Αλέξης Καρπούζος ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Η περιπέτεια της ανθρώπινης χειραφέτησης Εγχειρίδιο έρευνας και διδασκαλίας Εργαστήριο Σκέψης - Αθήνα 2011
Τίτλος: Εισαγωγή στην κατανοητική φιλοσοφία Συγγραφέας: Αλέξης Καρπούζος Πληκτρολόγηση κειμένων: Χριστίνα Λεΐσου Εκτύπωση - βιβλιοδεσία: Λύχνος ΕΠΕ Α έκδοση 1996, Ελεύθερος Τύπος Β έκδοση 2011, Εργαστήριο Σκέψης
Περιεχόμενα Κεφάλαιο Ι ΠΡΟΛΟΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΤΟΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΕΠΙΛΟΓΟ ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΝΟΗΣΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ - ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ Η ανάδυση του Λόγου της υποκειμενικότητας Η Ανθρωπολογική μεταβολή της οντολογίας και της μεταφυσικής... 1 3 6 17 24 28 Κεφάλαιο ΙΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΕΜΠΕΙΡΙΣΤΕΣ ΟΥΤΟΠΙΣΤΕΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΩΝ Ο ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΟΥΤΟΠΙΚΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ: ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ή ΕΠΙΣΤΗΜΗ Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ 20 ΑΙΩΝΑ 35 36 37 38 39 41 48 49 51 53 55 58 59 62 Κεφάλαιο ΙΙΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ Η δομική ψυχανάλυση, με εκπροσώπους τους Λακάν, Φουκώ κ.ά. Η Διάνοιξη της Σκέψης - Ο ίσκιος του Λόγου 71 72 74 78 80 91 96
Κεφάλαιο ΙV ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 98 Κεφάλαιο V ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΠΡΟΛΟΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΟΛΟΓΟ 108 112 Κεφάλαιο VΙ (Προσθήκη στην καινούργια έκδοση) Η σύγχρονη φιλοσοφία της φύσης (Κοσμολογία) διευρύνει και υπερβαίνει τα ορθολογικά όρια της Ευκλείδειας Γεωμετρίας και της Νευτώνειας φυσικής φιλοσοφίας - Ύλη, Ενέργεια, Πεδίο, Κενό-Πλήρες... Ο Χώρος και η Διάσταση - Ο Χωροχρόνος - Οι Μη Ευκλείδειες Γεωμετρίες και οι Πολλαπλές Διαστάσεις Η Ολιστική δομή του Κόσμου - Οι ατοπικές αλληλεπιδράσεις - Ενδεχομενικότητα και Πιθανοκρατία - Ο Παρατηρητής ως ον του Κόσμου και όχι απέναντι από τον Κόσμο. Το αυτο-οργανωμένο Χάος και η Τυχαιότητα... Πέραν του Απολύτου - το μη Ορίσιμο και η Διαβάθμιση Πέραν του γνωσιολογικού σχεδίου της νεωτερικότητας.. Η σύγχρονη Φιλοσοφία της Επιστήμης και η αμφισβήτηση του Θετικισμού Η σύγχρονη φιλοσοφική και κοινωνική σκέψη Η σύγχρονη σκέψη ως σκέψη της ετερότητας - Το άλλο του Λόγου Η Εγχειρηματική και στοχαστική λογική - η δικτυακή λογική καθ οδόν.. Η Ενιαία και Διαφορική Σκέψη - η Σκέψη της Ποιητικότητας του Κόσμου.. Η Κατανοητική Σκέψη ως στοχαστικό και μορφωτικό εγχείρημα... 