Έκθεση για τη δράση C2

LIFE+ Nature & Biodiversity 2009 Με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ΕΡΓΟ: «Δράσεις για τη Διατήρηση Παράκτιων Οικοτόπων και Σημαντικών Ειδών Ορνιθοπανίδας των Περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Λιμνοθάλασσα Επανομής, Λιμνοθάλασσα Αγγελοχωρίου» ACCOLAGOONS (LIFE09 NAT/GR/000343) Έκθεση για τη δράση C2 ΔΡΑΣΗ C2 : Αποκατάσταση των λειτουργιών της λιμνοθάλασσας Επανομής ACTION C2 : Restoring the functions of Epanomi lagoon Νοέμβριος 2016 / November 2016 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ No Περιγραφή Σελίδα 1. Εισαγωγή 3 2. Περιγραφή της περιοχής μελέτης 3 3. Σκοπός 4 4. Περιγραφή Έργου 5 5. Τεχνικές δυσκολίες κατά τη φάση των κατασκευών 11 6. Εύρυθμη λειτουργία των υλοποιηθέντων έργων 13 7. Παράρτημα 15

1. Εισαγωγή Μέσω αυτής της δράσης σχεδιάστηκαν οι κατασκευαστικές εργασίες στην περιοχή της λιμνοθάλασσας Επανομής, στο πλαίσιο του σχεδίου αποκατάστασης της περιοχής. Οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν είχαν ως στόχο να αποκαταστήσουν το σύστημα των υγροτόπων της περιοχής, σύμφωνα με τις εγκεκριμένες προτάσεις της Δράσης Α.3. Τα έργα έχουν σχεδιαστεί για την αποκατάσταση ειδικών λειτουργιών των υγροτόπων, βάσει της πραγματικής και επιθυμητής κατάστασης για την εκτέλεση αυτών των λειτουργιών, όπως προκύπτει από την επιχειρησιακή αξιολόγηση του συστήματος. Πιο συγκεκριμένα, είχε προγραμματιστεί: η δημιουργία μιας νεκρής ζώνης από τη φύτευση, δύο λίμνες, τρεις τεχνητές νησίδες στη λιμνοθάλασσα, δύο εποχικά πλημμυρισμένες περιοχές, η τοποθέτηση θυροφράγματος με σκοπό τον έλεγχο της εισερχόμενης παροχής νερού στην πρώτη λίμνη, η κατασκευή υποστηρικτικού αναχώματος των υφιστάμενων καναλιών, η εκκαθάριση των υφιστάμενων καναλιών και το άνοιγμα δύο νέων καναλιών για τη λειτουργική επικοινωνία στο νότιο υφιστάμενο κανάλι με τη λιμνοθάλασσα και ένα κανάλι για την επικοινωνία μιας λίμνης με το γειτονικό υπάρχον κανάλι και την περιοχή της λιμνοθάλασσας. 2. Περιγραφή της περιοχής μελέτης Το έργο έχει αναπτυχθεί εξ' ολοκλήρου στην προστατευόμενη περιοχή της λιμνοθάλασσας Επανομής και ιδιαίτερα στη λεκάνη της λιμνοθάλασσας. Η συνολική έκταση είναι 830,38 εκτάρια και βρίσκεται στην ανατολική ακτή του Θερμαϊκού κόλπου, στο ακρωτήριο Μύτικα, 5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του δημοτικού διαμερίσματος της Επανομής, Δήμος Θερμαϊκού (σχήμα 1). Στο βορειοανατολικό τμήμα της λεκάνης του υγροτόπου υπάρχουν συγκεντρωμένες όλες οι γεωργικές δραστηριότητες στην περιοχή. Στο βόρειο τμήμα της περιοχής υπάρχει το κάμπινγκ του ΕΟΤ, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει σταματήσει να λειτουργεί. Δίπλα στην άσφαλτο και το κάμπινγκ υπάρχει μία περιοχή ιπποδρόμου περίπου 155 στρεμμάτων, ο οποίος είναι επίσης ανενεργός τα τελευταία χρόνια.

