ΠΕΡΙΛΗΨΗ Κατά την επεξεργασία των αστικών λυµάτων παράγονται µεγάλες ποσότητες ιλύος. Η ιλύς αυτή, είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά αλλά και οργανική ύλη. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα, οι σηµαντικές ποσότητες θρεπτικών (Ν, Ρ) που περιέχει, να µπορούν να ανακυκλωθούν, µέσω της γεωργικής χρήσης της, µε αποτέλεσµα η ιλύς να µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως υποκατάστατο των χηµικών λιπασµάτων. Επιπλέον λόγω, της περιεχόµενης οργανικής ύλης, η ιλύς χρησιµοποιείται ως εδαφοβελτιωτικό. Τα προβλήµατα που ενδέχεται να προκύψουν, κατά τη γεωργική διάθεση της ιλύος, συνδέονται άµεσα µε το ποσοστό των στερεών που περιέχονται σε αυτή, µε τις συγκεντρώσεις βαρέων µετάλλων, παθογόνων µικροοργανισµών, µικροοργανικών ενώσεων που ενδέχεται να υπάρχουν στην ιλύ και τον κακό σχεδιασµό γεωργικής διάθεσης της ιλύος στο έδαφος. Ο κακός σχεδιασµός συνήθως έχει σχέση µε τη διάθεση µικρότερης ή µεγαλύτερης ποσότητας ιλύος, από την απαραίτητη για τις ανάγκες θρέψης του φυτού, ή µε την εισαγωγή υψηλών τιµών συγκέντρωσης βαρέων µετάλλων στο έδαφος. Με τη διάθεση µικρότερης ποσότητας ιλύος µειώνεται η παραγωγή των φυτών ενώ µε µεγαλύτερες ποσότητες ιλύος, υπάρχει κίνδυνος ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων από την απορροή των επιπλέον ποσοτήτων. Η εισαγωγή υψηλών τιµών συγκέντρωσης βαρέων µετάλλων στο έδαφος µπορεί να προκαλέσει διαταραχή στην ανάπτυξη των φυτών και βλάβες στην υγεία ζώων και ανθρώπων. Εποµένως η διάθεση της ιλύος απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Στη χώρα µας παρά το γεγονός ύπαρξης πολλών ΕΕΛ, που παράγουν σηµαντικές ποσότητες ιλύος, δεν υφίστανται εναλλακτικοί τρόποι διαχείρισης της ιλύος και η επαναχρησιµοποίηση της για άλλους σκοπούς (γεωργία, λιπασµατοποίηση), εκτός από την κλασσική διάθεση σε ΧΥΤΑ, είναι ανύπαρκτη. Πριν την διάθεση της ιλύος επιβάλλεται η επεξεργασία της, µε στόχο τη µείωση του όγκου της, καθώς και τη σταθεροποίηση της, µε µείωση των οργανικών στερεών και των παθογόνων µικροοργανισµών, µετατρέποντας την σε ένα ασφαλές για τη δηµόσια υγεία προϊόν. Σε κάθε χώρα, υπάρχει σχετική νοµοθεσία που καθορίζει τους όρους, τις µεθόδους, και τους περιορισµούς της διάθεσης της ιλύος στο έδαφος. Η οδηγία 86/278/ΕΟΚ του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος και ιδίως του εδάφους κατά τη χρησιµοποίηση της ιλύος καθαρισµού λυµάτων, στη γεωργία αποτελεί το θεµελιώδες κείµενο της Ευρωπαϊκής Νοµοθεσίας. Με την οδηγία αυτή ρυθµίζεται η ορθή χρήση της ιλύος στη γεωργία, ώστε να αποφεύγονται τυχόν επιβλαβείς επιπτώσεις στο έδαφος, τη βλάστηση, τα ζώα και τον άνθρωπο.
