ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΕΔΑΦΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΕΔΑΦΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 1

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΒΛΑΒΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ Η βλάβη των φυτών μπορεί να είναι οξεία ή χρονία. Η οξεία χαρακτηρίζεται από τη γρήγορη καταστροφή της χλωροφύλλης. Στη χρονία παρατηρούμε την ελάττωση της αύξησης, τη δευτερογενή προσβολή από φλοιοφάγα και ξυλοφάγα έντομα. Ηαπλήβλάβηήκαιηνέκρωσητωνδασικώνδέντρων μπορεί να επιφέρει την αλλαγή της φοιτοκοινωνικής κλίμακας και την αντικατάσταση πολύτιμων δασοπονικών ειδών με φυτά ανθεκτικά χωρίς αξία. 2

Έδαφος Όταν οι ρυπαντικές ουσίες κατακάθονται ως σκόνες ή όξινη βροχή μπορεί να αλλάζει το ph. Επίδραση ενός ή συνδυασμός περισσοτέρων ρυπαντών Ο συνδυασμός περισσότερων ρυπαντών είναι πολύ πιο βλαπτικός. Ηεποχήτουχρόνου Το χειμώνα τα κωνοφόρα είναι ανθεκτικά. 3

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝΚΑΙΣΤΙΣΒΛΑΒΕΣΤΟΥΣΑΠΟ ΡΥΠΑΝΣΗ Ένταση φωτός Οι αέριοι ρυπαντές εισέρχονται στο μεσόφυλλο των φύλλων από τα στομάτια. Η ακτινοβολία του ήλιου είναι ένας από τους πιο σπουδαίους αυτούς παράγοντεςπου κρατάει το στομάτια των φύλλων ανοικτά. Σχετική υγρασία αέρα Η σπαργή στα φύλλα είναι επίσης ένας κύριος παράγοντας για μεγαλύτερο άνοιγμα των στοματίων των φύλλων. Οι ρυπαντές διαλύονται στη δροσιά έτσι αυξάνουν και προκαλούν νεκρώσεις στα άκρα των φύλλων. Τα ανθεκτικά στη ξηρασία της χώρας μας δέντρα είναι ανθεκτικά και στη ρύπανση, αλλά και γιατί τι κλίμα μας είναι ξηρότερο αλλά και γιατί η ρύπανση δεν είναι ίσως τόσο μεγάλη. 4

ΠΡΟΛΗΨΗ-ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Κατά τα τελευταία χρόνια ύστερα από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας των πόλεων από κεντρικές θερμάνσεις, αυτοκίνητα δημιουργήθηκαν σε πολλά κράτη σε ειδικά Υπουργεία ειδικές Υπηρεσίες όπως Πειραματικοί Σταθμοί. 5

Δασοκομικά μέτρα Για την αποφυγή και τη μείωση των βλαβών που προκαλεί η ρύπανση της ατμόσφαιρας έχουν γραφεί λίγα, ενώ πάρα πολλά αναφέρονται για τις βλάβες των δασών από τη ρύπανση. Η καλύτερηπροφύλαξη είναι η ελάττωση της ρύπανσης στην πηγή της όπως ητοποθέτηση, στα εργοστάσια διαφόρων φίλτρων. Το δάσος δρα ως αποθήκη ή υπόνομος όπου κατακάθονται μεγάλες ποσότητες ρυπαντών. Το δάσος στο φύλλωμα του κρατάει αρκετά μεγάλη ποσότητα βιομηχανικής σκόνης. 6

Δασοκομικά μέτρα ΗαπόθεσηS και N από την ατμόσφαιρα έχουν ως αποτέλεσμα τη λίπανση κυρίως φτωχών εδαφών. Για την προστασία που προσφέρουν τα δάση, με την ικανότητα που έχουν να κρατούν μέρος των ρυπαντών, αναφέρονται ότι η φύτευση δέντρων γύρω από τα εργοστάσια τσιμέντων. Εντατικές αραιώσεις τα δέντρα ερυθρελάτης, είχαν ως αποτέλεσμα τα δέντρα να αναπτύσσονται καλύτερα και έδειξαν έτσι μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην επίδραση του SO2. και δημιουργία ανομήλικων συστάδων βοηθούν στη δημιουργία ρευμάτων ανέμου που απομακρύνει τον καπνό. 7

ΛΙΠΑΝΣΗ & ΡΥΠΑΝΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Θειική αμμωνία και υπερφοσφωρικό Κάλι Άφθονη παρουσία Ca στο έδαφος, όπως συμβαίνει στα περισσότερα ελληνικά εδάφη, προστατεύει το έδαφος από το SO 2 και HF. Επίσης παρουσία N στο έδαφος αυξάνει την αντίσταση των φυτών στο SO 2 και HF. 8

ΡΥΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΔΑΣΙΚΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ Το SO 2 δρα, πολλές φορές, ανάλογα με την ποσότητα του, ως μυκητοκτόνος ουσία. Ητοξικότητα του SO 2 αυξάνει όσο αυξάνει και η σχετική υγρασία του αέρα. Οι μύκητες που προσβάλλουν φύλλα, βελόνες και γενικά λιγότεροι σε περιοχές με SO 2. Επειδή το SO 2 αδυνατίζει τα δέντρα που προσβάλλονται τότε ευκολότερα από ασθένειες, θα πρέπει να περιμένουμε ισχυρότερη προσβολή ισχυρότερη προσβολή από σήψεις. 9

ΟΙ ΡΥΠΑΝΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ & ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΑ ΔΑΣΙΚΑ ΔΕΝΤΡΑ Διοξείδιο του θείου SO 2 Προέρχεται από την καύση του πετρελαίου, του θείου, θειικού οξέος κατά τον βιομηχανικό καθαρισμό των ορυκτών του χαλκού, μολύβδου, ψευδαργύρου κλπ Το SO 2 οξειδώνεται με τη σειρά του σε SO 3 και αυτό διαλύεται το νερό, στις σταγόνες της βροχής και δημιουργεί τη γνωστή όξινη βροχή ή στο νερό των λιμνών και των ποταμών και γίνεται θειικό οξύ. Στην ατμόσφαιρα το υδρόθειο μπορεί να παραμείνει 1-2 μέρες ενώ το διοξείδιο του θείου και τα θειικά άλατα για 5-10 μέρες. Το Διοξείδιο του θείου παρασύρεται από τον άνεμο. 10

ΟΙ ΡΥΠΑΝΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ & ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΑ ΔΑΣΙΚΑ ΔΕΝΤΡΑ Τα συμπτώματα της προσβολής του διοξειδίου του θείου με μορφή ανοικτών στιγμάτων στα άκρα των φύλλων, σαν ξέπλυμα και πολλές φορές με κύρτωση τους. Στα πλατύφυλλα έχουμε περιφερειακή νέκρωση όπως η νέκρωση στους χώρους μεταξύ των νεύρων, επίσης κηλίδες σαν ξεπλυμένες, ασπρουλές, κιτρινωπές, καμιά φορά καφετιές ή συσπείρωση των φύλλων, ενώ στα κωνοφόρα, παρατηρούμε κατά λωρίδες νέκρωση σταάκρατωνβελόνων, όπως χλώρωση των γύρω ιστών. 11

Το F είναι σοβαρός ρυπαντής. Τα οξείδια του Ν είναι λιγότερο τοξικά, παίζουν όμως ρόλο στη φωτοχημική παραγωγή του όζοντος. 12

ΝΕΚΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Ήταν γνωστή ως νέκρωση της ελάτης. Ως αιτία της ασθένειας στην ελάτη θεωρήθηκαν πολλοί παράγοντες, όπως αλλαγή της υπόγειας στάθμης, έλλειψη ασβεστίου στο έδαφος, διαταραχή στο κάλιο του εδάφους, ξηρασία, συναγωνισμός ριζών, ρύπανση της ατμόσφαιρας, διαχειριστικά- δασοκομικά λάθη, σήψη ριζών, αφίδες. Υπήρχε ένας κύκλος της ασθένειας κάθε 35-50 χρόνια. Ακόμα αναφέρεται βλάβη των λεπτών ριζών, προσβολή από Phytophthora spp. Η νέκρωση οφείλεται στην ελάττωση των μυκόρριζων των λεπτών ριζών. 13

Τη νέκρωση των δασών πρέπει να την δούμε ως εξασθένηση των δασικών οικοσυστημάτων που οφείλεται σε συνδυασμό περισσότερων αιτίων. 14

ΟΞΕΙΔΙΑ ΑΖΩΤΟΥ Από τα 8 οξείδια του Ν, τα NO, NO 2 είναι πιο βλαπτικά στα φυτά. Το NO 2 είναι κύρια αιτία αντιδράσεων της ρύπανσης τύπου Λος Άντζελες και Αθηνών. Έχει χρώμα κοκκινωπό και δίνει στο φωτοχημικό νέφος το χαρακτηριστικό καστανό χρώμα. Διατηρείται 3-4 ημέρες. Προκαλούνται στα φυτά καφετιές έως μαυροκαφετιές νεκρώσεις στον περίγυρο των φύλλων, όπως και κηλίδες. 15