Εικόνα 1. Λεκάνη απορροής της λιμνοθάλασσας Επανομής. 3. Σκοπός Με τη δράση C2 ''Αποκατάσταση των λειτουργιών της λιμνοθάλασσας Επανομής'' έγιναν όλες οι απαραίτητες παρεμβάσεις και τα απαιτούμενα έργα για την προστασία και διατήρηση των οικοτόπων και των ειδών των υγροτόπων της λιμνοθάλασσας Επανομής. Ειδικότερα, οι ειδικοί στόχοι της αποκατάστασης που προκύπτουν από την αξιολόγηση του συστήματος Επανομής είναι οι εξής: - Η εξασφάλιση της δημιουργίας ποικιλομορφίας των οικοτόπων και η διασφάλισηβελτίωση της υποστήριξης των τροφικών πλεγμάτων. - Βελτίωση της ποιότητας του νερού των υγροτόπων. - Η βελτίωση της ικανότητας αποθήκευσης και της υδροπεριόδου. Κατά συνέπεια, θα πρέπει ιεραρχικά να αποκατασταθούν οι λειτουργίες που σχετίζονται με: α)την υποστήριξη της βιοποικιλότητας και τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (στήριξης των τροφικών πλεγμάτων) β)τη βελτίωση της ποιότητας του νερού (μετασχηματισμός / απομάκρυνση των θρεπτικών συστατικών και την παγίδευση των ιζημάτων / τοξικών ουσιών) και γ)τη βελτίωση της ισορροπίας του νερού και των υδάτων (αποθήκευση νερού, εμπλουτισμός των υπόγειων υδάτων και τροποποίηση των πλημμυρών). Ο στόχος αυτού του έργου είναι η κατακράτηση του μολυσμένου νερού στη βόρεια πλευρά του καναλιού. Αυτό θα συμβεί σε συνδυασμό με το κλειστό θυρόφραγμα. Αυτό

επιτρέπει τον πλήρη έλεγχο του νερού που εισέρχεται στη λιμνοθάλασσα. Έτσι, ο στόχος της εργασίας αυτής που είναι η προστασία της ποιότητας των υδάτων της λιμνοθάλασσας δεν επηρεάζεται από την αλλαγή των κεκλιμένων πλαγιών των επιχωμάτων. 4. Περιγραφή των έργων ΚΑΝΑΛΙΑ: Τα κανάλια 1 και 2 βρίσκονται στη βόρεια - βορειοανατολική πλευρά της περιοχής (υψηλή ζώνη) και έχουν μήκος 900m και 510m αντίστοιχα. Το κανάλι 3 με μήκος 360m, βρίσκεται στη δυτική πλευρά της περιοχής, μεταξύ της υψηλής περιοχής και του κόλπου της Επανομής. Το κανάλι 4 με 110m μήκος βρίσκεται στη μέση ζώνη, μεταξύ του καναλιού 3 και της λιμνοθάλασσας. Τέλος, το κανάλι 5 με μήκος 250m βρίσκεται στο νότιο τμήμα της περιοχής και, αντίστοιχα, νότια της λιμνοθάλασσας. ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ Δίπλα στα κανάλια 1 και 2, ήταν προγραμματισμένη μια περιοχή φύτευσης 10m, με ενδημικά είδη που βρίσκονται στην προστατευόμενη περιοχή. Αρχικά τα φυτά τοποθετήθηκαν, αλλά λόγω της ισχυρής αλατότητας του εδάφους και του νερού, ξεράθηκαν. Μετά από αναλύσεις που έγιναν προέκυψε νέα θέση φύτευσης, ανατολικά από την αρχική τοποθεσία, όπου έγινε νέα φύτευση. Η επιλογή της νέας περιοχής φύτευσης έγινε από το Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος, το οποίο είναι εταίρος του προγράμματος ACCOLAGOONS, υπεύθυνο για την επιστημονική υποστήριξη για περιβαλλοντικά θέματα. Το Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος έχει προτείνει την αλλαγή του τόπου υλοποίησης του έργου για φύτευση σε μια περιοχή όπου οι τιμές της αλατότητας είναι κάτω από τα καθορισμένα όρια της αντοχής της προτεινόμενης φύτευσης και υπηρετούν τους αρχικούς στόχους του έργου. Για το σκοπό αυτό έγινε δειγματοληψία εδάφους για τον προσδιορισμό της βέλτιστης θέσης. Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης του εδάφους εντοπίστηκε η βέλτιστη θέση για την εφαρμογή της φύτευσης, που βρίσκεται βορειοανατολικά της λιμνοθάλασσας, όπως φαίνεται στο σχέδιο. Σημειώνεται ότι οι αρχικοί στόχοι του έργου, οι οποίοι είναι η παγίδευση ιζημάτων και τοξικών ουσιών, η μετατροπή και η

