Υλικά: Μαυρομμάτη Δ., 1995, Η κατάρτιση του προγράμματος αντιμετώπισης της δυσλεξίας, Αθήνα Εικονογραφική μέθοδος ορθογραφίας Θεματική ορθογραφία ιστορικής ορθογραφίας Α - Β Καρτέλες, μαρκαδόροι Ομάδα Καρτέλες εικονογραφημένες Επιλέγονται λέξεις και οι ζωγραφιές από τη δασκάλα και γίνεται συζήτηση με τους μαθητές για τη σημασία τους. Αποφασίζεται για το τι θα ήταν ταιριαστό να ζωγραφιστεί και να είναι δηλωτικό της λέξης. Το σκίτσο ζωγραφίζεται στον πίνακα και μετά στο τετράδιο. Εξηγείται σύντομα η ιδέα του σκίτσου στην τάξη. Περιορισμός : Είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν γραφήματα για κάθε λέξη που είναι δύσκολο να απομνημονευθεί. Σύνδεση με άλλες δραστηριότητες : Διδασκαλία λέξεων που δύσκολα μπορούν να αναπαρασταθούν. Διδασκαλία ορθογραφίας προσφυμάτων - γραμματικών καταλήξεων.
Κουρμούζης, Λ., 1986, Μεθοδική ορθογραφία, Επιστημονικό Βήμα του δασκάλου, ΔΟΕ. Μεθοδική ορθογραφία Ορθογραφία του βασικού λεξιλογίου Υλικά: Καρτέλες, τετράδια ατομικά Καρτέλες με όλες τις λέξεις βασικού λεξιλογίου, καρτέλες με τις πιο δύσκολες. α) Φάση 1 η - Προ-τεστ Η δασκάλα διαβάζει αργά τις λέξεις της καρτέλας και ζητά από τα παιδιά να τις πουν και να τις γράψουν στο τετράδιο. Αφού τοποθετήσει την καρτέλα στον πίνακα, γίνεται αυτοδιόρθωση και οι λέξεις που γράφτηκαν λάθος επαναλαμβάνονται δεύτερη και τρίτη φορά, αν χρειαστεί. Η δασκάλα σημειώνει τις λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα λαθών. β) Φάση 2 η - Σπουδή - Μελέτη (Στόχος η τέλεια οπτική εικόνα της δύσκολης λέξης και ο συνδυασμός με την ακουστική παράσταση) Οι μαθητές διαβάζουν αργά και καθαρά τις λέξεις που έγιναν λάθος. Η καρτέλα μ αυτές τοποθετείται στον πίνακα και οι μαθητές τις γράφουν χωρίς να βλέπουν, διορθώνουν και στη συνέχεια τις διαβάζουν, τις παρατηρούν και τις ξαναγράφουν. Αφαιρείται η καρτέλα και γράφονται οι λέξεις άλλη μια φορά. Η δασκάλα κάνει με τα παιδιά ορθογραφικά παιχνίδια συλλαβίζοντας λέξεις, αναλύοντας ή συνθέτοντας, βρίσκοντας παράγωγες ή ομόηχες απ αυτές. Τέλος διαβάζει στους μαθητές ένα κείμενο στο οποίο περιέχονται οι λέξεις. Στο άκουσμά τους τα παιδιά χτυπούν παλαμάκια και μετά τις ξαναγράφουν μέχρι να μην υπάρχουν λάθη. γ) Φάση 3 η Αξιολόγηση - Διαπίστωση Η δασκάλα δίνει στους μαθητές μια δοκιμασία στην οποία πρέπει να γράψουν τις λέξεις που ακούν, να υπογραμμίσουν τη σωστή γραφή της λέξεων, να συμπληρώσουν ελλιπείς λέξεις, να βρουν τις οικογένειες και ν αντιστοιχήσουν τις λέξεις στην οικογένεια που ανήκουν και τέλος να συμπληρώσουν με λέξεις ελλιπείς προτάσεις και κείμενο.
