Μεσαίωνας Αναγέννηση Μανιερισμός Μεσαίωνας 1. Πρώιμος Μεσαίωνας (500-1000) Καρλομάγνος (768-814) Καρολίγγεια Αναγέννηση Φεουδαρχικό σύστημα 2. Ώριμος Μεσαίωνας (1000-1300) Αναβίωση των πόλεων-αστική τάξη Δύναμη Εκκλησίας Τέχνη: Ρωμανικός και Γοτθικός Ρυθμός 3. Ύστερος Μεσαίωνας (1300-1500) Τέχνη: Διεθνής Γοτθικός Ρυθμός, Πρώιμη Αναγέννηση Αναγέννηση Η Αναγέννηση (από τα συνθετικά ri- «ξανά» και nascere «γεννιέμαι») ήταν ένα πολιτιστικό κίνημα που τοποθετείται ανάμεσα στο 14 ο και το 17 ο αιώνα, ξεκινώντας στην Ιταλία κατά τον ύστερο Μεσαίωνα, από όπου και εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο όρος «Αναγέννηση» δόθηκε στο κίνημα αυτό από τους ίδιους τους δημιουργούς του, οι οποίοι πίστευαν ότι η εποχή τους αποτελούσε ένα σημαντικό σταθμό στην Ιστορία του Πολιτισμού, που ερχόταν σε αντίθεση με τους, κατ' αυτούς, «Σκοτεινούς Αιώνες» του Μεσαίωνα. Η περίοδος αυτή σηματοδοτείται από γενικότερες μεταβολές. Η ανακάλυψη της Αμερικής το 1492 και η δημιουργία αποικιών στο Νέο Κόσμο είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία και στην κοινωνία της Ευρώπης. Η οικονομία γνώρισε πρωτοφανή άνοδο, κυρίως λόγω του πλούτου που συγκεντρώθηκε στην Ευρώπη από τις αποικίες. Τα στοιχεία αυτά συνέβαλαν στην ανάπτυξη της αστικής τάξης και στη δημιουργία εθνικών κρατών με ενισχυμένη βασιλική εξουσία. Ως πολιτιστικό κίνημα, επέφερε την άνθηση της λογοτεχνίας, της επιστήμης, της τέχνης, της θρησκείας και της πολιτικής επιστήμης, καθώς και την αναβίωση της μελέτης κλασικών συγγραφέων και τη σταδιακή, αλλά ευρέως διαδεδομένη,
μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση. Η Αναγέννηση απέβλεπε στην αναβίωση της ελληνορωμαϊκής παράδοσης και στην εφαρμογή των αρχών της. Όντως, στην Ιταλία διατηρείτο σε μεγάλο βαθμό η ελληνορωμαϊκή παράδοση, υπήρχαν ακμάζοντα αστικά κέντρα, ιδίως οι πόλεις -κράτη του Βορρά, και πολλοί προστάτες των γραμμάτων και των τεχνών (κυρίως πλούσιοι αστοί και πάπες), που φιλοδοξούσαν να επιβληθούν με λαμπρές καλλιτεχνικές δημιουργίες. Το κέντρο του βάρους της δημόσιας ζωής στη Δύση, μετατοπίζεται σιγά - σιγά στην αστική τάξη, που ο δημιουργήθηκε με την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιομηχανίας. Κατά τον 14 αιώνα εμφανίζεται στην Ιταλία και μεταξύ προσωπικοτήτων μία ισχυρή τάση για πνευματική ελευθερία και αξιοποίηση της γήινης ζωής. Περίοδοι: ο Πρώιμη Αναγέννηση: διήρκεσε το 15 αι., κέντρο του κινήματος ήταν η Φλωρεντία, όπου προστάτες του υπήρξαν τα μέλη της οικογένειας των πλούσιων εμπόρων και τραπεζιτών Μεδίκων -ιδίως ο Κόζιμο και ο Λορέντζο. Ώριμη Αναγέννηση: (1500-1525) Ύστερη Αναγέννηση: (1525-1600): το κέντρο μετατέθηκε στη Ρώμη, όπου το ρόλο των μαικήνων έπαιξαν οι πάπες. Μεγάλη πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση σημειώθηκε κατά την Αναγέννηση στο πλαίσιο της κίνησης του Ανθρωπισμού