Στην οδηγία επίσης, καθορίζονται τα ανώτατα όρια συγκέντρωσης βαρέων µετάλλων (στην ιλύ και το έδαφος), οι ανώτατες τιµές βαρέων µετάλλων που µπορούν να εισάγονται ετήσια στα καλλιεργούµενα εδάφη, οι µέθοδοι και η συχνότητα ανάλυσης της ιλύος και του εδάφους, οι παράµετροι ανάλυσης καθώς και οι υποχρεώσεις των αρµόδιων φορέων (Νοµαρχία, παραγωγοί και χρήστες της ιλύος, ΥΠΕΧΩ Ε, Υπουργείο Γεωργίας, εργαστήρια αναλύσεων) που σχετίζονται µε προγράµµατα χρησιµοποίησης της ιλύος. Η ως άνω οδηγία εναρµονίστηκε στην Ελληνική Νοµοθεσία µε την ΚΥΑ 80568 / 4225 91 (ΦΕΚ 641Β/23.3.91), η οποία παρέχει το νοµικό πλαίσιο για τη γεωργική χρήση της ιλύος στην Ελλάδα. Βάσει της νεότερης ΚΥΑ 114218 / ΦΕΚ 1016 / 17.11.97, καταρτίστηκε πλαίσιο Προδιαγραφών και γενικών προγραµµάτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, όπου µεταξύ άλλων περιλαµβάνονται οι τεχνικές προδιαγραφές διαχείρισης ιλύων από εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυµάτων. Η ανωτέρω ΚΥΑ περιγράφει τις προτεινόµενες µεθόδους επεξεργασίας της ιλύος (συµπύκνωση, βιολογική χώνευση, βελτίωση, αφυδάτωση, ξήρανση, καύση, συνκοµποστοποίηση ιλύος µε οργανικό µέρος των οικιακών αποβλήτων) καθώς και τις προϋποθέσεις διάθεσής της (ph εδάφους, ανάγκες θρέψης φυτού, οριακές τιµές συγκέντρωσης βαρέων µετάλλων στην ιλύ και το έδαφος, οριακές ποσότητες που µπορούν να εισάγονται κατ έτος στα προς καλλιέργεια εδάφη κλπ). Αξίζει να επισηµανθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προετοιµάζει πρόταση αναθεώρηση της οδηγίας 86/278/ΕΟΚ (working document on sludge 3 rd draft Brussels, 2000) προκειµένου : - να καθοριστούν συγκεκριµένες µέθοδοι επεξεργασίας που θα οδηγούν σε παραγωγή σταθεροποιηµένης ιλύος, µε χαµηλές συγκεντρώσεις σε παθογόνα, - να δοθούν αυστηρότερα όρια για τα βαρέα µέταλλα, - να καθοριστούν όρια για τις οργανικές ενώσεις και τις διοξίνες. Σύµφωνα µε την πρόταση αναθεώρησης, οι µέθοδοι επεξεργασίας διακρίνονται σε συµβατικές και σε προχωρηµένες. Η επεξεργασία µε τις προχωρηµένες µεθόδους επιτυγχάνει µεγαλύτερες µειώσεις στους παθογόνους µικροοργανισµούς, όποτε παράγεται ένα σχετικά αδρανές προϊόν, απαλλαγµένο από παθογόνα. Στην παρούσα εργασία αρχικά εξετάστηκαν οι τρεις υφιστάµενες εγκαταστάσεις (Κερατέας, Λαυρίου, Μαρκόπουλου) στην Αν. Αττική. Όσον αφορά την υφιστάµενη εγκατάσταση του Λαυρίου, πριν την πάχυνση και την αφυδάτωση της ιλύος, παράγεται 2βάθµια ιλύς που προέρχεται από σύστηµα παρατεταµένου αερισµού ενώ η 1βάθµια ιλύς προέρχεται από αερόβιο χωνευτή. Οι υφιστάµενες εγκαταστάσεις της Κερατέας και του Μαρκόπουλου λειτουργούν µε τη µέθοδο του παρατεταµένου αερισµού (χωρίς ΠΚ), οπότε η περίσσεια ιλύος είναι αρκετά σταθεροποιηµένη, αλλά µε περιορισµένο βαθµό µείωσης των παθογόνων.
