Ε.Κ.Π.Α. Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας λ Μετάφραση με χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή Ιατρικά Κείμενα Χάρης Ε. Καζλαρής, PhD Κλινικός Εμβρυολόγος - Λέκτορας Εμβρυολογίας 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 1
Γενικές αρχές 1. Πολύ συχνά, μετάφραση = παράφραση (ορισμένες εκφράσεις απλώς δεν μεταφράζονται) 2. Δεν ξαναγράφετε/βελτιώνετε το κείμενο (αρκεί να μεταφέρετε το νόημα η γλώσσα είναι επικοινωνία) 3. Μην φοβάστε να κάνετε λάθη («ουδείς άσφαλτος, μεταξύ των χωματοδρόμων») 4. Όταν έχετε κάνει λάθος, διορθώστε το (σε μια επόμενη έκδοση, ή σε ένα επόμενο κείμενό σας) 5. Να αγαπάτε και να σέβεστε τα κείμενά σας (ιδίως όταν θεωρείτε ότι δεν το αξίζουν...) 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 2
Για τι κείμενα μιλάμε; Πλήθος Πήος κατηγοριών ιατρικών κειμένων: - Βιβλία (διδακτικά, εξειδικευμένα, εκλαϊκευτικά) - Άρθρα (πρωτογενή, ανασκόπησης) - Μονογραφίες (π.χ. φαρμάκων) - Μελέτες (π.χ. διδακτορικές δ διατριβές, εκθέσεις) ) - Διαφημιστικά (π.χ. έντυπα, φυλλάδια) - Εμπορικά - Τεχνικά (π.χ. εγχειρίδια χρήσεως συσκευών) - Ιστοσελίδες (ενίοτε γραμμένες από άσχετους με το θέμα) - Ιδιωτικά έγγραφα (επιστολές, γνωματεύσεις, βεβαιώσεις) - κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ. 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 3
Πλαίσιο για σήμερα 1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) 2. Λογισμικό: λεξικά & μεταφραστικά προγράμματα (στον υπολογιστή σας) 3. Παραδείγματα προβλημάτων ορολογίας (πράγματα που μπορούμε/πρέπει να κάνουμε) 4. Πρακτική άσκηση (κείμενο ί Lexique, ιατρικός φάκελος, κείμενο PMA) 5. Ερωτήσεις 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 4
Πλαίσιο για σήμερα 1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) 2. Λογισμικό: λεξικά & μεταφραστικά προγράμματα (στον υπολογιστή σας) 3. Παραδείγματα προβλημάτων ορολογίας (πράγματα που μπορούμε/πρέπει να κάνουμε) 4. Πρακτική άσκηση (κείμενο ί Lexique, ιατρικός φάκελος, κείμενο PMA) 5. Ερωτήσεις 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 5
1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) Η μέθοδος της μετάφρασης παραμένει η ίδια: 1 ο βήμα: διαβάζετε όλο το κείμενο, ή εκτενή αποσπάσματα 2 ο βήμα: επιλέγετε τι είδους βοηθήματα θα χρειαστείτε 3 ο βήμα: προχωρείτε στην εργασία 4 ο βήμα: : τελειώνετε πάντα με έλεγχο-αντιπαραβολή και δεν διστάζετε να συμβουλευθείτε συναδέλφους 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 6
1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) Μπορεί να απαιτηθεί να αναζητήσετε λεπτομέρειες για... τους όρους του πρωτοτύπου, σε ξενόγλωσσες βάσεις δεδομένων (στη γλώσσα-πηγή ή και όχι) σε ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες επίσημες πσημ ς στη Βικιπαίδεια ρωτώντας!!!...ή για τη μετάφραση/απόδοση των όρων! 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 7
1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) Παραδείγματα: iate (http://iate.europa.eu/) PubMed (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/) Larousse (http://www.larousse.com/) Wikipedia (http://www.wikipedia.org/) /) Google (http://www.google.com/) Nobel organization (http://nobelprize.org/) org/) 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 8
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 9
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 10
1 2 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 11
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 12
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 13
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 14
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 15
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 16
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 17
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 18
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 19
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 20
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 21
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 22
Παράδειγμα: Βρίσκετε σε ένα βιβλίο μια αναφορά για κάποιον Ε. Piaf (ή μήπως για κάποιαν Ε. Piaf;)... π.χ. στη φράση selon la formule d E. Piaf...και δεν ξέρετε το γένος: θα μεταφράσετε «σύμφωνα με τον τύπο του E. Piaf, ή της E. Piaf»; μπείτε στο Google αναζητήστε Ε. Piaf......στις εικόνες!!! 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 23
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 24
Παράδειγμα: Βρίσκετε σε ένα βιβλίο μια αναφορά για κάποιον Ε. Piaf (ή μήπως για κάποιαν Ε. Piaf;)... μπείτε στο Google αναζητήστε Ε. Piaf...στις εικόνες!!! και, εν δεν έχετε πεισθεί, συμπληρώστε με περισσότερες λεπτομέρειες... (π.χ. Ε. Piaf neurotransmetteur, tt hypophyse) h 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 25
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 26
