ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣ ΤΑΞΗΣ ΘΥΜΗ ΜΑΡΙΝΑΣ ΛΑΜΠΡΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ
Η ελιά, δέντρο ευλογημένο, σύμβολο της ειρήνης και της γονιμότητας στην Αρχαία Ελλάδα, αποτελεί εδώ και χιλιετίες άρρηκτα συνδεδεμένο κομμάτι της ζωής των Ελλήνων. Ο καρπός της, υπήρξε από την αρχαιότητα απαραίτητο στοιχείο της διατροφής των Ελλήνων και των άλλων μεσογειακών λαών λόγω της υπέροχης γεύσης του αλλά και των πολλών θρεπτικών στοιχείων που περιέχει.
ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΑ Είναι γνωστός ο μύθος που αναφέρεται στον αγώνα της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας. Βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Κέκροπας. Οι αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο της Ακρόπολης, όπου ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για να κάνουν τον δικαστή στη διαφωνία των δύο θεών, ενώ ο Κέκροπας παρίστατο ως μάρτυρας. Πρώτος ήρθε ο Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και με την τρίαινά του έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στο έδαφος. Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που σχημάτισε μια μικρή λίμνη που την ονόμασαν "Ερεχθηίδα" θάλασσα.
Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό. Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα. Μετά από το δώρο της Αθηνάς ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη. Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και τη γνώμη του Κέκροπα. Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά όπου να γύριζε τα μάτια του, αντίκριζαν αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από παντού έζωναν τη χώρα. Τα δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει ήταν το πρώτο που φύτρωσε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η υπόσχεση για δόξα και ευτυχία. Για αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της Αθηνάς ήταν πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης.
Το καλάμι κι η Ελιά Μια φορά γειτόνευαν η ελιά και το καλάμι. Η ελιά ήταν ένα μεγάλο καιδυνατό δέντρο. με πολλά κλαδιά. που κρατούσαν τα φύλλα τους όλη τη χρονιά και κάθε δυο χρόνια, έγερναν από το βάρος του καρπού. Το καλάμι πάλι ήτανε ψηλόλιγνο με καταπράσινα στενόμακρα φύλλα, με ωραιότατα παράξενα λουλούδια που έμοιαζαν με τσαμπιά κι είχανε τα σχήμα του αδραχτιού. Η ελιά καυχιόταν ολοένα: -Τι είσαι συ μπροστά μου; έλεγε στο καλάμι Εγώ είμαι ένα δέντρο μεγάλο. δυνατό, ευλογημένο. Οι άνθρωποι με λατρεύουν γιατί τους δίνω τις ελιές και το λάδι μου, τους δίνω ξερόκλαδα για να ζεσταίνονται. τους δίνω ξύλα για να φτιάχνουν ακριβά έπιπλα. Είμαι μεγάλη. ψηλή, γερή και συ είσαι ένα αδύναμο πραγματάκι που λυγίζεις μπροστά σ' όλους τους ανέμους και τους προσκυνάς. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς έχεις την τόλμη να φυτρώνεις πλάι μου.