Σύµφωνα µε την πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας 86/278/ΕΟΚ, οι ανωτέρω µέθοδοι ανήκουν στις συµβατικές µεθόδους επεξεργασίας της ιλύος και επιτρέπεται η χρήση της υπό προϋποθέσεις. Οµοίως βάσει της ισχύουσας ΚΥΑ 80568/4225/91, εφόσον δεν καθορίζονται συγκεκριµένες µέθοδοι επεξεργασίας της ιλύος ή όρια για τα παθογόνα, παρά αρκεί γενικά η βιολογική, χηµική ή θερµική επεξεργασία της, µε µακροχρόνια αποθήκευση ή άλλη κατάλληλη διαδικασία σταθεροποίηση της, οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος, από τις ανωτέρω εγκαταστάσεις, µπορούν να διατεθούν για γεωργική χρήση. Ακολούθως, εκτιµήθηκαν οι ποσότητες παραγόµενης ιλύος, βάσει της δυναµικότητας σχεδιασµού των εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Η συνολικά παραγόµενη ιλύς από τις υφιστάµενες ΕΕΛ Λαυρίου, Μαρκόπουλου και Κερατέας εκτιµήθηκε σε 3648 kg SS /d ή 1332 tn SS / y. Οι εξυπηρετούµενες εκτάσεις από τις ανωτέρω υφιστάµενες ΕΕΛ είναι αυτές της κοινότητας Αγ. Κωνσταντίνου, το µεγαλύτερο τµήµα των δήµων Κερατέας, Λαυρίου, τµήµα του δήµου Μαρκόπουλου και των κοινοτήτων Κουβαρά και Καλυβίων Θορικού. Η εκτίµηση της περιεκτικότητας της παραγόµενης ιλύος σε θρεπτικά καθώς και της ποσότητας των θρεπτικών που είναι διαθέσιµα στα φυτά, προέκυψε από µετρήσεις σε ΕΕΛ διαφόρων πόλεων της Ελλάδας, όπως περιγράφονται στην εργασία µε τίτλο Sludge Utilization in agriculture : Possibilities and Prospects in Greece A. D Andreadakis, D. Mamais, E. Gavalaki, S. Kampylafka 2001 [ 30]), αλλά και βάσει βιβλιογραφικών δεδοµένων (ΕΡΑ, 1995). Εκτιµήθηκε ότι η ιλύς περιέχει ποσοστό 3,9 % κ.β σε άζωτο (30% του οποίου βρίσκεται σε µορφές άµεσα αφοµοιώσιµου από τα φυτά) και 1,7 % κ.β. σε φώσφορο (50% του οποίου είναι άµεσα διαθέσιµο στα φυτά), οπότε οι διαθέσιµες ποσότητες θρεπτικών στην ιλύ είναι 0,0117 kg Ν / kg ιλύος και 0,0085 kg Ρ / kg ιλύος. Η διάθεση της ιλύος προτάθηκε να γίνει σε δενδρώδεις καλλιέργειες, λειµώνες, καλλιέργειες ζωοτροφών, αµπέλια, είδη στα οποία η ισχύουσα νοµοθεσία δεν απαγορεύει τη χρησιµοποίηση της, θέτοντας µόνο περιορισµούς που αφορούν στο χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί ανάµεσα στην εφαρµογή της και στην συγκοµιδή ή βοσκή, των καλλιεργειών αυτών. Στη συνέχεια εκτιµήθηκαν οι ρυθµοί διάθεσης της ιλύος µε τους οποίους προστίθεται ετήσια η ιλύς σε κάθε καλλιέργεια, βάσει των απαιτήσεων τους σε φώσφορο και σε άζωτο καθώς και ο ρυθµός διάθεσης της ιλύος βάσει των επιτρεπόµενων ποσοτήτων βαρέων µετάλλων που µπορούν να εισάγονται ετήσια στο έδαφος, µε βάση ένα µέσο όρο 10 ετών που καθορίζεται νοµοθετικά. Από τους τρεις ρυθµούς επιλέχθηκε, αυτός µε την µικρότερη τιµή, για να αποφευχθεί αφενός ο κίνδυνος έκπλυσης του θρεπτικού εκείνου που οι ανάγκες µιας καλλιέργειας είναι µικρές και αφετέρου να αποφευχθούν τιµές υψηλών συγκεντρώσεων σε βαρέα µέταλλα στο έδαφος.
