Χρήμα, Τράπεζες και Ισορροπία στις Χρηματοπιστωτικές Αγορές - Χρήμα: Συνολικό Απόθεμα περιουσιακών στοιχείων που χρησιμοποιούν άμεσα οι άνθρωποι σε μια οικονομία για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. - Χρησιμότητα Χρήματος έναντι του Αντιπραγματισμού: Ο Αντιπραγματισμός προϋποθέτει διπλή σύμπτωση επιθυμιών Σπατάλη Πόρων (Χρόνος, προσπάθεια) Το χρήμα διευκολύνει την ανταλλαγή-κυκλοφορία των αγαθών και, επομένως, την εξειδίκευση και την παραγωγή (άνοδος βιοτικού επιπέδου).
Λειτουργίες Χρήματος (1) Το Χρήμα ως κοινά αποδεκτό Μέσο Συναλλαγών - Η μεταφορά χρήματος από τον αγοραστή στον πωλητή επιτρέπει την πραγματοποίηση συναλλαγών. (2) Το Χρήμα ως Μονάδα Μέτρησης - Προσδιορισμός Τιμών για τα Αγαθά, Καταγραφή Χρεών (3) Το Χρήμα ως Μέσο Διατήρησης Αξίας - Μεταφορά Αγοραστικής Δύναμης από το παρόν στο μέλλον Πλούτος: Το σύνολο των Μέσων Διατήρησης της Αξίας (χρήμα, μετοχές, ομόλογα, ακίνητη περιουσία, έργα τέχνης κ.λπ.) Ρευστότητα: Η ευκολία με την οποία ένα περιουσιακό στοιχείο μπορεί να μετατραπεί σε μέσο συναλλαγών. - Το Χρήμα είναι το πιο ρευστό περιουσιακό στοιχείο αλλά όχι το καλύτερο μέσο διατήρησης αξίας.
Είδη Χρήματος (1) Χρήμα-Αγαθό: Έχει τη μορφή αγαθού με εσωτερική αξία (χρησιμότητα). - Παράδειγμα: Χρυσός, τσιγάρα κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. (2) Χρήμα Αναγκαστικής Κυκλοφορίας ή Παραστατικό Χρήμα (Fiat Money): Χρησιμοποιείται ως χρήμα βάσει κυβερνητικής απόφασης. - Παράδειγμα: Ισχύον νόμισμα στην Κύπρο είναι τα ευρώ που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. - Η εσωτερική αξία του Παραστατικού Χρήματος είναι πολύ μικρότερη από την αγοραστική του δύναμη. - Προϋποθέσεις Λειτουργίας Νομισματικού Συστήματος Αναγκαστικής Κυκλοφορίας: (i) Κυβερνητική Απόφαση, (ii) Προσδοκίες Πληθυσμού, (iii) Κοινωνικές Συνήθειες.
Μέτρηση Ποσότητας Χρήματος - Στο Χρηματικό απόθεμα περιουσιακών στοιχείων περιλαμβάνονται: (1) Η Νομισματική Κυκλοφορία (χαρτονομίσματα και κέρματα που βρίσκονται στα χέρια του κοινού). (2) Οι Καταθέσεις Όψεως (έναντι των οποίων μπορούν να εκδοθούν επιταγές). Μ1 = Νομισματική Κυκλοφορία + Καταθέσεις Όψεως (Μέτρο του Χρήματος υπό στενή έννοια) Μ2 = Μ1 + Καταθέσεις Ταμιευτηρίου + Καταθέσεις Περιορισμένου Χρόνου + Καταθέσεις στη Χρηματαγορά Αμοιβαίων Κεφαλαίων (Μέτρο του Χρήματος υπό Ευρύτερη Έννοια) Μ0 (=Νομισματική Βάση) = Νομισματική Κυκλοφορία + Ρευστά Διαθέσιμα Τραπεζών
- Γενικά: Δυσδιάκριτα Όρια μεταξύ Χρηματικών Μη Χρηματικών Περιουσιακών Στοιχείων. - Πιστωτικές Κάρτες: Δεν περιλαμβάνονται στην ποσότητα του Χρήματος (δεν αποτελούν μέσο πληρωμής, αλλά μέσο αναβολής της πληρωμής). - Σημασία Χρήσης Πιστωτικών Καρτών: Μείωση της Ποσότητας Χρηματικών Διαθεσίμων που επιλέγουν να κρατούν τα άτομα για συναλλακτικούς σκοπούς (βλ. παρακάτω).
