ΚΕΦ. 5 ΧΡΗΜΑ Τα πολύ παλιά χρόνια η ανταλλαγή των αγαθών γινόταν απευθείας χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος. Γινόταν δηλαδή Αντιπραγματισμός ή φυσική ανταλλαγή (έδινε προϊόντα και έπαιρνε προϊόντα, έκανε ανταλλαγή προϊόντων). Ο Αντιπραγματισμός παρουσίαζε πολλές δυσκολίες που εμπόδιζαν την ανάπτυξη των συναλλαγών. Οι δυσκολίες αυτές ξεπεράστηκαν με την καθιέρωση του χρήματος σαν κοινού μέσου συναλλαγής. ΧΡΗΜΑ είναι ένα κοινό μέσο συναλλαγής των αγαθών, αλλά και ένα κοινό μέτρο για τον προσδιορισμό της αξίας τους. Το χρήμα χρησιμεύει, για αποταμίευση, για δανεισμό αλλά και για εξώφληση οποιασδήποτε οικονομικής υποχρέωσης. Στην αρχή χρησιμοποιούσαν σαν μέσο συναλλαγής ορισμένα αγαθά όπως το ρύζι, το σιτάρι και διάφορα άλλα προϊόντα, μετά επικράτησε ο χαλκός και αργότερα τα ευγενή μέταλλα, χρυσός και ασήμι για 2500 χιλ. χρόνια περίπου. Με την αύξηση της παραγωγής, λόγω της βιομηχανικής επανάστασης, την ανάπτυξη των συναλλαγών του διεθνούς εμπορίου, λόγω των ανακαλύψεων και την ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος και της τυπογραφίας, ήταν επιτακτική ανάγκη η εμφάνιση νέων μορφών χρήματος. Οι νέες μορφές χρήματος ήταν, τα τραπεζογραμμάτια και τα χαρτονομίσματα. Στην αρχή αυτά μπορούσαν να ανταλλαγούν με χρυσά νομίσματα και ήταν αποδεκτά στις συναλλαγές, ως μέσο πληρωμής. Με την πάροδο του χρόνου το Κράτος ανέθεσε την έκδοση των τραπεζογραμματίων και των χαρτονομισμάτων σε μια Κρατική Τράπεζα και καθιερώθησαν υποχρεωτικά, ως το μοναδικό μέσο συναλλαγής τα χαρτονομίσματα. ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Οι κυριότερες μορφές χρήματος σήμερα είναι: Τα χαρτονομίσματα Τα κέρματα Οι επιταγές ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ Αγοραστική αξία του χρήματος είναι, η ποσότητα των αγαθών και υπηρεσιών, που μπορεί να αγοράσει κάποιος μ ένα ορισμένο χρηματικό ποσό, δηλαδή με 100 αγοράζω 8 αγαθά (2 κιλά ρύζι, 3 κιλά ζάχαρη, 4 πακέτα μακαρόνια, 5 κιλά γάλα, 3 κιλά λάδι, 2 κιλά ντομάτες, 7 κιλά πατάτες και 4 κιλά ψωμί) και 2 υπηρεσίες (φροντιστήριο, γιατρό). Η αγοραστική αξία ματαβάλλεται αντίστροφα με το γενικό επίπεδο των τιμών. Οταν οι τιμές ανεβαίνουν, μειώνεται η αγοραστική αξία, γιατί με το ίδιο χρηματικό ποσό αγοράζουμε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες απ οτι αγοράζαμε πρίν. Οταν όμως οι τιμές κατεβαίνουν, αυξάνεται η αγοραστική αξία, γιατί με το ίδιο χρηματικό ποσό αγοράζουμε περισσότερα αγαθα και υπηρεσίες απ οτι αγοράζαμε πρίν. Η αγοραστική αξία εξαρτάται απο την ποσότητα του χρήματος και την ποσότητα των αγαθών που κυκλοφορούν στήν αγορά. Αν αυξηθεί η ποσότητα του χρήματος και δεν αυξηθεί ανάλογα και η ποσότητα των αγαθών, θα έχουμε μείωση της αγοραστικής αξίας, λόγω αύξησης των τιμών. Το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση που μειωθεί η ποσότητα των αγαθών. Είναι επιβεβλημένη ανάγκη, το Κράτος να μεριμνά ώστε να υπάρχει σταθερή αναλογία, μεταξύ της ποσότητας του χρήματος και της ποσότητας των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά, και να ρυθμίζει την ποσότητα του χρήματος ανάλογα με τις ανάγκες της οικονομίας.
ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ Συνάλλαγμα είναι όλα τα ξένα νομίσματα αλλά και όλα τα έγραφα που επιτρέπουν στον κάτοχο τους να εισπράξει χρήματα σε ξένο νόμισμα όπως : Ξένα χορτονομίσματα Τραπεζικές επιταγές εξωτερικού Ταξιδιωτικές επιταγές Συναλλαγματικές εξωτερικού Εμβάσματα στην τράπεζα σε ξένο νόμισμα κ.λ.π Το συνάλλαγμα χρειάζεται για την τακτοποίηση οικονομικών συναλλαγών με άτομα απο ξένες χώρες (εκτός απο τις χώρες της Ο.Ν.Ε) όπως, εξαγωγές και εισαγωγές εμπορευμάτων, μεταφορές εμπορευμάτων και προσώπων, παροχή υπηρεσιών απο ξένους, για ιατρικούς σκοπούς, για σπουδές, για ταξίδια...κ.λ.π. Για την τακτοποίηση αυτών των οικονομικών συναλλαγών το συνάλλαγμα το αγοράζουμε απο τις τράπεζες. Όταν όμως έχουμε εμείς στα χέρια μας ξένα νομίσματα ή έγγραφα, για να πάρουμε εγχώριο νόμισμα το πουλάμε στις τράπεζες. ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΞΙΑ Η ικανότητα του χρήματος μιας χώρας να ανταλλάσεται με ξένα νομίσματα, λέγεται Συναλλαγματική Αξία. Ο αριθμός που δείχνει πόσες ξένες νομισματικές μονάδες ισοδυναμούν με μίαν εγχώρια, ονομάζεται Συναλλαγματική Ισοτιμία ή Τιμή Συναλλάγματος. π.χ 1,34 $ ισοδυναμούν με 1, ή 1 ισοδυναμεί με 1,34 $. Η τιμή συναλλάγματος δεν είναι σταθερή, μεταβάλλεται συνεχώς σύμφωνα με την προσφορά και τη ζήτηση κάθε νομίσματος στην αγορά συναλλάγματος και εκδίδεται κάθε μέρα απο την Κεντρική Τράπεζα σε Δελτίο Τιμών Συναλλάγματος. Το Δελτίο Τιμών Συναλλάγματος έχει δύο τιμές: 1. Την τιμή Αγοράς: Είναι η τιμή με την οποία η τράπεζα αγοράζει το συνάλλαγμα 2. Την τιμή Πώλησης: Είναι η τιμή με την οποία η τράπεζα πουλεί το συνάλλαγμα. Παράδειγμα: Αν στο Δελτίο Τιμών Συναλλάγματος, η τιμή αγοράς του δολλαρίου (U.S.A $) είναι 1,34 και η τιμή πώλησης είναι 1,30. Η προμήθειά της Τράπεζας είναι 0,25% τότε Αν έχω 5000 $ και πάω στήν τράπεζα να πάρω ευρώ η τράπεζα θα υπολογίσει 5000 1,34 = 3731,34 γιατί εκείνη τη στιγμή η τράπεζα αγοράζει συνάλλαγμα και γι αυτό το υπολογίζει με την τιμή αγοράς. Πάνω σ αυτό το ποσό η Τράπεζα θα υπολογίσει και την προμήθειά της και θα την αφαιρέσει από το ποσό που θα μου δώσει. Άρα θα εισπράξω 3731,34 - (3731,34 0, 25%) = 3731,34 9,33 = 3722,01 Όμως αν εγώ θέλω να πάρω 5000 $ απο την τράπεζα, τότε η τράπεζα θα το υπολογίσει με την τιμή πώλησης και θα πληρώσω 5000 $ 1,30 = 3846,15. Πάνω σ αυτό το ποσό η Τράπεζα θα υπολογίσει και την προμήθειά της και θα την προσθέσει στο ποσό που θα πληρώσω. Άρα θα πληρώσω 3846,15 + (3846,15 0,25%) = 3846,15 + 9,62 = 3855,77 Όπως διαπιστώνουμε απο το πιο πάνω παράδειγμα η τιμή αγοράς είναι πιο φθηνή απο την τιμή πώλησης. Η διαφορά μεταξύ, της τιμής πώλησης και της τιμής αγοράς, και η προμήθεια, είναι το κέρδος της τράπεζας.