Το καλάμι κι η Ελιά Το καημένο το καλάμι. που ήταν από φυσικού του ντροπαλό, τ άκουγε όλα αυτά και δεν έλεγε τίποτα κι ούτε και θύμωνε γιατί αυτό δεν είχε να καυχηθεί για τίποτα. 'Ήρθε ένας χειμώνας όμως βαρύς κι άρχισε να φυσάει ένας αέρας δαιμονισμένος. που χτυπούσε με μανία την ελιά ώσπου στο τέλος την ξερίζωσε. Το καλάμι, με το πρώτο φύσημα του ανέμου, έγειρε, λυγερό όπως ήτανε, προς το νερό κι έτσι ο άνεμος περνούσε από πάνω του χωρίς να το πειράξει. Κι όταν η καταιγίδα σταμάτησε κι ο άνεμος έπαψε να φυσάει, η ελιά απόμεινε πεσμένη στο χώμα και το καλάμι σηκώθηκε πάλι όρθιο και λυγερό, όπως και πριν. Βλέπετε, το καλάμι ήξερε να υποχωρεί εκεί που ένιωθε ότι δεν είχε δύναμη ν' αντισταθεί. ενώ η ελιά πλήρωσε με τη ζωή της την υπερηφάνειά της
Η ΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Σύμφωνα με τη μυθολογία ο εφευρέτης του αθλητισμού και θεμελιωτής των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν ο Ιδαίος Ηρακλής, ο οποίος φύτεψε για πρώτη φορά αγριελιά στην Ολυμπία. Ο Ηρακλής είχε φέρει την αγριελιά από το Βορρά ή από την πατρίδα του, την Κρήτη. Ο Ιδαίος Ηρακλής είχε τέσσερα αδέρφια, τον Παιωναίο, τον Επιμίδη, τον Ιάσιο και τον Ιδα. Ο μεγαλύτερος αδερφός τους πήγε κάποια μέρα στην Ολυμπία για να τρέξουν. Ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου που έγινε στον κόσμο! Ο Ηρακλής στεφάνωσε το νικητή με ένα κλαδί από την ελιά που είχε φυτέψει ο ίδιος εκεί. Κι από τότε έμεινε η συνήθεια να στεφανώνουν με κλαδιάστεφάνια αγριελιάς τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων. Πράγματι, το μοναδικό βραβείο για τους νικητές των αγώνων ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από τον κότινο, δηλαδή την αγριελιά. Ο κότινος καθιερώθηκε, ως έπαθλο, από τον Ίφιτο ύστερα από χρησμό του Μαντείου των Δελφών, την έκοβε πάντα δε από την Καλλιστέφανο ελιά ένα μικρό αγόρι του οποίου ζούσαν και οι δύο γονείς. Το παιδί αυτό πήγαινε στην ελιά και έκοβε με χρυσό ψαλίδι τόσα ακριβώς κλαδιά όσα και τα αγωνίσματα των Ολυμπιακών. Έπειτα το πήγαινε στο ναό της Ήρας, όπου τα τοποθετούσε πάνω σε χρυσελεφάντινη τράπεζα.
Η ΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Οι ελλανοδίκες έπαιρναν από εκεί τα κλαδιά, έφτιαχναν στεφάνια και τα πρόσφεραν ως έπαθλο για τους αθλητές. Οι νικητές θεωρούνταν πρόσωπα σεβαστά, τα οποία η θεία χάρη και η εύνοια των θεών τους βοήθησε να κερδίσουν. Το στεφάνι της ελιάς ήταν η μεγαλύτερη διάκριση για κάθε αθλητή αλλά και για κάθε απλό πολίτη. Σε κανένα άλλο λαό το στεφάνι της νίκης δε θεωρήθηκε το υπέρτατο αγαθό που θα μπορούσαν να χαρίσουν οι θεοί στον άνθρωπο. Πηγή έμπνευσης αποτελεί και στις μέρες μας ο κότινος, το στεφάνι της ελιάς, αφού επιλέχθηκε να είναι το σύμβολο της Ολυμπιάδας του 2004 στην Αθήνα. Σύμβολο ειρήνης και συμφιλίωσης των λαών.
Η ΕΛΙΑ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ Ο Νώε ήταν ένα πολύ καλός άνθρωπος, που αγαπούσε πολύ το Θεό. Για αυτό και λίγο πριν γίνει ο κατακλυσμός όπου τα πάντα σκεπάστηκαν από νερό, ο Θεός τον προειδοποίησε να φτιάξει μια κιβωτό για να σωθεί ο ίδιος, η οικογένειά του και πολλά ζώα. Μετά τον κατακλυσμό, ο Νώε άφησε ελεύθερο ένα περιστέρι, το οποίο επέστρεψε κρατώντας στο ράμφος του ένα κλαδί ΕΛΙΑΣ, σημάδι ότι το κακό είχε περάσει.