ΟΖΟΝ (Ο 3 ) Πηγές όζοντος είναι τα αυτοκίνητα. Το όζον και το άζωτο σε κανονικές συνθήκες στην ατμόσφαιρα δεν αντιδρούν, ενώ στις υψηλές όμως θερμοκρασίες των κυλίνδρων των αυτοκινήτων, ναι. Τα συμπτώματα είναι η επάνω επιφάνεια των φύλλων γίνεται ασημένια, όπως και ότι αυτά παρουσιάζουν γενική χλώρωση, στίγματα ή κηλίδες σκοτεινού ή ανοιχτού χρώματος ή νεκρωτικές κηλίδες. Όσο μεγαλύτερη είναι η φωτοσύνθεση τόσο μεγαλύτερες είναιοιβλάβες. Τα αείφυλλα είναι γενικά περισσότερο ανθεκτικά από τα φυλλοβόλα. 16

ΜΟΛΥΒΔΟΣ(Pb) Στα φυτά παρουσιάζουν στην αρχή σαν χλώρωση των φύλλων, ενώ τα νεύρα μένουν πράσινα, τελικά όλο το φύλλο γίνεται χλωρωτικό, τα φύλλα κυρτώνουν, η αύξηση των ριζών σταματά και οι νέες ρίζες είναι ιδιαίτερα χοντρές και έχουν πολυάριθμα τριχίδια. Τα δασικά οικοσυστήματα αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες μολύβδου 200 400g/ha/έτος, που το περισσότερο συγκεντρώνεται στη φυλλάδα και στα πρώτα 20 εκ. του εδάφους. Στον ατμοσφαιρικό αέρα ο μόλυβδος εκλύεται κυρίως από τη βενζίνη των αυτοκινήτων. Τα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα αναφέρεται ότι δίνουν 20% 30% λιγότερους ρύπους από τα βενζινοκίνητα. 17

ΤΣΙΜΕΝΤΟ Στη χώρα μας δεν βρήκαμε βλάβες γύρω από τα πολλά εργοστάσια τσιμέντων. Η σκόνη του τσιμέντου προκαλεί χλώρωση και νέκρωση πλατύφυλλων και κωνοφόρων. 18

ΧΛΩΡΙΟΥΧΟ ΝΑΤΡΙΟ Το Nacl το ρίχνουν πάνω στα χιόνια και στους πάγους των δρόμων για να ξεπαγώσουν. Το αλάτι είναι φτηνό και χρησιμοποιείται συνέχεια με αποτέλεσμα να έχουμε βλάβες και νέκρωση του περιγύρου των φύλλων των πλατύφυλλων ή νέκρωση των κορυφών ή τέλεια νέκρωση των θάμνων και δέντρων που βρίσκονται κατά μήκος των δρόμων. Το αλάτι πρέπει να θεωρείται πια μια ουσία που μολύνει το περιβάλλον, γιατί διαπίστωσαν ότι το πόσιμο νερό έχει μεγάλη ποσότητα Nacl. 19

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΚΑΙΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΥΨΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ Σε φυτάρια βλάβες στα αρτίφυτρα οπότε εμφανίζεται νέκρωση στον ριζικό κόμβο, πλάγιασμα του αρτίφυτρου και τήξη. Καταπολέμηση βλαβών από υψηλές θερμοκρασίες Σκιαστήρια διαφόρων τύπων Καταπολέμηση Για την προστασία των δέντρων με λείο φλοιό πρέπει να αποφεύγετε η απότομη έκθεση τους στις ακτίνες του ήλιου. Για τις λεύκες δεν πρέπει να κλαδεύονται νωρίς, ώστε οι κορμοί τους να σκιάζονται. 20

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΞΗΡΑΣΙΑ Η ξηρασία αυξάνει κατά τη διάρκεια ημερών με ήλιο, με υψηλές θερμοκρασίες, μικρή σχετική υγρασία και με ισχυρούς ανέμους, παράγοντες που επιταχύνουν τη διαπνοή των φυτών και ελαττώνουν έτσι το υδάτινο απόθεμα του εδάφους. Τα δέντρα πεθαίνουν από την ξηρασία που αρχίζει από την κορυφή προς τα κάτω και από έξω προς τα μέσα. 21

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΞΗΡΑΣΙΑ Τα συμπτώματα της ξηρασίας είναι η αλλαγή του χρωματισμού των φύλλων, νέκρωση και πτώση τους. Άλλοτε η νέκρωση αρχίζει από το μέσο, ανάμεσα από τα κύρια νεύρα του φύλλου και από την περιφέρεια του φύλλου προς το κέντρο. Στα κωνοφόρα κατά την προσβολή από την ξηρασία, οι βελόνες γίνονται ερυθροκαστανές και η προσβολή αρχίζει από τις νεότερες βελόνες. Τα δέντρα υποφέρουν περισσότερο στις νότιες, νοτιοανατολικές και δυτικές κλιτείς, επίσης περισσότερο στααβαθήεδάφηπαράταβαθιά. 22

