Διαχείριςη τησ Εκπαίδευςησ των Μελών του υ.υ. Κ.Ο.Δ.Α.

Διαχείριςη τησ Εκπαίδευςησ των Μελών του υ.υ. Κ.Ο.Δ.Α. Μάθημα 2 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ Νοζμβριοσ 2014 MEC Management Engineering Consultants Λεωφόροσ Αθαλάςςασ 62, 1 οσ Όροφοσ, 2012, τρόβολοσ, Λευκωςία Σηλ: +22 491701, Φαξ : + 22 517137, email: mec@cytanet.com.cy

Μάθημα 2. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ 27-35 2.1. υνολικά απόβλθτα 27 2.2. Αςτικά απόβλθτα 27-31 2.3. φνκεςθ των Αςτικϊν τερεϊν Αποβλιτων 31-34 2.4. Παραγωγι και διαχείριςθ αποβλιτων 35

Μάκθμα 2. ΡΑΑΓΩΓΗ ΑΡΟΒΛΗΤΩΝ Θ παραγωγι αποβλιτων αντιπροςωπεφει μια τεράςτια απϊλεια πόρων, με τθ μορφι υλικϊν και ε- νζργειασ. Θ ποςότθτα των παραγόμενων αποβλιτων μπορεί να κεωρθκεί ωσ δείκτθσ για το πόςο αποτελεςματικοί είμαςτε ωσ κοινωνία, ιδιαίτερα όςον αφορά ςτθ χριςθ των φυςικϊν πόρων και τισ δραςτθριότθτεσ επεξεργαςίασ των αποβλιτων. Είναι ςθμαντικό να γνωρίηουμε τισ ποςότθτεσ των παραγόμενων ςτερεϊν αποβλιτων γιατί αποτελοφν τθ βάςθ για τθν ανάπτυξθ ενόσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ των αποβλιτων. Οι ποςότθτεσ των ςτερεϊν αποβλιτων κα πρζπει να μετρϊνται με βάςθ το βάροσ, γιατί ο όγκοσ δεν είναι ςθμαντικόσ αν δε γνωρίηουμε τθν πυκνότθτα, θ οποία είναι πολφ δφςκολο να υπολογιςτεί. 2.1. Συνολικά απόβλθτα Τα ςυνολικά απόβλθτα αντιπροςωπεφουν τθν ποςότθτα των αποβλιτων που προζρχονται από τθν παραγωγι, εκπροςωποφμενθ από τουσ τομείσ τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ, και από τθν κατανάλωςθ, εκπροςωποφμενθ από τα αςτικά απόβλθτα. Θ παραγωγι αποβλιτων ςτθν ΕΕ των 25, ανιλκε περίπου ςε 1,3 διςεκατομμφρια τόνουσ για το 2002. Θ ποςότθτα αυτι είναι μόνο κατ εκτίμθςθ, γιατί τα δεδομζνα για τθν ςυνολικι παραγωγι αποβλιτων είναι ελλιπισ. Θ εκτιμϊμενθ ποςότθτα δεν περιλαμβάνει τα απόβλθτα από τθ γεωργία, τθ δαςοκομία, και τθν αλιεία, τα απόβλθτα από εξορυκτικζσ και λατομικζσ δραςτθριότθτεσ, κακϊσ και από υπθρεςίεσ και το δθμόςιο τομζα. Για αυτοφσ τουσ τομείσ δεν διατίκεται ζγκυρθ εκτίμθςθ. 2.2. Αςτικά απόβλθτα Με βάςθ τον οριςμό των αςτικϊν ςτερεϊν αποβλιτων που δίδεται ςτο κεφάλαιο 1, περιλαμβάνουν ςχεδόν (!) όλα τα ξθρά απόβλθτα που δθμιουργοφνται ςε ζνα διμο, όπωσ τα οικιακά απόβλθτα, τα βιομθχανικά, εμπορικά και απόβλθτα από ιδρφματα, τα ογκϊδθ απόβλθτα, τα πράςινα απόβλθτα, τα υγειονομικά απόβλθτα και των δθμόςιων υπθρεςιϊν, κλάςματα αποβλιτων που ςυλλζγονται ξεχωριςτά για διεργαςίεσ ανάκτθςθσ και τα επικίνδυνα απόβλθτα. Συνικωσ εκείνα που εξαιροφνται είναι θ ιλφσ λυμάτων, τα απόβλθτα καταςκευϊν και κατεδαφίςεων, απόβλθτα από τθ γεωργία και τθν εξόρυξθ. Τα αςτικά απόβλθτα ςυνιςτοφν ςιμερα τον καλφτερο διακζςιμο δείκτθ για τθν περιγραφι τθσ γενικισ εξζλιξθσ τθσ παραγωγισ και επεξεργαςίασ αποβλιτων ςτισ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, γιατί όλεσ οι χϊρεσ πρζπει να ςυλλζγουν δεδομζνα για τα αςτικά απόβλθτα. Ραρόλα αυτά είναι περιοριςμζνα τα ςτοιχεία που αφοροφν για παράδειγμα τα ςυνολικά απόβλθτα ι τα οικιακά απόβλθτα. Τα αςτικά απόβλθτα αποτελοφν μόνο το 18% περίπου των ςυνολικά παραγόμενων αποβλιτων, αλλά λόγω του ανομοιογενοφσ χαρακτιρα και τθσ κατανομισ τουσ, είναι εξαιρετικά περίπλοκο να βρεκεί ζνασ περιβαλλοντικά ορκόσ τρόποσ διαχείριςισ τουσ. Τα αςτικά απόβλθτα περιζχουν πολλά υλικά που θ ανακφκλωςι τουσ είναι ωφζλιμθ για το περιβάλλον. 27

