1 ΜΑΘΗΜΑ 2014: ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ (ΕΕΠ) Τρίτη 12 14, 103 Τετάρτη14 16 108 ΤΡΙΤΗ 25.2.14 Εισαγωγή και περιγραφή μαθήματος ΤΕΤΑΡΤΗ 26.2.14 Παγκόσμιες αλλαγές σημασία για ΕΕΠ 1 η ώρα 2 η ώρα Συμμετοχή Παγκόσμια Προβλήματα Προτάσεις αλλαγών ΤΡΙΤΗ 4.3.14 Στρατηγικές Διεύρυνσης της ΕΕ και η ΕΕΠ ΤΕΤΑΡΤΗ 5.3.14 Νέες θεωρητικές κατασκευές για την ΕΕ ΕΕ ως αυτοκρατορία. ΤΡΙΤΗ 11.3. Αλλαγές στην βρετανική και γαλλική ευρωπαϊκή πολιτική ΤΕΤΑΡΤΗ 12.3. Η γεωστρατηγική της Ανατολικής Μεσογείου (Γ Αν.Μ) ΤΡΙΤΗ 18.3. Οργάνωση και Διοίκηση ΕΕΠ προτάσεις αλλαγών ΤΕΤΑΡΤΗ 19.3. Ειδικά ζητήματα (Ίμβρος Τένεδος) Στρατηγικές Διεύρυνσης και οι διαφορετικές ταχύτητες ΕΕ ως αυτοκρατορία Επιτροπεία Ελλάδας Γερμανική πρωτοκαθεδρία. Σημασία για Ελλάδα Η ΓΑν.Μ και η ΕΕΠ Προτάσεις Αλλαγών Η μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα και η Τουρκία Καθηγητής Γ.Μάζης Συμμετέχουν Διπλωμάτης Π.Λιάκουρας Καθηγητής Α.Συρίγος και ΤΕΤΑΡΤΗ 26.3. Ζητήματα ενεργειακής Διπλωματίας Νομικά Προβλήματα των ελληνοτουρκικών Το ενεργειακό στην ΕΕΠ ΤΡΙΤΗ 1.4. Νομικά Προβλήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων Ι σχέσεων ΙΙ ΤΕΤΑΡΤΗ 2.4. Η κρίση στα Ιμια Αλλα ειδικά ζητήματα Ελληνο τουρκικών Κ.Φύλης, Επιστ/κός διευθ ΙΔΙΣ Παντείου ο Π.Λιάκουρας Καθ.Συρίγος ΤΡΙΤΗ 8.4. Τουρκικός Ισλαμισμός Οικονομία Τουρκίας της Συμμετέχουν Σ.Λυγερός, Κ.Μελάς ΤΕΤΑΡΤΗ 9.4. Ο ρόλος της Αλβανίας Η ελληνική εξωτερική Πρέσβυς
στην περιοχή πολιτική και ο Γ.Α. αλβανικός παράγοντας ΤΡΙΤΗ 29.4. ΚΕΠΠΑ Επιτροπή ΕΕ Τουρκία Μ.Κοππά, ΤΡΙΤΗ 6.5. Οι πρακτικές του Σένγκεν ΤΕΤΑΡΤΗ 7.5. Η διπλωματία στο ΝΑΤΟ Προβλήματα Λαθρομετανάστευσης Ελληνική Διπλωματία και ΝΑΤΟ 2 Ευρωβουλευτής Τ.Παπαδοπούλου Σύμβ.Α, Ειδ. Νομική Υπηρεσία Υπεξ Στρατηγός Ν.Τόσκας ΤΡΙΤΗ 13.5. Διεθνής και Ευρωπαϊή Αναπτυξιακή Συνεργασία/ ΤΕΤΑΡΤΗ 14.5. ΑΟΖ και Ελληνική Διπλωματία. ΑΟΖ Αιγαίο Ανατολική Μεσόγειο ΤΡΙΤΗ 20.5. Θέση Ελλάδας στο διεθνές ευρωπαϊκό σύστημα στην εποχή της κρίσης ΤΕΤΑΡΤΗ 21.5 Σχέσεις εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής ΤΡΙΤΗ 27.5. Η σημασία των BRICS για την Ελληνική Διπλωματία ΤΕΤΑΡΤΗ 28,5, Παρουσίαση εργασιών ΤΡΙΤΗ 3.6. Παρουσίαση εργασιών ΤΕΤΑΡΤΗ 4.6. Παρουσίαση εργασιών ΤΡΙΤΗ 10.6.1.3 Επανάληψη για ΠΈΝΤΕ ΩΡΕΣ εξετάσεις ΜΑΘΗΜΑ ΑΠΌ 12 17 Εξετάσεις γραπτές Υλη : το υλικό του μαθήματος Οικονομική Διπλωματία Οριοθετήσεις. ΑΟΖ: Συμφωνία με Αλβανία Μνημόνιο και εξωτερική πολιτική Σχολές σκέψεις για την ΕΕΠ Για μια ενεργητική στρατηγική ΕΕΠ Παρουσίαση εργασιών Παρουσίαση εργασιών Παρουσίαση εργασιών Επανάληψη εξετάσεις για Εργασίες Συλλογικές Παρουσιάζονται στο μάθημα, με τον απαιτούμενο στα Γ.Μπακατσιάνος, Πρεσβ. Α διευθυντής ΙΔΑΣ, Υπεξ Σ.Στρατή. Διπλωμάτης Εμπειρ. Σύμβ Α, ΥΠΕξ καθηγητής Α.Συρίγος ο Συνυπολογίζονται στην τελική αξιολόγηση
μαθήματά μου διπλό τρόπο 3 Μάθημα Πρώτο και Δεύτερο (πρώτη εβδομάδα): Αλλαγές και σημασία τους!
