23, 2009 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

Επιστημονική Επιτροπή του Αρχαιολογικού Έργου στη Μακεδονία και στη Θράκη κατά το 2009 Δημήτριος Παντερμαλής Ομ. Καθηγητής Αρχαιολογίας ΑΠΘ Μιχάλης Τιβέριος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας ΑΠΘ Στέλιος Ανδρέου Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας ΑΠΘ Πολυξένη Αδάμ-Βελένη Προϊσταμένη ΑΜΘ Λίλλιαν Αχειλαρά Προϊσταμένη ΙΣΤʹ ΕΠΚΑ Μαρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Προϊσταμένη ΙΖʹ ΕΠΚΑ Γενική επιμέλεια έκδοσης Πολυξένη Αδάμ - Βελένη Κατερίνα Τζαναβάρη Διορθώσεις κειμένων Πολυξένη Αδάμ - Βελένη Κατερίνα Τζαναβάρη Μιχάλης Ιντζές ΙSSN 1106-5311 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ, ΑΡIΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, 2012 Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Παραγωγή www.ziti.gr

Περιεχόμενα ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΕΤΚΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ, ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΣΤΟΪΟΣ Βυζαντινή Συλλογή Αγίου Γερμανού Πρεσπών. Αφετηρία αρχαιολογικών διαδρομών στο περιβάλλον ενός υγροτόπου The Byzantine collection of Agios Germanos of Prespes. Starting point of archaeological routes in the environment of a wetland ANTONIOS PETKOS, GIORGOS SKIADARESIS, ACHILLEAS STOIOS 1 ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΡΑΤΟΥΛΗ, ΣΕΒΑΣΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΚΑΤΣΙΚΑΡΙΔΗΣ, ΤΑΣΟΣ ΜΠΕΚΙΑΡΗΣ Η διαχείριση του θανάτου: χώρος ταφικής πρακτικής στον νεολιθικό οικισμό Αυγής Καστοριάς Manipulating the Dead: Α Burial Area at the Neolithic Settlement of Avgi, Kastoria, NW Greece GEORGIA STRATOULI, SEVASTI TRIANTAPHYLLOU, NIKOS KATSIKARIDIS, TASOS BEKIARIS 9 AΝΔΡΟΜΑΧΗ ΣΚΡΕΚΑ Έρευνες στη Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στον νομό Καστοριάς Μια πρώτη προσέγγιση Research in the Transfiguration Monastery in Kastoria A first approach ANDROMACHI SKREKA 19 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΜΑΣΚΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΛΑΝΤΖΟΣ Η πανεπιστημιακή ανασκαφή στο Άργος Ορεστικό The university excavation project in Argos Orestikon DIMITRIS DAMASKOS, DIMITRIS PLANTZOS 27 ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ, ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Καστρί Πολυνερίου Γρεβενών 2009. Μία δύσκολη ανασκαφή Kastri Polyneriou, Grevena 2009. A challenging excavation project STELLA DROUGOU, CHRYSSANTHI KALLINI 33 ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΖΙΩΤΑ, ΑΡΕΤΗ ΧΟΝΔΡΟΓΙΑΝΝΗ-ΜΕΤΟΚΗ, ΕΥΑΝΘΙΑ ΜΑΓΓΟΥΡΕΤΣΙΟΥ Η αρχαιολογική έρευνα στον Κλείτο Κοζάνης το 2009 Archaeological research in Kleitos, Kozani, in 2009 CHRISTINE ZIOTA, ARETI CHONDROGIANNI-METOKI, EYANTHIA MAGOURETSIOU 37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ vii

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ, ΔΗΜΗΤΡΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ Από την έρευνα στο Φράγμα Ιλαρίωνα (Αλιάκμων): η ανασκαφή στον Λογκά Ελάτης Research in Ilarion dam (Haliakmon): excavation in Longa Elatis GEORGIA KARAMITROU-MENDESSIDI, DIMITRA THEODOROU 53 ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή 2008-2009: η νεότερη έρευνα στη βασιλική νεκρόπολη Aiane 2008-2009: the latest research in the royal necropolis GEORGIA KARAMITROU-MENDESSIDI 63 ΜΑΡΙΖΑ ΤΣΙΑΠΑΛΗ Ανασκαφική έρευνα στον νομό Κοζάνης Excavation research in the Prefecture of Kozani MARIZA TSIAPALI 75 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΓΟΥΔΗ Υστερορωμαϊκές αγροικίες στην Αλμωπία. Έρευνες 2008-2009 Late Roman farmhouses in Almopia. The research of 2008-2009 ΑNASTASIA GEORGIADOU, ΑNASTASIA LAGOUDI 81 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Το νεολιθικό σπίτι της Σωσάνδρας The Neolithic house of Sosandra ΑNASTASIA GEORGIADOU 87 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Νέοι δρόμοι πάνω σε παλιούς: από την Έδεσσα στη Βεγορίτιδα New roads on top of old (leading) from Edessa to Vegoritida ANASTASIA CHRYSOSTOMOU 95 ΕΙΡΗΝΗ ΨΑΡΡΑ Αρχαία Μίεζα: η ανασκαφή στο δημόσιο κέντρο κατά τα έτη 2004-2008 Ancient Mieza: The excavations in the public centre from 2004 to 2008 IRENE PSARA 105 ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΣΑΑΤΣΟΓΛΟΥ-ΠΑΛΙΑΔΕΛΗ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ, ΕΛΕΝΗ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΟΥΡΤΑΣ Πολύτιμα ταφικά σύνολα από την Aγορά των Αιγών Ι: η αρχαιολογική εικόνα και η ιστορική ερμηνεία της Εxceptional burial assemblages from the Agora at Aegae (Vergina) I: Τhe archaeological record and its historical interpretation CHRYSOULA SAATSOGLOU-PALIADELI, ATHANASIA KYRIAKOU, ELENI MITSOPOULOU, ALEXANDROS TOURTAS 117 viii ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΣΑΑΤΣΟΓΛΟΥ-ΠΑΛΙΑΔΕΛΗ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ, ΣΕΒΑΣΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΒΕΛΙΔΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΟΥΡΤΑΣ Πολύτιμα ταφικά σύνολα από την Αγορά των Αιγών ΙΙ: η διερεύνηση στο εργαστήριο Εxceptional burial assemblages from the Agora at Aegae (Vergina) ΙΙ: Examination at the laboratory CHRYSOULA SAATSOGLOU-PALIADELI, PARASKEVI PAPAGEORGIOU, YIANNIS MANIATIS, SEVASTI TRIANTAPHYLLOU, MICHAEL VAVELIDIS, ATHANASIA KYRIAKOU, ALEXANDROS TOURTAS 123 ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ, ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ, ΛΥΔΙΑ Α. ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Βεργίνα 2009. Βιοτεχνίες και βιοτεχνικά προϊόντα στην αρχαία πόλη των Αιγών Vergina 2009. Small industries and craft products in the ancient city of Aegae STELLA DROUGOU, CHRYSSANTHI KALLINI, LYDIA A. TRAKATELLI 131 ΓΙΑΝΝΗΣ A. ΠΙΚΟΥΛΑΣ Διασχίζοντας τον Όλυμπο: οδικό δίκτυο και άμυνα στην Περραιβία. H έρευνα του 2009 Crossing Olympus: Passages and defence in Perrhaibia. The research of 2009 YIANIS A. PIKOULAS 135 ΣΕΜΕΛΗ ΠΙΝΓΙΑΤΟΓΛΟΥ, ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΤΕΛΗ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΙΑΦΗΣ Δίον 2007-2009. Ανασκαφικές έρευνες στο οικοδομικό τετράγωνο της αρχαίας αγοράς Dion 2007-2009. Excavation research in the building square of the ancient Agora SEMELI PINGIATOGLOU, KORINA VASTELI, EVANGELIA PAVLOPOULOU, DIMITRIS TSIAFIS 141 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΜΕΝΤΖΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΡΙΚΕΛΙΚΟΣ Οικία της όψιμης αρχαιότητας του Δίου Late Antiquity house in Dion ARISTOTELIS MENTZOS, DIMITRIS KRIKELIKOS 149 ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΕΛΦΟΣ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΒΕΛΙΔΗΣ Προσδιορισμός προέλευσης του μαρμάρου από μνημεία του Δίου Πιερίας: ορυκτολογική, πετρογραφική και ισοτοπική μελέτη Determination of the marble provenance from monuments in Dion of Pieria, Greece: Mineralogical, petrographical and isotopic studies ELENI PAPANIKOLAOU, VASILIOS MELFOS, MICHAEL VAVELIDIS 163 ΑΝΝΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ Αρχαιότητες ρωμαϊκών χρόνων από την κεντρική Πιερία Antiquities of roman times in central Pieria ANNA ARVANITAKI 173 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ix

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΑΡΓΥΡΑΚΗΣ, ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΧΑΛΚΙΔΗ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΙΓΝΑΤΑΚΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΔΕΔΟΣ, ΑΙΜΙΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ( ) Το τζαμί του Αχμέτ Μπέη στα Γιαννιτσά: μελέτη αποκατάστασης και δομικής ενίσχυσης The Ahmet Bey mosque in Giannitsa: restoration and structural reinforcement study DEMOSTHENIS ARGYRAKIS, APHRODITE CHALKIDI, GIORGOS SKIADARESIS, CHRISTOS IGNATAKIS, GIORGOS KARADEDOS, AIMILIA STEFANIDOU ( ) 183 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, ΠΑΥΛΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Δυτικό νεκροταφείο του αρχαίου οικισμού στο Αρχοντικό Πέλλας: η σωστική ανασκαφική έρευνα του 2009 West cemetery of the ancient settlement at Archontiko Pellas. The rescue excavation during 2009 ANASTASIA CHRYSOSTOMOU, PAVLOS CHRYSOSTOMOU 195 ΜΑΡΙΑ ΛΙΛΙΜΠΑΚΗ-ΑΚΑΜΑΤΗ, ΝΙΚΟΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Ανιχνεύοντας την Πέλλα του 4 ου αι. π.χ Tracing Pella of the 4 th century B.C. MARIA LILIMBAKI-AKAMATI, NIKOS AKAMATIS 205 ΜΑΡΙΑ ΛΙΛΙΜΠΑΚΗ-ΑΚΑΜΑΤΗ Το Μουσείο της Πέλλας The Museum of Pella MARIA LILIMBAKI-AKAMATI 213 ΑΝΔΡΕΑΣ Ι. ΝΤΑΡΛΑΣ Παλαιολιθικές έρευνες στην κοιλάδα του Αξιού Paleolithic research in the Axios valley ANDREAS I. DARLAS 221 ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΕΡΑΜΑΡΗΣ Ανασκαφική έρευνα στον Δρυμό Archaeological research in Drymos ANASTASIOS KERAMARIS 227 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΛΙΑΜΠΑΣ, ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΒΟΥΖΑΡΑ, ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΧΑΤΖΗΤΟΥΛΟΥΣΗΣ Ανασκαφικές έρευνες στην τράπεζα της Πολίχνης κατά το 2009 Excavation research in the Polichni (Lebet) table during 2009 YIANNIS KARLIAMPAS, GARIFALLIA VOUZARA, STAMATIS CHATZITOULOUSIS 237 ΛΙΛΛΙΑΝ ΑΧΕΙΛΑΡΑ ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης 2009. Το αρχαιολογικό έργο της ΙΣΤʹ ΕΠΚΑ Thessaloniki METRO 2009. The archaeological work of the 16 th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities LILLIAN ACHEILARA 247 x ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009