απομάκρυνση των θρεπτικών ουσιών που ρέουν στα κανάλια μέσω των επιφανειακών απορροών και προέρχονται από τις καλλιέργειες της λεκάνης και η υποστήριξη των τροφικών πλεγμάτων θα εξυπηρετούνται πλήρως, καθώς αυτή η περιοχή, σύμφωνα με την τοπογραφία της περιοχής λαμβάνει επιφανειακή απορροή από τις καλλιέργειες στη λεκάνη. Επιπλέον, δεδομένου ότι το ένα σημείο δειγματοληψίας σύμφωνα με τις προτεινόμενες τιμές αλατότητας για φύτευση ήταν στο όριο αντοχής των δύο αυτών μονάδων (Scirpus sp. Και Juncus sp.), προτάθηκε η φύτευση μόνο του Phragmites sp., του οποίου το όριο αντοχής στην αλατότητα είναι σημαντικά υψηλότερο από τις μετρούμενες τιμές. Η περιοχή που καταλαμβάνεται από τη φύτευση είναι περίπου 30 στρέμματα, με ένα εύρος ζώνης των 100 m και μήκους 300 m, ενώ φυτεύτηκαν 7.000 φυτά. Το σύστημα σχεδιάστηκε για να είναι αυτο-βιώσιμο μετά τις πρώτες εργασίες συντήρησης για την ανάπτυξη των φυτών. Τhe φυτό που επιλέχθηκε τελικά για να εκτελέσει τη λειτουργία της προστασίας της ποιότητας των υδάτων ήταν το Phragmites australis, που είναι το περισσότερο ανεκτικό στο νερό και το αλάτι και δεν χρειάζεται καμία συντήρηση για την επιβίωσή του. Έτσι, έγινε αυτή η επιλογή φυτού διότι αποτελεί μέρος της ιθαγενούς βλάστησης της λιμνοθάλασσας Επανομής, όπως παρατηρήθηκε και από επισκέψεις της ομάδας πεδίου στην περιοχή μελέτης. Στο σχήμα 2 παρουσιάζεται τόσο ο νέος χώρος φύτευσης, όσο και ο παλιός. Η νέα περιοχή φύτευσης βρίσκεται πίσω από το κανάλι, το οποίο συλλέγει την αποστράγγιση από τα χωράφια. Το κανάλι, όπως φαίνεται, δεν οδηγεί πουθενά και το νερό περνά είτε μέσω της υπόγειας διήθησης ή του επιφανειοδραστικού στην περιοχή της λιμνοθάλασσας. Εξάλλου, η λιμνοθάλασσα προστατεύεται τόσο από το θυρόφραγμα όσο και από τα όργανα μέτρησης.

Εικ. 2: Νέα περιοχή φύτευσης και παλιά. Η τελική περιοχή επιλέχθηκε λόγω των πλημμυρισμένων συνθηκών και της φυτοκάλυψης που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια κατασκευαστικών έργων. Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής που είχε αρχικά επιλεγεί πλημμύρισε λόγω των επανειλημμένων πλημμυρικών φαινομένων κατά το έτος κατασκευής των έργων και καλύφθηκε με αραιή βλάστηση. Ωστόσο, οι λειτουργίες που η νεκρή ζώνη θα πρέπει να εκτελέσει σύμφωνα με το σχεδιασμό της, πραγματοποιήθηκαν, ακόμα και που το πλάτος της νεκρής ζώνης ήταν 100m. ΛΙΜΝΕΣ Η πρώτη λίμνη κατασκευάστηκε στο κανάλι 4 με επιφάνεια 2.463m 2 με ακτίνα περίπου

