησιμοποιήσω τη λογική πράξη της σύζευξης για τις δύο λογικές προτάσεις ΕΙΔΟΣ = ΟΘΟΝΗ και ΤΙΜΗ<100000 Ενέργεια Επιλέγω το πεδία ΕΙΔΟΣ, ΤΙΜΗ και γράφω στη γραμμή Κριτήρια για το πεδίο ΕΙΔΟΣ την τιμή ΟΘΟΝΗ, ενώ για το πεδίο ΤΙΜΗ το <100000 SQL Γράφω στο WHERE το πεδίο ΕΙΔΟΣ = ΟΘΟΝΗ AND ΤΙΜΗ<10000 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ. Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ. Σημειώνω στη γραμμή Εμφάνιση το πλαίσιο επιλογής. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΙΔΟΣ,ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ. 17

Ερωτήματα με συνδιασμό κριτηρίων: Επομένως, η μορφή του ερωτήματος με τη βοήθεια QBE θα είναι: ενώ το ερώτημα σε SQL γράφεται: 18

Ερωτήματα με υπολογιζόμενα πεδία: Όλα τα μέχρι τώρα ερωτήματα αναζητούν πληροφορίες που είναι ήδη καταχωρημένες στη Βάση Δεδομένων. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ερωτημάτων που ζητάνε πληροφορίες, οι οποίες δεν υπάρχουν έτοιμες μέσα στη Βάση Δεδομένων, αλλά θα πρέπει να υπολογισθούν με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα της. Τα πεδία που οι τιμές τους προκύπτουν από τέτοιους υπολογισμούς, ονομάζονται υπολογιζόμενα και είναι προσωρινά, δηλαδή δεν αποθηκεύονται. Εκείνο που αποθηκεύεται στη Βάση Δεδομένων είναι τρόπος υπολογισμού τους, δηλαδή το ίδιο το ερώτημα. Παράδειγμα Έστω το ερώτημα ποιος είναι ο ΦΠΑ που αντιστοιχεί σε όλα τα είδη της αποθήκης. Ο ΦΠΑ για κάθε είδος υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας το 18%. 19

Ερωτήματα με υπολογιζόμενα πεδία: 1o Βήμα Όλα τα πεδία του ερωτήματος αναφέρονται στον πίνακα ΠΡΟΪΟΝ. Ενέργεια Επιλέγω το πίνακα ΠΡΟΪΟΝ SQL Γράφω στο FROM τον πίνακα ΠΡΟΪΟΝ 2o Βήμα Στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχουν κριτήρια. Ενέργεια Δεν γράφω τίποτα στη γραμμή Κριτήρια SQL Δεν χρησιμοποιώ την WHERE 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ και επιπλέον για κάτι που δεν υπάρχει, τον ΦΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δημιουργήσουμε ένα νέο πεδίο που θα περιέχει το ποσό του ΦΠΑ για κάθε προϊόν. Το πεδίο αυτό είναι υπολογιζόμενο και οι τιμές του προκύπτουν αν πολλαπλασιάσουμε τις ήδη υπάρχουσες τιμές του πεδίου με το 18%. Ενέργεια Επιλέγω τα ήδη υπάρχοντα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ και δημιουργώ το νέο πεδίο ΦΠΑ, που οι τιμές του υπολογίζονται από τον τύπο 0,18*[ΤΙΜΗ]. Σημειώνω στη γραμμή Εμφάνισης το πλαίσιο επιλογής για όλα τα παραπάνω πεδία. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΙΔΟΣ,ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ που ήδη υπάρχουν, καθώς και το υπολογιζόμενο ΦΠΑ. 20

Ερωτήματα με υπολογιζόμενα πεδία: Επομένως, η μορφή του ερωτήματος με τη βοήθεια QBE θα είναι: ενώ το ερώτημα σε SQL γράφεται: 21

Σχέση Πινάκων: Οι Βάσεις Δεδομένων αποτελούνται από πολλούς πίνακες μαζί. Δηλαδή οι εγγραφές που υπάρχουν καταχωρημένες σε δύο ή περισσότερους πίνακες της ίδιας Βάσης Δεδομένων περιέχουν πεδία που είναι ακριβώς ίδια μεταξύ τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις λέγεται ότι υπάρχει σχέση μεταξύ αυτών των δύο πινάκων ή ότι οι πίνακες αυτοί είναι συσχετισμένοι. Συσχετισμένοι Πίνακες 22

