Περιεχόμενα Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού... 7 Επιδόσεις των ξενοδοχείου του Νοτίου Αιγαίου... 27

Περιεχόμενα 1. Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού... 7 1.1. Γενική εικόνα... 7 1.2. Διαχρονική εξέλιξη ξενοδοχειακού δυναμικού... 8 1.3. Σύνθεση του ξενοδοχειακού δυναμικού 2000 2015...13 1.4. Μερίδια του ξενοδοχειακού δυναμικού 2000 2015...17 1.5. Λοιπά χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού στο Νότιο Αιγαίο 2000 2015...21 1.6. Αφίξεις Διανυκτερεύσεις στο Νότιο Αιγαίο 2000 2015...25 2. Επιδόσεις των ξενοδοχείου του Νοτίου Αιγαίου... 27 2.1. Μέσο έσοδο...27 2.2. Μέση πληρότητα...29 2.3. Μέση τιμή δωματίου...29 3. Στατιστικά εισερχόμενου τουρισμού για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου το 2014... 30 4. Το φαινόμενο της εποχικότητας της τουριστικής κίνησης στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου... 34 4.1. Γενικά...34 4.2. Εποχικότητα αφίξεων...35 4.3. Εποχικότητα διανυκτερεύσεων...39 4.4. Εποχικότητα δαπανών...42 5. Η φέρουσα ικανότητα τουριστικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου... 44 5.1. Εισαγωγή...44 5.2. Μέτρηση...45

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΙΤΕΠ 1. Σοφία Γ. Πανούση, Οικονομολόγος, 2. Γιώργος Σώκλης, Οικονομολόγος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ Απόστολος Δοξιάδης Γεν. Διευθυντής ΙΤΕΠ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24 105 64 Αθήνα Τηλ. 213 2169967, 213 2169968 Φαξ. 210 3312033 Email: itep@grhotels.gr http://www.itep.gr RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISM 24 Stadiou Street 105 64 Athens Tel. 213 2169967, 213 2169968 Fax. 210 3312033 Email: itep@grhotels.gr http://www.itep.gr

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 6

1. Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού 1.1. Γενική εικόνα Σύμφωνα με τα στοιχεία από το Μητρώο του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, το 2015 λειτουργούσαν στη χώρα 9.706 ξενοδοχεία συνολικής δυναμικότητας 403.792 δωματίων και 779.118 κλινών και με μέσο μέγεθος 42 δωμάτια. Την ίδια περίοδο στο Νότιο Αιγαίο λειτουργούσαν 2.087 ξενοδοχεία, συνολικής δυναμικότητας 100.220 δωματίων και 195.563 κλινών και με μέσο μέγεθος 48 δωμάτια, από 41 που ήταν το 2000. Τα ξενοδοχεία στο Νότιο Αιγαίο αντιστοιχούν στο 21,5% των ξενοδοχειακών μονάδων της χώρας, ή στο 24,8% των συνολικών δωματίων και το 25,1% των συνολικών κλινών. Το ξενοδοχειακό δυναμικό του Νοτίου Αιγαίου αυξήθηκε σημαντικά από το 2000 ως το 2015, αλλά κυρίως παρουσίασε αλματώδη ποιοτική αναβάθμιση, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 1.1 % Μεταβολή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία 2000-2015 Κυκλάδες 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Μονάδες 1.020,0% 74,5% 49,3% 9,9% -22,4% 23,1% Δωμάτια 933,2% 84,4% 45,0% 5,3% -21,6% 35,3% Κλίνες 990,1% 86,9% 47,9% 6,0% -21,2% 37,2% Δωδεκάνησα Μονάδες 622,2% 25,4% 22,9% -3,2% -38,8% 7,9% Δωμάτια 283,9% 24,7% 29,7% -0,6% -26,4% 34,6% Κλίνες 313,1% 27,6% 31,8% -0,3% -26,1% 38,6% Ρόδος Μονάδες 362,5% 15,2% 14,9% -8,2% -38,0% 3,1% Δωμάτια 172,6% 25,5% 30,5% 2,3% -21,0% 34,3% Κλίνες 191,0% 27,1% 31,8% 3,2% -20,8% 37,5% Νότιο Αιγαίο Μονάδες 764,3% 47,1% 33,6% 2,5% -28,4% 14,9% Δωμάτια 323,4% 32,3% 33,8% 1,4% -23,4% 34,8% Κλίνες 353,9% 35,2% 36,1% 1,9% -23,1% 38,3% Συνολικά στο Νότιο Αιγαίο τα 5άστερα ξενοδοχεία αυξήθηκαν κατά 764% την τελευταία δεκαπενταετία (2000-2015). Σε όρους, όμως, δωματίων η αύξηση ήταν γύρω στο 323%, γεγονός που δείχνει ότι τα νεότερα ξενοδοχεία δεν είναι πλέον τόσο μεγάλα όσο παλαιότερα, αλλά εστιάζουν περισσότερο σε μικρότερες μονάδες με υψηλότερες προδιαγραφές και ανώτερη ποιότητα προσφερόμενων υπηρεσιών. Η τάση αυτή απεικονίζεται και στο μέσο μέγεθος των ξενοδοχειακών μονάδων. Το 2000 το μέσο μέγεθος ήταν 293 δωμάτια, ενώ το 2015 περιορίστηκε στα 144 δωμάτια. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 7

Στις Κυκλάδες η αύξηση των ξενοδοχείων 5 αστέρων είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη στα Δωδεκάνησα. Παρόλα αυτά, το μέγεθος των ξενοδοχείων αυτής της κατηγορίας παραμένει μικρό (46 δωμάτια έναντι 228 στα Δωδεκάνησα), γεγονός που οφείλεται εκ των άλλων και σε χωροταξικούς/γεωγραφικούς λόγους (νησιά με μικρότερη έκταση). Πίνακας 1.2 Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχειακών Μονάδων (σε δωμάτια) 2000-2015 2000 2005 2010 2015 Κυκλάδες 23 23 24 25 Δωδεκάνησα 57 61 69 71 Ρόδος 69 76 88 90 Νότιο Αιγαίο 41 43 47 48 Στον παραπάνω πίνακα απεικονίζεται η διαχρονική εξέλιξη του μέσου μεγέθους των ξενοδοχειακών μονάδων στις επιμέρους περιοχές του Νοτίου Αιγαίου. Έτσι, παρατηρούμε ότι ενώ στις Κυκλάδες το μέσο μέγεθος των μονάδων παραμένει σχεδόν σταθερό διαχρονικά, στα Δωδεκάνησα, και κυρίως στη Ρόδο, σημειώνεται σημαντική αύξηση του μεγέθους των ξενοδοχειακών μονάδων. Χαρακτηριστικό της ποιοτικής αναβάθμισης του ξενοδοχειακού δυναμικού της περιοχής είναι ότι τη 15ετία 2000-2015 αύξηση παρουσίασαν τα ξενοδοχεία των 3 ανώτερων κατηγοριών, ενώ τα ξενοδοχεία ενός αστεριού κατέγραψαν σημαντική υποχώρηση και τα ξενοδοχεία 2 αστέρων είτε παρουσίασαν μικρές αυξήσεις, είτε και μικρές μειώσεις, ανάλογα με την περιοχή. 1.2. Διαχρονική εξέλιξη ξενοδοχειακού δυναμικού Η ανάδειξη της Ελλάδας ως δημοφιλούς τουριστικού προορισμού διεθνώς, είχε θετικές επιδράσεις στην τουριστική ανάπτυξη των νησιών του Νοτίου Αιγαίου. Το 2014, το Νότιο Αιγαίο κατείχε τη μερίδα του λέοντος στις συνολικές διανυκτερεύσεις τουριστών από το εξωτερικό (23%), καθώς επίσης και το μεγαλύτερο ποσοστό της τουριστικής δαπάνης που πραγματοποιούν οι ξένοι τουρίστες στη χώρα μας (περίπου 29%). Τα αυξημένα τουριστικά ρεύματα προς την περιοχή επέφεραν και αύξηση στις τουριστικές υποδομές. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 8

1.816 1.897 2.029 2.087 Διάγραμμα 1.1 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000-2015 Μ ο ν ά δ ε ς 2.200 2.100 2.000 1.900 1.800 1.700 1.600 100,2 94,8 81,9 74,4 2000 2005 2010 2015 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Δ ω μ ά τ ι α Μονάδες Δωμάτια (σε χιλ.) Έτσι, τη 15ετία 2000-2015 οι ξενοδοχειακές μονάδες στο Νότιο Αιγαίο αυξήθηκαν κατά 15% περίπου, ενώ τα ξενοδοχεία των τριών ανώτερων κατηγοριών αυξήθηκαν κατά 56%, γεγονός που φανερώνει την τάση που επικρατεί για ποιοτική αναβάθμιση των προσφερόμενων υπηρεσιών. Πίνακας 1.3 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Διαχρονική Εξέλιξη Μονάδων 2000, 2015 Κατηγορία Μονάδες Δ% μονάδων Μέσο Μέγεθος μονάδων 2000 2015 2015/00 2000 2015 5* 14 121 764,3% 293 144 4* 240 353 47,1% 108 97 3* 354 473 33,6% 41 42 2* 891 913 2,5% 28 28 1* 317 227-28,4% 15 16 Σύνολο 1.816 2.087 14,9% 41 48 Ένα ακόμα χαρακτηριστικό που σηματοδοτεί τη στροφή προς ποιοτικότερες υπηρεσίες είναι και το γεγονός ότι τα ξενοδοχεία των δύο ανώτερων κατηγοριών περιορίζουν το μέγεθος του καταλύματος, επιλέγοντας τη δημιουργία μικρότερων μονάδων, στις οποίες καθίσταται ευκολότερη η παροχή προσωποποιημένων και πιο ανθρωποκεντρικών υπηρεσιών. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 9