Φλωράτου, Μ., 1996, Μαθησιακές δυσκολίες και όχι τεμπελιά, Οδυσσέας. Διδασκαλία ορθογραφίας σε βήματα. Ορθογραφία καταλήξεων, επιθέτων - ουσιαστικών κλπ. Υλικά: Φύλλο εργασίας, χρωματιστά μολύβια Ομάδα Φύλλα εργασίας. Η διδασκαλία ολοκληρώνεται σε 8 βήματα στα οποία υλοποιούνται οι παρακάτω δραστηριότητες. Ο μαθητής κυκλώνει με χρωματιστό μολύβι αυτό που του ζητείται και το συμπληρώνει σε λέξεις. Συνεχίζει να βρίσκει και να κυκλώνει το σωστό σε πολλαπλές επιλογές, διορθώνει λάθη σε μεμονωμένες λέξεις ή σε λέξεις μέσα σε προτάσεις ή σε κείμενο. Τέλος γράφει προτάσεις που του υπαγορεύονται από τη δασκάλα ή που βρίσκει μόνος του με βάση το ζητούμενο φαινόμενο. Σύνδεση με άλλες δραστηριότητες : Επειδή είναι μια γενική ανάλυση έργου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία ορθογραφίας πολλών φαινομένων.
Οικογένειες λέξεων Ορθογραφία παράγωγων λέξεων Υλικά: Φύλλα εργασίας Ομάδα Φύλλα εργασίας Η δασκάλα διαβάζει ή διηγείται μια ιστορία για μια οικογένεια δείχνοντας συγχρόνως και εικόνες όπου τα παιδιά έμοιαζαν καταπληκτικά με την μητέρα. Δίνεται το όνομα της μητέρας και των παιδιών και σημειώνεται πως δεν μοιάζουν μόνο οπτικά αλλά συνηθίζουν να κάνουν ίδια πράγματα με τη μαμά τους. Η δασκάλα ρωτά τους μαθητές αν μοιάζουν η μαμά και τα παιδιά σε κάτι και το σημειώνουν. Βλέπουν και άλλα παραδείγματα οικογενειών λέξεων. Περνούν σε άσκηση όπου υπάρχουν τρεις μαμάδες και πολλά παιδιά και τους ζητείται να γράψουν τα παιδιά δίπλα στην μαμά τους. Σύνδεση με άλλες δραστηριότητες : Με την ορθογραφία σύνθετων λέξεων. Παράδειγμα Η μητέρα σκηνή τα παιδιά σκηνοθέτης, σκηνογράφος, σκηνογραφία, σκηνίτης, σκηνοθέτης.
Σύνθετες λέξεις Ορθογραφία σύνθετων λέξεων Υλικά: Φύλλα εργασίας Ομάδα Προετοιμασία Η δασκάλα διαβάζει ή διηγείται μια ιστορία με ένα παιδάκι που έμοιαζε πάρα πολύ με τον μπαμπά του και τη μαμά του. Έκανε ακριβώς τα ίδια πράγματα με αυτούς. Δίνεται όνομα στην μητέρα και στον πατέρα, που είναι λέξεις συνθετικά σύνθετων λέξεων και ζητείται το όνομα του παιδιού. Έτσι αφού δοθούν παραδείγματα τέτοιων λέξεων γίνεται άσκηση όπου δίνονται τα ονόματα του πατέρα και της μητέρας και ζητείται το όνομα του παιδιού. Εναλλακτικά μπορεί να γίνει η δραστηριότητα σε μαγνητικό πίνακα. Παράδειγμα Η μητέρα πράσινη ο πατέρας κόκκινος το παιδί πρασινοκόκκινος.
