ΑΝΟΙΚΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑ ΟΣΗ ΣΥΝΤΟΜΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ (VIDEO CLIPS) AΠΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ Aθήνα, Ιανουάριος 2012
ΑΝΟΙΚΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑ ΟΣΗ ΣΥΝΤΟΜΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ (VIDEO CLIPS) AΠΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ I. Εισαγωγή Η παρούσα ανοικτή δηµόσια διαβούλευση αφορά τη µετάδοση από τους τηλεοπτικούς σταθµούς σύντοµων µουσικών ταινιών, γνωστών µε τον αγγλικό όρο «video clips» 1. Από την παρακολούθηση πολλών τηλεοπτικών σταθµών, κυρίως περιφερειακής ή τοπικής εµβέλειας, έχει διαπιστωθεί ότι η µετάδοση τέτοιων µουσικών ταινιών καταλαµβάνει µεγάλο µέρος του συνολικού τηλεοπτικού χρόνου, ενώ αποτελεί σχεδόν το αποκλειστικό περιεχόµενο προγράµµατος για τους µη ενηµερωτικούς σταθµούς µε µουσικό περιεχόµενο. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί η µετάδοση βίντεο κλιπ µε σκηνές ακατάλληλες για κατηγορίες ανήλικων τηλεθεατών και µάλιστα σε ώρες και µέρες παιδικής τηλεθέασης. Σε αντίθεση µε τις συνήθεις τηλεοπτικές εκποµπές, οι σύντοµες µουσικές ταινίες µεταδίδονται «εκτός προγράµµατος» ή για να «γεµίσουν» το πρόγραµµα, ενώ, λόγω της σύντοµης διάρκειάς τους, δεν είναι δυνατό να διαθέτουν αυτοτελή σήµανση σε εφαρµογή της Υπουργικής Απόφασης 6138/2000 (εφεξής: Υ. Α.). Και τούτο διότι οι σχετικές διατάξεις προβλέπουν υποχρέωση µετάδοσης σήµανσης για χρόνο (π. χ. 10 ή 15 ) που υπερβαίνει τη διάρκεια ενός βίντεο κλιπ (συνήθως 3 έως 4 ). Εξάλλου, ακόµα και όταν τα βίντεο κλιπ 1 Βίντεο κλιπ (το) [ακλ.]: µικρής διάρκειας ταινία που περιέχει συνήθως µια οπτικοποιηµένη παρουσίαση µουσικού θέµατος ή τραγουδιού και προβάλλεται κυρίως για διαφηµιστικούς λόγους σε τηλεοπτικά µουσικά, ψυχαγωγικά προγράµµατα κ.α. (Γ. Μπαµπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ, σελ. 364). 1
περιέχονται σε εκποµπή µε συγκεκριµένη σήµανση, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που η σήµανση αυτή δεν αντιστοιχεί µε το µεταδιδόµενο περιεχόµενο. Με την παρούσα δηµόσια διαβούλευση το ΕΣΡ επιθυµεί να αναδείξει τα ζητήµατα που δηµιουργούνται από την έλλειψη σήµανσης των σύντοµων µουσικών ταινιών και να αναζητήσει προτάσεις ρύθµισης των ζητηµάτων αυτών. Επισηµαίνεται ότι ανάλογοι προβληµατισµοί έχουν αναπτυχθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι αντίστοιχες µε το ΕΣΡ ανεξάρτητες ρυθµιστικές αρχές έχουν επιλέξει και εκεί την οδό της συναινετικής αντιµετώπισης αυτών. Στο κείµενο διαβούλευσης εντοπίζονται τρία σηµεία που είναι δυνατό να αποτελέσουν αντικείµενο ρύθµισης, ενώ ένα τελευταίο σηµείο επικεντρώνεται στην προτεινόµενη µέθοδο ρύθµισης (πολυµερής σύµβαση αυτοδέσµευσης). II. ιαδικασία Οι συµµετέχοντες στην παρούσα διαβούλευση (τηλεοπτικοί σταθµοί, εταιρείες