Συμπέρασμα: μ Αφού δεν υπάρχει κανένας E. Piaf που να έχει σχέση με νευροδιαβιβαστές, β αφού δε τα άρθρα ρ που ανιχνεύει η μηχανή Google είναι όλα συνδυασμοί των λέξεωνκλειδιών χωρίς ειρμό,, είναι πολύ πιθανόν: -1 ο να μην πρόκειται για κανέναν «τύπο» («φόρμουλα») -2 ο να πρόκειται για μια «ρήση» ρ της Edith Piaf Ελέγξτε τα συμφραζόμενα!!! μ 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 27
Πλαίσιο για σήμερα 1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) 2. Λογισμικό: λεξικά & μεταφραστικά προγράμματα (στον υπολογιστή σας) 3. Παραδείγματα προβλημάτων ορολογίας (πράγματα που μπορούμε/πρέπει να κάνουμε) 4. Πρακτική άσκηση (κείμενο ί Lexique, ιατρικός φάκελος, κείμενο PMA) 5. Ερωτήσεις 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 28
2. Λογισμικό: ηλεκτρονικά λεξικά 1. GWord της Singular 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 29
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 30
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 31
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 32
2. Λογισμικό: ηλεκτρονικά λεξικά 2. Polylexicon της Magenta 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 33
2. Λογισμικό: ηλεκτρονικά λεξικά 2. Polylexicon της Magenta Υποστηρίζει Γαλλικά 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 34
Υποστηρίζει ιατρική ορολογία (στα Αγγλικά) 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 35
Υποστηρίζει ιατρική ορολογία (λεξικό ό Θ. Παταργιά) 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 36
2. Λογισμικό: μεταφραστικά προγράμματα Gold standard: Trados 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 37
2. Λογισμικό: μεταφραστικά προγράμματα 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 38
29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 39
Πλαίσιο για σήμερα 1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) 2. Λογισμικό: λεξικά & μεταφραστικά προγράμματα (στον υπολογιστή σας) 3. Παραδείγματα προβλημάτων ορολογίας (πράγματα που μπορούμε/πρέπει να κάνουμε) 4. Πρακτική άσκηση (κείμενο ί Lexique, ιατρικός φάκελος, κείμενο PMA) 5. Ερωτήσεις 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 40
3. Προβλήματα ορολογίας Υπάρχουν προβλήματα στη μεταφορά ορολογίας, για τα οποία... δεν μπορούμε να κάνουμε σχεδόν τίποτε θα μπορούσαμε ίσως να κάνουμε κάτι (επιλογή μας είναι) πρέπει να κάνουμε κάτι (με την δέουσα βάσανο ) 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 41
3. Προβλήματα ορολογίας δεν μπορούμε να κάνουμε σχεδόν τίποτε: χρωμόσωμα chromosome χρωματόσωμα χρωμοσωματικός chromosomal χρωμοσωμιακός;;; χρωματοσωματικός 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 42
3. Προβλήματα ορολογίας δεν μπορούμε να κάνουμε σχεδόν τίποτε: homeotic genes homeostasis: από το όμοιος και τα δύο, αλλά... ομοιωτικά γονίδια - ομοιόσταση: γιατί "ω" και "ο"; Μπορεί να μην υπάρχει λογική, αλλά μία που "στέκει" είναι ότι το "ομοιωτικά" προέρχεται ρχ από το "ομοιώνω", μ επειδή η λειτουργία των γονιδίων αυτών είναι να "μετατρέψουν" ένα είδος τμήματος του σώματος, καθιστώντας το όμοιο με ένα άλλο (π.χ. στα έντομα antennapedia - "κεραιοποδική" μετάλλαξη, που μετατρέπει ένα τμήμα από θώρακα που φέρει πόδι σε κεφαλή που φέρει κεραία). homeobox = ομοιοτική περιοχή ή ομοιοπλαίσιο 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 43
3. Προβλήματα ορολογίας θα μπορούσαμε ίσως να κάνουμε κάτι (αξίζει να το παλέψουμε;) π.χ. το -cyto- μεταφράζεται «-κυτταρο-» ρ και όχι «-κυτο-»,, άρα: cytoplasme, cytokines, cytotoxique, cytologie, cytogénétique κυτταρόπλασμα, κυτταροκίνες, κυτταροτοξικός, κυτταρολογία, κυτταρογενετική όχι κυτόπλασμα, κυτοκίνες, κυτοτοξικός, κυτολογία, κυτογενετική π.χ. ηλεκτρονικό μικροσκόπιο = θα έπρεπε να λέμε ηλεκτρονιακό (electron!!! microscope, not "electronic") π.χ. stress = "στρες", αλλά και "άγχος" "stressing factor" = γιατί "στρεσογόνος" και όχι "αγχογόνος" παράγων; 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 44
3. Προβλήματα ορολογίας πρέπει να κάνουμε κάτι (με την δέουσα βάσανο )...ειδικά για τους νεοεισαγόμενους όρους π.χ. prion = πρωτεΐνιο και όχι... πρίον, ή πράϊον, ή πριόνιο, ή πρωτιός, ή πρωτίνιο, ή πρωτιόνιο 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 45
Πλαίσιο για σήμερα 1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) 2. Λογισμικό: λεξικά & μεταφραστικά προγράμματα (στον υπολογιστή σας) 3. Παραδείγματα προβλημάτων ορολογίας (πράγματα που μπορούμε/πρέπει να κάνουμε) 4. Πρακτική άσκηση (κείμενο ί Lexique, ιατρικός φάκελος, κείμενο PMA) 5. Ερωτήσεις 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 46
Πλαίσιο για σήμερα 1. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (on-line βοηθήματα για τον μεταφραστή) 2. Λογισμικό: λεξικά & μεταφραστικά προγράμματα (στον υπολογιστή σας) 3. Παραδείγματα προβλημάτων ορολογίας (πράγματα που μπορούμε/πρέπει να κάνουμε) 4. Πρακτική άσκηση (κείμενο ί Lexique, ιατρικός φάκελος, κείμενο PMA) 5. Ερωτήσεις 29/12/2011 Χάρης Ε. Καζλαρής 47