Το δέντρο των ουσιαστικών (ρημάτων κλπ.) Ορθογραφία παράγωγων λέξεων Υλικά: Χαρτόνι,. Καρτέλες. Ομάδα Ζωγραφιά ενός δέντρου με ρίζες και φύλλωμα Γίνεται υπενθύμιση της σχέσης ρίζας και φύλλων στο δέντρο. Μετά μπαίνει η λέξη ρίζα στις ρίζες του δέντρου και στο κάτω μέρος του φυλλώματος οι καταλήξεις. Τα παιδιά έχουν καρτέλες με τις λέξεις που παράγονται από τη λέξη - ρίζα και την κατάληξη και τις βάζουν στα φύλλα. Γίνεται διάγραμμα για να οπτικοποιηθεί η κίνηση της δημιουργίας της παραγωγής λέξης από τη λέξη - ρίζα και την κατάληξη. Παράδειγμα ώνω κατ ανα
Special child in the regular classroom Οπτικο - ακουστική μέθοδος Οπτική διάκριση - ταύτιση εικόνας και λέξης. Α - Β Υλικά:Καρτέλες ατομικά Δημιουργία δύο ειδών καρτελών, τοποθέτησή τους σε ένα κουτί χωρισμένο στα δύο. Στο ένα σετ καρτελών υπάρχει η ζωγραφιά και από κάτω η γραμμένη λέξη που συνήθως είναι ένα γνωστό ουσιαστικό. Το άλλο σετ είναι καρτέλες με γραμμένη μόνο τη λέξη πάνω τους. Οι μαθητές πρώτα βλέπουν τις πέντε πρώτες λέξεις χωρίς την εικόνα και μετά ψάχνουν να βρουν την καρτέλα με την εικόνα και τη λέξη και τις βάζουν δίπλα. Γίνεται έλεγχος μετά από λίγο αν γνωρίζουν να τη γράφουν. Δυνατότητες εμπλουτισμού Μπορούν να εμπλουτιστούν οι καρτέλες με εικόνες από πράξεις για να γίνει διδασκαλία των καταλήξεων των ρημάτων.
Να βρεις τη χαμένη λέξη. Οπτική διάκριση μέσα σε περιβάλλον γραμμάτων Β - Στ Υλικά:Πίνακες με γράμματα που περιέχουν λέξεις, μολύβια. Ατομικά. Κρύβουμε λέξεις ανάμεσα σε άσχετα γράμματα, οριζόντια, κάθετα ή διαγώνια. 1 ο στάδιο (Χαμηλό επίπεδο δυσκολίας) Η δασκάλα γράφει τη λέξη που θέλει να διδάξει στο αριστερό μέρος του φύλλου εργασίας. Στο μέσον του φύλλου γράφει τη λέξη βάζοντας αριστερά και δεξιά γράμματα που δεν έχουν νόημα και σχέση με τη λέξη. Στο δεξί μέρος τραβάει μια γραμμή. Ο μαθητής βλέπει την λέξη, τη βρίσκει στο μέσο του φύλλου εργασίας όπου βρίσκεται ο πίνακας των γραμμάτων και την κυκλώνει. Γράφει τη λέξη αυτή ορθογραφημένα στο δεξί μέρος του φύλλου, όπου είχε τραβήξει η δασκάλα τη γραμμή. Π.χ. είμαι κ λ ρ σ ε ί μ α ι τ ν ο στην ρ σ τ η ν ο λ φ ε ι τ ο 2 ο στάδιο (Υψηλό επίπεδο δυσκολίας) Η διαδικασία είναι η ίδια με αυτή του πρώτου σταδίου μόνο που τώρα η φορά εύρεσης της λέξης δεν είναι μόνο οριζόντια αλλά και κάθετη και διαγώνια. Σημειώνεται σε κάποιο σημείο του φύλλου εργασίας. Δηλαδή Διευκολύνσεις Αν υπάρχει δυσκολία ιδιαίτερα στο δεύτερο στάδιο κόβουμε παραλληλόγραμμο και χαράζουμε ένα μικρότερο παραλληλόγραμμο μέσα σ αυτό και το αφαιρούμε. Ο μαθητής περνά αυτό το παραλληλόγραμμο χαρτόνι πάνω από τον πίνακα με τα γράμματα και τις λέξεις οριζόντια, κάθετα ή διαγώνια και πετυχαίνει πιο εύκολα τον σκοπό του που είναι η εύρεση των λέξεων.