ΜΕΛΙΝΑ ΠΑΪΣΙΔΟΥ, ΣΤΕΛΛΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ, ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΖΕΒΡΕΝΗ ΜETΡΟ Θεσσαλονίκης 2009: το έργο της 9 ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Thessaloniki METRO 2009: The work of the 9th Ephorate of Byzantine Antiquities MELINA PAÏSIDOU, STELLA VASILEIADOU, STAVROULA TZERVENI 255 ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΜΠΙΔΟΥ-ΑΥΛΩΝΙΤΗ, ΗΡΩ ΛΥΚΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΥΘΥΜΟΓΛΟΥ Θεσσαλονίκης αμυντήρια. Νέα στοιχεία από την έρευνα στη «Στοά Hirsch» The Defensive Walls of Thessaloniki. New evidence from the research at Stoa Hirsch MARIA TSIMPIDOU-AVLONITOU, IRO LYKIDOU, EVAGELIA EYTHYMOGLOU 267 ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΕΝΗΣ, ΝΑΤΑΛΙΑ ΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ Λύχνοι της ύστερης αρχαιότητας και των πρώιμων βυζαντινών χρόνων από την Αρχαία Αγορά της Θεσσαλονίκης Late Antiquity and Early Byzantine lamps from the ancient Agora of Thessaloniki GIORGOS VELENIS, NATALIA POULOU-PAPADIMΙTRIOU, STAVROS ZAXARIADIS 273 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Θ. ΡΑΠΤΗΣ Hamza Bey Τζαμί (Αλκαζάρ) Θεσσαλονίκης: νέα στοιχεία για τη θεμελίωση του οθωμανικού μνημείου βάσει πρόσφατων ανασκαφικών ερευνών (2009) Hamza Bey Camiι (Alkazar), Thessaloniki: New evidence about the foundations of the Οttoman monument based on recent excavations KONSTANTINOS T. RAPTIS 285 ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ, ΜΑΡΙΑ ΛΟΥΚΜΑ, ΕΣΤΕΡ ΣΟΛΟΜΩΝ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΕΚΜΕΣ, ΔΟΜΝΑ ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ «Αγρός, οικία, κήπος, τόπος», η νέα μόνιμη Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Field, house, garden, grave : The new permanent exhibition of the Archaeological Museum of Thessaloniki P OLYXENI ADAM-VELENI, MARIA LOUKMA, ESTHER SOLOMON, DOMNA TERZOPOULOU, GIORGOS TSEKMES, KALLIOPI CHATZINIKOLAOU 293 ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ «Εκπαιδεύοντας τη Ρίτα»: η επικοινωνιακή και εκθεσιακή πολιτική του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (2007-2009) Educating Rita : Communication and exhibition policy of the Archaeological Museum of Thessaloniki (2007-2009) POLYXENI ADAM-VELENI 303 ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΙΒΕΡΙΟΣ, ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΑΚΙΔΟΥ, ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΣΙΑΦΑΚΗ Ανασκαφικές έρευνες στο Καραμπουρνάκι κατά το 2009: ο αρχαίος οικισμός Excavation research in Karaburnaki during 2009: the ancient settlement MICHALIS TIVERIOS, ELENI MANAKIDOU, DESPOINA TSIAFAKI 319 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ xi

ΕΥΔΟΚΙΑ ΣΚΑΡΛΑΤΙΔΟΥ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΑΝΑΚΟΥΛΗ Νέα οικιστικά στοιχεία από το αρχαίο πόλισμα στη Θέρμη Θεσσαλονίκης New habitation evidence from the ancient settlement of Therme, Thessaloniki EUDOKIA SKARLATIDOU, VASILIKI TZANAKOULI 327 ΚΩΣΤΑΣ ΣΙΣΜΑΝΙΔΗΣ Συγκρότημα Σεβαστείου Καλινδοίων: Οι χώροι Η και Θ The Sevasteion complex at Kalindoia: Hall H and Θ KONSTANTINOS SISMANΙDIS 337 ΛΗΔΑ ΤΟΣΚΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΙΤΖΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Σωστικές ανασκαφικές έρευνες στη Νέα Καλλικράτεια Χαλκιδικής. Νέα στοιχεία Rescue excavations at Nea Kallikrateia, Chalkidiki. New evidence LIDA TOSKA, DIMITRIS BITZIKOPOULOS 343 ΝΙΚΟΣ Α. ΠΟΥΛΙΑΝΟΣ Υπερπέλεκυς: ο νέος εργαλειότυπος από το σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής A Hyper-axe : a new tool type from Petralona cave in Chalkidiki NIKOS POULIANOS 351 ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΑΒΛΑΚΗΣ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΠΑΝΔΡΙΤΗ Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής «Ιουστινιανός»: το έργο αποκατάστασης του κεντρικού κτηρίου (2006-2008) Centre of Byzantine culture of Chalkidiki Ιoustinianos : restoration works in the central building (2006-2008) IOANNIS TAVLAKIS, ANASTASIA KAPANDRITI 357 ΗΛΕΚΤΡΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΧΑΤΖΗΠΟΛΥΧΡΟΝΗ, ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΙΜΑΤΖΙΔΗΣ Αρχαία Μένδη: κεραμική από τις πρώιμες φάσεις της πόλης Ancient Mende: pottery from the early phases of the city ELEKTRA ANAGNOSTOPOULOU-CHATZIPOLYCHRONI, STEFANOS GIMATZIDIS 369 ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΜΠΕΤΤΙΝΑ ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ, ΣΠΥΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΕΛΠΗ ΝΑΟΥΜ Νέα στοιχεία για την οργάνωση και την οικονομία της Κασσάνδρας κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο New evidence for the organization and the economy of the Cassandra promontory in the Hellenistic and the Roman periods ELISABETH-BETTINA TSIGARIDA, SPYROS VASILEIOU, ELPI NAOUM 377 ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΒΕΛΙΔΗΣ Βορειοανατολική Χαλκιδική: ένα σημαντικό μεταλλευτικό και μεταλλουργικό κέντρο κατά την αρχαιότητα Northeastern Chalkidiki: an important mining and metallurgical district in the antiquity MICHAEL VAVELIDIS 399 xii ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009

ΟΥΡΑΝΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΓΙΑΝΝΗ, ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΡΑΝΤΑΛΙΔΟΥ Η διαχείριση του ζωϊκού κεφαλαίου στην κοιλάδα του Στρυμόνα: Δειγματοληπτική έρευνα στο αρχαιοζωολογικό υλικό του Προμαχώνα L exploitation du capital animal dans la vallée de Strymon. Recherches sur des échantillons archéozoologiques du Promachon OURANIA THEODOROYIANNI, KATERINA TRANTALIDOU 407 ΘΩΜΑΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ, ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΗ, MΑΡΙΑ ΚΥΡΑΝΟΥΔΗ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ, ROMAN TÜRK Λέοντας Αμφίπολης: μια μελέτη «εποικισμού» από λειχήνες The Lion of Amphipolis: Α study on lichen colonization THOMAS SAWIDIS, KATERINA PERISTERI, MARIA KYRANOUDI, VASILIKI PAPAKOSTA AND ROMAN TÜRK 427 ΜΑΡΙΑ ΤΟΛΙΑ-ΧΡΙΣΤΑΚΟΥ Τούμπες εποχής χαλκού στην κάτω κοιλάδα του Στρυμόνα και πρώτες ειδήσεις από την ανασκαφή της τούμπας Σφελινού Νομού Σερρών Bronze Age tell sites in the Lower Struma Valley and preliminary report on the excavation at Toumba Sfelinou, district of Serres MARIA TOLIA-CHRISTAKOU 435 ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΟΥΛΙΟΥΔΗ Η ανασκαφή της Πλατανιάς 2009 Excavation - Acropolis - Platania 2009 VASILIKI POULIOUDI 445 ΣΟΦΙΑ ΒΑΚΙΡΤΖΗ Νηματουργικές δραστηριότητες στη Σκάλα Σωτήρος Θάσου. Προκαταρκτικές παρατηρήσεις Spinning activities in Skala Soteros, Thassos. Preliminary observations SOFIA VAKIRTZI 451 ΣΩΤΗΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ Προβλήματα συντήρησης, αρχιτεκτονικής και μορφολογικής αποκατάστασης των μνημείων στον αρχαιολογικό χώρο Αβδήρων. Προλεγόμενα Problems of conservation, architecture and morphological restoration of monuments in the archaeological site of Abdera. Prolegomena SOTIRIS ATHANASIOU, KONSTANTINA KALLINTZI 455 ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΜΑΝΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΣΟΚΑ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΚΕΣ Η συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας στη Θυρέα και στην Πλωτινόπολη Διδυμοτείχου Excavations at Thyrea and Plotinoupolis, Didymoteicho MATTHAIOS KOUTSOUMANIS, ATHANASIA TSOKA, CHRISTOS KEKES 465 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ xiii

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Θυρέα F.Y.R.O.M. Προμαχώνας Πλατανιά Πλωτινόπολη Αυγή Καστοριάς Άγ. Γερμανός Καστοριά Άργος Ορεστικό Πολυνέρι Σωσάνδρα Λυκόστομο Φράγμα Ιλαρίωνα Αλμωπία Γοργόπη Πολύπετρο Πολύχρονο Μένδη Πευκοχώρι Σκιώνη Παλιούρι Σφελινός Βεγορίτιδα Έδεσσα Αρχοντικό Αμφίπολη Μίεζα Γιαννιτσά Πέλλα Δρυμός Θεσσαλονίκη Καραμπουρνάκι Καλίνδοια Στάγειρα Θέρμη Κλείτος Αιγαί Πετράλωνα Ιερισσός Νέα Έφεσος Νέα Καλλικράτεια Αιανή Βελβεντό Δίον Φλογητά Λιβάδι Ολύμπου Σκάλα Άβδηρα ΤΟΥΡΚΙΑ Χάρτης των περιοχών της Μακεδονίας και της Θράκης που αναφέρονται στο ΑΕΜΘ 23, 2009.