παραγωγής, εταιρείες διακίνησης µουσικής, κοινωνικοί φορείς) καλούνται να υποβάλουν τις απόψεις τους, καθώς και οποιαδήποτε άλλη σχετική πληροφορία ή πρόταση που θα συντελέσει στη διαµόρφωση του τελικού πορίσµατος από το ΕΣΡ. Η διαβούλευση θα διαρκέσει από την Πέµπτη 26 Ιανουαρίου 2012 έως την Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2012. Στη διαβούλευση µπορούν να συµµετάσχουν και µεµονωµένοι πολίτες, υπό την προϋπόθεση ότι παραθέτουν αναλυτικά στοιχεία ταυτότητας (ονοµατεπώνυµο, ιδιότητα, διεύθυνση κατοικίας ή εργασίας και τηλέφωνα επικοινωνίας). 2
Οι θέσεις που διατυπώνονται στην παρούσα διαβούλευση θα θεωρηθούν µη εµπιστευτικές, εκτός αν άλλως ορισθεί από τον συµµετέχοντα. Το ΕΣΡ θα επεξεργαστεί τα στοιχεία αυτά και θα δηµοσιεύσει εντός µηνός από της λήξεως της διαβούλευσης τα πορίσµατα αυτής. Απόψεις και σχόλια αποστέλλονται: - Ταχυδροµικά: EΣΡ, Αµερικής 5, 105 64 Αθήνα - Με φαξ: 210 33 19 881 - Με e-mail : videoclip@esr.gr Σε κάθε περίπτωση να αναγράφεται ως θέµα «ιαβούλευση Βίντεο κλιπ». Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται µόνο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση videoclip@esr.gr. 3
III. Κείµενο δηµόσιας διαβούλευσης Α. Ορισµός του περιεχοµένου κάθε κατηγορίας σήµανσης Η ισχύουσα Υ.Α. έχει προβλέψει την κατάταξη των τηλεοπτικών προγραµµάτων σε πέντε (5) κατηγορίες, «ανάλογα µε το βαθµό της δυσµενούς επίδρασης που µπορεί να έχει το περιεχόµενό τους στην προσωπικότητα και στην εν γένει σωµατική, ηθική, πνευµατική και διανοητική ανάπτυξη των ανηλίκων» (άρθρο 1 Υ. Α.) (Bλ. Παράρτηµα Ι). Στις κατηγορίες 2 και 3 δεν αναφέρεται το όριο ηλικίας, πέραν της οποίας είναι κατάλληλη η παρακολούθηση ενός προγράµµατος, έτσι ώστε οι γονείς να είναι σε θέση να επιβλέψουν την παρακολούθηση ενός προγράµµατος από ανηλίκους. Εξάλλου, σε κανένα σηµείο της απόφασης δεν υπάρχει περιγραφή του επιβλαβούς, για τον ανήλικο, περιεχοµένου των κατηγοριών προγράµµατος. Αυτό έχει ως συνέπεια οι σταθµοί να µη διαθέτουν κάποια στοιχειώδη κριτήρια ορθής κατάταξης κάθε εκποµπής. Για το λόγο αυτό προτείνεται να καθορίζεται συγκεκριµένα αφενός µεν το είδος της δυσµενούς επίδρασης στους ανηλίκους από το περιεχόµενο των µεταδιδόµενων βίντεο κλιπ, αφετέρου δε το ηλικιακό όριο να αναφέρεται στις κατηγορίες όπου απουσιάζει. Επισηµαίνεται ότι το ΕΣΡ θα υποβάλει σχετικές προτάσεις στον αρµόδιο υπουργό, ώστε τα κενά της ισχύουσας Υπουργικής Απόφασης να καλυφθούν κατά την µελλοντική τροποποίησή της. Α. Πρόταση ρύθµισης: Κάθε βίντεο κλιπ εξετάζεται αυτοτελώς από την Επιτροπή Κατάταξης. Η ένταξή του σε συγκεκριµένη κατηγορία δεν γίνεται αυτόµατα µε βάση συγκεκριµένα κριτήρια. Είναι ωστόσο δυνατό να καταγραφούν ορισµένες γενικές αρχές, ως εξής: 4