Special child in the regular classroom. Φορτηγά συνδυασμών. Σωστή γραφή συνδυασμών συμφώνων (οπτική διάκριση) Γ - Στ Υλικά:Φύλλα εργασίας, ζωγραφιές, μολύβια. Ατομικά. Ζωγραφίζονται φορτηγά με επιγραφές. Η δασκάλα λέει στα παιδιά μια ιστορία για έναν τροχονόμο που περίμενε σε μια διασταύρωση. Από εκεί περνούσαν φορτηγά που έκαναν παραβάσεις και έπρεπε να τα γράψει. Τα παιδιά θα τον βοηθούσαν να βρει σε ποιόν ανήκουν ή τι μεταφέρουν τα φορτηγά. Βλέπουν τα παιδιά τις ζωγραφιές των φορτηγών που έχουν επιγραφές με λάθη στην ορθογραφία των συνδυασμών φωνηέντων ή συμφώνων. Πρέπει να γράψουν σωστά τις επιγραφές σε ένα φύλλο εργασίας. Εμπλουτισμός : Οι μαθητές γράφουν τις επιγραφές σε άδειες ζωγραφιές φορτηγών που τους δίνει η δασκάλα. καραίκλες
Evaluating and improving written expression Χρήση κεφαλαίου γράμματος. Α - Στ Υλικά:Πίνακας κανόνα, φύλλο εργασίας. Ατομικά, ομάδα Υπενθυμίζεται σε ποιες περιπτώσεις γράφουμε με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα μιας λέξης. Δίνεται ένα κείμενο που μπορεί να είναι ένας τουριστικός οδηγός, ένα άρθρο εφημερίδας, ένας οδηγός τηλεοπτικού προγράμματος, ιστορίες με τόπους, ομάδες, ονόματα κλπ. Στο κείμενο δεν υπάρχει κανένα κεφαλαίο γράμμα. Καλούνται τα παιδιά να ξαναγράψουν ή να αλλάξουν τα γράμματα που πρέπει να είναι κεφαλαία. Τα παιδιά γράφουν μια ανάλογη ιστορία ή άρθρο ή τουριστικό οδηγό προσέχοντας να βάζουν κεφαλαίο εκεί που πρέπει. Τους δίνονται για βοήθεια χάρτες, εικόνες κλπ.
Evaluating and improving written expression. Ρωτώ, λέω Χρήση σημείων στίξης. Γ - Στ Υλικά:Φύλλα εργασίας, καρτελάκια με ερωτηματικό και τελεία. Ομάδα. Υπενθυμίζεται τι είναι ερώτηση, που παίρνει ερωτηματικό και τι είναι δήλωση (κατάφαση) που παίρνει τελεία. Διαβάζει η δασκάλα φράσεις που είναι ερωτήσεις ή καταφάσεις και τα παιδιά σηκώνουν ή δείχνουν τα καρτελάκια με το ερωτηματικό ή την τελεία κατά περίπτωση. Δίνεται στα παιδιά φύλλο εργασίας με κείμενο που στο τέλος κάθε φράσης υπάρχει κενό τετράγωνο όπου πρέπει να συμπληρώσουν ένα ερωτηματικό ή μια τελεία. Εναλλακτικά, για χαμηλότερο επίπεδο μπορούν να δοθούν απομονωμένες φράσεις που διαλέγουν τα παιδιά από έναν φάκελο και να συμπληρώσουν σ αυτές το ερωτηματικό ή την τελεία, ανάλογα.
Evaluating and improving written expression. Ρωτώ, λέω, θαυμάζω Χρήση σημείων στίξης. Γ - Στ Υλικά:Φύλλα εργασίας, καρτέλες με ερωτηματικό, με τελεία και με θαυμαστικό Ομάδα. Συνεχίζεται το παιχνίδι Ρωτώ - Λέω όπου τα παιδιά βγάζουν από ένα φάκελο προτάσεις και συμπληρώνουν στο τέλος ότι χρειάζεται, ερωτηματικό ή τελεία. Κάθε φορά που τα παιδιά συμπληρώνουν σωστά η δασκάλα είτε τους δίνει είτε τους δείχνει ένα θαυμαστικό δίνοντας στη φωνή του τόνο θαυμασμού. Τους υπενθυμίζει πότε χρησιμοποιείται το θαυμαστικό στο τέλος της πρότασης. Τους διαβάζει προτάσεις όπου μπαίνει ερωτηματικό, τελεία ή θαυμαστικό. Συμπληρώνουν τα παιδιά ερωτηματικό, τελεία ή θαυμαστικό στο φύλλο εργασίας που περιέχει προτάσεις που στο τέλος τους έχουν ένα κενό για να συμπληρωθεί με κάποιο από τα σημεία στίξης.