Το λάδι της ελιάς χρησιμοποιείται στο Μυστήριο της Βάπτισης. Με αυτό αλείφεται ο βαπτιζόμενος πρώτα από τον ιερέα και μετά από το νονό ή τη νονά σε όλα τα μέλη του σώματος πριν να βαπτισθεί. Επίσης ο ιερέας χύνει λάδι σε σχήμα Σταυρού στο αγιασμένο νερό της κολυμβήθρας πριν από την κατάδυση του βαπτιζόμενου. Αλλά και το μυστήριο του Χρίσματος που ακολουθεί το άγιο Βάπτισμα, τελείται με υλικό που είναι ένα μίγμα από ελαιόλαδο και με 40 άλλα αρωματικά στοιχεία και με το οποίο μεταδίδονται τα Χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Επιπλέον το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται ως το υλικό για το Μυστήριο του Ευχελαίου, που τελείται για τη θεραπεία των ασθενών. Με το λάδι της ελιάς γεμίζουμε τις κανδήλες των ιερών ναών και των σπιτιών μας. Με το λάδι αυτό αλειφόμαστε για να πάρουμε την ευλογία του Χριστού, της Παναγίας, ή του Αγίου του εικονίσματος, μπροστά από το οποίο είναι τοποθετημένη η κανδήλα.
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΑ Ι. Πολέμης Ευλογημένο να είναι ελιά το χώμα που σε τρέφει κι ευλογημένο το νερό που πίνεις απ τα νέφη κι ευλογημένος τρεις φορές αυτός που σ έχει στείλει Για το λυχνάρι του φτωχού, για του άγιου το καντήλι. Οδυσσέας Ελύτης Ε, σεις στεριές και θάλασσες τ αμπέλια κι οι χρυσές ελιές ακούστε τα χαμπέρια μου μέσα στα μεσημέρια μου. Σ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ μόνον ετούτο αγαπώ. Ελιά μου ξακουστή που δίνεις το λάδι σου και μεγαλώνουν με αυτό γενιές και γενιές. Ελιά μου χάρη σε σένα το Θεό δοξάζουμε που το καντήλι μες την εκκλησία ανάβουμε.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΔΙ Από το θέρος ως τις ελιές δεν απολείπουν οι δουλειές. Η αλήθεια και το λάδι πάντα βγαίνουν από πάνω. Βάλε ελιά για τα παιδιά σου και μηλιά για την κοιλιά σου. Άνθρωπος χωρίς υπομονή, λυχνάρι δίχως λάδι. Ξεφόρτωσέ τη την ελιά, να σε φορτώσει λάδι. Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ το νερό του Αυγούστου. Χύθηκε το λάδι μας κι μπήκε στο πιθάρι μας. Δεν πεθαίνει κι αν περάσουν χρόνια εκατό και χίλια. Τι είναι; Μας χορταίνει, μας φροντίζει, μας ανάβει το καντήλι. Τι είναι; Στα δέντρα πάνω κρέμεται, στην αγορά πουλιέται το εξωτερικό της τρώγεται το μέσα της πετιέται. Τι είναι;