Η Κεντρική Τράπεζα - Κεντρική Τράπεζα: Φορέας υπεύθυνος για τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος και τη ρύθμιση της ποσότητας του χρήματος στην οικονομία. Δραστηριότητες Κεντρικής Τράπεζας (1) Έλεγχος Εμπορικών Τραπεζών - Η Κεντρική Τράπεζα ως Δανειστής Έσχατης Ανάγκης - Διατήρηση Σταθερότητας Τραπεζικού Συστήματος, Αποφυγή Καταστάσεων Πανικού. (2) Έλεγχος της Προσφοράς Χρήματος με την άσκηση Νομισματικής Πολιτικής - Προσφορά Χρήματος: η συνολική ποσότητα χρήματος - Νομισματική Πολιτική: Αποφάσεις που επηρεάζουν την προσφορά χρήματος.
- Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς: Βασικό Εργαλείο για την άσκηση Νομισματικής Πολιτικής (δηλαδή για τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος). Αγορά (Πώληση) Κρατικών Ομολόγων στην ανοιχτή αγορά => Αύξηση (Μείωση) Προσφοράς Χρήματος. (3) Χρηματοδότηση Ελλειμμάτων Κρατικού Προϋπολογισμού (i) Εγχώριος Δανεισμός (αμετάβλητη προσφορά χρήματος) (ii) Έκδοση Χρήματος (αύξηση προσφοράς χρήματος)
Εμπορικές Τράπεζες και Δημιουργία Χρήματος - Χρηματοπιστωτικοί Οργανισμοί: Φέρνουν σε επικοινωνία δανειστές δανειζόμενους. - Εμπορικές Τράπεζες: Αποδοχή Καταθέσεων Χορήγηση Δανείων. - Οικονομικές Υπηρεσίες που παρέχει μια εμπορική τράπεζα: Μετατροπή Καταθέσεων σε Δάνεια προς ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων (νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις). Εκμετάλλευση Τεχνογνωσίας => Διαφοροποιημένο Χαρτοφυλάκιο Επενδύσεων (σε αντίθεση με τους απλούς καταθέτες)
Πώς οι Εμπορικές Τράπεζες Δημιουργούν Χρήμα Οι εμπορικές Τράπεζες επηρεάζουν την Προσφορά Χρήματος Παράδειγμα - Έστω αρχική νομισματική κυκλοφορία = 100 (πριν την ίδρυση τραπεζών). - Έστω ότι ιδρύεται μια τράπεζα Α και όλα τα νομίσματα κατατίθενται σε αυτήν. Ρευστά Διαθέσιμα: τα χρήματα που έχουν οι τράπεζες από καταθέσεις αλλά δεν τα έχουν χορηγήσει σε δάνεια. - Αν η τράπεζα Α δε χορηγεί καθόλου δάνεια (τραπεζικό σύστημα των 100% υποχρεωτικών διαθεσίμων), ο ισολογισμός της είναι: Ενεργητικό Τράπεζα Α Παθητικό Διαθέσιμα 100 Καταθέσεις όψεως 100
Προσφορά Χρήματος Μ ( = Νομισματική Κυκλοφορία + Καταθέσεις Όψεως = Μ1): - Πριν την ίδρυση της τράπεζας: Μ = 100 + 0 = 100 - Μετά την ίδρυση της τράπεζας: Μ = 0 + 100 = 100 Αν οι τράπεζες διατηρούν όλες τις καταθέσεις ως ρευστά διαθέσιμα, δεν επηρεάζουν την προσφορά χρήματος. - Αν η τράπεζα Α κρατά μόνο ένα ποσοστό ρευστών διαθεσίμων (= Ρευστά Διαθέσιμα / Καταθέσεις) 10% και χορηγεί το υπόλοιπο ποσό με τη μορφή δανείου, ο ισολογισμός της γίνεται: Ενεργητικό Διαθέσιμα 10 Δάνεια 90 Τράπεζα Α Παθητικό Καταθέσεις όψεως 100