116 117 118 122 123 124 126 141 151 156 158 160 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΓΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πρόλογος στη 2η έκδοση Στο βιβλίο εισαγωγή στην κατανοητική φιλοσοφία - η περιπέτεια της ανθρώπινης χειραφέτησης ιχνηλατούμε τη μακρυτενή πορεία του Λόγου προς την αυτογνωσία του και παρουσιάζουμε συνοπτικά τα ρεύματα και τα υπο-ρεύματα της φιλοσοφικής, κοινωνιολογικής και ψυχολογικής σκέψης που συνέβαλαν αποφασιστικά στη χειραφέτηση της Διάνοιας-Νόησης, δηλαδή του Λόγου και της Γνώσης, από το μυστικισμό, το σκοταδισμό, τις προλήψεις και τις προκαταλήψεις που νοηματοδοτούσαν την εμπειρία της κοινωνικής πρακτικής σ όλες τις ιστορικές εποχές του Δυτικού Πολιτισμού... Παράλληλα, όμως, διαπιστώνουμε ότι από τις απαρχές της φιλοσοφικής προβληματικής του Λόγου και σ όλη τη μακραίωνη περιπέτειά του και παρά τις πολλαπλές εκφάνσεις του και τις νοηματικές μετουσιώσεις που προσέλαβε στα εκάστοτε κοινωνικά συστήματα που γνώρισε η ανθρωπότητα, εντούτοις ένα δομικό στοιχείο διατηρείται ίδιο και αδιαφοροποίητο στον λογικό πυρήνα του Λόγου: ο αυτο-αναφορικός και αυτο-νοηματοδοτικός χαρακτήρας του όλου ορθολογιστικού εγχειρήματος αποτελεί την εγγενή Ιδεολογική του επένδυση με την οποία ταυτίστηκε ιστορικά η φιλοσοφική σκέψη. Ο αυτό-αναφορικός χαρακτήρας του Λόγου χαρακτηρίζεται από την απολυτοποίηση της αξιακής χρήσης του ορθού λόγου, την παραγωγή αφαιρετικής ανθρωποκεντρικής υπεραξίας, η οποία οδηγεί στις μεταφυσικές διαιρέσεις και διακρίσεις και το θετικισμό που πάντοτε ελλόχευαν στον λογικό πυρήνα του Ορθολογικού τρόπου σκέψης και που βέβαια οδήγησε στη θλιβερή μετεξέλιξή του σ έναν άκρατο επιστημονισμό-θετικισμό στους νεότερους χρόνους. Βέβαια στη μακραίωνη ιστορία της φιλοσοφικής σκέψης υπήρξαν ρεύματα σκέψης και ρωμαλέες φωνές, που επιχείρησαν να ανοίξουν τον ορίζοντα του στοχασμού, πέραν από το αυτο-οριζόμενο Υποκείμενο και τις Ιδεολογικές του ταυτίσεις. Η σύγχρονη σκέψη διευρύνει περαιτέρω τον ορίζοντα της ανθρώπινης κατανόησης και μας καλεί: Πέραν του ανθρώπου, μαζί με τον άνθρωπο... στον Κόσμο. Ο μετέωρος άνθρωπος ως κοσμικό απόσπασμα... Στη πρώτη έκδοση του βιβλίου (1996) παρουσιάσαμε την ιστορία της Δυτικής φιλοσοφικής, κοινωνιολογικής και ψυχολογικής σκέψης και τις περιπέτειες του Λόγου, από την ανατολή του, την αρχαία Ελλάδα μέχρι και τη δύση του, τον ανθρωπιστικό Διαφωτισμό των Νεότερων Χρόνων. Στην προσθήκη της δεύτερης έκδοσης (2011) συμπεριλάβαμε τις εξελίξεις στη σύγχρονη κοσμολογική, γνωσιοθεωρητική και κοινωνική-θεωρητική σκέψη. Έτσι η κατανοητική φιλοσοφία, ως εγχειρηματική σκέψη και εμπειρία, διερευνώντας και αφομοιώνοντας την πρότερη γόνιμη ιστορία της κλασικής φιλοσοφικής σκέψης, την μεταμορφώνει δημιουργικά και διευρύνει την προβληματική του στοχασμού της.