+764,3% -28,4% +47,1% +33,6% +2,5% Διάγραμμα 1.2 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία 2000 & 2015 1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 5* 4* 3* 2* 1* 2000 2015 Στις Κυκλάδες παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη αύξηση στα ξενοδοχεία 5 αστέρων (1.020%) κατά την 15ετία 2000-2015, ενώ σημειώθηκε και οριακή μείωση του μέσου μεγέθους των ξενοδοχειακών μονάδων. Πίνακας 1.4 ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Διαχρονική Εξέλιξη Μονάδων 2000, 2015 Κατηγορία Μονάδες Δ% μονάδων Μέσο Μέγεθος μονάδων 2000 2015 2015/00 2000 2015 5* 5 56 1.020% 50 46 4* 106 185 74,5% 31 33 3* 144 215 49,3% 27 26 2* 385 423 9,9% 22 21 1* 201 156-22,4% 14 15 Σύνολο 841 1.035 23,1% 23 25 Το ίδιο διάστημα, τα ξενοδοχεία των 3 ανώτερων κατηγοριών αυξήθηκαν κατά 79% περίπου, ενώ τα ξενοδοχεία των 2 χαμηλότερων κατηγοριών μειώθηκαν κατά 1,2%. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 10

-1.020% +74,5% -22,4% +49,3% 9,9% Διάγραμμα 1.3 ΚΥΚΛΑΔΕΣ. Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία 2000 & 2015 450 400 350 300 250 200 150 2000 2015 100 50 0 5* 4* 3* 2* 1* Όπως και στις Κυκλάδες, έτσι και στα Δωδεκάνησα, αλλά και τη Ρόδο, επικρατεί η ίδια τάση στην εξέλιξη του ξενοδοχειακού δυναμικού, τόσο αριθμητικά, όσο και ποιοτικά. Πίνακας 1.5 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: Διαχρονική Εξέλιξη Μονάδων 2000, 2015 Κατηγορία Μονάδες Δ% μονάδων Μέσο Μέγεθος μονάδων 2000 2015 2015/00 2000 2015 5* 9 65 622,0% 429 228 4* 134 168 25,4% 168 167 3* 210 258 22,9% 51 54 2* 506 490-3,2% 32 33 1* 116 71-38,8% 15 18 Σύνολο 975 1.052 7,9% 57 71 Η μεγαλύτερη αύξηση και πάλι παρατηρείται στα ξενοδοχεία 5 αστέρων (622% στα Δωδεκάνησα και 362,5% στη Ρόδο). Η αύξηση των ξενοδοχείων των 3 ανώτερων κατηγοριών στα Δωδεκάνησα την περίοδο 2000-2015 είναι περίπου 39%, ενώ στη Ρόδο 28%. Ταυτόχρονα καταγράφεται μείωση των ποσοστών των δύο χαμηλότερων κατηγοριών, κατά 9,8% στα Δωδεκάνησα και σχεδόν διπλάσια μείωση αυτών των κατηγοριών στη Ρόδο (-17,1%). ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 11

+622,2% -38,8% +25,4% +22,9% -3,2% Διάγραμμα 1.4 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ. Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία 2000 & 2015 600 500 400 300 200 2000 2015 100 0 5* 4* 3* 2* 1* Ενώ το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων των 5 και 4 αστέρων το 2000 ήταν στη Ρόδο μικρότερο από το αντίστοιχο μέγεθος των Δωδεκανήσων συνολικά, κατά το 2015 παρατηρείται αντιστροφή αυτής της σχέσης και τα ξενοδοχεία των δύο υψηλότερων κατηγοριών στη Ρόδο έχουν μεγαλύτερο μέγεθος από το αντίστοιχο των Δωδεκανήσων. Πίνακας 1.6 ΡΟΔΟΣ: Διαχρονική Εξέλιξη Μονάδων 2000, 2015 Κατηγορία Μονάδες Δ% μονάδων Μέσο Μέγεθος μονάδων 2000 2015 2015/00 2000 2015 5* 8 37 362,5% 405 239 4* 92 106 15,2% 165 180 3* 114 131 14,9% 57 64 2* 184 169-8,2% 38 42 1* 79 49-38% 16 20 Σύνολο 477 492 3,1% 69 90 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 12

+362,5% -38% +15,2% +14,9% -8,2% Διάγραμμα 1.5 ΡΟΔΟΣ. Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία 2000 & 2015 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 5* 4* 3* 2* 1* 2000 2015 1.3. Σύνθεση του ξενοδοχειακού δυναμικού 2000 2015 Η αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού του Νοτίου Αιγαίου, καθώς και των επιμέρους περιοχών του, Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, απεικονίζεται στους Πίνακες 1.7-1.10 και τα αντίστοιχα Διαγράμματα 1.6-1.9. Από τα στοιχεία των πινάκων αυτών προκύπτει ότι κατά την τελευταία 15ετία 2000-2015, τα ξενοδοχεία που ανήκουν στις 3 ανώτερες κατηγορίες έχουν αυξήσει το μερίδιό τους κατά 10-14 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ τα ξενοδοχεία των δύο χαμηλότερων κατηγοριών μείωσαν το μερίδιό τους κατά 10-14 ποσοστιαίες μονάδες. Πίνακας 1.7 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 0,8% 5,8% 4* 13,2% 16,9% 3* 19,5% 22,7% 2* 49,1% 43,7% 1* 17,5% 10,9% Σύνολο 100,0% 100,0% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 13

Διάγραμμα 1.6 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000 & 2015 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17,5% 49,1% 19,5% 16,9% 0,8% 13,2% 5,8% 10,9% 43,7% 22,7% 2000 2015 1* 2* 3* 4* 5* Πίνακας 1.8 ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 0,6% 5,4% 4* 12,6% 17,9% 3* 17,1% 20,8% 2* 45,8% 40,9% 1* 23,9% 15,1% Σύνολο 100,0% 100,0% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 14

Διάγραμμα 1.7 ΚΥΚΛΑΔΕΣ. Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000 & 2015 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 23,9% 45,8% 17,1% 17,9% 0,6% 12,6% 5,4% 15,1% 40,9% 20,8% 2000 2015 1* 2* 3* 4* 5* Πίνακας 1.9 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 0,9% 6,2% 4* 13,7% 16,0% 3* 21,5% 24,5% 2* 51,9% 46,6% 1* 11,9% 6,7% Σύνολο 100,0% 100,0% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 15

Διάγραμμα 1.8 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ. Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000 & 2015 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 11,9% 51,9% 21,5% 16,0% 0,9% 13,7% 6,2% 6,7% 46,6% 24,5% 2000 2015 1* 2* 3* 4* 5* Πίνακας 1.10 ΡΟΔΟΣ: Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 1,7% 7,5% 4* 19,3% 21,5% 3* 23,9% 26,6% 2* 38,6% 34,3% 1* 16,6% 10,0% Σύνολο 100,0% 100,0% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 16

Διάγραμμα 1.9 ΡΟΔΟΣ. Διαχρονική Εξέλιξη της Σύνθεσης του Ξενοδοχειακού Δυναμικού 2000 & 2015 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 16,6% 38,6% 23,9% 1,7% 7,5% 10,0% 34,3% 26,6% 2000 2015 1* 2* 3* 4* 5* 1.4. Μερίδια του ξενοδοχειακού δυναμικού 2000 2015 Στους Πίνακες 1.11-1.14 και τα αντίστοιχα Διαγράμματα 1.10-1.13 απεικονίζεται η διαχρονική εξέλιξη των μεριδίων των ξενοδοχειακών μονάδων ανά κατηγορία. Στον Πίνακα 1.11 (και Διαγρ. 1.10) απεικονίζεται το μερίδιο του ξενοδοχειακού δυναμικού του Νοτίου Αιγαίου στο σύνολο της χώρας. Το μερίδιο αυτό παρουσίασε μια οριακή μείωση μιάμιση ποσοστιαίας μονάδας από το 2000 έως το 2015. Θεαματική, όμως, είναι η αύξηση του μεριδίου των 5άστερων ξενοδοχείων του Νοτίου Αιγαίου στην αντίστοιχη κατηγορία της Επικράτειας από 17,7% το 2000 σε 30,6% το 2015. Πίνακας 1.10 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στο Σύνολο της Χώρας 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 17,7% 30,6% 4* 31,3% 26,9% 3* 24,0% 19,7% 2* 22,5% 22,0% 1* 19,2% 15,7% Σύνολο 22,9% 21,5% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 17