- Ο δανειζόμενος καταθέτει τα 90 στην Τράπεζα Β: Τράπεζα Β Ενεργητικό Παθητικό Διαθέσιμα 90 Καταθέσεις όψεως 90 Προσφορά Χρήματος (Μ): Μ = Νομισματική Κυκλοφορία + Καταθέσεις Όψεως = 0 + (100 + 90) = 190 (>100) Αν οι τράπεζες κρατούν μόνο ένα μέρος των καταθέσεών τους ως ρευστά διαθέσιμα, τότε δημιουργούν χρήμα (αυξάνουν την προσφορά χρήματος). - Η Τράπεζα Β κρατά ποσοστό 10% των καταθέσεών της ως διαθέσιμα και χορηγεί το υπόλοιπο με τη μορφή δανείου: Τράπεζα Β Ενεργητικό Διαθέσιμα 9 Δάνεια 81 Παθητικό Καταθέσεις όψεως 90
- Ο νέος δανειζόμενος καταθέτει τα 81 στην Τράπεζα Γ: Ενεργητικό Τράπεζα Γ Παθητικό Διαθέσιμα 81 Καταθέσεις όψεως 81 Προσφορά Χρήματος (Μ): Μ = Νομισματική Κυκλοφορία + Καταθέσεις Όψεως = 0 + (100 + 90 + 81) = 271 (>190). - Η διαδικασία δημιουργίας χρήματος συνεχίζεται κάθε φορά που κάποια τράπεζα χορηγεί ένα δάνειο το οποίο, εν συνεχεία, μετατρέπεται σε νέα κατάθεση. - Συνολική Προσφορά Χρήματος: Μ = Νομισματική Κυκλοφορία + Καταθέσεις Όψεως = 2 3 = 0 + (100 + 0,9 100 + 0,9 100 + 0,9 100 +...) = 100 100 = + + + + = = = 1 0,9 0,1 2 3 100(1 0,9 0,9 0,9...) ( 1000)
1 - Δηλαδή: M = B, όπου: r Μ: η συνολική ποσότητα (προσφορά) χρήματος (=1000) Β: η Νομισματική Βάση (=100) r: το ποσοστό διαθεσίμων που κρατούν οι τράπεζες (=10%) M 1 - Πολλαπλασιαστής Χρήματος = ( = ) B r Είναι η ποσότητα χρήματος (Μ) που δημιουργείται από κάθε μονάδα της Νομισματικής Βάσης (Β). - Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των τραπεζικών διαθεσίμων (r) τόσο μικρότερος είναι ο πολλαπλασιαστής χρήματος (επομένως, τόσο μικρότερη είναι η προσφορά χρήματος που δημιουργείται μέσω του τραπεζικού συστήματος).
Γενίκευση: Υπολογισμός Πολλαπλασιαστή Χρήματος -Έστω ότι ο ιδιωτικός τομέας (το κοινό) επιθυμεί να έχει ρευστά διαθέσιμα σε κυκλοφορία C (ποσοστό cp των τραπεζικών καταθέσεων D: c p = C/ D). - Έστω ότι οι τράπεζες κρατούν διαθέσιμα R (ποσοστό r των καταθέσεων D: r = R/ D). Άρα: R= rd, C = c D (1) H νομισματική βάση είναι: B= C+ R= ( r+ c ) D (2) H προσφορά χρήματος είναι: M = C+ D= (1 + c ) D (3) (2), (3) p M 1+ c = B r + c p p (Γενικός τύπος Πολλαπλασιαστή Χρήματος) (1) p p
- Όσο μεγαλύτερα είναι τα ποσοστά r, cp τόσο μικρότερος είναι ο πολλαπλασιαστής χρήματος. - Ειδική περίπτωση: cp = 0 => M / B = 1 / r (βλ. παραπάνω). Τα Εργαλεία που διαθέτει η Κεντρική Τράπεζα για την άσκηση Νομισματικής Πολιτικής (1) Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς - ΗΑγορά(Πώληση) Κρατικών Ομολόγων στις εθνικές αγορές συνεπάγεται την Αύξηση (Μείωση) της Προσφοράς Χρήματος. - Οι συναλλαγές ανοιχτής αγοράς μεταβάλλουν τη Νομισματική Βάση (και, επομένως, την προσφορά χρήματος). (2) Υποχρεωτικά Ποσοστά Τραπεζικών Διαθεσίμων - Ηαύξηση(μείωση) του ποσοστού υποχρεωτικών διαθεσίμων μειώνει (αυξάνει) τον Πολλαπλασιαστή Χρήματος και, επομένως, την προσφορά χρήματος.