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΑ Πληθωρισμός είναι η συνεχής και αισθητή αύξηση του επιπέδου των τιμών χωρίς την ανάλογη, ή και καθόλου αύξηση των μισθών. Κατ επέκταση είναι η συνεχής και αισθητή μείωση της αγοραστικής αξίας του χρήματος. Αντιπληθωρισμός είναι η συνεχής και αισθητή μείωση του γεννικού επιπέδου των τιμών. Αυτό το φαινόμενο είναι σπάνιο στην εποχή μας. ΕΙΔΗ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Για να υπάρξει πληθωρισμός πρέπει η αύξηση του γεννικού επιπέδου των τιμών να είναι αισθητή (πάνω από 3%) και συνεχής όχι παροδική. Ο πληθωρισμός ανάλογα με τον ρυθμό αύξησης, και όταν λέμε ρυθμό αύξησης εννοούμε,την ποσοστιαία μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών μέσα σε ορισμένη χρονική περίοδο, διακρίνεται σε τρία είδη: 1. Τον Φυσιολογικό που κυμαίνεται μεταξύ του 0 3 %. Οφείλεται κυρίως στην ποιοτική βελτίωση των προϊόντων. Αποτελεί κίνητρο και λειτουργεί ευνοϊκά για την οικονομία. 2. Τον Ερπων που κυμαίνεται μεταξύ του 3 9 %. Είναι ένας μέτριος πληθωρισμός. Δεν προκαλεί κρατική παρέμβαση με δραστικά μέτρα. 3. Τον Καλπάζων που κυμαίνεται μεταξύ του 10% και άνω. Ακραία μορφή πληθωρισμού με υπερβολικά υψηλό ρυθμό αύξησης των τιμών. Προκαλεί κρατική παρέμβαση για αναδιάρθρωση της οικονομίας. Τον συναντάμε κυρίως σε περιόδους πολέμου και σε περιόδους ύφεσης της οικονομίας. ΑΙΤΙΑ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Για να μπορέσουμε να εντοπίσουμε τους λόγους που προκαλούν τον πληθωρισμό, πρέπει να γνωρίζουμε τους παράγοντες που προκαλούν αύξηση των τιμών. Οι παράγοντες αυτοί είναι : Το κόστος παραγωγής των αγαθών Η σχέση που υπάρχει μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης των αγαθών. Ανάλογα με την αιτία που προκαλεί τον πληθωρισμό τον χαρακτηρίζουμε σε: 1. Πληθωρισμό Ζήτησης 2. Πληθωρισμό Κόστους ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Εμφανίζεται όταν η οικονομία μιάς χώρας πλησιάζει στην πλήρη απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών. Λόγω της αύξησης του εισοδήματος, παρουσιάζεται αύξηση της συνολικής ζήτησης των αγαθών, όμως η προσφορά δεν μπορεί να αυξηθεί γιατί υπάρχει έλλειψη παραγωγικών συντελεστών και έτσι προκαλείται αύξηση της τιμής των αγαθών. Εκτός απο την πλήρη απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών, υπάρχουν και άλλοι λόγοι που προκαλούν την αύξηση του πληθωρισμού: Οταν αυξάνονται τα εισοδήματα χωρίς την ανάλογη αύξηση της παραγωγής. Οταν αυξάνεται η ποσότητα του χρήματος χωρίς την ανάλογη αύξηση της παραγωγής. Οταν έχουμε υπερκατανάλωση αγαθών για την οποία ξοδεύουμε το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός μας. Την υπερκατανάλωση τη δημιουργεί η μόδα, η διαφήμιση, η μίμηση και ο εύκολος δανεισμός. Οταν μειωθεί η παραγωγή αγαθών λόγω καιρικών συνθηκών, οπότε μειώνεται η προσφορά και έχουμε αύξηση του κόστους παραγωγής και των τιμών.