ή Ουμανισμού (Humanismus), η οποία τοποθετούσε τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου, σύμφωνα και με τις αντιλήψεις των αρχαίων. Γι' αυτό ο κλασικός πολιτισμός αποτέλεσε πρότυπο, αναβίωσε δε το αρχαίο ιδεώδες για την αρμονική και πλήρη ανάπτυξη των σωματικών και. πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου πρόκειται για τον ιδανικό άνθρωπο, το λεγόμενο «συνολικό άνθρωπο» (homo universalis). Σε αντιδιαστολή με τον όψιμο Μεσαίωνα, οπότε οι Λατίνοι λόγιοι εστίασαν σχεδόν αποκλειστικά στη μελέτη ελληνικών και αραβικών έργων αναφορικά με τις φυσικές επιστήμες, τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, οι λόγιοι της Αναγέννησης έδειξαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για
την ανακάλυψη και μελέτη λατινικών και ελληνικών λογοτεχνικών, ιστορικών και ρητορικών κειμένων. Σε αντίθεση με την περίοδο του Μεσαίωνα, κατά την οποία η καλλιτεχνική δημιουργία ήταν πρωτίστως στραμμένη σε θρησκευτικά θέματα, η Αναγέννηση χρησιμοποίησε ανθρωπιστικά και μυθολογικά θέματα. Η ανανέωση της φιλοσοφικής σκέψης παρέχει στους καλλιτέχνες νέες ιδέες και ειδικότερα ο νεοπλατωνισμός θέτει τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου. Τα μεγάλα επιτεύγματα στην τυπογραφία δημιούργησαν τις συνθήκες για μια αναβίωση της αρχαιότητας μέσω των ελληνικών κειμένων. Στο χώρο της τέχνης επιχειρήθηκε η ανάδειξη των αρχαίων μύθων, οι οποίοι με τη σειρά τους εμπλούτισαν σημαντικά τη θεματολογία της αναγεννησιακής τέχνης. Παράλληλα, αρχαιολογικές ανακαλύψεις ενέπνευσαν τους αρχιτέκτονες και γλύπτες της εποχής. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της αναγεννησιακής τέχνης είναι η ανάπτυξη της άκρως ρεαλιστικής γραμμικής προοπτικής. Η ανάπτυξη τεχνικών προοπτικής ήταν μέρος μιας ευρύτερης τάσης των τεχνών προς το ρεαλισμό. Για τον ίδιο σκοπό, οι ζωγράφοι ανέπτυξαν κι άλλες τεχνικές, μελετώντας το φως και τη σκιά. Οι επιστήμονες και οι γιατροί διεύρυναν σημαντικά τη γνώση γύρω από την ανθρώπινη ανατομία. Η γνώση αυτή μεταφέρθηκε και στο σχέδιο, τη ζωγραφική και τη γλυπτική, όπως πιστοποιούν με τον καλύτερο τρόπο ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου του Λεονάρντο ντα Βίντσι ή τα περίφημα χαρακτικά του Άλμπρεχτ Ντύρερ. Καθορίζεται ένα σύστημα ιδανικών αναλογιών και έχουμε πιστές αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος. Οποιαδήποτε κι αν είναι τα θέματα της τέχνης, κέντρο ενδιαφέροντος είναι πια ο άνθρωπος, μάλιστα το άτομο, η ξεχωριστή ατομική προσωπικότητα που τόσο παραγνωρίστηκε στους αιώνες που προηγήθηκαν. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται επίσης και στο χώρο, στη φύση στην οποία ζει ο άνθρωπος, που ανασύρεται τώρα από τα σκοτάδια της αφάνειας. Αυτή η κοσμογονία ξεκινά πρώτα από τη Φλωρεντία κι απλώνεται σε όλα τα άλλα κρατίδια, στη Ρώμη, Μιλάνο, Βενετία κτλ.