Η πανεπιστημιακή ανασκαφή στο Άργος Ορεστικό Δημήτρης Δαμάσκος, Δημήτρης Πλάντζος Από τo 2009 το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων διενεργεί ανασκαφή στο Άργος Ορεστικό υπό τη διεύθυνση των γραφόντων. Η ανασκαφή τελεί υπό την εποπτεία της ΚΘʹ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και της 16 ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Στην ανασκαφή συμμετέχουν, ως εκπαιδευόμενοι, φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων από τα Τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών 1. Η περιοχή του Άργους Ορεστικού κατά την αρχαιότητα ανήκε στην περιοχή της Ορεστίδος, τμήματος της Άνω Μακεδονίας, το οποίο μόνο από την εποχή του Φιλίππου Βʹ έως τη ρωμαϊκή κατάκτηση υπαγόταν στο βασίλειο της Μακεδονίας, κι ως το τέλος της αρχαιότητας είχε αυτόνομο καθεστώς 2. Η ανασκαφή συνεχίζει τις έρευνες του Θ. Παπαζώτου της δεκαετίας του 80 στη θέση Παραβέλα, περίπου 1,50 χλμ. βορειοδυτικά του Άργους Ορεστικού (Σχ. 1) 3. Γύρω στο μισό χιλιόμετρο νότια της τοποθεσίας διέρχεται ο ποταμός Αλιάκμονας. Πρόκειται για έναν χαμηλό λόφο που προ- 1. Οι θερμότατες ευχαριστίες είναι το λιγότερο που μπορούμε να εκφράσουμε στους διευθυντές των δύο Εφορειών, τους Κ. Σουέρεφ και Α. Στρατή, για την αμέριστη υποστήριξή τους σε όλα τα στάδια της έρευνάς μας. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται, επίσης, στον δήμαρχο Ορεστών κ. Ν. Τοτονίδη για την πολύτιμη βοήθειά του σε πρακτικά ζητήματα και στον πρώην δήμαρχο κ. Χρ. Ανανιάδη για τις πληροφορίες που μας παρείχε. Την αρχιτεκτονική αποτύπωση και τις αναστηλωτικές εργασίες ανέλαβε η Χ. Κωτσίδου. Στην ανασκαφή συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι Γ. Κίτσου και Γ. Πορφυρόπουλος και οι φοιτητές Φ. Αθανασιάδου, Χρ. Αθανασίου, Ε. Γερογιώργη, Γ. Δεσίκου, Θ. Κόντος, Ε. Λιάπατα, Ο. Μπλέτσου, Μ. Νικολάου, Φ. Μπίτσικας, Π. Παπαγεωργίου, Α. Πουρπουλάκη, Ε. Τζουνοπούλου και Σ. Τριάντος. Το κόστος της ανασκαφής καλύφθηκε από τον τακτικό προϋπολογισμό του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στις κυρίες Χ. Νάκα και Σ. Μάκη για τη βοήθειά τους σε διοικητικά ζητήματα. 2. Γ. Μεντεσίδη-Καραμήτρου, Βόιον - Νότια Ορεστίς. Αρχαιολογική έρευνα και ιστορική τοπογραφία (1999) 80-101. Βλ. Η.Κ. Σβέρκος, Συμβολή στην ιστορία της Άνω Μακεδονίας των ρωμαϊκών χρόνων (Πολιτική οργάνωση - κοινωνία - ανθρωπωνύμια) (2000). 3. Α. Παπαζώτος, ΑΔ 43, 1988, Αʹ Μελ., 195-218. σφέρει ανεμπόδιστη θέα στον κάμπο και απέχει μόλις ένα χιλιόμετρο προς δυσμάς από την παλαιοχριστιανική Διοκλητιανούπολη. Η επιλογή του χώρου έγινε κατόπιν μελετών του Δ. Δαμάσκου στην περιοχή, τμήμα των οποίων ανακοινώθηκαν στο ΑΕΜΘ του 2006 4. Στην ανακοίνωση αυτή είχε προταθεί η ταύτιση ενός ρωμαϊκού κτίσματος που είχε εντοπίσει ο Παπαζώτος κατά τη διάρκεια σύντομης έρευνάς του στην Παραβέλα με την έδρα του Κοινού των Ορεστών (Σχ. 2). Tο κτίσμα δεν σώζεται σε καλή κατάσταση, δεδομένου ότι είχε κτιστεί από εύθριπτα υλικά και ακριβώς στην ίδια θέση είχε κτιστεί τα μεταγενέστερα χρόνια η λεγόμενη Bασιλική Γʹ και μεγάλο ταφικό μνημείο, κτίσματα της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Aποτελείται από δύο ορθογώνιους χώρους, ένα αίθριο (52,40 33,20 μ.) και έναν δεύτερο μικρότερο (17,60 12,00 μ.), ο οποίος εφάπτεται στη BΔ πλευρά του αιθρίου. Oι μακρές του πλευρές φέρουν κτιστά έδρανα, ενώ στο μέσον της BΔ πλευράς σχηματίζεται ημικυκλική κόγχη. Στο εσωτερικό της κόγχης σώζονται υπολείμματα κτιστού βάθρου, το οποίο έφερε μαρμάρινο άγαλμα φυσικού μεγέθους, όπως αποδεικνύεται από το τμήμα αριστερού χεριού με κλαδί δάφνης στο χέρι, προφανώς Απόλλωνα, που βρέθηκε μπροστά στο βάθρο. O Παπαζώτος ερμήνευσε το κτίσμα ως αγροτικό ιερό ή ηρώο και το χρονολόγησε με βάση ένα νόμισμα του Αδριανού και ένα του Κοινού των Μακεδόνων στα χρόνια γύρω στο 260 μ.