Το γεγονός αυτό, οφείλεται στην εκρηκτική αύξηση που κατέγραψαν τα ξενοδοχεία 5 αστέρων τόσο στα Δωδεκάνησα, όσο κυρίως στις Κυκλάδες κατά τη 15ετία 2000-2015. Στα Δωδεκάνησα από 11,4% το 2000 το ποσοστό των 5άστερων ξενοδοχείων ως προς το σύνολο της χώρας αυξήθηκε σε 16,5% το 2015, ενώ στις Κυκλάδες από 6,3% το 2000 υπερδιπλαστιάστηκε στο 14,2% το 2015. Διάγραμμα 1.10 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στο Σύνολο της Χώρας 2000 & 2015 Σύνολο 1* 2* 3* 21,5% 22,9% 15,7% 19,2% 22,0% 22,5% 19,7% 24,0% 2015 2000 4* 26,9% 31,3% 5* 17,7% 30,6% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% Από τους Πίνακες 1.12 και 1.13 προκύπτει ότι δεν έχουν σημειωθεί σημαντικές διαφορές ως προς τα μερίδια των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων στο σύνολο του ξενοδοχειακού δυναμικού του Νοτίου Αιγαίου. Πίνακας 1.12 ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στο Νότιο Αιγαίο 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 35,7% 46,3% 4* 44,2% 52,4% 3* 40,7% 45,5% 2* 43,2% 46,3% 1* 63,4% 68,7% Σύνολο 46,3% 49,6% Ενώ το 2000 το μερίδιο του ξενοδοχειακού δυναμικού των Δωδεκανήσων επί του Νοτίου Αιγαίου ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των Κυκλάδων (Δωδεκάνησα 2000: ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 18

53,7%, Κυκλάδες 2000: 46,3%), το 2015 οι Κυκλάδες βελτίωσαν το σχετικό τους μερίδιο, με αποτέλεσμα τα μερίδια των δύο αυτών περιοχών στο σύνολο του Νοτίου Αιγαίου να κυμαίνονται γύρω στο 50% (Δωδεκάνησα 2015: 50,4%, Κυκλάδες 2015: 49,6%). Διάγραμμα 1.11 ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στο Νότιο Αιγαίο 2000 & 2015 Σύνολο 49,6% 46,3% 1* 68,7% 63,4% 2* 3* 4* 46,3% 43,2% 45,5% 40,7% 52,4% 44,2% 2015 2000 5* 35,7% 46,3% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Πίνακας 1.13 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στο Νότιο Αιγαίο 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 64,3% 53,7% 4* 55,8% 47,6% 3* 59,3% 54,5% 2* 56,8% 53,7% 1* 36,6% 31,3% Σύνολο 53,7% 50,4% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 19

Διάγραμμα 1.12 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στο Νότιο Αιγαίο 2000 & 2015 Σύνολο 50,4% 53,7% 1* 31,3% 36,6% 2* 3* 53,7% 56,8% 54,5% 59,3% 2015 2000 4* 47,6% 55,8% 5* 53,7% 64,3% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Γενικότερα, στις Κυκλάδες τη 15ετία 2000-2015 παρατηρήθηκε αύξηση αλλά και ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η σχετική τους θέση τόσο συνολικά, όσο και στις επιμέρους κατηγορίες των ξενοδοχείων, επί του ξενοδοχειακού δυναμικού του Νοτίου Αιγαίου, έναντι των Δωδεκανήσων. Πίνακας 1.14 ΡΟΔΟΣ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στα Δωδεκάνησα 2000, 2015 Ποσοστιαία Κατανομή Ξενοδοχείων Κατηγορία 2000 2015 5* 88,9% 56,9% 4* 68,7% 63,1% 3* 54,3% 50,8% 2* 36,4% 34,5% 1* 68,1% 69,0% Σύνολο 48,9% 46,8% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 20

Διάγραμμα 1.13 ΡΟΔΟΣ: Μερίδιο του Ξενοδοχειακού Δυναμικού στα Δωδεκάνησα 2000 & 2015 Σύνολο 46,8% 48,9% 1* 69,0% 68,1% 2* 3* 34,5% 36,4% 50,8% 54,3% 2015 2000 4* 63,1% 68,7% 5* 56,9% 88,9% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% 1.5. Λοιπά χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού στο Νότιο Αιγαίο 2000 2015 Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή της ενότητας, τα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου αντιπροσωπεύουν το 21,5% του συνολικού ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας. Όμως ως προς το μέγεθος συγκεντρώνουν πάνω από το 29% των μεγάλων ξενοδοχείων της χώρας, τα οποία έχουν περισσότερα από 100 δωμάτια. Η κατανομή των ξενοδοχείων στο Νότιο Αιγαίο ως προς το μέγεθος και την κατηγορία του ξενοδοχείου παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 1.15 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία και Μέγεθος, 2015 Μέγεθος 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Οικογενειακό (1-20 δωμάτια) 30,6% 21,9% 16,9% 23,8% 18,1% 20,8% Μικρό (21-50 δωμάτια) 36,0% 31,2% 21,5% 21,2% 11,1% 21,0% Μεσαίο (51-100 δωμάτια) 26,3% 20,2% 19,7% 20,1% 0,0% 19,9% Μεγάλο (> 101 δωμάτια) 25,7% 34,2% 25,0% 25,0% 0,0% 29,2% Σύνολο Ν. Αιγαίου 27,8% 27,0% 19,7% 22,2% 15,5% 21,4% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 21

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι στο Νότιο Αιγαίο βρίσκεται το 30,6% των οικογενειακών ξενοδοχείων και το 36% των ξενοδοχείων 5 αστέρων όλης της χώρας. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι παρά το μικρό τους μέγεθος, τα ξενοδοχεία στην περιοχή προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Διάγραμμα 1.14 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά Κατηγορία και Μέγεθος, 2015 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 20,0% 49,2% 7,0% 53,6% 0,0% 36,8% 39,7% 24,1% 17,7% 17,1% 11,4% 12,9% 1,7% 2,4% 6,4% 0,0% 5,0% 18,6% 51,1% 25,3% 10,9% 44,7% 22,6% 16,8% 5,0% 1* 2* 3* 4*% 5*% Στα οικογενειακά και στα μικρά ξενοδοχεία κυριαρχούν τα ξενοδοχεία 2 αστέρων, στα μεσαίου μεγέθους ξενοδοχεία η κατανομή σε αστέρια είναι πιο ομαλή και ομοιόμορφη, ενώ στα μεγάλου μεγέθους ξενοδοχεία πάνω από το 75% του ξενοδοχειακού δυναμικού ανήκει στις δύο ανώτερες κατηγορίες. Επίσης στα μεσαίου και μεγάλου μεγέθους ξενοδοχεία δεν υπάρχουν μονάδες 1 αστεριού. Ενώ το ποσοστό των ξενοδοχείων στο σύνολο της χώρας που λειτουργούν εποχικά είναι 54,6%, στο Νότιο Αιγαίο το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 74,5%, γεγονός που δείχνει τη μεγάλη εποχικότητα του τουρισμού στην περιοχή, αλλά και τις δυνατότητες που ενδεχομένως υπάρχουν για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και την καλύτερη αξιοποίηση του ξενοδοχειακού δυναμικού της περιοχής. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 22

Διάγραμμα 1.15 Εποχική Λειτουργία Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων 2015 Επικράτεια Νότιο Αιγαίο 25,5% 45,4% 54,6% 74,5% ΕΠΟΧΙΚΗ ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΠΟΧΙΚΗ ΣΥΝΕΧΗΣ Το ποσοστό των ξενοδοχείων που λειτουργούν εποχικά είναι αντιστρόφως ανάλογο προς το την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Έτσι, όσο μικραίνει η κατηγορία του ξενοδοχείου, τόσο αυξάνεται το ποσοστό των ξενοδοχείου με εποχική λειτουργία. Διάγραμμα 1.16 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Εποχική Λειτουργία Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων ανά Κατηγορία, 2015 5* 33,7% 66,3% 4* 24,0% 76,0% 3* 2* 25,5% 26,2% 74,5% 73,8% ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΠΟΧΙΚΗ 1* 21,2% 78,8% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 23

Ως προς τη νομική μορφή των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων του Νοτίου Αιγαίου, κυριαρχεί η ανώνυμη εταιρεία με ποσοστό 48,4%, ποσοστό υψηλότερο από το μέσο όρο της χώρας που είναι 42%. Η αμέσως επόμενη μορφή εταιρείας που απαντάται είναι η ατομική επιχείρηση με ποσοστό 36,6%, ίδιο με το αντίστοιχο του μέσου όρου της χώρας (36,7%). Ακολουθούν οι ομόρρυθμες εταιρείες, οι εταιρείες περιορισμένης ευθύνης και οι ετερόρρυθμες εταιρείες, αλλά με μικρά ποσοστά, ανάλογα με αυτά του μέσου όρου της χώρας. Νότιο Αιγαίο Διάγραμμα 1.17 Νομική Μορφή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων 2015 Σύγκριση με Επικράτεια 8,2% 2,7% 2,5% 1,6% 36,6% ATOMIKH AE OE Λοιπές Νομικές Μορφές EE ΕΠΕ 2,2% 1,6% 3,2% 2,5% 3,8% 2,7% Επικράτεια Νότιο Αιγαίο 48,4% ΕΠΕ OE 12,1% 8,2% EE AE 42,0% 48,4% Λοιπές Νομικές Μορφές ATOMIKH 36,7% 36,6% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 24