Η ποσότητα της ιλύος που είναι δυνατόν να απορροφηθεί από τις επιλεγµένες καλλιέργειες των περιοχών που εξυπηρετούν οι τρεις ΕΕΛ, προέκυψε ως το γινόµενο της έκτασης τους επί του τελικά προτεινόµενου ρυθµού διάθεσης της ιλύος. Από τη σύγκριση των ποσοτήτων παραγόµενης προς απαιτούµενης από τις καλλιέργειες ιλύος, προέκυψε ότι η παραγόµενη ιλύς καλύπτει ποσοστό 4% των αναγκών σε θρεπτικά των καλλιεργειών που επιλέχθηκαν, γεγονός που σηµαίνει ότι οι διαθέσιµες καλλιεργούµενες εκτάσεις υπερεπαρκούν για τη διάθεση της παραγόµενης ιλύος. Τέλος, για τις τρεις υφιστάµενες εγκαταστάσεις της Αν. Αττικής εξετάστηκε η επίδραση του ρυθµού ορυκτοποίησης παραµένουσας ποσότητας οργανικού αζώτου από χρήσεις προηγούµενων ετών, στο ποσοστό του διατιθέµενου οργανικού αζώτου κάθε νέας ετήσιας προστιθέµενης ποσότητας ιλύος. Πρέπει να επισηµανθεί ότι η διαθεσιµότητα του οργανικού αζώτου της λάσπης εξαρτάται από το είδος της επεξεργασίας, τον βαθµό σταθεροποίησης της ιλύος, το κλίµα, το έδαφος και άλλους παράγοντες. Εποµένως κάθε χρόνο το διαθέσιµο ποσοστό αζώτου της ιλύος στα φυτά µεταβάλλεται σε σχέση µε αυτό του 1 ου χρόνου εφαρµογής. Έτσι το 30% του αζώτου της ιλύος (ιλύος από αερόβια χώνευση), του 1 ου χρόνου εφαρµογής, αλλάζει σταδιακά. Εκτιµάται ότι µετά από 6 συνεχόµενες χρονιές εφαρµογής ιλύος στις καλλιέργειες, το πιο πάνω ποσοστό γίνεται 63 %, ενώ το διαθέσιµο ποσό αζώτου στα φυτά είναι 0,024 kg N /kg ιλύος (έναντι αυτού του 1 ου χρόνου εφαρµογής - 0,0117 kg N /kg ιλύος). Αυτή η αλλαγή επηρεάζει τους ρυθµούς διάθεσης ιλύος στις καλλιέργειες και τελικά το συνολικά απαιτούµενο ποσό ιλύος για τη θρέψη τους. Έτσι το ποσοστό της παραγόµενης προς την απαιτούµενη από τις επιλεγµένες καλλιέργειες, ποσότητας ιλύος, για τον 6 ο συνεχόµενο χρόνο εφαρµογής ιλύος σε καλλιέργειες, προέκυψε 4,5 %, έναντι του 4% που εκτιµήθηκε στο 1 ο χρόνο εφαρµογής. Στην συνέχεια εξετάστηκαν οι τέσσερις νέες σχεδιαζόµενες εγκαταστάσεις (ΕΕΛ Ραφήνας, Παιανίας Κορωπίου, Λαυρίου, Π. Φώκαια) στην Αν. Αττική. Η συνολικά παραγόµενη ιλύς από αυτές αλλά και τις υφιστάµενες στην Κερατέα το Μαρκόπουλο και το Λαύριο, για τα έτη 2020 εκτιµήθηκε σε 9012 tn / y και για το 2040 σε 9012 tn / y αντίστοιχα. Οι εξυπηρετούµενες εκτάσεις των συνολικά επτά εγκαταστάσεων αφορούν το σύνολο των δήµων, Κερατέας, Λαυρίου, Κρωπίας, Μαρκόπουλου, Π. Φώκαιας, Παιανίας, Παλλήνης, Σπάτων Λούτσας, Γέρακα και των κοινοτήτων Αγ. Κωνσταντίνου, Κουβαρά, Καλυβίων Θορικού, Σαρωνίδας, Αναβύσσου, Γλυκών Νερών, Αρτέµιδας, Ραφήνας, Πικερµίου, Ανθούσας, Νέας Πεντέλης και Πεντέλης. Η εκτίµηση των µελλοντικών καλλιεργούµενων εκτάσεων στους χρόνους σχεδιασµού των ΕΕΛ έγινε βάσει απογραφικών στοιχείων της ΕΥΣΕ από το 1961 έως και το 1991,