Θ παραγωγι αςτικϊν αποβλιτων ανά κάτοικο ςτισ χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ 1 ςυνεχίηει να αυξάνεται, ενϊ παραμζνει ςτακερι ςτθν Κεντρικι και τθν Ανατολικι Ευρϊπθ 2 Θ μζςθ ποςότθτα των αςτικϊν αποβλιτων που παράγεται ανά κάτοικο και ανά ζτοσ ςε πολλζσ χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ ζχει φτάςει πάνω από 500 kg. Ζνασ από τουσ ςτόχουσ που ζκεςε θ ΕΕ ιταν θ μείωςθ τθσ παραγωγισ αςτικϊν αποβλιτων ανά κάτοικο ετθςίωσ ςτον μζςο όρο του 1985 ςτο επίπεδο των 300 kg, μζχρι το 2000, και ςτθ ςυνζχεια να ςτακεροποιθκεί ςε αυτό το επίπεδο. Ο δείκτθσ (Εικόνα 21.) φανερϊνει ότι ο ςτόχοσ αυτόσ απζχει πολφ από τθν επίτευξι του. Εικόνα 21. Θ παραγωγι αςτικϊν αποβλιτων ςε χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ (WE) και χϊρεσ τθσ Κεντρικισ και Ανατολικισ Ευρϊπθσ (CEE) *"Σο Ευρωπαϊκό Περιβάλλον - κατάςταςθ και προοπτικζσ το 2005" που δθμοςιεφκθκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανιςμό Περιβάλλοντοσ (ΕΟΠ)] 1 Οι χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ είναι οι EΕ-15 χϊρεσ + Νορβθγία και Ιςλανδία. 2 Οι χϊρεσ τθσ Κεντρικισ και Ανατολικισ Ευρϊπθσ είναι οι EΕ-10 + ουμανία και Βουλγαρία. 28

Οι ρυκμοί παραγωγισ αςτικϊν αποβλιτων ςτισ χϊρεσ τθσ Κεντρικισ και Ανατολικισ είναι χαμθλότεροσ από ότι ςτισ χϊρεσ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ, και θ παραγωγι μειϊνεται ελαφρϊσ. Αν αυτό οφείλεται ςε διαφορετικζσ καταναλωτικζσ ςυνικειεσ ι ςτο υποανάπτυκτο ςφςτθμα ςυλλογισ των αςτικϊν αποβλιτων και ςτα ςυςτιματα διάκεςισ τουσ, χρειάηεται περαιτζρω διευκρίνιςθ. Επίςθσ χρειάηονται περαιτζρω ανάπτυξθ τα ςυςτιματα πλθροφόρθςθσ. Θ Εικόνα 22. παρουςιάηει τθν ετιςια κατά κεφαλιν παραγωγι αςτικϊν αποβλιτων ςε κιλά, ςτθν ΕΕ των 25 από το 1995. Στθν εικόνα φαίνεται ότι ζχει οριςτεί ωσ βάςθ τα 100 kg του 1995, και το 1995 ςαν ζτοσ αναφοράσ. Στο διάγραμμα παρουςιάηεται επίςθσ θ αντίςτοιχθ αφξθςθ του ΑΕΡ για τθν ΕΕ των 25 κατά τθν ίδια περίοδο. Υπάρχει μια αξιοςθμείωτθ ςυςχζτιςθ μεταξφ τθσ οικονομικισ ανάπτυξθσ και τθσ παραγωγισ αςτικϊν αποβλιτων. Εικόνα 22. Κατά κεφαλιν παραγόμενα αςτικά απόβλθτα (EU-25) ςε kg (ζτοσ αναφοράσ το 1995 = 100) [Eurostat.] Τα δεδομζνα που αφοροφν ςτθν παραγωγι και επεξεργαςία των αςτικϊν αποβλιτων υπολογίηονται επί του ςυνόλου των δεικτϊν που ζχουν αναπτυχκεί για τα αςτικά απόβλθτα. Οι δείκτεσ των αςτικϊν αποβλιτων αποτελοφν μζροσ των διαρκρωτικϊν δεικτϊν για τθν μζτρθςθ τθσ ε- πιτυχίασ ι αποτυχίασ των πολιτικϊν τθσ ΕΕ ςε ετιςια βάςθ. Οι δείκτεσ είναι τρείσ: «παραγόμενα α- ςτικά απόβλθτα», «αςτικά απόβλθτα ςε χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ», και «αςτικά απόβλθτα προσ καφςθ», που εκφράηονται ωσ ποςότθτα ςε κιλά ανά άτομο και ανά ζτοσ. Θ Εικόνα 23. παρουςιάηει τθν παραγωγι και επεξεργαςία των αςτικϊν αποβλιτων για τθν ΕΕ-25 από το 1995 ζωσ 2003. Το γράφθμα δείχνει ότι θ παραγωγι των αςτικϊν αποβλιτων ςε αυτό το χρονικό διάςτθμα αυξάνεται ςυνεχϊσ. 29