1.6. Αφίξεις Διανυκτερεύσεις στο Νότιο Αιγαίο 2000 2015 Στην ενότητα αυτή εξετάζεται η διαχρονική εξέλιξη των αφίξεων και διανυκτερεύσεων ημεδαπών και αλλοδαπών τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύματα, για τα οποία έχουμε στοιχεία τόσο σε επίπεδο περιφέρειας, όσο και σε επίπεδο νομού για την περίοδο 2000-2014. Πίνακας 1.16 Τουριστική Κίνηση σε Ξενοδοχειακού Τύπου Καταλύματα Ποσοστιαία Μεταβολή 2000-2014 Περιφέρεια/Νομός ΑΦΙΞΕΙΣ: Δ% 2014/2000 ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ: Δ% 2014/2000 Ημεδαποί Αλλοδαποί Σύνολο Ημεδαποί Αλλοδαποί Σύνολο Νότιο Αιγαίο -22,8% 47,3% 34,6% -24,1% 5,5% 2,9% Δωδεκάνησα -30,0% 36,6% 28,8% -34,4% -0,3% -2,3% Κυκλάδες -14,7% 127,1% 60,3% -8,0% 101,7% 58,8% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ -5,1% 53,0% 28,0% -10,8% 31,8% 21,6% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στα στοιχεία του Πίνακα 1.15 απεικονίζεται ανάγλυφα το πώς η πρόσφατη οικονομική κρίση έχει επηρεάσει τον εγχώριο τουρισμό. Οι αφίξεις ημεδαπών τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα μειώθηκαν κατά 5,1% την περίοδο 2000-2014 σε επίπεδο χώρας και κατά 22,8% στο Νότιο Αιγαίο. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τις διανυκτερεύσεις είναι - 10,8% για το σύνολο της χώρας και -24,1% για το Νότιο Αιγαίο. Τα μεγαλύτερα ποσοστά μείωσης που καταγράφονται για τις διανυκτερεύσεις φανερώνουν όχι μόνο τη μείωση του αριθμού των Ελλήνων τουριστών που διαμένουν σε ξενοδοχεία, αλλά και τη μείωση του αριθμού των διανυκτερεύσεων. Μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής παρατηρείται και στους αλλοδαπούς τουρίστες που διαμένουν σε ξενοδοχεία, καθώς τα ποσοστά αύξησης των διανυκτερεύσεων υπολείπονται των αντίστοιχων των αφίξεων. Οι αφίξεις στα ξενοδοχεία, όμως, των αλλοδαπών τουριστών την υπό εξέταση περίοδο αυξήθηκαν κατά 53% στο σύνολο της χώρας και κατά 47,3% στο Νότιο Αιγαίο. Θεαματική ήταν η αύξηση των αφίξεων στα ξενοδοχεία των αλλοδαπών τουριστών που παρατηρήθηκε στις Κυκλάδες (127,1%), γεγονός που συνάδει και με την αύξηση του ξενοδοχειακού δυναμικού που σημειώθηκε στην περιοχή κατά την ίδια περίοδο. Στα Δωδεκάνησα, όμως, ενώ οι αφίξεις αλλοδαπών στα ξενοδοχεία κατέγραψαν διψήφιο θετικό ποσοστό, οι διανυκτερεύσεις κατέγραψαν οριακή μείωση, που σε συνδυασμό με την πολύ μεγάλη μείωση των διανυκτερεύσεων των ημεδαπών τουριστών, επηρέασαν αρνητικά τις συνολικές διανυκτερεύσεις στην περιοχή (-2,3%). ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 25

Πίνακας 1.17 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Μερίδια στον Τουρισμό της Ελλάδας 2000 & 2014 Έτος ΑΦΙΞΕΙΣ (%) ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ (%) Ημεδαποί Αλλοδαποί Σύνολο Ημεδαποί Αλλοδαποί Σύνολο 2000 7,0% 23,7% 16,6% 10,1% 34,3% 28,5% 2014 5,7% 22,8% 17,4% 8,6% 27,5% 24,1% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Από το 2000 έως το 2014 το μερίδιο της τουριστικής κίνησης στα ξενοδοχειακά καταλύματα στο Νότιο Αιγαίο παρουσιάζει μια μικρή συρρίκνωση. Ενώ το μερίδιο των αφίξεων στα καταλύματα καταγράφει μικρή αύξηση κατά την περίοδο αυτή, το αντίστοιχο μερίδιο των διανυκτερεύσεων παρουσιάζει μείωση 4,5 περίπου ποσοστιαίων μονάδων. Οι συνολικές αφίξεις στα καταλύματα το 2000 αποτελούσαν το 16,6% των συνολικών αφίξεων, ενώ οι διανυκτερεύσεις το 28,5% των συνολικών διανυκτερεύσεων σε ξενοδοχεία στη χώρα. Το 2000 οι διανυκτερεύσεις των αλλοδαπών τουριστών στα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου αντιστοιχούσαν στο 34,3% των συνολικών ξενοδοχειακών διανυκτερεύσεων αλλοδαπών στη χώρα. Το μερίδιο αυτό περιορίστηκε στο 27,5% το 2015, τόσο εξαιτίας της μείωσης της μέσης διάρκειας παραμονής, όσο και εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης και άλλων περιοχών της χώρας. Πίνακας 1.18 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Μερίδια στον Τουρισμό του Νοτίου Αιγαίου 2000 & 2014 Περιφέρεια/Νομός ΑΦΙΞΕΙΣ (%) ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ (%) Ημεδαποί Αλλοδαποί Σύνολο Ημεδαποί Αλλοδαποί Σύνολο 2000 Δωδεκάνησα 52,8% 88,2% 81,8% 61,1% 94,3% 91,5% Κυκλάδες 47,2% 11,8% 18,2% 38,9% 5,7% 8,5% 2014 Δωδεκάνησα 47,9% 81,9% 78,3% 52,8% 89,1% 86,9% Κυκλάδες 52,1% 18,1% 21,7% 47,2% 10,9% 13,1% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Τα Δωδεκάνησα, ως προς την τουριστική κίνηση του Νοτίου Αιγαίου, κατείχαν τη μερίδια του λέοντος έναντι των Κυκλάδων, καθώς το 2000 κατείχαν το 81,8% των αφίξεων και το 91,5% των διανυκτερεύσεων. Το 2014, όμως, τα ποσοστά των Δωδεκανήσων περιορίστηκαν (78,3% στις αφίξεις και 86,9% στις διανυκτερεύσεις) και ανάλογα αυξήθηκαν τα ποσοστά των Κυκλάδων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 26

8,6% 6,3% 5,7% 3,8% 22,6% 24,0% 17,6% 60,9% 39,1% 91,4% 93,7% 94,3% 96,2% 77,4% 76,0% 82,4% Διάγραμμα 1.18 Διαχρονική Μεταβολή Διανυκτερεύσεων σε Ξενοδοχειακά Καταλύματα 2000-2014 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% ΗΜΕΔΑΠΟΙ 2000 ΗΜΕΔΑΠΟΙ 2015 ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ 2000 ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ 2015 Στο Διάγραμμα 1.18 φαίνεται καθαρά η αρνητική πορεία που καταγράφει ο τουρισμός των ημεδαπών μεταξύ του 2000 και του 2014, με τις Κυκλάδες να υφίστανται τη μεγαλύτερη μείωση σε όρους ξενοδοχειακών διανυκτερεύσεων. Παρόλα αυτά, η αρνητική εξέλιξη του εγχώριου τουρισμού αντισταθμίζεται από τη θετική πορεία των διανυκτερεύσεων των αλλοδαπών τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύματα, κυρίως στις Κυκλάδες. Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η περίοδος 2000-2015 ήταν μια περίοδος, στην οποία αναπτύχθηκε ιδιαίτερα ο τουρισμός στο Νότιο Αιγαίο, αλλά ότι περισσότερο ωφελημένες αναδείχτηκαν οι Κυκλάδες, τόσο ως προς την αύξηση/αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού, όσο και ως προς την προσέλκυση νέων τουριστικών ρευμάτων. 2. Επιδόσεις των ξενοδοχείων του Νοτίου Αιγαίου 2.1. Μέσο έσοδο Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα στοιχεία που αφορούν τις επιδόσεις των ξενοδοχείων στο Νότιο Αιγαίο, όπως προκύπτουν από την έρευνα πεδίου που εκπονεί κάθε χρόνο το ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 27