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΠΑΓΕΤΟΥΣ Οι βλαπτικές επιδράσεις των χαμηλών θερμοκρασιών στα δέντρα μπορεί να χωριστούν σε βλάβες από παγετούς κατά την άνοιξη (όψιμοι παγετοί), σε βλάβες κατά τις αρχές του φθινοπώρου (χειμερινοί παγετοί). Οι παγετοί προκαλούν νεκρώσεις βελόνων, κορυφών, φλοιού κλπ, επίσης δε προκαλούν και βλάβες που οφείλονται στο φαινόμενο της έκσυρσης. 23

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΠΑΓΕΤΟΥΣ Καταπολέμηση Την μη κατασκευή τους σε παγερά κοιλώματα Σε φυσικές αναγεννήσεις η προστασία τους από τους παγετούς επιτυγχάνεται με την αναγέννησή τους. 24

ΠΑΓΟΡΑΓΑΔΕΣ ΠΑΓΟΡΑΓΑΔΕΣ ΠΑΓΟΠΥΡΗΝΑΣ Η δημιουργία πυρήνα σκοτεινού χρώματος στο ξύλο της οξιάς. Κατά νεότερες θεωρίες, ο σκοτεινός χρώματος πυρήνας οφείλεται στην επίδραση των ανέμων. ΕΚΣΥΡΣΗ Όταν το γυμνό έδαφος παγώνει, δημιουργούνται στρώματα κρυστάλλων μέσα του. 25

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΑΝΕΜΟΥΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Ο άνεμος επιδρά βλαπτικά στο έδαφος, οπότε έχουμε διάβρωση από τον άνεμο, είτε το ξηραίνει. Επιταχύνει την εξάτμιση και ξηραίνει το έδαφος. Ο άνεμος παρασύρει μικρά τεμάχια εδάφους. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ 26

ΒΛΑΒΕΣ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ Σπάσιμο ή ανατροπή δέντρων από τον άνεμο, το δάσος εκτίθεται στον ήλιο και τον άνεμο, ζιζάνια καταλαμβάνουν το κενό που δημιουργήθηκε, έντομα, μύκητες. 27

ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ: Σπάσιμο κόμης ή απλά μερικά κλαδιά ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΝΕΜΟΥΣ ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥΣ ΑΝΕΜΟΥΣ ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΧΙΟΝΙΑ ΚΑΙ ΠΑΓΟΥΣ 28

ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΕΔΑΦΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΑΔΙΑΠΕΡΑΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΒΑΘΕΣ ΕΔΑΦΟΣ ΑΔΙΑΠΕΡΑΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Τα δέντρα που φύονται σε πολύ υγρά εδάφη παρουσιάζουν κίτρινο φύλλωμα, ελάττωση της αύξησης, σήψη ριζών και κορμών. 29

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΕΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΑΙΤΙΑ ΑΖΩΤΟ (Ν) : Ελάττωση της αύξησης και τη χλώρωση των φύλλων ΦΩΣΦΟΡΟΣ (Ρ): Τεφρό ή κυανοπράσινο χρώμα ή και τον ιώδη χρωματισμό των άκρων των βελόνων ιδίως κοντά στο τέλος του καλοκαιριού. ΚΑΛΙΟ (Κ): Κιτρίνισμα των φύλλων ΑΣΒΕΣΤΙΟ (Ca): Εμφάνιση στους μεταξύ των νεύρων χώρους, κοκκινοκαφετιών κηλίδων. ΜΑΓΝΗΣΙΟ (Mg): Έλλειψη μαγνησίου παρουσιάζει στίγματα στις βελόνες και τα αρτίφυτρα έχουν πορτοκαλόχροη κορυφή. 30

ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΕΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΑΙΤΙΑ ΘΕΙΟ (S): Καθολική χλώρωση και νανισμό. ΣΙΔΗΡΟΣ (Fe): Νέκρωση των επάκτιων βλαστών και βελόνων ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ (Zn): Προκαλεί νανισμό, πολυκλαδία, χλώρωση και φύλλα χαλκόχροα. ΜΑΓΓΑΝΙΟ (Mn): Χλώρωση που μοιάζει με αυτήν του σιδήρου. ΧΑΛΚΟΣ (Cu): Προκαλεί στις βελόνες και φύλλα εμφάνιση στιγμάτων και καταστροφή του επικόρυφου με σύγχρονη φυλλόπτωση. ΜΟΛΥΒΔΑΙΝΙΟ (Mo): Χλώρωση των νεύρων των φύλλων. 31

ΧΛΩΡΩΣΗ Η χλώρωση οφείλεται σε έλλειψη ορισμένου ή ορισμένων χημικών στοιχείων στο έδαφος. Μπορεί να οφείλεται σε πολλά αίτια, όπως έλλειψη σιδήρου, τη μεγάλη περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο, στην υπέρμετρη υγρασία του εδάφους, φαινόμενα ασφυξίας, μεγάλη δόση φωσφορικού λιπάσματος 32