Εικόνα 23. Παραγωγι και επεξεργαςία των αςτικϊν αποβλιτων για τθν ΕΕ-25 από το 1995 ζωσ 2003 (Εκατομμφρια τόνοι) [EUROSTAT, Παραγωγι και επεξεργαςία αποβλιτων ςτθν Ευρϊπθ, Ζκδοςθ 2005+ Θ υγειονομικι ταφι εξακολουκεί να είναι θ κφρια επιλογι διάκεςθσ των αςτικϊν αποβλιτων. Το 2003, ςχεδόν το μιςό των παραγόμενων αποβλιτων απορρίφκθκαν ςε χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ. Ραρ όλα αυτά, το ςφνολο των αποβλιτων προσ υγειονομικι ταφι παρουςιάηει μια μικρι αλλά ςτακερι μείωςθ τα τελευταία χρόνια. Αυτό είναι αποτζλεςμα τθσ ξεχωριςτισ ςυλλογισ και τθσ ανακφκλωςθσ των αποβλιτων, κακϊσ και τθσ ςτακερά αυξανόμενθσ ποςότθτασ αποβλιτων που υπόκειται ςε καφςθ (κερμικι επεξεργαςία και ανάκτθςθ ενζργειασ). Θ αποτζφρωςθ των αποβλιτων ζχει αυξθκεί κατά τθν περίοδο αναφοράσ και αντιπροςωπεφει το 17% των επεξεργαςμζνων αποβλιτων. Θ ανακφκλωςθ κακϊσ και άλλεσ λειτουργίεσ επεξεργαςίασ ζ- χουν ςχεδόν διπλαςιαςτεί κατά τθν ίδια περίοδο. Θ ςφγκριςθ μεταξφ παλαιϊν και νζων Κρατϊν Μελϊν ςτθν Εικόνα 24. δείχνει ότι θ ςυνολικι αφξθςθ των παραγόμενων αςτικϊν αποβλιτων είναι αποτζλεςμα τθσ ανάπτυξθσ ςτα παλαιά κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ. Θ παραγωγι αποβλιτων αυξικθκε ςτθν ΕΕ των 15 κατά 23% τθν περίοδο αναφοράσ. Σε αντίκεςθ, θ τάςθ ςτα νζα Κράτθ Μζλθ μειϊνεται. 30