(3) Προεξοφλητικό Επιτόκιο (με το οποίο μπορούν να δανείζονται οι εμπορικές τράπεζες από την Κεντρική Τράπεζα) - Η αύξηση του προεξοφλητικού επιτοκίου αποθαρρύνει το δανεισμό από την Κεντρική Τράπεζα => Οι Τράπεζες αναγκάζονται να διατηρούν πρόσθετα διαθέσιμα => Μείωση Πολλαπλασιαστή Χρήματος => Μείωση Προσφοράς Χρήματος. (3α) Η Κεντρική Τράπεζα ως Δανειστής Έσχατης Ανάγκης Αποφυγή Τραπεζικών Πανικών. - Το ενδεχόμενο μαζικών αναλήψεων αναγκάζει τις τράπεζες να κρατούν πρόσθετα διαθέσιμα => Μείωση Πολλαπλασιαστή και Προσφοράς Χρήματος (π.χ.: Ύφεση 30). - Η χρεοκοπία μιας τράπεζας μπορεί να προκύψει ως Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία. - Πρόβλημα Ηθικού Κινδύνου (ακατάλληλη συμπεριφορά χρηματοπιστωτικών οργανισμών, εφόσον γνωρίζουν ότι η Κεντρική Τράπεζα θα παρέμβει για να τους σώσει από τη χρεοκοπία).
Ατέλειες στον Έλεγχο της Προσφοράς Χρήματος (1) Η Κεντρική Τράπεζα δεν ελέγχει το ποσοστό (cp) που επιλέγουν να κρατήσουν τα νοικοκυριά σε μετρητά αντί να τα καταθέσουν στις τράπεζες. (2) Η Κεντρική Τράπεζα δεν ελέγχει το ποσοστό (r) που επιλέγουν οι ίδιες οι τράπεζες να κρατούν ως ρευστά διαθέσιμα. - Αν οι Τράπεζες κρατούν πλεονάζοντα διαθέσιμα (ή αντα νοικοκυριά κρατούν περισσότερα μετρητά αντί καταθέσεων), μειώνεται ο πολλαπλασιαστής και η προσφορά χρήματος (χωρίς καμία ενέργεια της Κεντρικής Τράπεζας).
Η Ζήτηση Χρήματος -Τα άτομα κατανέμουν τον πλούτο τους μεταξύ διαφορετικών περιουσιακών στοιχείων. - Υποθέτουμε δύο μορφές περιουσιακών στοιχείων: (i) Χρήμα (μη τοκοφόρο μέσο συναλλαγών) και (ii) Ομόλογα (τοκοφόρα περιουσιακά στοιχεία που δε λειτουργούν ως μέσα συναλλαγών). - Κόστος Ευκαιρίας από τη Διακράτηση Χρήματος: Οι τόκοι που θυσιάζονται. - Ποια είναι τα οφέλη (κίνητρα) της Διακράτησης Χρηματικών Διαθεσίμων;
1. Το Κίνητρο των Συναλλαγών (Ζήτηση Χρήματος για Συναλλακτικούς Σκοπούς) - Η διακράτηση χρήματος διευκολύνει την πραγματοποίηση συναλλαγών. - Το κίνητρο των συναλλαγών για τη διακράτηση χρήματος αντανακλά τον μη απόλυτο συγχρονισμό εισπράξεων-πληρωμών. - Οι άνθρωποι προτιμούν να κρατάνε κάποια χρήματα για συναλλακτικούς σκοπούς αντί να προβαίνουν σε συνεχείς αγοραπωλησίες τίτλων για την πραγματοποίηση κάθε αγοράς (δαπάνες προμήθειας, επιπλέον χρόνος προσπάθεια). Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Χρήματος για Συναλλακτικούς Σκοπούς (i) To Επίπεδο των Τιμών (P) - H αύξηση του επιπέδου των τιμών προκαλεί μια αναλογική αύξηση της ονομαστικής ζήτησης χρήματος (Μd).