Τι θα κάνουμε στο μάθημα; Θα προσπαθήσουμε να συνδέσουμε την θεωρία με την πείρα. Να δούμε μέσα από τα «μικρά» ή ιδιαίτερα προβλήματα τα προβλήματα χειρισμών της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΕΠ). 4 Έχουμε δύο προϋποθέσεις: Α) Ότι έχετε την γενική κατάρτιση φοιτητών/τριών διεθνών σχέσεων και Β) Ότι έχετε αναλυτικά τα περισσότερα των προβλημάτων τόσο των διεθνών σχέσεων εν γένει, όσο και της ΕΕΠ ειδικότερα. Το μάθημα θέλει παρακολούθηση και δουλειά μελέτη στη διάρκεια του εξαμήνου. Έχω επιλέξει ειδικά προβλήματα τα οποία θα τα κάνω σε συνεργασία με εξαιρετικούς νέους συναδέλφους και έμπειρους διπλωμάτες. Αρά θα προσθέσουμε διαφορετικές οπτικές και πείρα. Γιατί αυτό είναι καλό; Ορισμένα Παραδείγματα: 1. Παγκοσμιοποίηση και αλλαγές στον κόσμο! Τι συμβαίνει όταν δεν τις παίρνουμε υπόψη μας. Μετακίνηση ισχύος, ροών, καινούργια προβλήματα, κρίση. 2. Νέες πολιτικές των ΗΠΑ. Απομόνωση; Τι σημαίνει αυτό; Δύο καινούργια σχέδια αντιμετώπισης δύο μεγάλων προβλημάτων: α) επιτυχία Κίνας, κρατικού μοντέλου, ανταγωνισμός. Απάντηση; Διεύρυνση της Ελεύθερης Αγοράς και δημιουργία της TAFTA. β) Νέες μορφές ενέργειας και εξάρτυσης. Θα υπάρξει μεγάλη μάχη για τον ορυκτό πλούτο και το νερό.
3. Αλλαγές χαρακτήρα Γερμανίας. Οικονομικός Εθνικισμός, επιδίωξη να φτιαχτεί μια συμπληρωματική ζώνη γύρο από την οικονομία της. Εδώ έρχεται και η Ελλάδα 5 4. Αλλαγές στην ίδια την ΕΕ. Είναι πράγματι όλοι ισότιμοι; 5. Έχουμε να διδαχτούμε και πώς; Από ποιόν; Προκειμένου να γίνουμε σαν και αυτόν ή για να αφομοιώσουμε στοιχεία του στη «δικιά μας συνέχεια». 6. Εμφάνιση μεγάλης σημασίας παγκόσμιων προβλημάτων, ή προβλημάτων παλαιότερων με ισχυρή, πλέον, οικουμενικότητα και μεταλλαγές. 7. Είμαστε στην διεθνοποίηση που παρατηρήθηκε στο μεταίχμιο του 19 ου και 20 ου αιώνα; Σε ένα δεύτερο κύμα? Ή δύο κύματα παγκοσμιοποίησης ή σε νέα εποχή παγκοσμιοποίησης (μετανάστευση και τουρισμός, εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, υπερεθνικές εταιρείες και σπάσιμο των φάσεων παραγωγής, τηλέγραφος και ίντερνετ κοκ). 8. Ποια η τύχη του εθνικού κράτους; Μείωση? Αύξηση? Τροποποίηση? Θεωρία χωρητικότητας 9. Καινούργιοι παίκτες και οι σχέσεις τους με το κεντρικό κράτος 10. Ποιοι κάνουν εξωτερική πολιτική? a. Νέοι παίκτες versus κράτους b. Πολλά κρατικά επίπεδα c. Πολλοί θεσμοί και μηχανισμοί του κράτους Προκύπτει άμεσα το πρόβλημα του Συντονισμού. Πώς θα διαταχθεί καλύτερα η εξωτερική πολιτική.