χ. Η μεταφορά των κατοίκων από τον Διοκλητιανό στην περιοχή εγγύτερα της σημερινής πόλης του Άργους Ορεστικού και η ίδρυση της Διοκλητιανουπόλεως ήταν κατά τον Παπαζώτο σημαντικό terminus ante quem για τη χρονολόγηση του κτίσματος πριν από τα τέλη του 3 ου αι. μ.χ. 4. Δ. Δαμάσκος, ΑΕΜΘ 20, 2006, 911-921. Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΟ ΑΡΓΟΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟ 27

Σχ. 1. Άργος Ορεστικό, Παραβέλα. Σχεδιαστική αποτύπωση του αρχαιολογικού χώρου, 2009. (Σχ. Χ. Ι. Κωτσίδου). 28 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009

Σχ. 2. Άργος Ορεστικό, Παραβέλα. Σχεδιαστική αποτύπωση του αρχαιολογικού χώρου από τον Θ. Παπαζώτο (ΑΔ 43, 1988, 202 σχ. 2). Το 2006, υποστηρίζοντας διαφορετική άποψη για το ρωμαϊκό κτήριο, ο Δαμάσκος ερμήνευσε τον μικρότερο χώρο ως την έδρα του Κοινού των Ορεστών, βασιζόμενος στον τύπο του κτηρίου, ο οποίος ήταν προορισμένος για συνελεύσεις. Τα μέλη του Κοινού θα συνεδρίαζαν μπροστά στο άγαλμα του Απόλλωνα, του μυθικού γενάρχη των Ορεστών, σύμφωνα με τον Στράβωνα. Αντιστοίχως, η μεγάλη ορθογώνια αίθουσα παραπέμπει σε χώρο συνάθροισης, δηλαδή ένα είδος αγοράς 5. Ανασκαφική περίοδος 2009 Στόχοι Κατά τον σχεδιασμό της πρώτης ανασκαφικής περιόδου στη θέση Παραβέλα είχαν τεθεί οι εξής στόχοι: 1. Η διακρίβωση ορισμένων στοιχείων της κάτοψης του ρωμαϊκού κτηρίου, τα οποία δεν είχαν διερευνηθεί πλήρως από τον Θ. Παπαζώτο. Συγκεκριμένα, κατά τις αυτοψίες μας στον χώρο αλλά και κατά 5. Βλ. και P. Christodoulou, ΑΜ 123, 2008, 408, σημ. 41. τους καθαρισμούς που διενήργησε η 16 η ΕΒΑ το έτος 2008 με σκοπό να αποτυπωθεί αρχιτεκτονικά ο χώρος και να γίνει η προμελέτη για μια πιθανή ένταξη του αρχαιολογικού χώρου στα αναπτυξιακά προγράμματα ΕΣΠΑ, έγινε σαφές ότι το ρωμαϊκό κτήριο δεν έχει ανασκαφεί πλήρως, με αποτέλεσμα να μην θεωρείται δεδομένη η κάτοψη του μεγάλου αιθρίου που υποθέτει ο Παπαζώτος στη μελέτη του, ούτε καν να επιβεβαιώνεται και αυτή η ύπαρξη του περιστυλίου κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του αιθρίου. 2. Η ολοκλήρωση της ανασκαφής της αίθουσας του ρωμαϊκού κτηρίου, με σκοπό να αποκαλυφθούν οι τοίχοι και η θεμελίωσή τους σε όλο το σωζόμενο ύψος, καθώς και να αποκαλυφθούν οι στάθμες των εξωτερικών και εσωτερικών δαπέδων, πληροφορίες που έως τότε δεν είχαν αποκτηθεί. 3. Ο συσχετισμός της στάθμης του δαπέδου στην αίθουσα και το αίθριο του ρωμαϊκού κτηρίου, ώστε να ερευνηθεί η συνάφεια των δύο χώρων και να εξακριβωθεί ο ορίζοντας χρήσης του συγκροτήματος καθώς και η χρονολόγησή του. Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΟ ΑΡΓΟΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟ 29