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ Προκαλείται απο την αύξηση του κόστους παραγωγής των προϊόντων,που οφείλεται: Στην αύξηση των μισθών Στην αύξηση των τιμών των α υλών Στήν αύξηση του τεχνολογικού εξοπλισμού Στην αύξηση των ενοικίων, των επιτοκίων και των καυσίμων. Η αύξηση του μέσου κόστους παραγωγής αναγκάζει τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τις τιμές πώλησης των προϊόντων τους. ΕΙΣΑΓΩΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Προκαλείται απο την αύξηση των τιμών των εισαγομένων α υλών, των καυσίμων και των εισαγομένων καταναλωτικών αγαθών (έτοιμα προϊόντα). Είναι πιθανόν ο πληθωρισμός να οφείλεται στήν αύξηση των τιμών που προκαλείται συγχρόνως και απο την πλευρά της ζήτησης και απο την πλευρά του κόστους. ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΙ ΜΙΣΘΩΝ Οι συνεχείς διεκδικήσεις των εργατικών συνδικάτων για αυξήσεις μισθών και η άρνηση των επιχειρήσεων να μειώσουν τα κέρδη τους, δημιουργεί το φαινόμενο του φαύλου κύκλου τιμών και μισθών. Οταν τα εργατικά συνδικάτα πετυχαίνουν αυξήσεις μισθών, οι επιχειρήσεις, για να μην χάσουν κέρδη τους, μετακυλείουν την αύξηση στις τιμές των προϊόντων, στη συνέχεια και πάλι τα εργατικά συνδικάτα, για να καλύψουν τη μείωση της αγοραστικής αξίας του εισοδήματός τους, ζητούν αυξήσεις και οι επιχειρήσεις και πάλι μετακυλείουν την αύξηση στίς τιμές των προϊόντων κ.ο.κ...αυτές οι αλησιδωτές αυξήσεις τιμών και μισθών προκαλούν το φαινόμενο του φαύλου κύκλου τιμών και μισθών. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Οταν ο πληθωρισμός διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα ( περίπου 3%), θεωρείται φυσιολογικός και δέν εμπνέει ανησυχίες ούτε δημιουργεί προβλήματα. Οταν όμως παίρνει μεγάλες διαστάσεις, έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και στο βιοτικό επίπεδο. Οι κυριότερες συνέπειες του πληθωρισμού είναι: 1. Η συνεχής αύξηση των τιμών των καταναλωτικών αγαθών, μειώνει την αγοραστική αξία του εισοδήματος και επιρεάζει το βιοτικό επίπεδο, κυρίως όσων έχουν σταθερό εισόδημα και αδειάζει το καλάθι της νοικοκυράς. 2. Η συνεχής αύξηση των τιμών των προϊόντων, λόγω του κόστους παραγωγής, μειώνει την ανταγωνιστικότητα τους στις αγορές του εξωτερικού, μειώνει τις εξαγωγές και τον τουρισμό, γεγονός που επιδεινώνει το Ισοζύγιο Πληρωμών. 3. Η μείωση των εξαγωγών, του τουρισμού και της ζήτησης προϊόντων, προκαλεί μείωση της παραγωγής, της απασχόλησης και των επενδύσεων, με επακόλουθο την αύξηση της ανεργίας. 4. Αποθαρρύνει την αποταμίευση και περιορίζει τη χωρήγηση δανείων. 5. Οταν είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα, μπορεί να οδηγήσει στη γεννική στασιμότητα και στην παράλυση της οικονομίας μιάς χώρας. 6. Ενθαρρύνει την κερδοσκοπία λόγω προσδοκίας αύξησης των τιμών. Οι κερδοσκόποι αγοράζουν σήμερα φθηνά για να πουλήσουν αύριο ακριβά.
ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Λόγω των προβλημάτων που δημιουργεί ο πληθωρισμός, το Κράτος οφείλει να λαμβάνει έγκαιρα μέτρα, κατάλληλα για την καταπολέμηση του. Τα μέτρα πρέπει να ανταποκρίνονται ανάλογα με τις αιτίες που τον προκάλεσαν. Τα πιο συνηθισμένα αντιπληθωριστικά μέτρα που λαμβάνει το Κράτος είναι: Δημοσιονομικης και Νομισματικής πολιτικής 1. Μείωση των δημοσίων δαπανών 2. Αύξηση των έμμεσων φόρων. Θα προκαλέσει μείωση των εισοδημάτων και κατ επέκταση μείωση της ζήτησης. 3. Ενθάρρυνση της αποταμίευσης με ψηλά επιτόκια. 4. Περιορισμό του εύκολου δανεισμού και κυρίως των καταναλωτικών δανείων. 5. Μείωση της ποσότητας του χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά, με έκδοση χρεογράφων απο την Κεντρική Τράπεζα. Στόχος αυτών των μέτρων είναι η μείωση της συνολικής ενεργού ζήτησης και η αναχαίτηση της αύξησης των τιμών. Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει και στη μείωση της παραγωγής. Αγορανομικής και Εισοδηματικής πολιτικής 1. Περιορισμό των διεκδικήσεων των εργαζομένων για μισθολογικές αυξήσεις (παγιοποίηση μισθών). 2. Αυστηρός αγορανομικός έλεγχος και στην ανάγκη διατίμηση ορισμένων προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, με καθορισμό ανωτάτων τιμών πώλησης. Στόχος αυτών των μέτρων είναι ο άμεσος έλεγχος τιμών και μισθών. Παραγωγής και Παραγωγικότητας 1. Μέτρα για αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία θα οδηγήσει στην αύξηση της παραγωγής και στη μείωση του κόστους των προϊόντων. 2. Φορολογικά Κίνητρα(Φοροαπαλλαγές) και κίνητρα εφαρμογής νέας σύγχρονης τεχνολογίας(εισαγωγή μηχανημάτων χωρίς δασμό ή με επιχωρήγηση) που θα οδηγήσουν στη μείωση του κόστους παραγωγής και κατ επέκταση στη μείωση της τιμής των προϊόντων. Στόχος είναι να μειωθούν οι τιμές των αγαθών απο την πλευρά της προσφοράς και να αυξηθεί η παραγωγή. ΤΙΜΑΡΙΘΜΟΣ Είναι ο αριθμός που δείχνει πόσο τοις εκατό έχουν αυξηθεί οι τιμές λιανικής πώλησης των καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών με βάση τις τιμές τους σε προϋγούμενο έτος. Παράδειγμα: Αν πάρουμε σαν έτος βάσης το 2001 και ο τιμάριθμος το 2006 ήταν 132,62, σημαίνει οτι το 2006 έχουμε μιά αύξηση τιμων 32,62%, δηλαδή τα προίόντα που αγοράζαμε το 2001 με 100, το 2006 για να αγοράσουμε τα ίδια προϊόντα θα πληρώσουμε 132,62. Τον τιμάριθμο τον υπολογίζει η Στατιστική Υπηρεσία της χώρας. Για να τον υπολογίσει, καταγράφει τις τιμές περίπου 300 αγαθών και υπηρεσιών, που θεωρούνται απαραίτητα για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μιάς οικογένειας.