Σχέσεις και Ερωτήματα: Από τη στιγμή που οι σχέσεις μεταξύ των πινάκων μιας έτοιμης Βάσης Δεδομένων είναι καθορισμένες, κάθε φορά που πρέπει να δημιουργηθεί ένα ερώτημα αναζήτησης αυτές θα εμφανίζονται. Αν πρόκειται να δημιουργηθεί ένα ερώτημα με τη βοήθεια QBE το οποίο βασίζεται σε δύο συσχετισμένους πίνακες, μετά την επιλογή τους θα εμφανιστεί γραφικά και η μεταξύ τους σχέση. Αναγνώριση συσχέτισης μεταξύ δύο πινάκων Για τα ερωτήματα σε μορφή SQL η ύπαρξη μιας συσχέτισης παρουσιάζεται στην εντολή FROM με το: 23

Σχέσεις και Ερωτήματα: Παράδειγμα Δημιουργούμε μια Βάση Δεδομένων στην οποία καταχωρούμε τα στοιχεία: Κωδικός, Επώνυμο, Όνομα, Διεύθυνση, Περιοχή, Πόλη, Τηλέφωνο και στην οποία θέλουμε να βρούμε «ποια είναι τα τηλέφωνα όλων των Συνδρομητών» και στην συνέχεια να παρατηρούμε τ αποτελέσματα στην οθόνη. 24

Σχέσεις και Ερωτήματα: 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ και ΟΝΟΜΑ του πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ καθώς και στα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ και ΣΧΟΛΙΟ του πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Επομένως το ερώτημα αναφέρεται στους δύο πίνακες, οι οποίοι είναι μεταξύ τους συσχετισμένοι. Ενέργεια Επιλέγω τους δύο πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε θα εμφανιστεί και η μεταξύ τους συσχέτιση. SQL Επιλέγω τους δύο πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε στο FROM θα εμφανιστεί η μεταξύ τους συσχέτιση. 2o Βήμα Στο συγκεκριμένο ερώτημα δεν υπάρχουν κριτήρια. Ενέργεια Δεν γράφω τίποτα στη γραμμή Κριτήρια SQL Δεν χρησιμοποιώ την WHERE 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΣΧΟΛΙΟ Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ από τον πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ και τα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΣΧΟΛΙΟ από τον πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Σημειώνω στη γραμμή Εμφάνιση το πλαίσιο επιλογής. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ, και ΣΧΟΛΙΟ 25

Σχέσεις και Ερωτήματα: Σε μορφή SQL: Ερώτημα για συσχετισμένους πίνακες 26

Παραμετρικά Ερωτήματα για Συσχετισμένους Πίνακες: Ο τρόπος δημιουργίας παραμετρικών ερωτημάτων που αναφέρονται σε πίνακες συσχετισμένους μεταξύ τους, είναι ακριβώς ίδιος με αυτό που παρουσιάστηκε για ένα πίνακα. Αυτό που έχει σημασία είναι να έχει καθοριστεί ή σχέση ή συσχέτιση μεταξύ των πινάκων. Παράδειγμα Θέλουμε να βρούμε ποια είναι τα τηλέφωνα κάποιου τυχαίου συνδρομητή της βάσης ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΩΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ οποιαδήποτε χρονική στιγμή. 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ και ΟΝΟΜΑ του πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ καθώς και στα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ και ΣΧΟΛΙΟ του πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Επομένως το ερώτημα αναφέρεται στους δύο πίνακες της βάσης, οι οποίοι είναι μεταξύ τους συσχετισμένοι. Ενέργεια Επιλέγω τους δύο πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε θα εμφανιστεί και η μεταξύ τους συσχέτιση. SQL Επιλέγω τους δύο πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε στο FROM θα εμφανιστεί η μεταξύ τους συσχέτιση. 27