- Τα άτομα ενδιαφέρονται για την αγοραστική δύναμη του χρήματος Η ζήτηση χρήματος είναι ζήτηση πραγματικών (αποπληθωρισμένων) χρηματικών διαθεσίμων (Μd /P). - Η μεταβολή του επιπέδου των τιμών αφήνει αμετάβλητη την πραγματική ζήτηση χρήματος. (ii) To Πραγματικό Εισόδημα (Y). -To πραγματικό εθνικό εισόδημα είναι ένας δείκτης της συνολικής πραγματικής αξίας των συναλλαγών. - Όσο μεγαλύτερο είναι το πραγματικό εισόδημα (δηλαδή ο όγκος των συναλλαγών), τόσο μεγαλύτερη είναι η πραγματική ζήτηση χρήματος για συναλλαγές. (iii) O Βαθμός Συγχρονισμού Εισπράξεων Πληρωμών - Όσο μεγαλύτερος είναι ο συγχρονισμός μεταξύ εισπράξεων πληρωμών, τόσο μικρότερη είναι η ζήτηση χρήματος για συναλλαγές => σημασία χρήσης πιστωτικών καρτών (τεχνολογιών πληρωμής).
2. Το Κίνητρο της Προφύλαξης (Ζήτηση Χρήματος για σκοπούς Προφύλαξης) - Αβεβαιότητα για την ακριβή χρονική στιγμή πραγματοποίησης πληρωμών => Διακράτηση Χρήματος για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων καταστάσεων (απρόβλεπτες ευκαιρίες αγοράς, απρόβλεπτες κρίσεις). Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Χρήματος για σκοπούς Προφύλαξης (i) Το Πραγματικό Εισόδημα - Όσο μεγαλύτερο είναι το πραγματικό εισόδημα (δηλαδή ο όγκος των πραγματοποιούμενων συναλλαγών), τόσο μεγαλύτερη είναι η πραγματική ζήτηση χρήματος για λόγους προφύλαξης. (ii) Ο Βαθμός Αβεβαιότητας
Ζήτηση Χρήματος για Συναλλακτικούς σκοπούς (M/P)t και για λόγους Προφύλαξης (M/P)p: M ( ) t+ p= f( Y), με f ( Y) > 0 (I) P M Παράδειγμα: ( ) t+ p= ky, P όπου k (0,1) : το ποσοστό του εισοδήματος που διακρατείται με τη μορφή χρηματικών διαθεσίμων. - Το ποσοστό k αντανακλά όλους τους άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση χρήματος για λόγους συναλλαγών και προφύλαξης (βαθμός αβεβαιότητας, συγχρονισμός εισπράξεωνπληρωμών, τεχνολογίες πληρωμής, τρόπος καταβολής μισθών κ.ά). (Μ/P)t+p (M/P)t+p = ky Υ
3. To Κίνητρο της Αποφυγής του Κινδύνου (Ζήτηση Χρήματος για Διαμόρφωση Χαρτοφυλακίου) - Τα άτομα αποστρέφονται τον κίνδυνο => Ένα μέρος του πλούτου επενδύεται σε περιουσιακά στοιχεία με μεγαλύτερη αναμενόμενη απόδοση και υψηλότερο κίνδυνο, ενώ ένα άλλο μέρος επενδύεται σε χρηματικά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία έχουν χαμηλότερη μέση απόδοση και μικρότερο κίνδυνο. Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Χρήματος για αποφυγή του Κινδύνου (i) O Κίνδυνος - Όσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος των τοκοφόρων τίτλων, τόσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση χρηματικών διαθεσίμων. (ii) To Επιτόκιο - Όσο μεγαλύτερο είναι το επιτόκιο (απόδοση) των τοκοφόρων τίτλων, τόσο μικρότερη είναι η ζήτηση χρηματικών διαθεσίμων.
4. Το Κίνητρο της Κερδοσκοπίας (Ζήτηση Χρήματος για Κερδοσκοπία) - Τα άτομα κρατούν χρηματικά διαθέσιμα εάν προσδοκούν ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν (δηλ. ότιοιτιμέςτωνομολόγωνθαμειωθούν) και, επομένως, ότι οι προϋποθέσεις επένδυσης σε ομόλογα θα βελτιωθούν. Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Χρήματος για Κερδοσκοπία - Όσο μεγαλύτερο είναι το επιτόκιο, τόσο μικρότερη είναι η ζήτηση χρήματος για κερδοσκοπία (διότι είναι μεγαλύτερο το κίνητρο της επένδυσης σε ομόλογα).