από στοιχεία του προγράµµατος Corine LandCover για χρήσεις γης πριν το 1990 και βάσει των θεσµοθετηµένων ΦΕΚ, καθορισµού χρήσεων γης στην Ανατολική Αττική Μεσόγεια και στην περιοχή Λαυρεωτικής. Στην συνέχεια εξετάστηκαν διάφορα σενάρια λειτουργίας των ΕΕΛ, όπου προσθέτοντας, µε το κάθε σενάριο, µια επιπλέον νέα εγκατάσταση, στη λειτουργία των υφιστάµενων εγκαταστάσειων Κερατέας και Λαυρίου και εκτιµώντας ότι οι ρυθµοί διάθεσης της ιλύος, ανά είδος καλλιέργειας για τις περιοχές εξυπηρέτησης των νέων εγκαταστάσεων, το 1 ο έτος εφαρµογής της ιλύος σε αυτές είναι ίδιοι µε αυτούς των υφιστάµενων, προέκυψαν τα ακόλουθα : 1. µε την λειτουργία της νέας ΕΕΛ Λαυρίου, οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος, από τις τρεις συνολικά εγκαταστάσεις, καλύπτουν για το 2020 ποσοστό 17,9 % του συνόλου των επιλεγµένων καλλιεργούµενων εκτάσεων των δήµων και κοινοτήτων που εξυπηρετούν, ενώ για το 2040 το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 25,9 %. 2. µε την λειτουργία και της νέας εγκατάστασης επεξεργασίας λυµάτων Π. Φώκαιας, οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος, από τις τέσσερις συνολικά εγκαταστάσεις καλύπτουν, για το 2020 ποσοστό 9,8 % του συνόλου των επιλεγµένων καλλιεργούµενων εκτάσεων των δήµων και κοινοτήτων που εξυπηρετούν, ενώ για το 2040 το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 17 %. Εξαιρώντας τις καλλιέργειες του δήµου Κορωπίου, λόγω απόστασης του από τις νέες ΕΕΛ Λαυρίου και Π. Φώκαιας, τα αντίστοιχα ποσοστά ανέρχονται σε 17,7 % και 30,7%. 3. µε την λειτουργία και της επέκτασης της εγκατάστασης επεξεργασίας λυµάτων Μαρκόπουλου, οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος, από τις πέντε συνολικά εγκαταστάσεις καλύπτουν, για το 2020 ποσοστό 8,30 % του συνόλου των επιλεγµένων καλλιεργούµενων εκτάσεων των δήµων και κοινοτήτων που εξυπηρετούν, ενώ για το 2040 το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 14,7 %. 4. µε την λειτουργία και της νέας εγκατάστασης επεξεργασίας λυµάτων Παιανίας - Κορωπίου, οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος, από τις έξι συνολικά εγκαταστάσεις καλύπτουν, για το 2030 ποσοστό 12,8 % του συνόλου των επιλεγµένων καλλιεργούµενων εκτάσεων των δήµων και κοινοτήτων που εξυπηρετούν. 5. µε την λειτουργία και της νέας εγκατάστασης επεξεργασίας λυµάτων Ραφήνας, οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος, από τις επτά συνολικά εγκαταστάσεις καλύπτουν, για το 2020 ποσοστό 12,8 % του συνόλου των επιλεγµένων καλλιεργούµενων εκτάσεων των δήµων και κοινοτήτων που εξυπηρετούν, ενώ για το 2040 το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 24,5 %. Οι ανωτέρω εκτιµήσεις (για τις υφιστάµενες και τις νέες ΕΕΛ) είναι σε µεγάλο βαθµό προσεγγιστικές, καθώς βασίστηκαν αποκλειστικά στις εκτάσεις των καλλιεργειών που διαθέτει κάθε δήµος ή κοινότητα και δεν ελήφθησαν υπόψη κριτήρια επιλογής όπως η απόσταση αυτών από τις ΕΕΛ ή η κλίση των εδαφών ή η τιµή του ph των εδαφών στα οποία θα διατεθεί η ιλύς.
Ωστόσο τα ποσοστά κάλυψης των αναγκών των φυτών, υποδεικνύουν ότι ακόµη και αν αποκλειστούν περιοχές (βάσει των ανωτέρω κριτηρίων), οι παραγόµενες ποσότητες ιλύος θα είναι εφικτό να διατίθενται στο σύνολό τους. Πρέπει να επισηµανθεί ότι τα ανωτέρω ποσοστά κάλυψης των επιλεγµένων καλλιεργούµενων εκτάσεων των δήµων και κοινοτήτων που εξυπηρετούνται από τις εγκαταστάσεις, είναι αρκετά σηµαντικά εφόσον θα πρέπει να συνεκτιµηθεί ένα ποσοστό µη αποδοχής του προϊόντος (δηλαδή της ιλύος) από τους αγρότες. Με βάση τα ανωτέρω και εκτιµώντας ότι το 2040, το ποσοστό κάλυψης