Σχέσεις και Ερωτήματα: 2o Βήμα Το κριτήριο του ερωτήματος αυτού είναι παραμετρικό, αφού ζητάει να γίνει σύγκριση με οποιαδήποτε τιμή θα δίνω από το πληκτρολόγιο και αφορά το πεδίο ΕΠΩΝΥΜΟ. Ενέργεια Επιλέγω το πεδίο ΕΠΩΝΥΜΟ και γράφω στη γραμμή Κριτήρια ένα νέο πεδίο, που το ονομάζω ΔΩΣΕ ΕΠΩΝΥΜΟ. SQL Γράφω στο WHERE ένα κριτήριο σύγκρισης μ ένα νέο πεδίο που το ονομάζω ΔΩΣΕ ΕΠΩΝΥΜΟ 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΣΧΟΛΙΟ Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ από τον πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ και τα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΣΧΟΛΙΟ από τον πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Σημειώνω στη γραμμή Εμφάνιση το πλαίσιο επιλογής. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ, και ΣΧΟΛΙΟ Παραμετρικό Ερώτημα για συσχετισμένους πίνακες Σε μορφή SQL: 28

Μεταχαρακτήρας: Όπως ακριβώς χρησιμοποιήθηκε ο μεταχαρακτήρας * για ερωτήματα που βασίζονται σε ένα μόνο πίνακα, έτσι θα χρησιμοποιηθεί και για Συσχετισμένους Πίνακες. Παράδειγμα Θέλουμε να βρούμε σε ποιους συνδρομητές της βάσης ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΩΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ανήκουν τηλέφωνα που αρχίζουν από 65 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ και ΟΝΟΜΑ του πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ που μας δίνουν πληροφορίες για το συνδρομητή, καθώς και στο πεδίο ΤΗΛΕΦΩΝΟ του πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Οι δύο αυτοί πίνακες είναι μεταξύ τους συσχετισμένοι. Ενέργεια Επιλέγω τους πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε θα εμφανιστεί και η μεταξύ τους συσχέτιση. SQL Επιλέγω τους δύο πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε στο FROM θα εμφανιστεί η μεταξύ τους συσχέτιση. 2o Βήμα Το κριτήριο αναζήτησης είναι τα τηλέφωνα που αρχίζουν από 65 και ακολουθούν οποιαδήποτε άλλα νούμερα. Θέλουμε δηλαδή το πεδίο ΤΗΛΕΦΩΝΟ να λαμβάνει την τιμή 65*. Ο μεταχαρακτήρας * είναι ισοδύναμος με τα οποιοδήποτε άλλα νούμερα. Ενέργεια Επιλέγω το πεδίο ΤΗΛΕΦΩΝΟ και γράφω στη γραμμή Κριτήρια τη τιμή 65* SQL Γράφω στο WHERE το πεδίο ΤΗΛΕΦΩΝΟ να έχει τιμή 65* 29

Μεταχαρακτήρας: 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει πληροφορίες για τα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ. Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΕΠΩΝΥΜΟ και ΟΝΟΜΑ. Σημειώνω στην γραμμή Εμφάνιση το πλαίσιο επιλογής. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΕΠΩΝΥΜΟ και ΟΝΟΜΑ. Ερώτημα με χρήση μεταχαρακτήρα για συσχετισμένους πίνακες Σε μορφή SQL: 30

Ερωτήματα με συνδυασμό κριτηρίων: Η δημιουργία ερωτημάτων με κριτήρια, που αναφέρονται σε πεδία δύο ή περισσοτέρων συσχετισμένων μεταξύ τους πινάκων. Μπορεί κάποιος με τη βοήθεια των λογικών τελεστών AND, OR και NOT, να κάνει σύνθεση λογικών προτάσεων που αναφέρονται σε πεδία συσχετισμένων πινάκων. Παράδειγμα Θέλουμε να βρούμε ποιοι συνδρομητές της βάσης ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΩΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ οι οποίοι ανήκουν στην περιοχή της Κυψέλης έχουν κινητό τηλέφωνο. 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ και ΠΕΡΙΟΧΗ του πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ, που σας δίνουν πληροφορίες καθώς και στα πεδία ΤΗΛΕΦΩΝΟ και ΣΧΟΛΙΟ του πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Οι δύο αυτοί πίνακες είναι μεταξύ τους συσχετισμένοι με το πεδίο ΚΩΔΙΚΩΣ. Ενέργεια Επιλέγω τους πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ, οπότε θα εμφανιστεί και η μεταξύ τους συσχέτιση. SQL Επιλέγω τους δύο πίνακες ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΑ στο FROM, οπότε θα εμφανιστεί η μεταξύ τους συσχέτιση. 31