28,00m και μέγιστο βάθος 1,60m, ενώ η δεύτερη λίμνη κατασκευάστηκε δίπλα στο κανάλι 2, με επιφάνεια 2.123,70m 2 με ακτίνα περίπου 26m και μέγιστο βάθος 1,60m. Γύρω από τη δεύτερη λίμνη, χτίστηκε ένα ανάχωμα ύψους 1,5m, πλάτους 2,25m, εξωτερικής κλίσης 1:2,5 και εσωτερικής κλίσης 1:1,5. Οι παραλλαγές στα βάθη ανά περιοχή είναι πολύ μικρές στην περιοχή της λιμνοθάλασσας και λόγω κατασκευαστικών δυσκολιών, της παρουσίας του νερού, αλλά κυρίως λόγω της φύσης του εδάφους που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα αργίλου και ποσοστών λάσπης παρακωλύουν τις κινήσεις των μηχανημάτων. Εξάλλου οι περιοχές στις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι κατασκευές λίγες μόνο ημέρες ανά έτος καλύπτονται από νερό και συνήθως έχουν ελάχιστες ποσότητες νερού. Όσον αφορά το αυξημένο βάθος των λιμνών στα περίπου 10 εκατοστά, αυτό δεν θα επηρεάσει τη διατροφή της ορνιθοπανίδας, καθώς η στοχευμένη ορνιθοπανίδα αποτελείται από παρυδάτια πουλιά ως επί το πλείστον, που στέκονται και τρώνε ή κουρνιάζουν πάνω από ρηχά νερά, σε λιγότερο από 20 εκατοστά σε βάθος. Έτσι, ο τρόπος που αυτές οι λίμνες κατασκευάστηκαν με διαφορετικές αποκλίσεις θα βοηθήσει τη λειτουργία της λίμνης και των ενδιαιτημάτων διατροφής. Επιπλέον, η στάθμη του νερού στις δεξαμενές θα ποικίλει μεταξύ 0 με μέγιστο 1.60m σύμφωνα με το πόσο έχουν πλημμυρίσει οι λίμνες. Σε διαφορετικές εποχές η μέγιστη στάθμη του νερού θα είναι διαφορετική, όμως και έτσι η στοχευμένη ορνιθοπανίδα η οποία αποτελείται από παρυδάτια πουλιά ως επί το πλείστον, θα στέκεται και θα τρώει ή θα κουρνιάζει πάνω από ρηχά νερά, σε λιγότερο από 20 εκατοστά βάθος. Έτσι, η στοχευμένη ορνιθοπανίδα θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της για τροφή το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Επιπλέον, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία το μέγεθος μιας λίμνης άγριας ζωής μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την περιοχή μελέτης. Έτσι, η αυξημένη περιοχή επιφάνειας που κατασκευάστηκε δεν θα επηρεάσει τη διατροφή της ορνιθοπανίδας. ΕΠΟΧΙΚΑ ΠΛΗΜΜΥΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Στο βόρειο τμήμα της λιμνοθάλασσας, στο καθοδικό κανάλι 2 και μεταξύ των δύο λιμνών κατασκευάστηκαν δύο πεδινές περιοχές εποχιακά πλημμυρισμένες. Η πρώτη με επιφάνεια 745,28m 2 και βάθος 0,75m και η δεύτερη με επιφάνεια 658,14m 2 και βάθος 0,75m.

Οι παραλλαγές στα βάθη ανά περιοχή είναι πολύ μικρές στην περιοχή της λιμνοθάλασσας και λόγω κατασκευαστικών δυσκολιών, της παρουσίας του νερού, αλλά κυρίως λόγω της φύσης του εδάφους που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα αργίλου και ποσοστών λάσπης παρακωλύουν τις κινήσεις των μηχανημάτων. Εξάλλου οι περιοχές στις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι κατασκευές καλύπτονται από νερό μόνο λίγες ημέρες ανά έτος και συνήθως έχουν ελάχιστες ποσότητες νερού. Οι αποκλίσεις που έχουν σημειωθεί όσον αφορά στην επιφάνεια των λασπότοπων δεν θα επηρεάσουν την διατροφή της ορνιθοπανίδας, καθώς δεν υπάρχουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές από τη βιβλιογραφία για την περιοχή του λασπότοπου, αλλά αυτό εξαρτάται από την τοπογραφία της περιοχής μελέτης. Το μεγαλύτερο βάθος θα διασφαλίσει ότι αυτές οι περιοχές θα κρατήσουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του έτους το απαιτούμενο νερό για τη σίτιση των παρυδάτιων πουλιών. Έτσι, οι αποκλίσεις που έχουν σημειωθεί όσον αφορά την επιφάνεια και το βάθος των ελωδών περιοχών δεν είναι σημαντική, καθώς η διάρκεια που οι ελώδεις περιοχές θα πλημμυρίσουν είναι το πιο σημαντικό θέμα για τη διατροφή της στοχευμένης ορνιθοπανίδας που περιορίζεται σε ένα ορισμένο επίπεδο νερού (20 εκατοστά). ΚΑΝΑΛΙΑ Πραγματοποιήθηκαν εργασίες γεώτρησης τριών νέων καναλιών με πλάτος 3,00m, και κλίση 1: 1,5 και βάθος εκσκαφής 1,00m. Τα δύο κανάλια είχαν στόχο τη λειτουργική επικοινωνία νότια του υπάρχοντος καναλιού 5 με τη λιμνοθάλασσα, που έχει μήκος 66,70m και 55,97m αντίστοιχα, και το τρίτο ενώνει τη δεύτερη λίμνη με το κανάλι 2 και έχει μήκος 22,25m. ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΝΗΣΙΔΕΣ Μέσα στη λιμνοθάλασσα, στα βαθύτερα τμήματα του υγροτόπου, κατασκευάστηκαν τρεις τεχνητές νησίδες. Η πρώτη νησίδα κτίστηκε από την πλευρά του καναλιού 5 με επιφάνεια πάνω από τη στάθμη του νερού 1.024,28m 2, ενώ οι άλλες δύο που επικοινωνούν με διάδρομο μήκους 13,50m και πλάτους 6,20m κατασκευάστηκαν βορειότερα για να έχουν μια επιφάνεια