Εικ. 1. Άργος Ορεστικό, Παραβέλα (Τ/Ρ17). Ο Δ τοίχος της αίθουσας του ρωμαϊκού κτηρίου, 2009. Αποτελέσματα Ευρήματα Σε ό,τι αφορά στην αίθουσα του συγκροτήματος Διαπιστώθηκε η στάθμη του δαπέδου μετά τον καθαρισμό της βάσης δίπλα στην κόγχη, η οποία εδράζεται πάνω σε μικρούς αργούς λίθους στο ίδιο ύψος με τη στρώση από πλίνθους στην εξωτερική πλευρά των τοίχων (Εικ. 1). Οι πλίνθοι, οι οποίοι παρατηρούνται καθ όλο το μήκος των μακρών πλευρών, πατούσαν στο επίπεδο του εδάφους. Στο εσωτερικό της αίθουσας έγιναν δύο τομές, η ανασκαφή των οποίων ξεκίνησε περίπου από το ύψος της στάθμης του δαπέδου. Σε επιφανειακά στρώματα της τομής μπροστά από την κόγχη ήρθαν στο φως πλάκες λευκού θασίτικου μαρμάρου πολύ καλής ποιότητας, καθώς και άλλες, ερυθρωπού και πρασινωπού χρώματος (θεσσαλικού verde antico) 6. Το πάχος τους κυμαίνεται από 3 εκ. έως 3,30 εκ., και είναι παρόμοιες με αυτές που είχαν βρεθεί από τον Θ. Παπαζώτο το 1989. Προφανώς αποτελούσαν τμήμα του διακόσμου της αίθουσας, του δαπέδου, των κτιστών εδράνων και των τοίχων. Οι πλάκες του λευκού μαρμάρου είναι οι 6. Η ταύτιση των μαρμάρων έγινε από τον Δρα Γ. Μανιάτη του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος. Εικ. 2. Άργος Ορεστικό, Παραβέλα (Τ/Ω9). Διαμόρφωση λίθων κατά μήκος του ΒΑ τοίχου του αιθρίου, 2009. 30 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009

Εικ. 3. Άργος Ορεστικό, Παραβέλα (Τ/Ω10). Το κτίσμα ΤΠΑ1, 2009. λεπτότερες, αρκετές από αυτές είναι ελαφρά καμπυλόγραμμες, ορισμένες, επίσης, παρουσιάζουν αναθύρωση και μικρές στρογγυλές οπές στις λεπτές τους πλευρές. Αντίστοιχες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν για τις χρωματιστές πλάκες, με το επιπλέον στοιχείο ότι οι περισσότερες είναι τριγωνικού σχήματος. Πιθανότατα, οι λευκές πλάκες προορίζονταν για την επένδυση της κόγχης και της κατασκευής μπροστά από αυτήν, ενώ οι χρωματιστές για την επένδυση του δαπέδου. Σχετικά κοντά στην επιφάνεια των τομών αρχίζει στρώμα από καθαρό κοκκινόχωμα, το οποίο δεν περιέχει άλλα ευρήματα. Σε δοκιμαστική τομή που έγινε κατά μήκος του βόρειου μάρτυρα του σκάμματος, στο κέντρο της αίθουσας, διαπιστώθηκε πως κάτω από το στρώμα καθαρού κοκκινοχώματος αρχίζει στρώμα με κροκάλες, πιθανώς φυσικό. Αίθριο Στο αίθριο ανοίχτηκαν τομές στο τμήμα εκείνο που δεν ανασκάφηκε από τον Παπαζώτο, ανάμεσα στον ΒΑ τοίχο του αιθρίου και τον ΒΑ τοίχο της βασιλικής, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον είναι δυνατή η εξακρίβωση του περιστυλίου, όπως αποτυπώθηκε στη σχεδιαστική αποκατάσταση. Η πρώτη ανασκαφική περίοδος έφερε στο φως διαμορφώσεις λίθων σε δύο σημεία των ανεσκαμμένων τομών, οι οποίες ενδεχομένως να ανήκουν στο υπόστρωμα της προτεινόμενης κιονοστοιχίας (Εικ. 2, 4). Ταυτόχρονα, η ανασκαφή στο σημείο αυτό έφερε στο φως ένα νέο ορθογώνιο κτίσμα (ΤΠΑ1) με προσανατολισμό ΒΔ/ΝΑ, διαστάσεων 2,10 μ. οι στενές πλευρές (ΒΔ & ΝΔ), 3,00 μ. η Α μακρά πλευρά και 3,30 μ. η Δ μακρά πλευρά (Εικ. 3, 4). Το πάχος των τοιχωμάτων κυμαίνεται μεταξύ 0,53 και 0,70 μ. Οι τοίχοι του κτίσματος είναι δομημένοι με αργούς λίθους από τοπικό πράσινο οφιόλιθο με κονίαμα ως συνδετικό υλικό. Η εξωτερική του επιφάνεια φέρει σε πολλά σημεία ερυθρωπό επίχρισμα με ίχνη λείανσης. Το εσωτερικό του κτίσματος βρέθηκε γεμισμένο με αργούς λίθους και ίχνη παραβίασης από τη ΝΑ στενή πλευρά του τα πρόσφατα χρόνια, ενώ δεν υπήρξαν άλλα ευρήματα. Το κτίσμα ενδεχομένως να αποτελεί ταφικό μνημείο, ενώ θα πρέπει να εξεταστεί και το ενδεχόμενο να πρόκειται περί κενοταφίου (ηρώου). Στην αρχιτεκτονική διακόσμηση του μνημείου ενδεχομένως ανήκαν θραύσματα πωρόλιθου με απλές γλυφές, τα οποία βρέθηκαν εξωτερικά και περιμετρικά του κτίσματος. Τέλος, κάτω από το κτίσμα και στη ΒΑ εσωτερική του γωνία, εντοπίστηκαν μακρόστενες πήλινες πλάκες σε διάταξη ορθής γωνίας. Η κατασκευή, η οποία φέρει κονίαμα ως συνδετικό υλικό και δεν έγινε δυνατόν να ερευνηθεί περαιτέρω, ενδεχομένως να ανήκει σε άλλο, προγενέστερο, ταφικό μνημείο. Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΟ ΑΡΓΟΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟ 31