Ερωτήματα με συνδυασμό κριτηρίων: 2o Βήμα Τα κριτήρια αναζήτησης του ερωτήματος είναι δύο και αναφέρονται σε δύο διαφορετικούς αλλά συσχετισμένους μεταξύ τους πίνακες. Το πρώτο κριτήριο είναι η περιοχή που μένουν οι συνδρομητές και το δεύτερο ο χαρακτηρισμός του τηλεφώνου τους. Θέλουμε δηλαδή το πεδίο ΠΕΡΙΟΧΗ να παίρνει την τιμή Κυψέλη και ταυτόχρονα το πεδίο ΣΧΟΛΙΟ να έχει την τιμή κινητό. Πρέπει επομένως να χρησιμοποιήσω τη λογική πράξη της σύζευξης των δύο αυτών προτάσεων. Ενέργεια Επιλέγω το πεδίο ΠΕΡΙΟΧΗ από τον πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ και στη γραμμή Κριτήρια γράφω την τιμή ΚΥΨΕΛΗ. Μετά επιλέγω το πεδίο ΣΧΟΛΙΟ από τον πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ και στη γραμμή Κριτήρια γράφω την τιμή ΚΙΝΗΤΟ. SQL Γράφω στο WHERE την σύνθετη λογική πρόταση: ΠΕΡΙΟΧΗ = ΚΥΨΕΛΗ AND ΣΧΟΛΙΟ = ΚΙΝΗΤΟ 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει πληροφορίες για τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ, ΠΕΡΙΟΧΗ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ και ΣΧΟΛΙΟ. Ενέργεια Επιλέγω τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ, ΟΝΟΜΑ, ΠΕΡΙΟΧΗ, από τον πίνακα ΣΤΟΙΧΕΙΑ και ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΣΧΟΛΙΟ από τον πίνακα ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Σημειώνω στην γραμμή Εμφάνιση των παραπάνω πεδίων το πλαίσιο επιλογής τους. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑ, ΠΕΡΙΟΧΗ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ, και ΣΧΟΛΙΟ. 32

Ερωτήματα με συνδυασμό κριτηρίων: Επομένως η μορφή του ερωτήματος με τη βοήθεια QBE θα είναι: Ενώ γραμμένο σε SQL: 33

Ερωτήματα με υπολογισμένα πεδία: Η διαδικασία κατασκευής ερωτημάτων με υπολογιζόμενα πεδία σε πολλούς πίνακες είναι ακριβώς η ίδια όπως συμβαίνει και στο έναν πίνακα, αρκεί να έχει οριστεί η μεταξύ τους σχέση. Παράδειγμα Θέλουμε να βρούμε ποιο είναι το κόστος για τις οθόνες EIZO 15 F35 που προμηθευτήκαμε στις 10/10/99, που αναφέρεται στη βάση ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι: 1o Βήμα Το ερώτημα αναφέρεται στα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΤΙΜΗ του πίνακα ΠΡΟΪΟΝ, καθώς και στο ΠΟΣΟΣΤΗΤΑ και ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ του πίνακα ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ. Και οι δύο πίνακες είναι μεταξύ τους συσχετισμένοι με το πεδίο ΚΩΔΙΚΟΣ. Ενέργεια Επιλέγω τους δύο πίνακες ΠΡΟΪΟΝ και ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ, οπότε θα εμφανιστεί και η μεταξύ τους σχέση. SQL Επιλέγω τους δύο πίνακες ΠΡΟΪΟΝ και ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ οπότε στο FROM θα εμφανιστεί η μεταξύ τους σχέση. 34