Εικόνα 24. Παραγωγι αςτικϊν αποβλιτων ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ από το 1995 ζωσ το 2003 (κιλά / άτομο) *Eurostat, Παραγωγι και επεξεργαςία αποβλιτων ςτθν Ευρϊπθ, Ζκδοςθ 2005+ 2.3. Σφνκεςθ των Αςτικϊν Στερεϊν Αποβλιτων Θ ςφνκεςθ των Στερεϊν Αςτικϊν Αποβλιτων εξαρτάται από μια ςειρά παραγόντων ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ δομισ των οικιςμϊν, τθσ εποχισ, των υπαρχόντων ςυςτθμάτων διαχείριςθσ των αποβλιτων, τθσ ςυμπεριφοράσ των πολιτϊν, των ςυςτθμάτων κζρμανςθσ, κλπ. Μια μζκοδοσ ανάλυςθσ τθσ ςφνκεςθσ των αςτικϊν ςτερεϊν αποβλιτων είναι θ ταξινόμθςι τουσ ςε διάφορα κλάςματα, που ακολοφκωσ ηυγίηονται. Τα αποτελζςματα μποροφν να παρουςιαςτοφν ςε γράφθμα πίτασ. Ιδιαίτερθ προςοχι ςυνιςτάται κατά τθν ερμθνεία των γραφθμάτων πίτασ που παρουςιάηουν τα διάφορα κλάςματα ςε ποςοςτά, κακϊσ οι αναλογίεσ ςυχνά παρερμθνεφονται ςαν απόλυτεσ ποςότθτεσ, εάν για παράδειγμα ςε μια περιοχι Α το ποςοςτό των οργανικϊν αποβλιτων είναι 30% και ςτθν περιοχι Β είναι 25%, αυτό δεν ςθμαίνει ότι οι άνκρωποι ςτθν περιοχι Α παράγουν περιςςότερα οργανικά απόβλθτα. Το πρόβλθμα με τα ποςοςτά και τισ μάηεσ παρουςιάηεται ςτθν Εικόνα 25: όπου παρουςιάηονται αρχικά ζνα αυγό και 2 λουκάνικα πάνω ςε ζνα τραπζηι. Στθν ςυνζχεια ζνασ ςκφλοσ μπαίνει ςτο δωμάτιο και φεφγει 5 λεπτά αργότερα. Στα 5 αυτά λεπτά το ποςοςτό των αυγϊν αυξάνεται από 33% ςτο 50% - το ερϊτθμα είναι: «μιπωσ ο ςκφλοσ ζκανε ζνα αυγό;» Φυςικά και όχι. Ο αρικμόσ των αυγϊν δεν αλλάηει - ο ςκφλοσ ζφαγε το ζνα λουκάνικο. Αυτό το απλό παράδειγμα μπορεί να μεταφερκεί και ςτθν διαχείριςθ αποβλιτων. Θα πρζπει να γνωρίηετε ότι το ποςοςτό αυτό είναι μόνο θ μια πλευρά του νομίςματοσ. Για να ςυγκρικοφν δυο ποςοςτά, πρζπει πάντα να λάβουμε υπ όψιν και τθν ςυνολικι ποςότθτα. Ζνα ποςοςτό μπορεί να αυξθκεί ακόμα κι αν το ςυνολικό ποςό εξιςορροπθκεί ι μειωκεί. 31

Εικόνα 25. Σο πρόβλθμα ςκφλοσ-αυγό-λουκάνικο 32

Θ ςφνκεςθ των Αςτικϊν Στερεϊν Αποβλιτων ποικίλει, κυρίωσ ανάλογα με τθν δομι του οικιςμοφ και τθν εποχι. Για τισ περιοχζσ, ςτισ οποίεσ υπάρχουν κατοικίεσ με κιπουσ, ςτα αςτικά ςτερεά απόβλθτα κα ςυμπεριλαμβάνεται μεγάλο ποςοςτό από πράςινα απόβλθτα (γραςίδι και φφλλα), ςυγκριτικά με περιοχζσ, ςτισ οποίεσ υπάρχουν πολυκατοικίεσ και διαμερίςματα. Επιπλζον, ςε περιοχζσ όπου κάκε κατοικία ζχει ςυςτιματα καφςθσ για κζρμανςθ, κα ζχει ωσ αποτζλεςμα ΑΣΑ με υψθλότερθ περιεκτικότθτα ςε τζφρα. Τα ςυςτιματα ανάκτθςθσ πόρων κα πρζπει να ςχεδιάηονται λαμβάνοντασ υπόψθ αυτζσ τισ ςυνκετικζσ παραλλαγζσ. Στισ ςελίδεσ που ακολουκοφν, αναφζρονται παραδείγματα δυο διαφορετικϊν δομικά οικιςμϊν ςτθ Σόφια / Βουλγαρία, από το 2006, ςε δφο διαφορετικζσ εποχζσ (χειμϊνασ, καλοκαίρι). Αςτικι περιοχι: Χειμϊνασ: Εικόνα 26. φνκεςθ των αςτικϊν ςτερεϊν αποβλιτων, όφια / Βουλγαρία το 2006 (χειμϊνασ) Καλοκαίρι: Εικόνα 27. φνκεςθ των αςτικϊν ςτερεϊν αποβλιτων, όφια / Βουλγαρία το 2006 (καλοκαίρι) 33