Πίνακας 2.1 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Μέσο Έσοδο ανά Δωμάτιο ανά Κατηγορία ( ) ΕΤΗ 5* 4* 3* 2* 1* Μ.Ο. Έτους 2009 19.823,4 18.717,9 10.164,6 6.277,9 2.528,0 12.367,1 2010 15.857,4 12.667,3 8.065,8 6.610,2 5.142,7 12.285,9 2011 23.048,0 15.136,9 8.721,2 6.703,9 5.240,2 13.755,9 2012 21.109,9 13.505,4 6.726,9 4.986,9 4.414,3 11.605,7 2013 21.949,7 17.511,7 8.590,2 5.142,1 5.074,0 14.280,4 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2008-2014. Κατά μέσο όρο, το μέσο έσοδο ανά δωμάτιο στα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου αυξήθηκε κατά 15,5% από το 2009 έως το 2013. Η εξέλιξη αυτή όμως δεν ήταν ομοιόμορφη για όλες τις κατηγορίες των ξενοδοχείων. Συγκεκριμένα αύξηση 10,7% κατέγραψαν τα ξενοδοχεία 5 αστέρων κατά την υπό εξέταση περίοδο, ενώ τα ξενοδοχεία 4, 3 και 2 αστέρων είδαν τα έσοδά τους να μειώνονται από 6% έως 18%. Αντίθετα, ωφελημένα εμφανίζονται τα ξενοδοχεία της τελευταίας κατηγορίας που αύξησαν κατά 100% τα έσοδά τους. Πίνακας 2.2 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Μέσο Έσοδο ανά Δωμάτιο με βάση το Μέγεθος (*) ( ) ΕΤΗ Οικογενειακό (1-20 δωμ.) Μικρό (21-50 δωμ.) Μεσαίο (51-100 δωμ.) Μεγάλο (>101 δωμ.) 2012 6.623,69 6.502,66 9.122,60 14.554,25 2013 5.279,37 6.225,18 7.588,96 15.011,76 (*) Στις προηγούμενες έρευνες δεν είχε γίνει εκτίμηση του μέσου εσόδου ανά δωμάτιο με βάση το μέγεθος του ξενοδοχείου. Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2008-2014. Το 2013 σε σχέση με το 2012, τα οικογενειακά και τα μεσαίου μεγέθους ξενοδοχεία κατέγραψαν τις μεγαλύτερες μειώσεις στα έσοδά τους (-20,3% και -16,8% αντίστοιχα), μικρότερες μειώσεις κατέγραψαν τα μικρά ξενοδοχεία (-4,3%), ενώ τα μεγάλα ξενοδοχεία είδαν τα έσοδά τους να αυξάνονται κατά 3,1%. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 28

2.2. Μέση πληρότητα Κατά την έρευνα πεδίου εξετάζονται δύο μήνες, ο Μάιος και ο Αύγουστος. Με βάση, λοιπόν, τα στοιχεία για αυτούς τους δύο μήνες προκύπτει ότι οι πληρότητες των ξενοδοχείων τον Αύγουστο αυξάνονται σταθερά από το 2009 μέχρι το 2014, με εξαίρεση το 2012, όπου παρατηρήθηκε μικρή κάμψη. Μάλιστα το 2013 και το 2014 οι πληρότητες των ξενοδοχείων ήταν πάνω από 90%. Για το Μάιο η εικόνα είναι μικτή. Παρόλο που αυξήθηκαν οι πληρότητες το 2014 σε σχέση με το 2009, στα ενδιάμεσα χρόνια παρατηρήθηκαν αυξομειώσεις των πληροτήτων το Μάιο, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική κρίση που έχει πλήξει τη χώρα μας, καθώς πολλοί ξενοδόχοι είχαν επιλέξει να ανοίγουν τα ξενοδοχεία τους από τον Ιούνιο και μετά. Πίνακας 2.3 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Μέση Πληρότητα στα Ξενοδοχεία (%) ΕΤΗ Μάιος Αύγουστος 2009 49,24% 83,67% 2010 47,67% 85,13% 2011 50,31% 89,87% 2012 46,31% 86,93% 2013 52,09% 90,44% 2014 55,86% 94,86% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2008-2014. 2.3. Μέση τιμή δωματίου Το 2010 σημειώθηκε σημαντική μείωση στις τιμές διάθεσης των δωματίων στα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου, καθώς οι ξενοδόχοι προσπαθούσαν με προσφορές να διατηρήσουν την πελατεία τους μέσα στην οικονομική κρίση που είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή το 2010. Από το 2011, όμως, και μετά οι τιμές άρχισαν να εμφανίζουν μικρή αύξηση, η οποία έγινε μεγαλύτερη το 2014. Λίγο-πολύ η τάση αυτή ίσχυσε και για τους δύο υπό εξέταση μήνες. Πίνακας 2.4 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: Μέση Τιμή Δωματίου ( ) ΕΤΗ Μάιος Αύγουστος 2009 59,63 102,19 2010 57,95 97,84 2011 61,32 109,55 2012 62,62 111,42 2013 60,27 111,86 2014 67,77 121,42 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2008-2014. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 29

3. Στατιστικά εισερχόμενου τουρισμού για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου το 2014 Στα ακόλουθα παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της Έρευνας Περιφερειακής Κατανομής της Ετήσιας Τουριστικής Δαπάνης («Έρευνα του ΞΕΕ») για την περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου το 2014. Στους πίνακες 3.1-3.3 καταγράφονται τα βασικά στατιστικά του εισερχόμενου τουρισμού για το 2014 καθώς και οι ποσοστιαίες μεταβολές σε σχέση με το 2013 1. Ο Πίνακας 3.1 καταγράφει τον αριθμό των αφίξεων και των διανυκτερεύσεων στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και στο σύνολο της επικράτειας, τα αντίστοιχα μερίδια της περιφέρειας επί του συνόλου της επικράτειας καθώς και τις ποσοστιαίες μεταβολές που συντελέσθηκαν σε σχέση με το 2013. Συνεπώς, παρατηρούμε ότι στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου πραγματοποιήθηκαν 4.808.693 αφίξεις και 42.610.724 διανυκτερεύσεις, μεγέθη τα οποία αντιστοιχούν στο 19,4% των συνολικών αφίξεων και στο 23,1% των συνολικών διανυκτερεύσεων, αντιστοίχως, της επικράτειας. Με παρόμοια λογική είναι κατασκευασμένοι και οι Πίνακες 3.2 και 3.3, όπου καταγράφονται οι δαπάνες, οι δαπάνες ανά επίσκεψη, οι δαπάνες ανά διανυκτέρευση και οι ημέρες διαμονής που καταγράφηκαν τόσο στην περιφέρεια όσο και στο σύνολο της επικράτειας. Καταγράφονται, επίσης, τα ποσοστιαία μερίδια των δαπανών της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου επί του συνόλου των δαπανών σε όλη την επικράτεια, η μεταβολή των ταξιδιωτικών δαπανών στην περιφέρεια σε σχέση με το 2013, η ποσοστιαία απόκλιση των δαπανών ανά επίσκεψη, των δαπανών ανά διανυκτέρευση και ημερών διαμονής της περιφέρειας από το μέσο όρο (Μ.Ο.) της επικράτειας καθώς και οι αντίστοιχες μεταβολές των εν λόγω μεγεθών σε σχέση με το 2013. Σύμφωνα με τον Πίνακα 3.1, τόσο οι αφίξεις όσο και οι διανυκτερεύσεις κατέγραψαν σημαντικές αυξήσεις το 2014 σε σχέση με το 2013 (16,2% και 7,8%, αντιστοίχως), οι οποίες ωστόσο υπολείπονται των αντίστοιχων αυξήσεων που σημειώθηκαν στο σύνολο της επικράτειας, όπου καταγράφηκε αύξηση των αφίξεων κατά 23,0% και των διανυκτερεύσεων κατά 15,3%. Περιφέρεια Πίνακας 3.1.- Στατιστικά Εισερχόμενου Τουρισμού (1), 2014 Αφίξεις % Αφίξεων Δ(%) 14/ 13 Διανυκτερεύσεις % Διανυκτερεύσεων Δ(%) 14/ 13 Νότιο Αιγαίο 4.808.693 19,4% 16,2% 42.610.724 23,1% 7,8% Σύνολο Επικράτειας 22.033.468-23,0% 184.788.605-15,3% Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Σύμφωνα με τον Πίνακα 3.2, η περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου αποσπά το 28,8% των συνολικών δαπανών εισερχόμενου τουρισμού της επικράτειας. Οι δαπάνες στην περιφέρεια έφθασαν το 2014 στο ύψος των 3,74 δις. ευρώ, έχοντας σημειώσει αύξηση της τάξης του 7,2% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αντιστοίχως, στο σύνολο της επικράτειας οι δαπάνες έφθασαν τα 13,01 δις. ευρώ σημειώνοντας αύξηση κατά 11,1% σε σχέση με το 2013. Οι δαπάνες ανά επίσκεψη των επισκεπτών στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι στα 777,7 ευρώ, μέγεθος το οποίο είναι κατά 31,8% υψηλότερο από τον μέσο όρο της 1 Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για τις κρουαζιέρες εκτός της Έρευνας Συνόρων της ΤτΕ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 30