Ζήτηση Χρήματος για Αποφυγή Κινδύνου και για Κερδοσκοπία: M ( ) = gr ( ), με g () r < 0, όπου r το επιτόκιο της αγοράς. (ΙΙ) P σ - Παρατήρηση: Το επιτόκιο r που επηρεάζει τη ζήτηση χρήματος (δηλ. το κόστος ευκαιρίας από τη δικαράτηση χρήματος) είναι το ονομαστικό επιτόκιο. - Εξήγηση: Έστω r το ονομαστικό επιτόκιο και π ορυθμός πληθωρισμού. Τότε: - Κόστος Ευκαιρίας Χρήματος = Πραγματική Απόδοση Ομολόγων Πραγματική Απόδοση Χρήματος = (r π ) ( π ) = r. - Σύνοψη: Η Πραγματική Ζήτηση Χρήματος (Μ/P)d : (i) Παραμένει αμετάβλητη όταν μεταβάλλεται το επίπεδο των τιμών P (ii) Αυξάνεται όταν αυξάνεται το πραγματικό εισόδημα Υ (iii) Μειώνεται όταν αυξάνεται το επιτόκιο r.
Συνολική Ζήτηση Χρήματος ( I),( II) M M M LL : ( ) d = ( ) t+ p + ( ) σ = f ( Y ) + g( r) = ky + g( r) (ΙΙΙ) P P P όπου k (0,1), g ( r) < 0 r ra rb A B LL1 = ky1 + g() r LL = ky + g() r o o Πραγματική Ζήτηση Χρήματος (Μ/P)d
- Η καμπύλη συνολικής ζήτησης χρήματος (LL) κατασκευάζεται με δεδομένο το επίπεδο του εισοδήματος Υ. - Κάθε μεταβολή του επιτοκίου προκαλεί μετακίνηση κατά μήκος της ίδιας καμπύλης ζήτησης χρήματος [π.χ. μετακίνηση από το σημείο Α στο Β επί της ίδιας καμπύλης LLo όταν το επιτόκιο μειώνεται από ra σε rb]. - Κάθε αύξηση (μείωση) του εισοδήματος προκαλεί μετατόπιση ολόκληρης της καμπύλης ζήτησης χρήματος προς τα δεξιά (αριστερά) [π.χ. μετατόπιση της LLo προς τα δεξιά στη θέση LL1 όταν το εισόδημα αυξάνεται από Yo σε Υ1].
Ισορροπία στην Αγορά Χρήματος - Ζήτηση Χρήματος Η πραγματική Ζήτηση Χρήματος (M/P)d εξαρτάται από το πραγματικό εισόδημα Υ και το επιτόκιο r. - Προσφορά Χρήματος Η Ονομαστική Προσφορά Χρήματος (MS) ελέγχεται από την Κεντρική Τράπεζα, μέσω: (i) Συναλλαγών Ανοιχτής Αγοράς (=> Μεταβολή Νομισματικής Βάσης) (ii) Υποχρεωτικού Ποσοστού Διαθεσίμων και (iii) Προεξοφλητικού Επιτοκίου (=> Μεταβολή Πολλαπλασιαστή Χρήματος) Ο έλεγχος της Πραγματικής Προσφοράς Χρήματος (ΜS/P) είναι πιο δύσκολος, διότι η μεταβολή της ονομαστικής προσφοράς μεταβάλλει επίσης το επίπεδο των τιμών P.