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΔΙ Κάθε βράδυ οι γυναίκες σταύρωναν τα παιδιά τους πριν κοιμηθούν με λάδι από το καντήλι για να μη βλέπουν άσχημα όνειρα. Οι ναυτικοί μας όταν έπεφταν σε φουρτούνα έριχναν στη θάλασσα λάδι από το καντήλι, για να γαληνέψουν τα νερά. Στην Κύπρο έφτιαχναν τα στεφάνια του γάμου από κλαδί ελιάς, επειδή η ελιά συμβολίζει τη γονιμότητα. Σε αρκετές περιοχές της Μεσογείου οι άνθρωποι πετούν λάδι στο έδαφος για να έχουν καλή σοδειά ή για να ευχαριστήσουν για την καλή σοδειά που είχαν. Στην Πορτογαλία υπάρχουν προσευχές για να διώξουν το δαιμόνιο. Σε αυτές αναφέρεται το ελαιόλαδο σαν μέσο που εξαγνίζει το κακό.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Το ελαιόλαδο αποτελεί το βασικότερο συστατικό της διατροφικής πυραμίδας στη μεσογειακή διατροφή και προσφέρει Μακροζωία. Παίζει σπουδαίο ρόλο στην πέψη των τροφών και στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών. Μιλώντας για διατροφική αξία αναφερόμαστε στην περιεκτικότητα του σε καλά ακόρεστα λιπαρά, σε λιποδιαλύτες, βιταμίνες και σε αντιοξειδωτικά συστατικά. Περιέχει θρεπτικά συστατικά για τον οργανισμό όπως βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, φυτικές ίνες και μέταλλα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ελαιόλαδο είναι σημαντικό να καταναλώνεται με μέτρο και όχι με υπερβολή. Ακόμη και με μια μικρή ποσότητα ελαιόλαδου μπορούμε να έχουμε εξαιρετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην απορρόφηση Θρεπτικών συστατικών και ταυτόχρονα διατήρηση χαμηλών ποσοτήτων λιπαρών.
ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ - ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΥΛΙΚΑ 1 κιλό γίγαντες αλάτι, πιπέρι, ρίγανη, τοματοπελτές 5 κρεμμύδια μικρού μεγέθους 2 ποτήρια νερό 2 ποτήρια λάδι ΕΚΤΕΛΕΣΗ Μουσκεύουμε από το βράδυ τους γίγαντες.την επόμενη μέρα τους βράζουμε στη χύτρα για 30 λεπτά, τους στραγγίζουμε και τους ρίχνουμε στο σκεύος. Βάζουμε όλα τα υπόλοιπα υλικά και τους ψήνουμε στο φούρνο στους 240 βαθμούς για 1 ώρα περίπου.
ΣΠΑΝΑΚΟΡΥΖΟ ΥΛΙΚΑ 1 κιλό σπανάκι 1 φλιτζάνι τσαγιού γιαούρτι 1 φλιτζάνι λάδι, αλάτι, πιπέρι 2 κρεμμύδια ψιλοκομμένα 1 φλιτζάνι του τσαγιού νερό ΕΚΤΕΛΕΣΗ Πλένετε καθαρά το σπανάκι το ζεματάτε και το κόβετε. Σε ένα τηγάνι με λίγο λάδι σωτάρετε τα Κρεμμύδια ως ότου μαραθούν, μετά ρίχνετε το σπανάκι και τα ανακατεύετε για μερικά λεπτά. Μετά τα ρίχνετε στην κατσαρόλα και βάζετε το λάδι και το νερό. Όταν αρχίζει να βράζει ρίχνετε το ρύζι. Σε 40 λεπτά είναι έτοιμο.