Αρχιτεκτονική Η αρχιτεκτονική της αναγέννησης χαρακτηρίζεται από μια αναβίωση των Ρωμαϊκών προτύπων με κύρια στοιχεία τις μαθηματικές αναλογίες και την "καθαρότητα" στις γεωμετρικές μορφές. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι αρχιτέκτονες της αναγέννησης συνδέονται με τις δημιουργίες τους, σε αντίθεση με την μεσαιωνική περίοδο όπου οι αρχιτέκτονες είναι τις περισσότερες φορές άγνωστοι. Κυριότεροι εκπρόσωποι: Λεόν Μπαττίστα Αλμπέρτι (1404-1472) Ντονάτο Μπραμάντε (1444-1514) Φίλιππο Μπρουνελλέσκι (1377-1446) Μιχαήλ Άγγελος (1475-1564) Michelozzo (1396-1472) Αντρέα Παλλάντιο (1508-1580) Ραφαήλ (1483-1520) Jacopo Sansovino (1486-1570) Giorgio Vasari (1511-1574) Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519) Στην Αναγέννηση, η αρχιτεκτονική δίνει έμφαση στις οριζόντιες γραμμές και επιδιώκει την αρμονία στην τελική σύνθεση. Επιπλέον υπάρχει έντονο το στοιχείο της διακόσμησης, με θέματα δανεισμένα από την αρχαιότητα, τα οποία διανθίζουν τις προσόψεις και το εσωτερικό. Ίσως η πιο αξιοπρόσεκτη αρχιτεκτονική πρακτική είναι οι θόλοι των κτηρίων, εμπνευσμένες πιθανώς από το ρωμαϊκό Πάνθεον. Η αρχιτεκτονική ξεκίνησε με το Φίλιππο Μπρουνελλέσκι (1377-1446), ο οποίος ανακάλυψε την αρχή της γεωμετρικής προοπτικής (όλες οι παράλληλες γραμμές μοιάζουν να τείνουν να ενωθούν σε κάποιο φανταστικό σημείο στο βάθος). Ο
Μπρουνελλέσκι χρησιμοποίησε αρχιτεκτονικά στοιχεία της κλασικής εποχής: στρογγυλά τόξα, κυλινδρικούς θόλους και κίονες, σε πλήρη αντίθεση με το γοτθικό ρυθμό. Άλλος σημαντικός αρχιτέκτονας της εποχής υπήρξε ο Λεόν Μπαττίστα Αλμπέρτι (1404-1472), σύμφωνα με τον οποίο τα ιερά κτίσματα πρέπει να βασίζονται είτε στο σχήμα του κύκλου είτε σε σχήματα εγγράψιμα στον κύκλο, όπως τετράγωνο, εξάγωνο, κ.ά. Αυτό πρέπει να ακολουθείται, επειδή ο κύκλος είναι το μόνο τέλειο σχήμα και άρα το μόνο κατάλληλο για να αντιπροσωπεύσει τη θεία Σοφία. Γλυπτική Ενώ κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα η γλυπτική περιορίστηκε στα θρησκευτικά θέματα, η περίοδος της Αναγέννησης παρουσίασε μια ανανέωση των θεμάτων και σε αυτή την τέχνη. Κύριος στόχος είναι πλέον ο ρεαλισμός και η πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Τα αγάλματα αποδίδονται τις περισσότερες φορές με πραγματικές ανθρώπινες αναλογίες ή και με μεγαλύτερα μεγέθη. Κυριότεροι εκπρόσωποι: Λορέντζο Γκιμπέρτι (1380-1455) Μιχαήλ Άγγελος Λούκα ντέλα Ρόμπια (1400-1482) Ντονατέλο (1386-1466) Μπενβενούτο Τσελίνι Άντριεν ντε Βρις Αντρέα ντελ Βερόκιο (1435-1488) Ο Ντονατέλο (1386-1466) επιτυγχάνει τη χαλαρή στάση των αγαλμάτων της κλασικής εποχής, χωρίς παράλληλα το άγαλμα να χάνει την εσωτερική ζωντάνια του. Ο Αντρέα ντελ Βερόκιο (1435-1488): τα έργα του χαρακτηρίζονται για τον εξαιρετικό ρεαλισμό τους.