επικράτειας που είναι τα 590,2 ευρώ. Τέλος, παρατηρούμε ότι οι δαπάνες ανά επίσκεψη το 2014 στην περιφέρεια σημείωσαν μείωση κατά 7,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος ενώ το αντίστοιχο μέγεθος για την επικράτεια σημείωσε μείωση κατά 9,7%. Περιφέρεια Πίνακας 3.2- Στατιστικά Εισερχόμενου Τουρισμού (2), 2014 Δαπάνες (δις ) % Δαπανών Δ(%) 14/ 13 Δαπάνες ανά επίσκεψη ( ) Απόκλιση από Μ.Ο. % Δ(%) 14/ 13 Νότιο Αιγαίο 3,74 28,8% 7,2% 777,7 31,8% -7,7% Σύνολο Επικράτειας 13,01-11,1% 590,2 - -9,7% Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Σύμφωνα με τον Πίνακα 3.3, οι δαπάνες ανά διανυκτέρευση που πραγματοποιούνται στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι της τάξης των 87,8 ευρώ, μέγεθος το οποίο είναι κατά περίπου 24,7% υψηλότερο από τον μέσο όρο της επικράτειας όπου φθάνει στα 70,4 ευρώ. Το εν λόγω μέγεθος μειώθηκε το 2014 σε σχέση με το 2013 κατά 0,5% στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και κατά 3,7% στο σύνολο της επικράτειας. Οι ημέρες διαμονής των επισκεπτών στην περιφέρεια είναι περίπου 8,9 ημέρες, μέγεθος το οποίο είναι κατά 5,7% μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της επικράτειας όπου είναι περίπου 8,4 ημέρες. Τέλος, οι ημέρες παραμονής μειώθηκαν το 2014 σε σχέση με το πρπηγούμενο έτος κατά 7,3% στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και κατά 6,2% στην επικράτεια. Πίνακας 3.3- Περιφερειακά Στατιστικά Εισερχόμενου Τουρισμού (3), 2014 Περιφέρεια Δαπάνες ανά Διανυκτέρευση Απόκλιση από Μ.Ο. % Δ(%) 14/ 13 Ημέρες διαμονής Απόκλιση από Μ.Ο. % Δ(%) 14/ 13 Νότιο Αιγαίο 87,8 24,7% -0,5% 8,9 5,7% -7,3% Σύνολο Επικράτειας 70,4 - -3,7% 8,4 - -6,2% Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στον πίνακα 3.4 καταγράφεται η κατάταξη της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου ως προς τα στατιστικά εισερχόμενου τουρισμού σε σχέση με τις υπόλοιπες δώδεκα περιφέρειες της χώρας. Συνεπώς, παρατήρουμε ότι η περιφέρεια κατατάσσεται δεύτερη ως προς τις αφίξεις, πρώτη ως προς τις διανυκτερεύσεις, τις δαπάνες, τις δαπάνες ανά επίσκεψη και τις δαπάνες ανά διανυκτέρευση, ενώ κατατάσσεται τέταρτη ως προς τις ημέρες διαμονής. Το +1 μέσα στην παρένθεση στην τελευταία στήλη υποδεικνύει ότι η περιφέρεια το 2014 κέρδισε μία θέση στην κατάταξη ως προς τις ημέρες διαμονής σε σχέση με το προηγούμενο έτος. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 31

Πίνακας 3.4- Κατάταξη Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου ως προς τα Στατιστικά του Εισερχόμενου Τουρισμού, 2014 Δαπάνες Δαπάνες Περιφέρεια Αφίξεις Διανυκτερεύσεις επίσκεψη Διανυκτέ- διαμονής ανά ανά Ημέρες Δαπάνες ( ) ρευση ( ) Νότιο Αιγαίο 2 1 1 1 1 4 (+1) Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στον πίνακα 3.5 καταγράφεται η κατανομή των αφίξεων, διανυκτερεύσεων και δαπανών, αντιστοίχως, τόσο στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου όσο και στην επικράτεια βάσει της γεωγραφικής προέλευσης των ταξιδιωτών. Από τα στοιχεία του Πίνακα 3.5 προκύπτει ότι το 73,5% των αφίξεων στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου καταγράφηκε από ταξιδιώτες που δηλώνουν ως μόνιμο τόπο διαμονής τους χώρες της Εωρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το σύνολο της επικράτειας είναι 60,1%. Παρατηρώντας τα υπόλοιπα στοιχεία του πίνακα συμπεραίνουμε ότι, σε σχέση με το σύνολο της επικράτειας, η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αποσπά συγκριτικά υψηλότερα μερίδια ταξιδιωτών από την Ε.Ε., την Αμερική, την Ασία και την Ωκεανία, και χαμηλότερα μερίδια από χώρες της Ευρώπης εκτός Ε.Ε. Πίνακας 3.5.- Κατανομή Αφίξεων βάσει Προέλευσης των Ταξιδιωτών, 2014 Προέλευση Τουριστών Νότιο Αιγαίο Επικράτεια Αφίξεις Διαν/σεις Δαπάνες Αφίξεις Διαν/σεις Δαπάνες Ε.Ε. 73,5% 76,4% 71,0% 60,1% 66,7% 63,4% Ευρώπη εκτός Ε.Ε. 11,5% 12,3% 13,4% 32,7% 24,3% 24,3% Αμερική 9,5% 7,1% 9,8% 4,0% 5,4% 7,4% Ασία 2,9% 1,8% 2,3% 2,0% 1,8% 2,4% Αφρική 0,2% 0,2% 0,3% 0,2% 0,3% 0,4% Ωκεανία 2,4% 2,2% 3,2% 0,9% 1,4% 2,1% Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Επίσης, η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αποσπά συντριπτικά υψηλότερα μερίδια διανυκτερεύσεων (76,4%) από επισκέπτες που δηλώνουν ως κύρια κατοικία τους χώρες της Ε.Ε., ενώ το δεύτερο μεγαλύτερο μερίδιο είναι από χώρες της Ευρώπης εκτός Ε.Ε. (12,3%). Παρατηρώντας όλα τα στοιχεία του πίνακα, καταλήγουμε στο ότι, σε σχέση με το σύνολο της επικράτειας, η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αποσπά συγκριτικά υψηλότερα μερίδια διανυκτερεύσεων από χώρες της Ε.Ε., την Αμερική και την Ωκεανία, και χαμηλότερα μερίδια από χώρες της Ευρώπης εκτός Ε.Ε. και την Αφρική. Τέλος, το υψηλότερο μερίδιο δαπανών εισερχόμενου τουρισμού προέρχεται από επισκέπτες που προέρχονται από χώρες της Ε.Ε. (71,0%), ενώ το δεύτερο μεγαλύτερο μερίδιο δαπανών προέρχεται από χώρες της Ευρώπης εκτός Ε.Ε. Παρατηρώντας και τα υπόλοιπα στοιχεία του πίνακα, συμπεραίνουμε ότι, σε σχέση με το σύνολο της επικράτειας, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 32

η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αποσπά συγκριτικά υψηλότερα μερίδια δαπανών από χώρες της Ε.Ε., την Αμερική και την Ωκεανία, και χαμηλότερα μερίδια από χώρες της Ευρώπης εκτός Ε.Ε., την Ασία και την Αφρική. Στον πίνακα 3.6 καταγράφονται τα βασικά στατιστικά εισερχόμενου τουρισμού της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, βάσει των χωρών προέλευσης των ταξιδιωτών. Για παράδειγμα, η πρώτη γραμμή του πίνακα 3.6 μας πληροφορεί ότι το 13,9% των συνολικών αφίξεων της πειρφέρειας πραγματοποιήθηκαν από ταξιδιώτες που δήλωσαν ως χώρα μόνιμης κατοικίας τους την Γερμανία, το 12,4% από το Ηνωμένο Βασίλειο κοκ. Από την εξέταση του πίνακα 3.6, προκύπτει ότι το μεγαλύτερο μερίδιο αφίξεων, διανυκτερεύσεων και δαπανών στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου καταλαμβάνουν οι ταξιδιώτες από την Γερμανία, ενώ τη δεύτερη θέση καταλαμβάνουν ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο. Την πρώτη θέση ως προς τις δαπάνες ανά επίσκεψη καταλαμβάνουν οι ταξιδιώτες από την Γερμανία (903,3 ευρώ), τη δεύτερη οι ταξιδιώτες από τη Ρωσία (892,8 ευρώ), την τρίτη οι ταξιδιώτες από τις ΗΠΑ (837,8 ευρώ), την τέταρτη οι ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο (800,1 ευρώ), την πέμπτη οι ταξιδιώτες από την Ιταλία (770,8 ευρώ) και την έκτη οι ταξιδιώτες από την Γαλλία (753,8 ευρώ). Την πρώτη θέση ως προς τις δαπάνες ανά διανυκτέρευση καταλαμβάνουν οι επισκέπτες από τις ΗΠΑ (124,5 ευρώ), την δεύτερη θέση οι ταξιδιώτες από την Γερμανία (94,0 ευρώ), την τρίτη θέση οι ταξιδιώτες από τη Ρωσία (87,7 ευρώ), την τέταρτη θέση οι ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο (85,3 ευρώ), την πέμπτη θέση οι ταξιδιώτες από την Ιταλία (84,2 ευρώ) και την έκτη θέση οι ταξιδιώτες από την Γαλλία (81,2 ευρώ). Τέλος, την πρώτη θέση ως προς τον αριθμό ημερών διαμονής καταλαμβάνουν οι ταξιδιώτες από την Ρωσία (10,2 ημέρες), την δεύτερη θέση οι ταξιδιώτες από την Γερμανία (9,6 ημέρες), την τρίτη θέση οι ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο (9.4 ημέρες), την τέταρτη θέση οι ταξιδιώτες από την Γαλλία (9,3 ημέρες), την πέμπτη θέση οι ταξιδιώτες από την Ιταλία (9,2 ημέρες) και την έκτη θέση οι ταξιδιώτες από τις ΗΠΑ. Πίνακας 3.6- Στατιστικά Εισερχόμενου Τουρισμού Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου ανά Χώρα Προέλευσης, 2014 Περιφέρεια Νοτίου Ηνωμένο Γερμανία Αιγαίου Βασίλειο Γαλλία Ιταλία ΗΠΑ Ρωσία Μερίδια Αφίξεων 13,9% 12,4% 12,1% 8,4% 6,1% 5,8% Μερίδια Διανυκτερεύσεων 15,1% 13,1% 12,7% 8,7% 4,6% 6,7% Μερίδια Δαπανών 16,2% 12,8% 11,7% 8,3% 6,6% 6,7% Δαπάνες ανά Επίσκεψη 903,3 800,1 753,8 770,8 837,8 892,8 Δαπάνες ανά Διανυκτέρευση 94,0 85,3 81,2 84,2 124,5 87,7 Ημέρες Παραμονής 9,6 9,4 9,3 9,2 6,7 10,2 Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 33