Υπόθεση: Το επίπεδο των τιμών παραμένει σταθερό Η Κεντρική Τράπεζα ελέγχει την Ονομαστική και την Πραγματική προσφορά Χρήματος. - Η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία όταν η ζητούμενη ποσότητα πραγματικών χρηματικών διαθεσίμων ισούται με την προσφερόμενη ποσότητα: M M ( ) d = ( ) S P P (Συνθήκη Ισορροπίας στην Αγορά Χρήματος)
Διαγραμματική Απεικόνιση Ισορροπίας στην Αγορά Χρήματος MS/P ro r1 A E B LO LL Πραγματικά Χρηματικά Διαθέσιμα: (Μ/P)d, (M/P)S -LL: Καμπύλη Πραγματικής Ζήτησης Χρηματικών Διαθεσίμων -Lo: (Κατακόρυφη) Καμπύλη Πραγματικής Προσφοράς Χρήματος -Ισορροπία: Σημείο Ε (Lo, ro)
Προσαρμογή στην Ισορροπία: Αγορά Ομολόγων και Έμμεση Αγορά Χρήματος -Έστω r = r1 <ro => Υπερβάλλουσα Ζήτηση Χρήματος: ΑΒ Ερώτημα: Με ποιο τρόπο επέρχεται η άνοδος του επιτοκίου από r1 σε ro, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία; - Η αγορά χρήματος δεν υφίσταται με την αυστηρή έννοια του όρου. - Σύνδεση Αγοράς Ομολόγων με Έμμεση Αγορά Χρήματος W: Συνολική Ποσότητα Πραγματικού Πλούτου Lο: Πραγματική ποσότητα (προσφορά) χρήματος Βο: Πραγματική ποσότητα (προσφορά) ομολόγων - Τα άτομα επιλέγουν πώς θα μοιράσουν τον συνολικό πλούτο τους μεταξύ πραγματικών χρηματικών διαθεσίμων (LD) και ομολόγων (ΒD).
- Ισχύει πάντα: Lo + Bo = W = LD + BD, δηλαδή: Bo BD = LD Lo - Η υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος πρέπει να ισούται με την υπερβάλλουσα προσφορά ομολόγων. - Όταν το επιτόκιο είναι χαμηλό (r = r1 < ro), υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά ομολόγων => Γιαναπροσελκυστείτοκοινόστα ομόλογα, πρέπει να αυξηθεί το επιτόκιο (δηλ. να μειωθεί η τιμή των ομολόγων) => Η αύξηση του επιτοκίου μειώνει την υπερβάλλουσα προσφορά ομολόγων (άρα την υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος) Για r = ro, η υπερβάλλουσα προσφορά ομολόγων (άρα και η υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος) είναι μηδέν, δηλαδή οι δύο αγορές (ομολόγων και χρήματος) ισορροπούν. - Άρα: Η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία μόνο όταν ισορροπεί και η αγορά ομολόγων.
Μεταβολές της Ισορροπίας στην Αγορά Χρήματος (1) Μεταβολή της Προσφοράς Χρήματος - Έστω ότι η Κεντρική Τράπεζα μειώνει την πραγματική προσφορά χρήματος (π.χ. πουλώντας τίτλους στην ανοιχτή αγορά). H καμπύλη προσφοράς χρήματος μετατοπίζεται προς τα αριστερά από Lo σε L1 => Tο επιτόκιο ισορροπίας αυξάνεται από ro σε r1. - Εξήγηση: Υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος (δηλαδή υπερβάλλουσα προσφορά ομολόγων) => το επιτόκιο αυξάνεται για να προσελκυστεί το κοινό στα ομόλογα. - Αντίστοιχα: Η αύξηση της προσφοράς χρήματος (μετατόπιση της Lo δεξιά σε L2) μειώνει το επιτόκιο ισορροπίας σε r2.
Επιπτώσεις στην Ισορροπία από μια μεταβολή της Προσφοράς Χρήματος (Διαγραμματική Απεικόνιση) r1 ro r2 E (M/P)S => r (M/P)S => r L1 LO L2 LL Πραγματικά Χρηματικά Διαθέσιμα: (Μ/P)d, (M/P)S
(2) Μεταβολή του Πραγματικού Εισοδήματος - Έστω ότι αυξάνεται το πραγματικό εισόδημα Υ => Η καμπύλη ζήτησης χρήματος μετατοπίζεται προς τα δεξιά (από LL σε LL ) => Το επιτόκιο ισορροπίας αυξάνεται από ro σε r1. - Αντίστοιχα: Η μείωση του πραγματικού εισοδήματος μετατοπίζει την καμπύλη ζήτησης χρήματος προς τα αριστερά (από LL σε LL ) και μειώνει το επιτόκιο ισορροπίας. (3) ΑύξησητουΑνταγωνισμούΜεταξύτωνΤραπεζών - Η αύξηση του ανταγωνισμού αυξάνει τα επιτόκια των καταθέσεων, δηλαδή μειώνει το κόστος διακράτησης χρήματος => ηζήτηση χρήματος αυξάνεται για κάθε επίπεδο επιτοκίου, δηλ. ηκαμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά (από LL σε LL ) => Το επιτόκιο ισορροπίας αυξάνεται.