Ζωγραφική Κυριότεροι εκπρόσωποι: Τσιμαμπούε (1240-1302) Ντούτσιο ντι Μπουονινσένια (1260-1318) Πάολο Ουτσέλλο (1397-1475) Φρα Αντζέλικο (1400-1455) Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα (1416-1492) Τζιοβάνι Μπελίνι (1430-1516) Αντρέα Μαντένια (1431-1506) Σάντρο Μποτιτσέλι (1445-1510) Ιερώνυμος Μπος (1450-1516) Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519) Καρπάτσιο (1455-1526) Πιέρο ντι Κόζιμο (1462-1521) Άλμπρεχτ Ντύρερ (1471-1528) Φρα Μπαρτολομέο (1474-1517) Μιχαήλ Άγγελος (1475-1564) Τζορτζόνε (1478-1510) Ραφαήλ (1483-1520) Τζόρτζιο Βαζάρι (1511-1574) Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος (1525-1569) Βερονέζε (1528-1588)
Γιάν Μπρέγκελ ο νεότερος (1564-1638) Με τον όρο Αναγεννησιακή τέχνη αναφερόμαστε στην καλλιτεχνική παραγωγή ο κατά την ιστορική περίοδο της Αναγέννησης. Ξεκίνησε στην Ιταλία το 15 αιώνα και διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη, με διαφορετικούς όμως ρυθμούς και σε ο διαφορετικό βαθμό ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή. Το 16 αιώνα έφτασε σε πολλές χώρες στο απόγειό της. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ήταν η ανανέωση των θεμάτων και της αισθητικής στην Ευρώπη. Η Αναγεννησιακή τέχνη δεν χαρακτηρίστηκε από μια επιστροφή στο παρελθόν, αντίθετα, οι νέες τεχνικές, σε συνδυασμό με το νέο πολιτικό, κοινωνικό και επιστημονικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε εκείνη την εποχή, επέτρεψαν στους καλλιτέχνες να καινοτομήσουν. Επιπλέον, για πρώτη φορά, η τέχνη έγινε ιδιωτική, με την έννοια πως δεν διαμορφωνόταν από τη θρησκευτική ή πολιτική εξουσία, αλλά αποτελούσε προϊόν αποκλειστικά των ίδιων των καλλιτεχνών. Η ζωγραφική της Αναγέννησης χαρακτηρίζεται γενικά για την αγάπη της στην απόδοση του όγκου, της λεπτομέρειας, της προοπτικής, του φωτός, γενικά διακρίνεται για την οξύτητα της παρατήρησης. Τα θέματά της αντλούνται κυρίως από τη Βίβλο, την ιστορία και μυθολογία της Ρώμης και της Ελλάδας. Δε λείπουν όμως και σκηνές της σύγχρονης ζωής ιδιαίτερα το ανθρώπινο σώμα και μάλιστα το γυμνό αποθεώνεται. Η αναγεννησιακή τέχνη ωφελήθηκε σημαντικά από την ανάπτυξη των επιστημών. Η ζωγραφική γνώρισε έναν μεγάλο αριθμό τεχνικών καινοτομιών, όπως η τεχνική του sfumato (που στηρίζεται στην υπέρθεση διαδοχικών στρωμάτων χρώματος), η προοπτική στην οπτική γωνία, η διακόσμηση και ζωγραφική των θόλων των κτηρίων. Παράλληλα έγινε για πρώτη φορά εφικτή η ζωγραφική με λάδι, μέσω της ανάμειξης του λαδιού με κάποια χρωστική ουσία, η οποία επέτρεψε μια λαμπρότητα και ένα μεγαλύτερο βάθος στην απεικόνιση, ειδικότερα στην δημιουργία σκιών. Επιπλέον, η ζωγραφική σε καμβά αντικατέστησε τη ζωγραφική στο ξύλο. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι εφάρμοσε την τεχνική της φωτοσκίασης (ciaroscuro), σύμφωνα με την οποία οι απεικονιζόμενες μορφές δεν ξεχωρίζουν από το περιβάλλον μέσω ενός περιγράμματος, αλλά μέσω διαφορετικών βαθμών