2 η κατηγορία: Πρόγραµµα που είναι δυνατό να διαταράξει την ψυχοσωµατική ισορροπία των κάτω των 10 ετών ανηλίκων. Προβάλλονται σκηνές που ενδέχεται να ενοχλήσουν τους νεώτερους τηλεθεατές. 3 η κατηγορία: Πρόγραµµα που είναι δυνατό να διαταράξει την ψυχοσωµατική ισορροπία των κάτω των 12 ετών ανηλίκων. Προβάλλονται κατά τρόπο συστηµατικό και επαναλαµβανόµενο σκηνές που περιέχουν βία ή αναφέρονται στη σεξουαλικότητα ενηλίκων. 4 η κατηγορία: Πρόγραµµα που είναι δυνατό να διαταράξει την ψυχοσωµατική ισορροπία των κάτω των 15 ετών ανηλίκων. Προβάλλονται σκηνές που περιέχουν ιδιαίτερα αυξηµένη βία ή σκηνές σεξουαλικού περιεχοµένου. 5 η κατηγορία: Πρόγραµµα που είναι δυνατό να διαταράξει την ψυχοσωµατική ισορροπία των κάτω των 18 ετών ανηλίκων. Προβάλλονται σκηνές που περιέχουν έντονη βία ή σκηνές πορνογραφικού περιεχοµένου. κλιπ Β. Συγκρότηση Επιτροπής Κατάταξης για τη σήµανση βίντεο Σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία, η κατάταξη κάθε εκποµπής και η σήµανσή της γίνεται από εσωτερική επιτροπή κάθε τηλεοπτικού σταθµού, αποτελούµενη από εξειδικευµένα πρόσωπα. Ειδικότερα, σύµφωνα µε το άρθρο 2 της Υ. Α. «1. Η κατάταξη των προγραµµάτων στις πέντε (5) κατηγορίες γίνεται από εσωτερική επιτροπή που συγκροτείται σε κάθε τηλεοπτικό φορέα το αργότερο µέχρι της 15 Μαΐου κάθε έτους. Η επιτροπή αυτή απαρτίζεται από ειδικούς επιστήµονες, (λ.χ. νοµικούς, ψυχολόγους, παιδαγωγούς) και στελέχη των φορέων που είναι υπεύθυνα για την επιλογή, το σχεδιασµό και τη διάρθρωση του 5
προγράµµατος. Η συγκρότηση της κάθε επιτροπής κοινοποιείται στο Υπουργείο Τύπου και ΜΜΕ και στο Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Επιτρέπεται η συγκρότηση ενιαίας επιτροπής για δύo ή περισσότερους τηλεοπτικούς φορείς». Συναφής διάταξη (άρθρο 9 παρ. 5 Ν. 2863/2000) αναφέρει ρητά τους σταθµούς που υποχρεούνται στην τήρηση της ως άνω Υ. Α. Το ΕΣΡ έχει στο παρελθόν επιδιώξει την ενεργοποίηση των διατάξεων αυτών, θεωρώντας ότι η υπεύθυνη λειτουργία των Επιτροπών Κατάταξης θα απέτρεπε πολλές καταγγελίες που σχετίζονται µε ακατάλληλο περιεχόµενο ορισµένων εκποµπών ή µεµονωµένων βίντεο κλιπ. Σύµφωνα µε τα στοιχεία που διαθέτουµε, ελάχιστοι τηλεοπτικοί σταθµοί (κυρίως εθνικής εµβέλειας) τηρούν την υποχρέωση συγκρότησης µιας τέτοιας επιτροπής. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αναζητηθεί από τους ενδιαφερόµενους ένας πιο πρόσφορος τρόπος λειτουργίας των επιτροπών αυτών. Θεωρείται βέβαιο ότι η δηµιουργία ενιαίων - συλλογικών επιτροπών από περισσότερους τηλεοπτικούς σταθµούς (ενδεχόµενο που προβλέπεται στο άρθρο 2 εδ. δ της ΥΑ) είναι πιο βιώσιµη πρόταση, ενώ µια ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των επιτροπών αυτών για τα πιο επίµαχα βίντεο κλιπ (που προβάλλονται στο σύνολο των τηλεοπτικών σταθµών) θα συντελούσε στην έγκαιρη και αξιόπιστη σήµανση αυτών των ταινιών. Στο σηµείο αυτό απαιτείται η ενεργοποίηση των Επαγγελµατικών Ενώσεων των τηλεοπτικών σταθµών. Υπογραµµίζεται ότι το Συµβούλιο δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη σωστή λειτουργία των Επιτροπών Κατάταξης και, ανεξαρτήτως της τρέχουσας διαβούλευσης, επιθυµεί να ευαισθητοποιήσει το σύνολο των τηλεοπτικών σταθµών στην ανάγκη προσεκτικής σήµανσης του συνόλου των εκποµπών, έτσι ώστε να προστατεύονται αποτελεσµατικά οι νεότερες ηλικίες από ακατάλληλα προγράµµατα. Επίσης, το Συµβούλιο 6