Επιπτώσεις στην Ισορροπία από μια μεταβολή του Εισοδήματος (Διαγραμματική Απεικόνιση) r1 E Υ => r ro r2 E E LO LL LL LL Υ => r Πραγματικά Χρηματικά Διαθέσιμα: (Μ/P)d, (M/P)S
Η Παγίδα Ρευστότητας - Η Κεντρική Τράπεζα μπορεί να μειώνει το επιτόκιο (αυξάνοντας την προσφορά χρήματος) όποτε το θεωρεί απαραίτητο για την οικονομία. - ΑπότοσημείοΓκαιπέρα(δηλ. όταν το επιτόκιο έχει πέσει σε r2), κάθε παραπέρα αύξηση της προσφοράς χρήματος δεν έχει καμία πτωτική επίδραση στο επιτόκιο. - Το τμήμα της καμπύλης ζήτησης χρήματος δεξιά του σημείου Γ λέγεται παγίδα ρευστότητας. dr dm ( d / P) - Στο τμήμα αυτό, είναι: = 0, δηλαδή = dm ( d / P) dr - Άπειρη ελαστικότητα της ζήτησης χρήματος: Τα άτομα προτιμούν να κρατάνε όλο τον πλούτο τους με τη μορφή ρευστών διαθεσίμων αντί ομολόγων, διότι το επιτόκιο έχει πέσει τόσο χαμηλά (ητιμή των ομολόγων είναι τόσο υψηλή) ώστε δεν προβλέπεται παραπέρα αύξηση της τιμής των ομολόγων => Τα άτομα δεν αγοράζουν ομόλογα, διότι η τιμή τους προβλέπεται ότι θα μειωθεί.
ΗΠαγίδαΡευστότητας (Διαγραμματική Απεικόνιση) r1 ro r2 Γ Παγίδα Ρευστότητας LL LO L1 L2 L3 Πραγματικά Χρηματικά Διαθέσιμα: (Μ/P)d, (M/P)S - Όταν η οικονομία βρίσκεται στην Παγίδα Ρευστότητας, η Νομισματική Πολιτική είναι Αναποτελεσματική (βλ. παρακάτω).
Προβλήματα Νομισματικού Ελέγχου - Δύο Εναλλακτικές Επιλογές Κεντρικής Τράπεζας (1) Καθορισμός Προσφοράς Χρήματος => Αποδοχή Επιτοκίου Ισορροπίας με βάση την Καμπύλη Ζήτησης Χρήματος. (1α) Καθορισμός ποσοστού υποχρεωτικών διαθεσίμων Πρόβλημα: Οι Τράπεζες μπορούν να παρακάμψουν τους ελέγχους και να παράσχουν τις ίδιες υπηρεσίες (χορήγηση δανείων) με άλλες μεθόδους (Νόμος Goodhart). (1β) Συναλλαγές Ανοιχτής Αγοράς (καθορισμός νομισματικής βάσης) => Πρόβλημα: Ο ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας ως δανειστή έσχατης ανάγκης (οι τράπεζες μπορούν πάντα να δανειστούν ρευστά από την Κεντρική Τράπεζα) => Λύση: (1γ) Επιθετική Χρήση Προεξοφλητικού Επιτοκίου, ή: Νομισματικός Έλεγχος μέσω των Επιτοκίων.
(2) Καθορισμός Επιτοκίου => Αποδοχή της Προσφοράς Χρήματος που προκύπτει από την Καμπύλη Ζήτησης Χρήματος. - Η Κεντρική Τράπεζα καθορίζει το επιτόκιο ro και προσφέρει οποιαδήποτε ποσότητα χρήματος ζητηθεί δέχεται οποιαδήποτε ποσότητα τίτλων σε αυτό το επιτόκιο => Σε ισορροπία, θα προσφέρει ακριβώς Lo. => Πρόβλημα: Η επίτευξη ενός συγκεκριμένου νομισματικού στόχου προϋποθέτει την ακριβή εκτίμηση της καμπύλης ζήτησης χρήματος (την κλίση και τις μετατοπίσεις της ανάλογα με το εισόδημα). - Οι συνεχείς χρηματοπιστωτικές καινοτομίες (λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών) καθιστούν ακόμα δυσκολότερο τον προσδιορισμό της θέσης της καμπύλης ζήτησης χρήματος.