Evaluating and improving written expression. Πρόσθεσε το τέλος. Ορθογραφία καταλήξεων. Α - Στ Υλικά:Φύλλα εργασίας. Ατομικά. Διαβάζει η δασκάλα μια ιστορία από την οποία λείπουν οι καταλήξεις μερικών λέξεων. Τα παιδιά κατανοούν ότι κάτι λείπει. Δίνει στα παιδιά το φύλλο εργασίας με την εντολή να συμπληρώσουν τις καταλήξεις. Τους υπενθυμίζεται ο κανόνας. Π.χ. τα ρήματα σε -ιζω γράφονται με ι. Συμπληρώνουν και ανακοινώνουν στην τάξη. Όσοι τα καταφέρνουν καλά γράφουν ιστορία από την οποία παραλείπουν τις καταλήξεις έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί άλλη φορά σε φύλλο εργασίας.
Evaluating and improving written expression. Μπερδεύτηκαν οι άνθρωποι Χρήση των προσωπικών αντωνυμιών. Γ - Στ Υλικά:Εικόνες, φύλλα εργασίας. Ομάδα. Περιγραφή της εικόνας με κείμενο. Τα παιδιά παρατηρούν την εικόνα που υπάρχει. Τους δίνονται δύο φύλλα εργασίας, στο ένα είναι συμπληρωμένες οι αντωνυμίες που όμως είναι λάθος και στο άλλο στη θέση τους υπάρχει κενό. Διαβάζουν τα παιδιά πρόταση - πρόταση το κείμενο και αφού βρουν το λάθος, γράφουν στο κενό τη σωστή αντωνυμία. Ανακοινώνεται η ιστορία με τις σωστές αντωνυμίες στην τάξη.
Evaluating and improving written expression. Με αγχώνει η αγχόνη. Ομόφωνα Ε - Στ Υλικά:Πίνακες λέξεων, καρτέλες με εικόνες. Ομάδα. Η δασκάλα εξηγεί στα παιδιά την έννοια των ομόφωνων και παρουσιάζονται τέτοιου είδους λέξεις, οι οποίες και γράφονται στον πίνακα, δίπλα η μια στην άλλη. Δείχνει εικόνες και ομόφωνες λέξεις. Γίνεται χρήση των λέξεων αυτών σε προτάσεις. Γράφονται προτάσεις από τα παιδιά με τη χρήση με ομόφωνα.
Σταυρόλεξο Καταλήξεις Β - Στ Υλικά:Σταυρόλεξα. Ατομικά ή ομάδα. Δημιουργία σταυρόλεξων. Δίνεται στα παιδιά το σταυρόλεξο και τους εξηγείται πώς λύνεται. Οι λύσεις είναι λέξεις με καταλήξεις που θέλει ο δάσκαλος να διδάξει, π.χ. καταλήξεις ρημάτων σε -ώνω ή ίζω. Πριν να αρχίσουν τα παιδιά τη λύση του σταυρολέξου τους υπενθυμίζεται ο κανόνας.
Κρεμάλα. Ορθογραφία καταλήξεων, συνδυασμών κλπ. Β - Στ Υλικά:Ζωγραφιά κρεμάλας. Ομάδα Το γνωστό παιχνίδι της κρεμάλας μπορεί να αποτελέσει παιχνίδι εξάσκησης της ορθογραφίας. Δίνεται ο ορισμός ή κάποια άλλη βοήθεια για να βοηθηθούν τα παιδιά σημασιολογικά. Οπτικά βοηθούνται από τις γραμμούλες που δείχνουν τον αριθμό των γραμμάτων της λέξης και των γραμμάτων της αλφαβήτου που σβήνονται όταν τα παιδιά τα επιλέγουν.