πάνω από το νερό 623,00m 2 και 212,75m 2 αντίστοιχα. Για την κατασκευή τους μέσα στη λιμνοθάλασσα, χρειάστηκε η κατασκευή των διαδρόμων κυκλοφορίας και υλικών μεταφοράς με μήκη για την πρώτη νησίδα 72,80m και για τις άλλες δύο 58,90m. Αυτοί οι διάδρομοι μετά την κατασκευή του νησιού, αφαιρέθηκαν σε βάθος μόνο για να μην προκληθεί ζημιά στο κάτω μέρος της λιμνοθάλασσας. Οι νησίδες κατασκευάστηκαν με υλικό εκσκαφής από την περιοχή της λιμνοθάλασσας, χωρίς καμία προσθήκη υλικών εκτός της λιμνοθάλασσας. Το ύψος των νησίδων χτίστηκε περίπου 1,0 έως 1,30m πάνω από το επίπεδο του νερού, το οποίο κατά την περίοδο της κατασκευής ήταν χαμηλό, και με επιφάνειες μεγαλύτερες από ό, τι αναμενόταν, προκειμένου να είναι σε θέση να πάρουν την τελική τους μορφή μετά τις καθιζήσεις που θα λάμβαναν χώρα λόγω της βαρύτητας και της φύσης του πυθμένα. Η συντήρηση των νησίδων γίνεται φυσικά ως τώρα και στις πλαγιές τους έχει αναπτυχθεί έντονη βλάστηση με το ριζικό της σύστημα να διατηρεί το υλικό των νησίδων συνδεδεμένο. ΑΝΑΧΩΜΑΤΑ Στα κανάλια 2 και 3, από την πλευρά της λιμνοθάλασσας το ανάχωμα ανοικοδομήθηκε με συνολικό μήκος 870,00m, ύψος 1,00m και πλάτος στέψης 1,00m, με κλίση 1: 2,50. Στο κανάλι 4 που συνδέει τη λιμνοθάλασσα με το κανάλι 3, με μία ενδιάμεση παρεμβολή της λίμνης 1, ανακατασκευάστηκε το ανάχωμα με συνολικό μήκος 54,00m, ύψος 1,00m και πλάτος στέψης των 1,00m, με κλίση κλίση 1: 2,50. Για το κανάλι 3, το οποίο συνδέει τη δεύτερη λίμνη με το κανάλι 2, το ανάχωμα κατασκευάστηκε με συνολικό μήκος 22,25m, ύψος 1,00m και πλάτος στέψης 1,00m, με κλίση 1: 2,50. Στη δεύτερη λίμνη κατασκευάστηκε περιμετρικά ένα ανάχωμα με ύψος 1,50m, πλάτος στέψης 2,25m, εξωτερική κλίση των πρανών 1: 2,5 και εσωτερική κλίση 1: 1,5. Η απόκλιση της κλίσης των πρανών 1: 1,50 έως 1: 2,50 οφείλεται στη φύση του εδάφους που είναι συνεκτικό, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, με μεγάλο ποσοστό υγρασίας και ολκιμότητα και τα οποία δεν επιτρέπουν την κατάλληλη διαμόρφωση. Η απόκλιση αυτή είναι άνευ σημασίας τόσο από κατασκευαστική άποψη, όσο και για τη λειτουργία των ενδιαιτημάτων.