Εικ. 4. Άργος Ορεστικό, Παραβέλα (Τ/Ω10). Το κτίσμα ΤΠΑ1, 2009. Συμπεράσματα Κατά την πρώτη διερευνητική ανασκαφική περίοδο έγινε προσπάθεια να διερευνηθούν τα ερωτήματα που είχαν δημιουργηθεί από τα πορίσματα της ανασκαφής Παπαζώτου. Το πρώτο στοιχείο που προκύπτει είναι η έλλειψη κεραμικής, βοηθητικής για τη χρονολόγηση του κτηρίου, ή και οποιασδήποτε άλλης ένδειξης που θα μας οδηγούσε στη συναγωγή σχετικών συμπερασμάτων. Παραμένει μεγάλο κενό η προσωρινή αδυναμία να χρονολογηθούν τα κτίσματα, πέρα από τη γενική χρονολόγησή τους στα ρωμαϊκά χρόνια. Ένας λόγος της έλλειψης κινητών ευρημάτων είναι οι λαθρανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν, όπως διαπιστώθηκε από την αναμόχλευση στο εσωτερικό του ταφικού κτίσματος, αλλά και από προφορικές μαρτυρίες από κατοίκους της περιοχής. Άλλη μια αιτία είναι και το λιθολόγημα του οικοδομικού υλικού από το κτήριο για την ανοικοδόμηση των μεταγενέστερων κτισμάτων. Προφανώς αυτή είναι και μια σημαντική αιτία για την προσωρινή αδυναμία αποκατάστασης του περιστυλίου. Ο Παπαζώτος θεώρησε πως δύο λίθοι στο βόρειο τμήμα του αιθρίου βρέθηκαν in situ. Με βάση αυτούς και δύο άλλους που σχηματίζουν γωνία στη νότια πλευρά αποκατέστησε το περιστύλιο. Σύμφωνα, όμως, με προφορική μαρτυρία του άλλοτε δημάρχου του Άργους Ορεστικού Χρυσόστομου Ανανιάδη, ο οποίος παρευρισκόταν τότε στην ανασκαφή, οι δύο λίθοι αυτοί βρέθηκαν να φράζουν την είσοδο του παλαιοχριστιανικού μαρτυρίου και τοποθετήθηκαν εκεί αργότερα. Αν και είναι σαφές ότι οι λίθοι προέρχονται από το αίθριο, η μαρτυρία αυτή αποδυναμώνει περισσότερο το επιχείρημα για την αποκατάσταση της στοάς, η μορφή της οποίας δεν μπορεί να προσδιοριστεί επαρκώς προς το παρόν. Τέλος, η προσπάθεια ένταξης του οικοδομήματος σε πολεοδομικό ιστό, ζητούμενο που ξεπερνά τα στενά όρια της ανασκαφής ενός κτηρίου, διευκολύνεται και χάρη στα τυχαία ευρήματα στον χώρο της ανασκαφής, αλλά και άλλα από τα αναμοχλευμένα επιφανειακά στρώματα. Έτσι, η ανεύρεση πήλινων υπόκαυστων και πλίνθων, που χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό για τα παλαιοχριστιανικά κτίσματα, πιστοποιούν την ύπαρξη λουτρού στην εγγύτερη περιοχή, ίσως λίγα μέτρα νοτιότερα, εκεί όπου προφορικές μαρτυρίες μιλούν για μεγάλη πηγή απ όπου ανέβλυζε ως και τις τελευταίες δεκαετίες άφθονο νερό. Οι εργασίες θα συνεχιστούν και το 2010 με στόχο την ολοκλήρωση της ανασκαφής της αίθουσας, όπως και την περαιτέρω ανασκαφή του τμήματος ανάμεσα στον ΒΑ τοίχο του αιθρίου και της βασιλικής, προκειμένου να διαπιστωθεί η ύπαρξη και η μορφή του περιστυλίου, όπως και να διερευνηθεί ο περιβάλλων χώρος του κτίσματος ΤΠΑ1, που ήρθε στο φως το 2009. Τμήμα Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος & Νέων Τεχνολογιών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 32 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 23, 2009