Αγροτικι περιοχι: Χειμϊνασ: Εικόνα 28. φνκεςθ των αςτικϊν ςτερεϊν αποβλιτων, όφια / Βουλγαρία το 2006, αγροτικι περιοχι (χειμϊνασ) Καλοκαίρι: Εικόνα 29. φνκεςθ των αςτικϊν ςτερεϊν αποβλιτων, όφια / Βουλγαρία το 2006, αγροτικι περιοχι (καλοκαίρι) 34

2.4. Ραραγωγι και διαχείριςθ αποβλιτων Ο Κανονιςμόσ για τισ Στατιςτικζσ των Αποβλιτων ζχει ωσ ςτόχο: τθ κζςπιςθ ενόσ πλαιςίου για τθν κατάρτιςθ κοινοτικϊν ςτατιςτικϊν για τθ δθμιουργία, τθν ανάκτθςθ και τθ διάκεςθ των αποβλιτων. (Κανονιςμόσ για τισ ςτατιςτικζσ αποβλιτων (ΕΚ) No. 2150/2002, όπωσ τροποποιικθκε από τθν Επιτροπι (ΕΕ) No. 849/2010) Θ πλθροφόρθςθ για τθ δθμιουργία των αποβλιτων χωρίηεται ανά πθγι (πολλζσ επιχειρθματικζσ δραςτθριότθτεσ, ςφμφωνα με τθν ταξινόμθςθ NACE Rev. 2 και τισ δραςτθριότθτεσ των νοικοκυριϊν) και ανά κατθγορία αποβλιτων, ςφμφωνα με τθν Ευρωπαϊκι Ταξινόμθςθ Αποβλιτων για ςτατιςτικοφσ ςκοποφσ (EWC-Stat). http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/nomenclatures/index Θ πλθροφόρθςθ για τθν επεξεργαςία των αποβλιτων χωρίηεται ανά τφπο επεξεργαςίασ (ανάκτθςθ, αποτζφρωςθ με ανάκτθςθ ενζργειασ, άλλθ αποτζφρωςθ, απόρριψθ ςτο ζδαφοσ και επεξεργαςία εδάφουσ) και ανά κατθγορία αποβλιτων. Πλεσ οι τιμζσ υπολογίηονται ςε τόνουσ αποβλιτων. Επιπρόςκετα μετα-δεδομζνα (πλθροφορίεσ ςχετικά με τα ςτατιςτικά ςτοιχεία) μπορείτε να βρείτε εδϊ: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_sdds/en/env_wasr_esms.htm Ο χριςτθσ πρζπει να γνωρίηει ότι θ αναφορά ςτον Κανονιςμό για τισ Στατιςτικζσ των Αποβλιτων ανακεωρικθκε το 2010 με τον Κανονιςμό (EΕ, No. 849/2010), ενϊ θ βελτιωμζνθ ζκκεςθ κα εφαρμοςτεί για πρϊτθ φορά το 2012 (για ζτοσ αναφοράσ 2010). Οι βαςικζσ αλλαγζσ είναι οι εξισ: Ζχουν ειςαχκεί οριςμζνεσ νζεσ κατθγορίεσ αποβλιτων με ταυτόχρονθ αναδιοργάνωςθ των υφιςτάμενων κατθγοριϊν (π.χ. μεταλλευτικά απόβλθτα από καταςκευζσ, ςιδθροφχα και μθ ςιδθροφχα μζταλλα, απόβλθτα από τθν επεξεργαςία αποβλιτων), Ζχουν εναρμονιςτεί οι κατθγορίεσ αποβλιτων του Ραραρτιματοσ Ι αποβλιτων) και II (επεξεργαςία αποβλιτων), (δθμιουργία Ζχει ειςαχκεί μία νζα λειτουργία επεξεργαςίασ, θ διαδικαςία επίχωςθσ Backfilling, ζτςι θ προθγοφμενθ κατθγορία Ανάκτθςθσ (εξαιρουμζνθσ τθσ ανάκτθςθσ ενζργειασ) κα χωριςτεί ςε Επίχωςθ και Ανάκτθςθ (εξαιρουμζνθσ τθσ ανάκτθςθσ ενζργειασ και τθσ επίχωςθσ) ; Θ κατθγορία επεξεργαςίασ Εναπόκεςθ επί ι εντόσ του εδάφουσ ζχει αναςυνταχκεί για να εναρμονιςτεί αυτι θ κατθγορία με τον οριςμό τθσ υγειονομικισ ταφισ (Landfilling) που δόκθκε ςφμφωνα με τθν οδθγία για τθν υγειονομικι ταφι (Landfill Directive) (1999/31/EK). 35