φωτισμού. Τα διάφορα, δηλαδή, μέρη των μορφών δέχονται διαφορετικές εντάσεις φωτός και με αυτό τον τρόπο «αποκολλούνται» από το περιβάλλον, ενώ παράλληλα αποκτούν μια τρισδιάστατη όψη. Σημαντική ανάπτυξη σημειώθηκε και στην εκτός Ιταλίας Ευρώπη στον τομέα των εικαστικών τεχνών. Ειδικότερα στις Κάτω Χώρες η ζωγραφική γνώρισε μεγάλη άνθηση. Ένα πολύ σημαντικό γεγονός που συνέβη εκεί υπήρξε η ανακάλυψη από ου Φλαμανδούς ζωγράφους στις αρχές του 15 αι. μιας νέας τεχνικής, της ελαιογραφίας, που δε στέγνωνε γρήγορα, όπως η αυγοτέμπερα που χρησιμοποιούταν έως τότε στους φορητούς πίνακες. Με τη νέα αυτή τεχνική οι καλλιτέχνες απέκτησαν την ευχέρεια να επεξεργάζονται επανειλημμένα τα έργα τους και να δημιουργούν μεγάλη ποικιλία χρωματικών τόνων. Από τους σπουδαιότερους ζωγράφους αναφέρουμε τους Φλαμανδούς Γιαν Βαν Άυκ (1385-1440, Πήτερ Μπρέγκελ (1525-1569), τον Ολλανδό Ιερώνυμο Μπος(1450-1516) και το Γερμανό Άλμπρεχτ Ντύρερ (1471-1528, ζωγράφος και χαράκτης). Βασικά χαρακτηριστικά της τέχνης των χωρών βορείως των Άλπεων, ιδιαίτερα της φλαμανδικής, ολλανδικής και γερμανικής τέχνης: αγάπη για τον πραγματισμό ή τον οπτικό ρεαλισμό όπως εφαρμόζεται στην απόδοση του όγκου, της υφής των πραγμάτων, και του φωτός, πέραν από το άλλο είδος ρεαλισμού, δηλαδή της αντικειμενικής, ωμής παράθεσης ή του προσωπικού σχολιασμού των πράξεων και στάσεων του ανθρώπου και της κοινωνίας, ακόμα δε και της προβολής έντονων ψυχικών καταστάσεων. Ο ρεαλισμός βοηθήθηκε πολύ από την ανακάλυψη και την εφαρμογή της τεχνικής της λαδομπογιάς που σε αντίθεση με την τέμπερα δε στεγνώνει εύκολα και παρέχει άνεση χρόνου για να δουλευτεί ένα έργο, επιτρέποντας έτσι το πλάσιμο των όγκων, την επεξεργασία των λεπτομερειών την απόδοση του φωτός, της υφής κτλ. Η «Νεκρή Φύση» δίνει την ευκαιρία στους καλλιτέχνες να δοκιμάσουν την ικανότητά τους στην απόδοση της υφής των διάφορων πραγμάτων, όπως πήλινων, γυάλινων ή μεταλλικών σκευών, ψωμιού, φρούτων, υφάσματος κτλ. Συνηθισμένο θέμα ήταν επίσης και η απεικόνιση μπουκέτων από λουλούδια στα οποία αποδίδεται η απαλή βελούδινη υφή στα πέταλα, η γυαλιστερή ή τραχιά υφή στα φύλλα και η
λεπτομέρεια με καταπληκτική δεξιοτεχνία και πειστικότητα που φτάνει τα όρια της φωτογραφικής απεικόνισης. Εκτός από την απεικόνιση του οικείου περιβάλλοντος σε δωμάτια ή σε αυλές, και τις «Νεκρές Φύσεις» ένας άλλος σημαντικός κλάδος ζωγραφικής στις βόρειες χώρες είναι και η τοπιογραφία. Μανιερισμός Ο όρος μανιερισμός προέρχεται από το λατινικό manierus (=τρόπος). Εννοείται το καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε κατά την ύστερη περίοδο της Αναγέννησης και ειδικότερα το χρονικό διάστημα 1520-1600. Ο Μανιερισμός είχε ως καταγωγή την Ιταλία, με κέντρα τη Ρώμη και τη Φλωρεντία και αποτέλεσε κατά κάποιο τρόπο μία αντίδραση στην αισθητική της ώριμης Αναγέννησης, σηματοδοτώντας παράλληλα τη μετάβαση στη μπαρόκ εποχή. Έθετε έμφαση σε κάποια «εσωτερική όραση» των πραγμάτων, σε αντίθεση με την αυθεντία της φύσης και την έμπνευση από τους αρχαίους. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του Μανιερισμού είναι οι Ιταλοί ζωγράφοι Παρμιτζιανίνο (1503-1540), Ιάκωβος Ποντόρμο (1494-1557), Τζούλιο Ρομάνο (1492-1546), Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614) και ο Τζόρτζιο Βαζάρι (1511-1574). Ο Βαζάρι θεωρεί ότι από τη μία πλευρά υπάρχει η φύση, από την οποία ο καλλιτέχνης πρέπει να παίρνει στοιχεία, και από την άλλη υπάρχει η μανιέρα του καλλιτέχνη, δηλαδή το προσωπικό του ιδίωμα, με το οποίο διαφοροποιείται από τη φύση. Ανάμεσα στα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Μανιερισμού στη ζωγραφική είναι η πολυπλοκότητα στη σύνθεση, η επιτήδευση στην απόδοση της ανθρώπινης έκφρασης καθώς και η κατάργηση των αρμονικών αναλογιών της Αναγέννησης, πολλές φορές μέσω της επιμήκυνσης των ανθρώπινων χαρακτηριστικών ή με τη χρήση εξεζητημένων στάσεων. Ο τονισμός των ανδρικών μυώνων, οι συχνές παθιασμένες και εξεζητημένες - θεατρινίστικες στάσεις στις απεικονιζόμενες φιγούρες, αλλά και η ανάλογη έκφραση
στα πρόσωπα, η ωραιοποίηση πέραν του δέοντος, η τοποθέτηση του κυρίως θέματος σε δεύτερο πλάνο ή στο βάθος του πίνακα, με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον (η δράση) να μετατοπίζεται αλλού, όπως επίσης και ο αντιθετικά έντονος χρωματισμός, οι πολύπλοκες κινήσεις και βίαιες χειρονομίες, καθώς και μια τάση που οδηγεί προς τα έξω της εικόνας, αλλά και η έκφραση κάποιας ψυχικής ανησυχίας και έντασης, η οποία δεν απαντάται στα έργα της Αναγέννησης. Σε αντίθεση με τα αναγεννησιακά ιδεώδη, τα οποία αναζητούσαν τη ρεαλιστική απεικόνιση των φυσικών αναλογιών, οι εκφραστές του μανιερισμού απεικονίζουν υπερβολικά παραμορφωμένες φιγούρες προκειμένου να καλλιεργηθεί μία συναισθηματική ένταση. Επιπλέον, οι "καθαρές" φόρμες της Αναγέννησης εγκαταλείπονται, καθώς συχνά το κυρίως θέμα προβάλλεται σε δεύτερο πλάνο μετατοπίζοντας τη δράση αλλού και δημιουργώντας την αίσθηση της σύγχυσης. Στην αρχιτεκτονική η αισθητική του μανιερισμού παρεκκλίνει από τα αναγεννησιακά πρότυπα ενσωματώνοντας διαφορετική λιθοδομή και συνήθως βαρείς αρμούς ανάμεσα στις πέτρες των κτισμάτων. Η αρχιτεκτονική αρχίζει να διαφοροποιείται από το μέχρι τώρα κατασκευαστικό πρότυπο, παρουσιάζοντας ημικίονες, μεμονωμένους πλήρεις κίονες (κατά ζεύγη ή κατά τετράδες), τυφλά παράθυρα, αλλά και ανώμαλη επιφάνεια και διαφορετική λιθοδομή όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δεν αντιπροσωπεύουν κάποιο δομικό ή πρακτικό σκοπό, παρά μόνο αποσκοπούν στην επιτυχία της ιδιότυπης μανιεριστικής αισθητικής.