των καλλιεργειών από τη χρήση ιλύος, θα είναι της τάξης τουλάχιστον του 24,5 %, διερευνήθηκε η δυνατότητα περαιτέρω επεξεργασίας της αφυδατωµένης ιλύος, προκειµένου το τελικό προϊόν να είναι κατά το δυνατόν απαλλαγµένο από παθογόνους και δυσάρεστες οσµές. Οι προτεινόµενες νέες ΕΕΛ στην ανατολική Αττική προβλέπουν πριν την αφυδάτωση της ιλύος, αναερόβια µεσοφιλική χώνευση, ενώ στις υφιστάµενες εγκαταστάσεις, όπως ήδη αναφέρθηκε, η ιλύς προέρχεται από σύστηµα παρατεταµένου αερισµού. Εποµένως οι µέθοδοι επεξεργασίας της ιλύος, όλων των εγκαταστάσεων, ανήκουν στις συµβατικές µεθόδους επεξεργασίας, σύµφωνα µε την πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας 86/278/ΕΟΚ. Παράλληλα η ισχύουσα ΚΥΑ 80568/4225/91 δεν απαγορεύει τη γεωργική διάθεση ιλύος από εγκαταστάσεις, όπου η επεξεργασία, γίνεται µε µια από τις πιο πάνω µεθόδους. Με βάση τα ανωτέρω και προκειµένου να παραχθεί ένα προϊόν απαλλαγµένο από παθογόνα και ασφαλές για γεωργική διάθεση εξετάστηκε η περαιτέρω επεξεργασία της ιλύος µε άσβεστο πλησιάζοντας ένα ph > ή =12 για τρεις µήνες. Οι απαιτούµενες ποσότητες ασβέστου υπολογίστηκαν µε βάση µια αναλογία βάρους ασβέστου / ιλύος ίση µε 10% (100 kg CaO / 1000 kg ιλύος), όπου από ανάλογες εγκαταστάσεις στη ανία, η αναλογία αυτή εξασφαλίζει την αύξηση του ph > 12 για τρεις τουλάχιστον µήνες, µε αποτέλεσµα την υγειονοµική δράση της ασβέστου και την επιθυµητή ποιότητα του τελικού προϊόντος. Βάσει των ανωτέρω εκτιµήθηκε η ποσότητα του µίγµατος ιλύος και ασβέστου για κάθε εγκατάσταση ΕΕΛ. Σύµφωνα µε την µέθοδο επεξεργασίας ιλύος µε CaO, το παραγόµενο µίγµα ιλύος ασβέστου, πρέπει να παραµείνει σε χώρο αποθήκευσης 3 τουλάχιστον µήνες. Παράλληλα εκτιµώντας ότι η ιλύς δεν διατίθεται για γεωργική χρήση όλες τις ηµέρες του χρόνου και θεωρώντας περίοδο λίπανσης των φυτών συνολικής διάρκειας 3 µηνών ανά έτος, η περίοδος αποθήκευσης του µίγµατος εκτιµάται σε 9 µήνες. Βάσει του χρόνου αυτού υπολογίστηκε ότι ο απαραίτητος επιπλέον χώρος των επτά ΕΕΛ, είναι της τάξης των 99 στρεµµάτων. Το συνολικό κόστος για τις απαλλοτριώσεις των 99 στρεµµάτων, σε τιµές 2003 εκτιµήθηκε σε 1.200.000.000 δρχ. ή 3.522.000 ΕΥΡΩ.
Στη συνέχεια υπολογίστηκε, η δαπάνη έργων πολιτικού µηχανικού και ηλεκτροµηχανολογικών εγκαταστάσεων, των µονάδων επεξεργασίας της ιλύος µε άσβεστο, για τις επτά εξεταζόµενες ΕΕΛ. Το κόστος για τις µονάδες αυτές, σε τιµές Α τριµήνου 2003, εκτιµήθηκε σε 2.285.000.000 δρχ ή 6.706.000 ΕΥΡΩ. Τέλος πρέπει να επισηµανθεί ότι η επεξεργασία της ιλύος µε άσβεστο επιβαρύνει το λειτουργικό κόστος των ΕΕΛ ανά έτος, λόγω επιπλέον κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από τις διατάξεις ανάµιξης, µεταφοράς και δοσοµέτρησης ασβέστου, της προµήθειας της ασβέστου και των λοιπών εξόδων συντήρησης και απασχόλησης επιπλέον προσωπικού. Η επιπλέον ετήσια εκτίµηση των πιο πάνω λειτουργικών δαπανών, για τις επτά συνολικά εγκαταστάσεις που εξετάστηκαν, ανέρχεται σε 19.000.000 δρχ / έτος, όσον αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και σε 271.000.000 δρχ / έτος, όσον αφορά την προµήθεια ασβέστου, δηλαδή συνολικά σε 290.000.000 δρχ / έτος ή 851.000 ΕΥΡΩ / έτος.