ΤΙΜΑΡΙΘΜΙΚΟ ΕΠΙΔΟΜΑ Είναι το ποσό που καταβάλλεται στους μισθοτούς, επιπρόσθετα προς το βασικό τους μισθό, για να αναπληρώσουν την αγοραστική δύναμη του εισοδήματος τους, που μειώνεται εξαιτίας του πληθωρισμού. Για τον υπολογισμό του χρησιμοποιείται ο Τιμάριθμος. Παράδειγμα: Αν το 1981(έτος βάσης) ο βασικός μισθός ενός υπαλλήλου ειναι 350 και το έτος 2006, σύμφωνα με τον τιμάριθμο, οι τιμές λιανικής πώλησης αυξήθηκαν κατά 115,80%, τότε πρέπει να παίρνει τιμαριθμικό επίδομα 350 X 115,80% = 405,30 και έτσι ο μισθός του θα διαμορφωθεί στα 350 + 405,30 = 755,30. Αυτό σημαίνει οτι τα αγαθά και υπηρεσίες πού αγόραζε το 1981 με 350 το 2006 τα ίδια αγαθά θα τα αγοράζει με 755,30. Το σύστημα της καταβολής του τιμαριθμικού επιδόματος ονομάζεται Α.Τ.Α(Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή) Πρόκειται για ένα μέτρο εισοδηματικής πολιτικής που καθιερώνει τιμαριθμικές αυξήσεις στα σταθερά εισοδήματα (μισθοί,συντάξεις) και παραχωρείται για να αναπληρώσει τη μείωση του πραγματικού εισοδήματος που επέρχεται απο τις αυξήσεις των τιμών. Αυτό το σύστημα δεν είναι μέτρο καταπολέμησης του πληθωρισμού, αντιθέτως προκαλεί αύξηση του κόστους παραγωγής, με συνέπεια την αύξηση στις τιμές των προϊόντων, και έτσι μειώνεται η ανταγωνιστικότητα των εγχώριων αγαθών έναντι των εισαγώμενων. Αυτό όμως θέτει σε κίνδυνο τη βιοσημότητα των επιχειρήσεων, με πολλά άλλα επακόλουθα και πολλές φορές επιταχύνει το ρυθμό του πληθωρισμού. Δείκτης Τιμών Λιανικής Πώλησης και Ετήσιος Ρυθμός Πληθωρισμού στην Κύπρο Έτος Δείκτης % 1992 100,00 -- 1993 104,89 4,89 1994 109,78 4,66 1995 112,65 2,55 1996 116,01 2,98 1997 120,19 3,60 1998 122,87 2,23 1999 125,01 1,74 2000 130,05 4,03 2001 132,62 1,98 2002 136,33 2,80 2003 141,97 4,14 2004 145,22 2,29 2005 148,94 2,56 2006 152,65 2,49 Έτος Βάσης 1992 = 100 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Ανάλογα με τα αίτια ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Υπερβολική Ζήτηση ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ Ψηλό Κόστος Παραγωγής Ανάλογα με το ρυθμό αύξησης ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ Από 0 3 % ΕΡΠΩΝ Από 3 9 % ΚΑΛΠΑΖΩΝ Από 10 % και πάνω ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Πλήρη Απασχόληση Συντελεστών Παραγωγής Αύξηση Ζήτησης Λόγω αύξησης των εισοδημάτων Αδυναμία αύξησης προσφοράς Λόγω έλλειψης συντελεστών παραγωγής ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Αύξηση Τιμών