ΚΟΥΛΟΥΡΑΚΙΑ ΛΑΔΙΟΥ ΝΗΣΤΗΣΙΜΑ ΥΛΙΚΑ 2 ποτήρια κρασιού ελαιόλαδο 2 ποτήρια κρασιού ζάχαρη 1 ποτηράκι κρασιού χυμό πορτοκαλιού ½ ποτηράκι κρασιού χυμό λεμονιού ½ ποτηράκι κρασιού κονιάκ 100 γρ. σουσάμι 1 κουταλάκι του γλυκού σόδα 1 κουταλάκι του γλυκού μπεϊκίν πάουντερ αλεύρι όσο πάρει η ζύμη (1200 γρ. περίπου) ΕΚΤΕΛΕΣΗ Κοσκινίζετε το αλεύρι σε μια λεκάνη και το αναμειγνύετε με το σουσάμι και το μπεϊκιν πάουντερ. Ρίχνετε τη σόδα στο χυμό πορτοκαλιού και την ανακατεύετε να διαλυθεί. Ρίχνετε στο μπολ του μίξερ το λάδι με τη ζάχαρη και τα χτυπάτε μέχρι να λιώσει πολύ καλά η ζάχαρη. Στη συνέχεια προσθέτετε τους χυμούς και το κονιάκ και ανακατεύετε. Κατόπιν προσθέτετε σιγά σιγά το αλεύρι μέχρι να πετύχετε μια ζύμη μαλακή που να πλάθετε χωρίς να κολλάει στα χέρια. Παίρνετε μικρές ποσότητες από το μείγμα και τα πλάθετε κουλουράκια στο σχήμα της αρεσκείας σας. Τα τοποθετείτε στο λαδωμένο ταψί και τα πασπαλίζετε με σουσάμι. Τα ψήνετε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς για 20-25 λεπτά περίπου.
ΚΕΪΚ ΛΑΔΙΟΥ ΝΗΣΤΗΣΙΜΟ 1 κιλό σταρένιο αλεύρι (ή 1/2 κοινό αλεύρι και 1/2 σιμιγδάλι) 250 γραμμάρια λάδι (ελιάς) 500 γραμμάρια ζάχαρη 1 1/2 ποτήρι χυμό πορτοκαλιού λίγο ξύσμα πορτοκαλιού 1 ποτηράκι του κρασιού χυμό λεμονιού 2 κουταλάκια κανέλλα 1 κουταλάκι γαρύφαλλο 1 ποτηράκι κρασιού κονιάκ 1 κουταλάκι σόδα 1 ποτήρι σταφίδα μαύρη ΕΚΤΕΛΕΣΗ Ανακατώνουμε πολύ καλά το αλεύρι με το λάδι. Διαλύουμε την σόδα στο κονιάκ. Προσθέτουμε όλα τα άλλα υλικά ανακατεύοντας συνεχώς με τελευταίες τις σταφίδες. (Αν η ζύμη είναι αραιή, προσθέτουμε αλεύρι. Αν είναι πηχτή, προσθέτουμε νερό). Ψήνουμε το γλυκό στους 180 βαθμούς (με φωτιά πάνω και κάτω) μέχρι να σκουρύνει αρκετά (1 ώρα περίπου).
ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Β 1 Γιώργος Μάσσος Αθανασία Δρίτσα ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΠΙΦΣΑ ΜΥΡΤΩ ΛΟΝΤΟ Μάριος Βασιλείου Κατερίνα Αγγελοπούλου ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΛΟΥΜΠΙ Ειρήνη Βασιλείου Μανόλης Μίχας Χριστίνα Ελευθεριάδη Παύλος Παύλου ΕΙΡΗΝΗ ΜΙΡΑΚΑ Αθανασία Αϊβαλιώτη ΕΟΥΣΕΜΠΙΟΥ ΜΠΟΧΑΤΣΙΟΚ Απόστολος Διαμαντόπουλος Παναγιώτης Μπιτζίνης ΑΟΥΡΕΛΙΟ ΡΑΝΤΖΑ Απόστολος Γουνδουλάκης Κατερίνα Διπλού
ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Β 2 Μαρία Σκλία Γιώργος Παύλου Νάγια Σακελλαρίου Γιώργος Σταμούλης Παναγιώτα Καλογήρου Κωνσταντίνος Φραγκιάς Τζόι Μαλάι Αμάντα Τάλο Βαγγέλης Τυφτικίδης Νικολέτα Πάνου Σάρα Νάστο Γιάννης Αναστασόπουλος Ζωή Καραμπουλούτογλου Απόστολος Φράγκος Νέρι Μαλάι Σπύρος Μποχούτσος