Ερωτήματα με υπολογισμένα πεδία: 2o Βήμα Τα κριτήρια αναζήτησης είναι δύο αναφέρονται σε δύο διαφορετικούς αλλά συσχετισμένους μεταξύ τους πίνακες και πρέπει να ισχύουν ταυτόχρονα. Επομένως έχουμε χρήση του λογικού τελεστή AND. Το πρώτο κριτήριο είναι το πεδίο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ του πίνακα ΠΡΟΪΟΝ να έχει τιμή EIZO 15 F35 και το δεύτερο το πεδίο ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ από τον πίνακα ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ την τιμή 10/10/99. Ενέργεια Επιλέγω πρώτα το πεδίο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και γράφω στη γραμμή Κριτήρια την τιμή EIZO 15 F35. Στη συνέχεια επιλέγω ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ και γράφω 10/10/99 SQL Γράφω στο WHERE την σύνθετη λογική πρόταση: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ = EIZO 15 F35 AND ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ = 10/10/99 3o Βήμα Το ερώτημα ζητάει να εμφανιστούν πληροφορίες για τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΤΙΜΗ, ΠΟΣΟΤΗΤΑ και ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ. Ζητάει ακόμα να εμφανιστεί το πόσο στοίχησαν όλες μαζί οι συγκεκριμένες οθόνες που προμηθευτήκαμε στις 10/10/99. Αυτή η πληροφορία δεν υπάρχει καταχωρημένη στη Βάση Δεδομένων, μπορεί όμως να υπολογισθεί αν πολλαπλασιάσουμε την ποσότητα της συγκεκριμένης παραγγελίας με τη τιμή της κάθε οθόνης. Επομένως ο τύπος υπολογισμού του πεδίου αυτού είναι ΠΟΣΟΣΤΗΤΑ* ΤΙΜΗ. Ας ονομάσουμε το υπολογιζόμενο πεδίο με το όνομα ΚΟΣΤΟΣ. Ενέργεια Επιλέγω τα ήδη υπάρχοντα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΤΙΜΗ, ΠΟΣΟΣΤΗΤΑ, ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ και δημιουργώ το νέο πεδίο με το όνομα ΚΟΣΤΟΣ, που οι τιμές του υπολογίζονται από τον τύπο [ΠΟΣΟΣΤΗΤΑ] * [ΤΙΜΗ]. Σημειώνουμε στην γραμμή Εμφάνισης το πλαίσιο επιλογής για όλα τα παραπάνω. SQL Γράφω στο SELECT τα πεδία ΕΙΔΟΣ, ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΤΙΜΗ, ΠΟΣΟΤΗΤΑ, ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ που ήδη υπάρχουν καθώς και το υπολογιζόμενο ΚΟΣΤΟΣ. 35

Ερωτήματα με υπολογισμένα πεδία: Επομένως η μορφή του ερωτήματος με τη βοήθεια QBE θα είναι: Ενώ γραμμένο σε SQL: 36

Εκτυπώσεις: Οι εκτυπώσεις ή εκτυπωμένες αναφορές ή εκθέσεις είναι ένας τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα δεδομένα της Βάσης Δεδομένων καθώς και τ αποτελέσματα της επεξεργασίας τους στο χαρτί. Τα βασικά μέρη ή οι τομείς μιας εκτύπωσης είναι: 1) Η επικεφαλίδα εκτύπωσης είναι το πάνω μέρος της εκτύπωσης 2) Το υποσέλιδο εκτύπωσης είναι το μέρος αμέσως μετά την παρουσίαση όλων των δεδομένων της εκτύπωσης 3) Το κύριο μέρος ή λεπτομέρεια περιέχει τις βασικές πληροφορίες 4) Η επικεφαλίδα σελίδας περιέχει τους τίτλους ή τα ονόματα των πεδίων 5) Το υποσέλιδο σελίδας περιέχει συγκεντρωτικά στοιχεία, υπομνήματα, αριθμό σελίδας κ.λπ. Στις σύγχρονες παραθυρικές σχεσιακές Βάσεις Δεδομένων, υπάρχουν πολλές δυνατότητες διαμόρφωσης των εκτυπώσεων. Όλα αυτά γίνονται με τη βοήθεια κατάλληλων εργαλείων του ΣΣΔΒΔ παρόμοιων με εκείνα ενός σύγχρονου επεξεργαστή κειμένου ή ενός σχεδιαστικού προγράμματος. 37

Εκτυπώσεις: Τα βασικά μέρη μιας εκτύπωσης Εκτύπωση με δεδομένα σε μορφή στήλης 38

Επαναληπτική Άσκηση: Κατασκευή μιας ολοκληρωμένης εργασίας με τίτλο: «Δισκοθήκη» Η δομή της βάσης «Δισκοθήκη» Η φόρμα εισαγωγής στοιχείων 39