επιθυµεί να γνωρίσει τις απόψεις των τηλεοπτικών σταθµών για την λειτουργία των Επιτροπών. Β. Πρόταση ρύθµισης: Οι τηλεοπτικοί σταθµοί, µε την επιµέλεια των Επαγγελµατικών τους Ενώσεων, συγκροτούν Επιτροπές Κατάταξης Τηλεοπτικών Προγραµµάτων, σύµφωνα µε τα οριζόµενα στο άρθρο 2 της Υ. Α. 6138/2000. Ιδιαίτερη µέριµνα λαµβάνεται για την κατάταξη και τη σήµανση των µεταδιδόµενων σύντοµων µουσικών ταινιών (βίντεο κλιπ). Γ. Προβολή του σήµατος κατάταξης Σύµφωνα µε την ισχύουσα υπουργική απόφαση 6138/2000, η διάρκεια εµφάνισης του συµβόλου κατά τη µετάδοση των προγραµµάτων είναι : για τη 2 η κατηγορία «2 στην αρχή του προγράµµατος και 1 µετά από κάθε διακοπή. H επεξήγηση του συµβόλου, µαζί µε την επισήµανση «γονική συναίνεση επιθυµητή», µεταδίδεται για 30 στην αρχή του προγράµµατος», για την 3 η κατηγορία «10 στην αρχή του προγράµµατος και 3 µετά από κάθε διακοπή. Η επεξήγηση του συµβόλου µαζί µε την επισήµανση «γονική συναίνεση απαραίτητη» µεταδίδεται για 30 στην αρχή του προγράµµατος καθώς και µετά από κάθε διακοπή που υπερβαίνει τα 3», για την 4 η κατηγορία «15 στην αρχή του προγράµµατος και 10 µετά την παρέλευση 45 συνεχόµενου προγράµµατος και 5 µετά από κάθε διακοπή. Η επεξήγηση του συµβόλου «κατάλληλο άνω των 15 ετών» µεταδίδεται για 1 στην αρχή του προγράµµατος, µετά την παρέλευση 45 συνεχόµενου προγράµµατος καθώς και µετά από κάθε διακοπή», και για την 5 η κατηγορία «Μετάδοση σε όλη τη διάρκεια του προγράµµατος. Η επεξήγηση του συµβόλου «κατάλληλο µόνο για ενηλίκους» µεταδίδεται για 2 στην αρχή του προγράµµατος, µετά την παρέλευση 45 συνεχόµενου προγράµµατος καθώς και µετά από κάθε διακοπή». Όπως γίνεται αντιληπτό, η διάταξη αυτή είναι δύσκολο να εφαρµοστεί στα βίντεο κλιπ, η διάρκεια των οποίων είναι συνήθως 3 έως 7
4. Για το λόγο αυτό εξετάζεται το ενδεχόµενο να µην προβλεφθεί ρύθµιση που θα αφορά στα µεµονωµένα βίντεο κλιπ, αλλά η ρύθµιση να αφορά τις εκποµπές όπου αυτά (θα πρέπει να) εντάσσονται. Οι ενδιαφερόµενοι καλούνται να εκφράσουν την άποψή τους επί των τριών προτεινόµενων ρυθµίσεων ή να προτείνουν νέα ρύθµιση. Επισηµαίνεται ότι η πρακτική σηµασία της κατάταξης αυτής είναι αυξηµένη για εκείνες τις περιπτώσεις των βίντεο κλιπ, όπου οι εταιρείες παραγωγής προβαίνουν στην έκδοση δύο διαφορετικών εκδοχών προκειµένου να καταστεί δυνατή η µετάδοση της λιγότερο «τολµηρής ή βίαιης» εκδοχής σε ώρα τηλεθέασης ευρύτερου κοινού. Στις περιπτώσεις αυτές η Επιτροπή Κατάταξης