4. Το φαινόμενο της εποχικότητας της τουριστικής κίνησης στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου 4.1. Γενικά Ο όρος εποχικότητα του τουρισμού υποδηλώνει το φαινόμενο της εκδήλωσης της τουριστικής δραστηριότητας σε ορισμένη εποχή του έτους για λόγους που σχετίζονται με τις κλιματικές συνθήκες, το τουριστικό προϊόν που προσφέρει μια περιοχή, τις αργίες, τις διακοπές κ.ά.. Οι πολιτικές μείωσης της εποχικότητας στηρίζονται στο γεγονός ότι οι πιθανοί επισκέπτες μιας περιοχής δεν επηρεάζονται στο σύνολό τους από τους όποιους εποχικούς περιορισμούς, οπότε, οι συγκεκριμένοι επισκέπτες μπορεί να προσελκυστούν με τη δημιουργία στοχευόμενων προϊόντων. Απαραίτητη όμως στην κατεύθυνση αυτή, είναι η καταγραφή του φαινομένου της εποχικότητας και της εξέλιξής του. Υπάρχουν πολλές μεθοδολογίες διερεύνησης της εποχικότητας του τουρισμού, σε γενικές γραμμές όμως χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: 1) Συντελεστές (ή Δείκτες) εκτίμησης της έντασης της εποχικότητας (Δείκτες συγκέντρωσης, Δείκτης Herfindahl-Hirschman, Δείκτης Εντροπίας, Συντελεστής Ανισότητας Gini). 2) Μεθοδολογίες Ανάλυσης Χρονοσειρών. Στην παρούσα έρευνα θα επικεντρωθούμε στην ανάλυση της εποχικότητας μέσω του συντελεστή ανισότητας Gini και του δείκτη Herfindahl-Hirschman, καθώς, παρόλο που οι μεθοδολογίες ανάλυσης χρονοσειρών μπορούν να εφαρμοστούν σε επίπεδο χώρας, η διαθεσιμότητα των δεδομένων καθιστά αδύνατη την εφαρμογή της μεθοδολογίας σε επίπεδο περιφέρειας. Ο συντελεστής Gini μπορεί να θεωρηθεί ως ο λόγος του εμβαδού που σχηματίζεται μεταξύ της καμπύλης ισοκατανομής και της καμπύλης Lorenz (το οποίο σημειώνεται ως Α στο διάγραμμα 4.1) προς το συνολικό εμβαδόν κάτω από την καμπύλη ισοκατανομής (το οποίο σημειώνεται ως το άθροισμα των εμβαδών Α και Β στο διάγραμμα 4.1). Δηλαδή, εάν συμβολίσουμε με G την τιμή του συντελεστή Gini, τότε έχουμε G=A/(A+B). Συνεπώς, εάν για παράδειγμα, το διάγραμμα 4.1 μετρά στον κάθετο άξονα το ποσοστό των αφίξεων του έτους που κατανέμονται σε συγκεκριμένο αριθμό μηνών του έτους, ενώ ο οριζόντιος άξονας μετρά τους 12 μήνες του έτους, τότε η καμπύλη Lorenz του σχήματος αντιστοιχεί στις αφίξεις του έτους. Τιμές του συντελεστή Gini κοντά στο μηδέν δείχνουν τάση για ισοκατανομή του εξεταζόμενου μεγέθους, ενώ τιμές κοντά στη μονάδα δείχνουν έντονη ανισοκατανομή (στην περίπτωση που ο συντελεστής Gini ισούται με τη μονάδα τότε το σύνολο της τουριστικής κίνησης καταγράφεται σε έναν μόνο μήνα). ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 34

Διάγραμμα 4.1 Γραφική Απεικόνιση του Συντελεστή Gini 100% Καμπύλη Ισοκατανομής (45 μοίρες) Καμπύλη Lorenz A B 0 Εναλλακτικά, η μέτρηση της εποχικότητας μπορεί να γίνει βάσει του δείκτη συγκέντρωσης Herfindahl-Hirschman. Ο δείκτης Herfindahl-Hirschman ορίζεται από τη σχέση: και αποτελεί το άθροισμα των τετραγώνων των μηνιαίων μεριδίων του εξεταζόμενου μεγέθους ως προς το συνολικό μέγεθος. Διαφορετικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ο δείκτης αυτός χρησιμοποιεί ως συντελεστές στάθμισης των μεριδίων που λαμβάνει υπόψη τα ίδια τα μερίδια. Αυτό σημαίνει, ότι όσο μεγαλύτερο είναι το μερίδιο ενός μήνα τόσο υψηλότερη είναι και η συμβολή του στη διαμόρφωση του δείκτη. Σε εναλλακτικές εκδοχές του δείκτη Herfindahl-Hirschman, οι συντελεστές στάθμισης ορίζονται με διαφορετικούς τρόπους, δίνοντας διαφορετικές βαρύτητες στις μικρές και στις μεγάλες τιμές των μεριδίων. Ο δείκτης Herfindahl-Hirschman, παρόλο που λαμβάνει υπόψη όλες τις τιμές της μηνιαίας κατανομής του εξεταζόμενου μεγέθους, τείνει να είναι ευαίσθητος σε ακραίες τιμές εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο γίνεται η στάθμιση. Στα επόμενα, εκτιμούμε την εποχικότητα των αφίξεων, των διανυκτερεύσεων και των δαπανών στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. 4.2. Εποχικότητα αφίξεων Ο πίνακας 4.1 καταγράφει τις μηνιαίες αφίξεις εισερχόμενου τουρισμού στην περιφέρεια Νοτίου Αγαίου το 2013 και το 2014. Το 2013, το σύνολο των αφίξεων ξεπέρασε τα 4.1 εκατομμύρια επισκέπτες, ενώ το 2014 ξεπέρασε τα 4.8 εκατομμύρια. = 12 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 35

Πίνακας 4.1.- Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου Μήνας 2013 2014 Ιανουάριος 30.086 7.423 Φεβρουάριος 21.970 5.413 Μάρτιος 30.866 11.699 Απρίλιος 79.116 88.855 Μάιος 325.405 414.156 Ιούνιος 554.105 762.797 Ιούλιος 830.336 970.683 Αύγουστος 1.007.798 1.111.046 Σεπτέμβριος 792.786 923.500 Οκτώβριος 431.054 474.623 Νοέμβριος 25.107 32.764 Δεκέμβριος 8.422 5.734 Σύνολο αφίξεων 4.137.051 4.808.693 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο διάγραμμα 4.2 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των αφίξεων τόσο για το 2013 όσο και για το 2014, ενώ στο διάγραμμα 4.3 παρουσιάζονται οι αντίστοιχες καμπύλες Lorenz καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. 1.200.000 1.000.000 800.000 Διάγραμμα 4.2 Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων 2013 & 2014 600.000 400.000 200.000 2013 2014 0 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 36