6 11. Η πολιτική είναι τέχνη και επιστήμη. Δεν επαρκεί το ένα ή το άλλο από μόνο του. Είναι ανάλυση της κατάστασης, με επιστημονική γνώση, η ικανότητα αυτό που αναλύουμε να το δούμε ως μια στιγμή της κίνησης και να δούμε πόσο μπορούμε να την επηρεάσουμε. Εχει και το στοιχείο της πρόβλεψης! 12. Μελέτη ΟΟΣΑ: από σελ. 14 a. Ηλικία πληθυσμού, τάση γήρανσης (14) b. Η (κοινωνική) πολιτική της Γαλλίας με τον πληθυσμό στην συνθήκη της Νίκαιας και το «τουρκικό στατιστικό ζήτημα». c. ΟΕΠ (14, 16, 17) d. Μετανάστες στον πληθυσμό (15) e. Εκπαίδευση (19) f. Παραγωγικότητα (21) g. Πορεία ΑΕΠ h. Σύγκριση διεθνής για το μέλλον 13. Προβλήματα κατανομής πλούτου. Η σημασία του ανοίγματος της ψαλίδας φτωχών και πλουσίων, το ποιες μερίδες επιχειρήσεων κυριαρχούν, ποια κράτη. [O κόσμος αλλάζει: πίνακας από έκθεση σελ.14] Αλλάζει και με τις δύο μετρήσεις
Α) παλιά (ΑΕΠ. Πληθυσμός, αμυντικές δαπάνες, τεχνολογία) Β) Καινούργια (+ υγεία, εκπαίδευση, διακυβέρνηση) Σε πρώτη Κίνα προσπερνά ΗΠΑ το 2030, Ινδία το 2050 σε δεύτερη η Κίνα το 2045. Σε πρώτη Κίνα προσπερνά ΕΕ το 2016 και η Ινδία το 2037, Σε δεύτερη Κ το 2043. 7 Εδώ υπάρχει ένα ζήτημα χρόνου, αλλά και προοπτικών. Σε κάθε περίπτωση οι μη ΟΑΣΕ χώρες προσπερνούν Δύση το 2015, αλλιώς το 2035. Αρα: Υπάρχει μετατόπιση ισχύος προς Ειρηνικό και ΝΑ Ασία, όχι μόνο. Ελλάδα οφείλει να εργαστεί με βάση αυτή την προοπτική ως προς τις σχέσεις, διπλωματία, εξαγωγές, επενδύσεις. Πώς βλέπουμε τις αλλαγές: σε τρεις κατηγορίες= Α. Μεγάλες τάσεις (ΜΤ Megatrends) Β. Οι παράγοντες που αλλάζουν το παιχνίδι (ΠΑΠ, Game Changers) Γ. Εν δυνάμει κόσμοι (ΔΚ Potential Worlds) Από αυτά μπορούμε να σκεφτούμε ποια είναι τα προβλήματα και πώς μπορεί η Ελλάδα να τα αντιμετωπίσει έγκαιρα, να «παίξει» και να δράσει, να διαμορφώσει γενικότερα μέτωπα και συμμαχίες. Στις ΜΤ 1. Αλλαγές στην κατάσταση προσώπων ομάδων:
Μία παραλλαγή φτώχεια, εξέγερση και κατάθλιψη, ενίσχυση της ανακατανομής πλούτου και εισοδημάτων Η άλλη ενίσχυση των μεσαίων στρωμάτων, υγείας και εκπαίδευσης Σίγουρα νέες τεχνολογίες, ενίσχυση των δικτύων. 8 2. Αλλαγές στο σύστημα: δεν θα υπάρχει ηγεμόνας, μήπως φτιαχτούν νέες ολοκληρώσεις ή θα καταρρεύσουν? Το πρόβλημα Εθνικό κράτος αυτοκρατορία Ο κόσμος θα πάει σε g2 ή gν Πιθανά πολυπολικός? Ενισχυμένη η Τουρκία Ή μήπως αλλάξει η μορφή οργάνωσής του, Νέοι θεσμοί? Νέες μορφές οργάνωσης? Τι σημαίνουν αυτά για την Ελλάδα? 