θα πρέπει να αναζητά τις διαφορετικές εκδοχές και να προβαίνει στην διακριτή σήµανσή τους. Γ. Πρόταση ρύθµισης 1 Η διάρκεια εµφάνισης του συµβόλου σήµανσης κάθε βίντεο - κλιπ - ως προς τα σήµατα της 1 ης έως και της 3 ης κατηγορίας: εµφάνιση για 15 στην αρχή της µετάδοσης - ως προς τα σήµατα της 4 ης έως και της 5 ης κατηγορίας: εµφάνιση για 20 στην αρχή της µετάδοσης. Γ. Πρόταση ρύθµισης 2 Η εµφάνιση του συµβόλου σήµανσης γίνεται καθ όλη τη διάρκεια µετάδοσης του βίντεο-κλιπ. Γ. Πρόταση ρύθµισης 3 Η µετάδοση βίντεο κλιπ γίνεται στο πλαίσιο συγκεκριµένων εκποµπών που περιέχουν την κατάλληλη σήµανση, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στον Πίνακα της Υπουργικής Απόφασης 6138/2000. 8
Η σήµανση εκποµπής είναι δυνατό να αλλάζει µετά από διακοπή για µετάδοση διαφηµίσεων ή άλλων µηνυµάτων. Γ. Πρόταση ρύθµισης 4 Σε περίπτωση µετάδοσης βίντεο κλιπ εκτός συγκεκριµένων εκποµπών δεν γίνεται σήµανση, ωστόσο λαµβάνεται µέριµνα ώστε το οπτικοακουστικό περιεχόµενο να συµµορφώνεται µε τα οριζόµενα στην παρούσα διαβούλευση και στην Υπουργική Απόφαση 6138/2000.. Μέθοδος ρύθµισης Το ΕΣΡ δηµοσιεύει το παρόν κείµενο ιαβούλευσης προκειµένου να εξασφαλίσει τη διαµόρφωση ρυθµίσεων που θα ικανοποιούν το σύνολο των εµπλεκόµενων φορέων. Επιπρόσθετα επιδιώκει να επιτύχει την εφαρµογή της διατάξεως του άρθρου 28 παρ. 1 Π.. 109/2010 για την κατάρτιση σύµβασης πολυµερούς αυτοδέσµευσης. Σύµφωνα µε τη διάταξη αυτή «Οι τηλεοπτικοί οργανισµοί δύνανται να καταρτίσουν, είτε µονοµερώς είτε µε πολυµερείς συµβάσεις αυτοδέσµευσης, κανόνες στο πλαίσιο της ισχύουσας ραδιοτηλεοπτικής νοµοθεσίας, µε τους οποίους ρυθµίζονται ειδικότερα θέµατα περιεχοµένου και τρόπου παρουσίασης και προβολής των παρεχοµένων από αυτούς υπηρεσιών οπτικοακουστικών µέσων. Οι συµβάσεις αυτοδέσµευσης µπορούν να καταρτίζονται από δύο παρόχους µε δυνατότητα µεταγενέστερης προσχώρησης σε αυτές και άλλων παρόχων, εφόσον αυτοί αποδέχονται ανεπιφύλακτα όλους τους όρους της σύµβασης αυτοδέσµευσης και η προσχώρησή τους γίνεται δεκτή από όλους τους συµµετέχοντες στη σύµβαση παρόχους». Η διάταξη αυτή µέχρι σήµερα δεν έχει τύχει της ευρείας αποδοχής των τηλεοπτικών σταθµών, δεδοµένου ότι µόνο ένας περιορισµένος 9
αριθµός συµβάσεων αυτοδέσµευσης είχε υποβληθεί παλαιότερα στο Συµβούλιο. Οι προτεινόµενες µε την παρούσα διαβούλευση ρυθµίσεις ειδικά για τις σύντοµες µουσικές ταινίες, όπως αυτές διαµορφωθούν µετά από την επεξεργασία τους από το ΕΣΡ, είναι δυνατό να αποτελέσουν το περιεχόµενο µια πολυµερούς σύµβασης αυτοδέσµευσης µεταξύ των τηλεοπτικών σταθµών ή κατηγοριών αυτών.. Προτεινόµενη ενέργεια Οι τηλεοπτικοί σταθµοί, δια των Επαγγελµατικών Ενώσεών τους ή µε δική τους πρωτοβουλία, υιοθετούν πολυµερή σύµβαση αυτοδέσµευσης (κατά το άρθρο 28 παρ. 1 Π.. 109/2010) αναφορικά µε την µετάδοση σύντοµων µουσικών ταινιών (video clips). 10