100% 90% 80% 70% 60% Διάγραμμα 4.3 Καμπύλες Lorenz για τις Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων 2013 & 2014 Καμπύλη Ισοκατανομής 2014 2013 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στον πίνακα 4.2 καταγράφονται τα μηνιαία μερίδια των αφίξεων του 2013 και του 2014 καθώς και ο δείκτης εποχικότητας που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση βάσει του δείκτη συγκέντρωσης Herfindahl-Hirschman (ΗΗΙ) και του συντελεστή ανισότητας Gini. Πίνακας 4.2.- Μερίδια Αφίξεων και Δείκτες Εποχικότητας στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, 2013-2014 Μήνας Μερίδια Αφίξεων 2013 2014 Ιανουάριος 0,007 0,002 Φεβρουάριος 0,005 0,001 Μάρτιος 0,007 0,002 Απρίλιος 0,019 0,018 Μάιος 0,079 0,086 Ιούνιος 0,134 0,159 Ιούλιος 0,201 0,202 Αύγουστος 0,244 0,231 Σεπτέμβριος 0,192 0,192 Οκτώβριος 0,104 0,099 Νοέμβριος 0,006 0,007 Δεκέμβριος 0,002 0,001 ΗΗΙ 1718,7 1737,4 GINI 55,81 56,61 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 37

Ακολουθώντας την ίδια διαδικασία για το σύνολο της επικράτειας, θα καταλήξουμε στον ακόλουθο πίνακα 4.3. Πίνακας 4.3.- Μερίδια Αφίξεων και Δείκτες Εποχικότητας στο Σύνολο της Επικράτειας, 2013-2014 Μήνας Μερίδια Αφίξεων 2013 2014 Ιανουάριος 0,020 0,018 Φεβρουάριος 0,016 0,015 Μάρτιος 0,020 0,021 Απρίλιος 0,031 0,033 Μάιος 0,082 0,075 Ιούνιος 0,132 0,122 Ιούλιος 0,182 0,192 Αύγουστος 0,217 0,220 Σεπτέμβριος 0,165 0,165 Οκτώβριος 0,086 0,084 Νοέμβριος 0,024 0,030 Δεκέμβριος 0,022 0,024 ΗΗΙ 1424,0 1438,4 GINI 45,52 46,05 Συνεπώς, παρατηρούμε ότι, στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, το 2014 σημειώνεται αύξηση του δείκτη εποχικότητας αφίξεων σε σχέση με το 2013 κατά 1,4% βάσει του HHI και κατά 1,1% βάσει του Gini. Στο σύνολο της επικράτειας, το 2014 σημειώνεται αύξηση του δείκτη εποχικότητας αφίξεων σε σχέση με το 2013 κατά 1,0% βάσει του HHI και κατά 1,2% βάσει του Gini. Συγκρίνοντας, την εποχικότητα της περιφέρειας με αυτή της επικράτειας συνάγουμε ότι στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου καταγράφεται μία κατά περίπου 20% υψηλότερη εποχικότητα αφίξεων σε σχέση με την επικράτεια. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 38

4.3. Εποχικότητα διανυκτερεύσεων Ο πίνακας 4.4 καταγράφει τις μηνιαίες διανυκτερεύσεις εισερχόμενου τουρισμού στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου το 2013 και το 2014. Το 2013, το σύνολο των διανυκτερεύσεων ξεπέρασε τα 39.5 εκατομμύρια, ενώ το 2014 ξεπέρασε τα 42.6 εκατομμύρια. Πίνακας 4.4.- Μηνιαίες Διανυκτερεύσεις μη Κατοίκων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου Μήνας 2013 2014 Ιανουάριος 373.484 96.273 Φεβρουάριος 300.285 70.257 Μάρτιος 342.986 122.623 Απρίλιος 866.044 1.041.037 Μάιος 3.540.211 3.814.947 Ιούνιος 6.166.492 6.910.919 Ιούλιος 8.040.194 8.937.228 Αύγουστος 9.721.540 10.196.230 Σεπτέμβριος 7.235.051 7.453.208 Οκτώβριος 2.589.138 3.285.902 Νοέμβριος 201.956 300.957 Δεκέμβριος 158.605 381.143 Σύνολο Διαν/σεων 39.535.986 42.610.724 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο διάγραμμα 4.4 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των διανυκτερεύσεων τόσο για το 2013 όσο και για το 2014, ενώ στο διάγραμμα 4.5 παρουσιάζονται οι αντίστοιχες καμπύλες Lorenz καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. 12.000.000 10.000.000 8.000.000 Διάγραμμα 4.4 Μηνιαίες Διανυκτερεύσεις μη Κατοίκων 2013 & 2014 6.000.000 4.000.000 2013 2014 2.000.000 0 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 39

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Διάγραμμα 4.5 Καμπύλες Lorenz για τις Μηνιαίες Διανυκτερεύσεις μη Κατοίκων 2013 & 2014 Καμπύλη Ισοκατανομής 2013 2014 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στον πίνακα 4.5 καταγράφονται τα μηνιαία μερίδια των διανυκτερεύσεων του 2013 και του 2014 καθώς και ο δείκτης εποχικότητας που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση βάσει του δείκτη συγκέντρωσης Herfindahl-Hirschman (ΗΗΙ) και του συντελεστή ανισότητας Gini. Πίνακας 4.5.- Μερίδια Διανυκτερεύσεων και Δείκτες Εποχικότητας στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, 2013-2014 Μήνας Μερίδια Διανυκτερεύσεων 2013 2014 Ιανουάριος 0,009 0,002 Φεβρουάριος 0,008 0,002 Μάρτιος 0,009 0,003 Απρίλιος 0,022 0,024 Μάιος 0,090 0,090 Ιούνιος 0,156 0,162 Ιούλιος 0,203 0,210 Αύγουστος 0,246 0,239 Σεπτέμβριος 0,183 0,175 Οκτώβριος 0,065 0,077 Νοέμβριος 0,005 0,007 Δεκέμβριος 0,004 0,009 ΗΗΙ 1726,9 1728,5 GINI 55,78 56,30 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 40

Ακολουθώντας την ίδια διαδικασία για το σύνολο της επικράτειας, θα καταλήξουμε στον ακόλουθο πίνακα 4.6. Πίνακας 4.6.- Μερίδια Διανυκτερεύσεων και Δείκτες Εποχικότητας στο Σύνολο της Επικράτειας, 2013-2014 Μήνας Μερίδια Διανυκτερεύσεων 2013 2014 Ιανουάριος 0,015 0,014 Φεβρουάριος 0,012 0,012 Μάρτιος 0,014 0,015 Απρίλιος 0,026 0,032 Μάιος 0,084 0,073 Ιούνιος 0,142 0,136 Ιούλιος 0,200 0,211 Αύγουστος 0,238 0,236 Σεπτέμβριος 0,159 0,160 Οκτώβριος 0,072 0,071 Νοέμβριος 0,019 0,019 Δεκέμβριος 0,018 0,020 ΗΗΙ 1565,4 1571,7 GINI 50,27 50,26 Συνεπώς, παρατηρούμε ότι, στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, το 2014 σημειώνεται αύξηση της εποχικότητας διανυκτερεύσεων σε σχέση με το 2013 κατά 0,1% βάσει του δείκτη HHI και κατά 0,9% βάσει του Gini. Στο σύνολο της επικράτειας, παρατηρούμε ότι, βάσει του HHI, το 2014 σημειώνεται αύξηση της εποχικότητας διανυκτερεύσεων σε σχέση με το 2013 κατά 0,4%, ενώ, βάσει του Gini, σημειώνεται μείωση της εποχικότητας διανυκτερεύσεων κατά 0,02%. Συγκρίνοντας, την εποχικότητα της περιφέρειας με αυτή της επικράτειας συνάγουμε ότι στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου καταγράφεται μία κατά περίπου 10% υψηλότερη εποχικότητα διανυκτερεύσεων σε σχέση με την επικράτεια. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 41

4.4. Εποχικότητα δαπανών Ο πίνακας 4.7 καταγράφει τις μηνιαίες δαπάνες εισερχόμενου τουρισμού το 2013 και το 2014. Το 2013, το σύνολο των δαπανών ξεπέρασε τα 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το 2014 ξεπέρασε τα 3,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Πίνακας 4.7.- Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (σε 000 ευρώ) Μήνας 2013 2014 Ιανουάριος 21.110 5.753 Φεβρουάριος 19.137 4.411 Μάρτιος 24.309 8.323 Απρίλιος 67.244 79.788 Μάιος 309.038 302.080 Ιούνιος 521.543 589.108 Ιούλιος 718.792 778.525 Αύγουστος 894.582 956.430 Σεπτέμβριος 666.477 687.399 Οκτώβριος 223.215 287.958 Νοέμβριος 12.007 18.247 Δεκέμβριος 9.805 21.621 Σύνολο δαπανών 3.487.257 3.739.643 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο διάγραμμα 4.6 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των δαπανών (σε χιλ. ευρώ) τόσο για το 2013 όσο και για το 2014, ενώ στο διάγραμμα 4.7 παρουσιάζονται οι αντίστοιχες καμπύλες Lorenz καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. 1.200.000 Διάγραμμα 4.6 Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων (σε 000 ευρώ) 2013 & 2014 1.000.000 800.000 2013 2014 600.000 400.000 200.000 0 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 42