3. Μεγάλα δημογραφικά προβλήματα, Ινδία, Ινδονησία, Μεξικό, Αφρική αύξηση πληθυσμού, νέοι πληθυσμοί Δύση γερνά: προβλήματα σε κοινωνικό κράτος, μετανάστευση, ενσωμάτωση? ΗΠΑ δεν έχουν επί τούτου πρόβλημα. Πολλοί λένε ότι εξαιτίας του Κίνα δεν μπορεί να ηγεμονεύσει. Αύξηση της μετανάστευσης Αύξηση του πληθυσμού των πόλεων Και στην Ελλάδα 4. Τα μεγάλα πολιτικά και στρατηγικά προβλήματα πρόβλημα ενέργειας, σκουπιδιών, ιδιαίτερα νερού και τροφίμων σημασία για παραγωγικούς προσανατολισμούς. Ιδιαίτερα σημαντικό για Ελλάδα 5. Καταστροφή περιβάλλοντος; Κλιματολογικές αλλαγές, 6. Φουντεμενταλισμός, θρησκεία? ΠΑΠ:
Θα οδηγηθεί ο κόσμος σε μια μεγάλη κρίση, ακόμα και με κατάρρευση, ή θα πάμε σε έναν πολυπολικό κόσμο που θα αφήνει περισσότερα περιθώρια? Η πολιτική θα μπορέσει να ελέγξει τις αγορές; Και οι θεσμοί θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν έγκαιρα τα προβλήματα (αιτίες πτώσης των κρατών) Η αλλαγη συσχετισμού ισχύος ανάμεσα σε κράτη και ανάμεσα σε αυτά και άλλους παίκτες, θα οδηγήσει σε συγκρούσεις (ενδοκρατικές και διακρατικές); Η αστάθεια ορισμένων περιοχών θα μαζευτεί ή θα μετακινηθεί (spill over). Και αν ναι οι επιπτώσεις θα είναι περιφερειακές ή παγκόσμιες; Βρισκόμαστε σε μια εποχή γρήγορης αστικοποίησης των πληθυσμών, αύξηση κατανάλωσης, ιδιαίτερα στην ΝΑ Ασία. Αυτό απαιτεί νέες τεχνολογίες. Θα υπάρξουν και τι σημαίνει αυτό για τους πληθυσμούς; Ποιος θα σταθεροποιεί το διεθνές σύστημα; Οι ΗΠΑ; Κάποιος άλλος; Ένας συνδυασμός; 9 ΔΚ: Κακό σενάριο: αύξηση συγκρούσεων και αστάθειας, κατάρρευση της Παγκοσμιοποίησης, όπως στις αρχές του 20 ου αιώνα με την διεθνοποίηση. Καλό σενάριο: συνεργασία των Gn, ή των G2 (Chinamerika) λύνονται τα προβλήματα. Το Τζίνι βγαίνει από την μποτίλια: ανισότητες, κοινωνικές συγκρούσεις, μεταφερόμενες, δεν υπάρχει πια ο παγκόσμιος σερίφης, ούτε επάρκεια συνεργασίας ανάμεσα σε ισχυρές σταθεροποιητικές δυνάμεις. Αλλάζει ο κόσμος: πρωτοκαθεδρία μη κρατικών παικτών; (δική μου θεωρία του τριγώνου).
Στο φόρουμ του Νταβός προβλέπουν 10 Κατά πλειοψηφία βλέπει να αυξάνει η σημασία της Κίνας (πάρα πολύ 9%, πολύ 49% = 58%). Ως σημαντικότερα προβλήματα 14% ασταθής οικονομίας, προβλήματα της ΕΕ 11%, αστάθεια χρηματοπιστωτικών αγορών 10%, ανάλογα ανισότητα εισοδημάτων. Στη συνέχεια με 8 9% : ανεργία, έλλειψη παγκόσμιας ηγεσίας, κοινωνικές αναστατώσεις και κλίμα. Σε μελέτη του ΟΟΣΑ για το 2060 Οι 10 ισχυρότερες χώρες του κόσμου εκτός ΕΕ, εξαίρεση η Γερμανία που θα βρεθεί στην 10 ή 11 η θέση. Αρα σημασία ΕΕ για Ευρωπαίους ιδιαίτερα Γερμανία. Το μέγεθος της Γερμανίας ως προς το παγκόσμιο ΑΕΠ θα είναι περίπου με εκείνο της Ελλάδας σήμερα ως προς ΑΕΠ της ΕΕ/Ευρωζώνη (ανάμεσα). Ακολουθούν 5 πίνακες