ΘΥΡΟΦΡΑΓΜΑ Στην διασταύρωση των καναλιών 2, 3 και 4 είχαν εγκατασταθεί θυροφράματα σε βάση από λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια (σαρζανέτ). Συρματοκιβώτια κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν, πάνω στα οποία τοποθετήθηκε το θυρόφραγμα. Η συνολική επιφάνεια που καλύπτεται από τα συρματοκιβώτια είναι 40m 2 ενώ τοποθετήθηκαν δύο σειρές, διαστάσεων 6,00x2,00 και πάνω σε αυτά τοποθετήθηκαν άλλες δύο σειρές διαστάσεων 4,00x2,00. Κάθε σειρά έχει 0,50m ύψος σύμφωνα με το σχέδιο. Το θυρόφραγμα αποτελείται από ένα φύλλο κατασκευασμένο από λαμαρίνα πάχους 5 mm, η οποία έχει ενίσχυση ανά 0,50 m από λεπίδες χάλυβα με πάχος 5 mm. Περιμετρικά, του μεταλλικού φύλλου έχει τοποθετηθεί ένα πλαίσιο χάλυβα με πάχος 5 mm. Επιπλέον, κατασκευάζονται οδηγοί - πλαίσια τμημάτων σιδήρου U120, πάνω στα οποία θα πρέπει να κινείται το φύλλο του θυροφράγματος. Η κίνηση του θυροφράγματος θα γίνεται από μεταλλικό τροχό. ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ Πραγματοποιήθηκε καθαρισμός των καναλιών και της ευρύτερης περιοχής της λιμνοθάλασσας από μπάζα και σκουπίδια. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών πριν από την ολοκλήρωση του έργου, αφαιρέθηκαν σκουπίδια που πετιούνται από ιδιώτες και είχαν διασκορπιστεί τόσο εντός της προστατευόμενης περιοχής, όσο και στην περιοχή όπου εκτελούνται τα έργα και ιδιαίτερα γύρω από τα κανάλια αποστράγγισης 1, 2 και 3. Αυτά τα σκουπίδια ήταν ως επί το πλείστον πλαστικά, σακούλες, χαρτί, ξύλο και διάφορα άλλα μικρότερα τα οποία βρίσκονταν κυρίως στην περιοχή. Η συλλογή τους έγινε με το χέρι, λόγω του μεγάλου όγκου τους και της αραιής διασποράς και στη συνέχεια φορτώθηκαν σε φορτηγά και απομακρύνθηκαν. 5. Τεχνικές δυσκολίες κατά τη φάση κατασκευής Το έργο βρίσκεται σε περιοχή που κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών του έτους είναι πλημμυρισμένη με νερό και το υλικό του εδάφους, αυτή την περίοδο, ήταν ακατάλληλο για τη διέλευση των μηχανημάτων κατασκευής. Ειδικά από το φθινόπωρο του 2014 έως

την άνοιξη του 2015 σημειώθηκαν συνεχείς, μεγάλες και καταρρακτώδεις βροχές, που είχαν ως αποτέλεσμα τον πλήρη αποκλεισμό της ευρύτερης περιοχής λόγω πλημμυρών, μετατρέποντας την περιοχή σε ένα βάλτο, πράγμα που απαγόρευσε τη χρήση των μηχανημάτων κατασκευής και καθιστώντας την εκτέλεση της κατασκευής αδύνατη για μεγάλο χρονικό διάστημα (μήνες). Οποιαδήποτε προσπάθεια για την ολοκλήρωση των εργασιών κατά την περίοδο αυτή θα ήταν οικονομικά ασύμφορη για το έργο. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών τέθηκε σε εφαρμογή μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου του 2014, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Έργα που αναλήφθηκαν από 19/09/2015: Καθαρισμός των καναλιών Κατασκευή αναχωμάτων Κατασκευή καναλιών Κατασκευή λιμνών Κατασκευή των πλημμυρισμένων περιοχών Κατασκευή τεχνητών νησίδων Φύτευση του 81% των φυτών ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΦΥΤΕΥΣΗΣ Παρουσιάστηκε ξήρανση των φυτών που είχαν τοποθετηθεί, φαινόμενο το οποίο με την πάροδο του χρόνου και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, επεκτάθηκε σε ολόκληρη την φύτευση. Για το λόγο αυτό, δόθηκαν οδηγίες στον εργολάβο να σταματήσει τις προγραμματισμένες εργασίες συντήρησης καθώς επίσης, τη λήψη δειγμάτων και τη διενέργεια σχετικών αναλύσεων (έδαφος και το κανάλι της ποιότητας των υδάτων). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, σε αυτό το χρονικό διάστημα, ποικίλα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν από εκείνα που αναφέρονται στις μετρήσεις της Τεχνικής Μελέτης που πραγματοποιήθηκε σε προηγούμενες περιόδους. Έδειξαν έντονη αλατότητα, τόσο του εδάφους όσο και του νερού, πράγμα το οποίο καθιστά σχεδόν αδύνατη την επιβίωση των

προτεινόμενων φυτικών ειδών, όπως εμφανίζεται στα αποτελέσματα των συνημμένων μετρούμενων τιμών, οι οποίες είναι μεγαλύτερες από τα όρια αντοχής των φυτών αυτών στην αλατότητα. Έτσι, ενώ αρχικά και σύμφωνα με την καθορισμένη στις μετρήσεις τιμές της Τεχνικής Μελέτης, οι οικολογικές απαιτήσεις των προτεινόμενων φυτικών ειδών ήταν εντός των προβλεπόμενων ορίων ανοχής, κατά την εποχή φύτευσης αυτό δεν ίσχυε, προκαλώντας την Υπηρεσία να ζητήσει είτε τη διακοπή των εργασιών ανάκτησης για την παγίδευση των ιζημάτων και τοξικών ουσιών, τη μετατροπή και την απομάκρυνση των θρεπτικών συστατικών και την υποστήριξη των τροφικών πλεγμάτων, είτε να βρει μια άλλη περιοχή φύτευσης στην περιοχή του έργου, κατάλληλη για την ολοκλήρωση των παραπάνω στόχων των έργων αποκατάστασης. Το Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος, είναι ένας από τους εταίρους του προγράμματος ACCOLAGOONS, υπεύθυνο για την επιστημονική υποστήριξη για περιβαλλοντικά θέματα, πρότεινε να ολοκληρωθεί το έργο, αλλάζοντας τη θέση του έργου για φύτευση των προτεινόμενων φυτών σε μια περιοχή όπου οι τιμές της αλατότητας να είναι κάτω από τα όρια αντοχής τους ώστε να εξυπηρετηθούν οι αρχικοί στόχοι του προγράμματος. Για το σκοπό αυτό διεξείχθει δειγματοληψία εδάφους για τον προσδιορισμό της βέλτιστης θέσης. Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης του εδάφους για την εφαρμογή των φυτεύσεων ταυτοποιήθηκε η βέλτιστη τοποθεσία. Σημειώνεται ότι οι αρχικοί στόχοι του έργου, οι οποίοι είναι η παγίδευση ιζημάτων και τοξικών ουσιών, η μετατροπή και η απομάκρυνση των θρεπτικών ουσιών που ρέουν στα κανάλια μέσω των επιφανειακών απορροών και από τις καλλιέργειες της λεκάνης για τη στήριξη τροφικών πλεγμάτων, θα εξυπηρετούνται πλήρως από αυτή τη θέση, σύμφωνα με την τοπογραφία της περιοχής η οποία λαμβάνει επιφανειακή απορροή από τις καλλιέργειες στη λεκάνη. Επιπλέον, δεδομένου ότι σε ένα σημείο δειγματοληψίας από τις προτεινόμενες τιμές φύτευσης της περιοχής η αλατότητα βρίσκεται στο όριο αντοχής των δύο αυτών φυτών (Scirpus sp. Και Juncus sp.), προτάθηκε η φύτευση μόνο του Phragmites sp., του οποίου το όριο αντοχής στην αλατότητα είναι σημαντικά υψηλότερο από τις μετρούμενες τιμές. Κατά συνέπεια, μόλις οι συνθήκες το επέτρεψαν (κατάπτωση στα ύδατα της περιοχής) διεξήχθαν οι αναφυτεύσεις στην προτεινόμενη περιοχή.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΥΡΟΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Μετά την ολοκλήρωση όλων των παραπάνω εργασιών, η κατασκευή του θυροφράγματος ήταν ακόμη σε εκκρεμότητα. Ωστόσο, λόγω των αιφνίδιων βροχοπτώσεων, η περιοχή ήταν πλημμυρισμένη με νερό και το έδαφος ήταν βαλτώδες που απαγορεύε την προσέγγιση των μηχανών στο σημείο για την εκτέλεση εργασιών. Οι συνθήκες αυτές διήρκησαν μέχρι την άνοιξη του 2015, όταν και άρχισε η εποχή αναπαραγωγής των πουλιών κατά τη διάρκεια της οποίας υπήρχε ρητή απαγόρευση κάθε εργασίας που προκαλεί ενόχληση στα πουλιά. Μετά τα ανωτέρω το θυρόφραγμα κατασκευάστηκε τον Αύγουστο του 2015. 6. Σωστή λειτουργία των εκτελεσθέντων έργων Η περιοχή μελέτης παρουσιάζει σποραδικό και αδιαμόρφωτο υδρογραφικό δίκτυο των αβαθών καναλιών. Οι εισροές στον υγρότοπο είναι άμεσες μέσω ατμοσφαιρικής κατακρήμνισης και έμμεσες, μέσω της απορροής και μέσα από τα κανάλια αποστράγγισης που άνοιξαν στη δεκαετία του 1950 για αποστραγγιστικούς σκοπούς στις υγροτοπικές περιοχές, προκειμένου να αποδώσουν καλλιέργειες. Υπάρχει δηλαδή υδρογραφικό δίκτυο, το οποίο εισέρχεται εντός της προστατευόμενης περιοχής και ως εκ τούτου δεν υπάρχει καμία μεταφορά μπαζών που θα μπορούσαν να πιαστούν στα κανάλια, στις λίμνες και στις εποχικά πλημμυρισμένες περιοχές προκαλώντας ανύψωση του επιπέδου τους. Σε αντίθεση οποιαδήποτε μπάζα μπορεί να εμφανιστούν θα μπορούσαν να προέλθουν από τις κινήσεις των υδάτων εντός της περιοχής και από την πιθανή έκπλυση των αναχωμάτων πράγμα που θεωρείται φυσιολογικό. Στο παρελθόν, η κίνηση των οχημάτων μέσω της προστατευόμενης περιοχής της λιμνοθάλασσας Επανομής ήταν ανεμπόδιστη με αποτέλεσμα το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης διάθεσης των απορριμμάτων και μπαζών. Με την υλοποίηση των δράσεων C2 και C3, διεξήχθη καθαρισμός του χώρου και η εφαρμογή της δράσης C4 τοποθέτησε σταθερά εμπόδια (δέστρες) στις εισόδους των προστατευόμενων περιοχών με αποτέλεσμα την απαγόρευση καταπάτησης και αποφυγή της απόρριψης σκουπιδιών. Επίσης, με ενημερωτικές εκστρατείες οι άνθρωποι ενημερώνονται και ευαισθητοποιούνται στο θέμα της προστασίας της περιοχής.

7. ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ Λιμνοθάλασσα χωρίς νησίδες Λίμνες Εικόνα 3: Λιμνοθάλασσα Εικόνα 4: Κατασκευή λίμνης Νο 2

Εικόνα 5: Λίμνη Νο 2 Εικόνα 6: Κανάλι 3, που συνδέει τις δύο λίμνες με το κανάλι 2

Εικόνα 7: Λίμνη Νο 2 - Σεπτέμβριος 2016 με έντονη βλάστηση στα αναχώματα Εικόνα 8: Λίμνη Νο 2 - Σεπτέμβριος 2016 με έντονη βλάστηση στα αναχώματα

Figure 9: Pond 1 - Construction Figure 10: Pond 1 - September 2016 at the background is the lagoon

Πλημμυρισμένες περιοχές Εικόνα 11: Κατασκευή των πλημμυρισμένων περιοχών Εικόνα 12: Πλημμυρισμένη περιοχή τον Σεπτέμβριο 2016

Νησίδες Εικόνα 13: Νησίδες 2 και 3 - κατασκευή Εικόνα 14: Νησίδα 1 - Σεπτέμβριος 2016 με έντονη βλάστηση

Εικόνα 15: Νησίδες 2 και 3 - αμέσως μετά την κατασκευή Εικόνα 16: Νησίδα 1 - Κατασκευή

Εικόνα 17: Νησίδες 2 και 3 - Σεπτέμβριος 2016, με έντονη βλάστηση

Κανάλια Εικόνα 18: Κανάλι 2 - Μετά τον καθαρισμό και την κατασκευή του αναχώματος Εικόνα 19: Κανάλι 2 - προς τα αριστερά είναι το κανάλι - στη μέση είναι το ανάχωμα - στα δεξιά είναι η λιμνοθάλασσα

Εικόνα 20: Κανάλι 2 - Μετά τον καθαρισμό και την κατασκευή του αναχώματος Εικόνα 21: Ανάχωμα των καναλιών 2 και 3 - Σεπτέμβριος 2016

Εικόνα 22: Κανάλι 1 - μετά τον καθαρισμό Εικόνα 23: Κανάλι 1 - στη συμβολή των 2 και 3

Θυρόφραγμα Εικόνα 24: Κατασκευή του θυροφράγματος Εικόνα 25: Κατασκευή του θυροφράγματος

Εικόνα 26: Θυρόφραγμα - Σεπτέμβρης 2016