Οι ντεντέκτιβς Οπτική διάκριση συνδυασμών - καταλήξεων. Α - Στ Υλικά:Εφημερίδες, περιοδικά, φύλλα εργασίας, μαρκαδόροι υπογράμμισης. Ομάδα Εύρεση υλικού από εφημερίδες, περιοδικά. 1 ο στάδιο Δίνονται στα παιδιά εφημερίδες ή περιοδικά και μαρκαδόροι υπογράμμισης. Τους λέγεται να υπογραμμίσουν λέξεις που έχουν συγκεκριμένο συνδυασμό φωνηέντων, συμφώνων ή κατάληξη. Καταγράφουν τα παιδιά τις λέξεις σε ένα φύλλο που ονομάζουν αναφορά. Σημειώνεται ο κανόνας. 2 ο στάδιο Δίνεται στα παιδιά φύλλο εργασίας με λέξεις που ακολουθούν τον κανόνα και τους λείπουν κρίσιμα γράμματα. Συμπληρώνουν τα παιδιά τα γράμματα που λείπουν και ξαναλένε τον κανόνα.
Μπίνγκο Διάκριση καταλήξεων Γ - Στ Υλικά:Κάρτες λέξεων, κάρτες μπίνγκο, μάρκες. Ατομικά, ομάδα. Χωρίζονται οι κάρτες μπίνγκο σε 6 ή 9 κομμάτια και γράφονται γράμματα ή καταλήξεις. Παίζεται το γνωστό παιχνίδι μπίνγκο βγάζοντας από έναν φάκελο λέξεις. Εναλλακτικά στις κάρτες μπίνγκο αντί για γράμματα ή καταλήξεις γράφουν τα παιδιά λέξεις
Γκολφ - Ποδόσφαιρο - Μπάσκετ - Τηλεπαιχνίδι Ορθογραφία λέξεων Α - Στ Υλικά:Ζωγραφιά γηπέδου γκολφ ή ποδοσφαίρου ή μπάσκετ, καρτέλες με λέξεις Ομάδα Γκολφ Οι παίκτες ξεκινούν να χτυπούν την μπάλα. Τους διαβάζεται μια λέξη και πρέπει να την γράψουν σωστά. Αν κάνουν λάθος παίζει ο αντίπαλος. Ποδόσφαιρο - Μπάσκετ Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το ποδόσφαιρο ή το μπάσκετ. Τα παιδιά γράφουν σωστά τις λέξεις που τους ζητούνται και δίνουν πάσες στους ζωγραφισμένους παίκτες μέχρι να βάλουν γκολ ή καλάθι. Όταν γίνει λάθος παίρνει την μπάλα ο αντίπαλος. Τηλεπαιχνίδι Υπάρχει ανάλογη λειτουργία μόνο που το σκηνικό είναι ένα τηλεπαιχνίδι. Τον ρόλο του τηλεπαρουσιαστή τον έχει ένας μαθητής ή ο δάσκαλος.
Υλικά: Τηλεγράφημα Ορθογραφία καταλήξεων ή ιστορικής ορθογραφίας Α - Στ Φύλλα χαρτιού, φόρμα τηλεγραφήματος ή καρτέλες με γράμματα Ομάδα Καρτέλες με γράμματα Η δασκάλα προφέρει μια λέξη και η ομάδα των παιδιών γράφει στη φόρμα του τηλεγραφήματος ή την δημιουργεί με τις καρτέλες των γραμμάτων. Κάθε παιδί γράφει ένα γράμμα μέσα στον καθορισμένο χρόνο. Αν υπάρξει λάθος κάποιος από την ομάδα το διορθώνει κι αν δεν τα καταφέρει, το κάνει η δασκάλα. Η ομάδα παίρνει πόντους για κάθε σωστό γράμμα ή σωστό τηλεγράφημα που παραδίδει.
Υλικά: Κυνήγι θησαυρού Ορθογραφία καταλήξεων - Λεξιλόγιο Γ - Στ Χαρτιά με στοιχεία Ομάδα Χαρτιά με στοιχεία του θησαυρού Η δασκάλα κρύβει μέσα στην τάξη χαρτάκια με στοιχεία του θησαυρού, που έχουν σχέση με το τι θέλει να διδάξει. Δηλαδή μπορεί να είναι ορθογραφημένες καταλήξεις ή σημασία λέξεων. Τα παιδιά που ορθογραφούν τις λέξεις, τις προτάσεις ή τα κείμενα που δίνονται σαν στοιχεία, προχωρούν στο επόμενο στοιχείο όταν απαντήσουν σωστά. Μια παραλλαγή είναι να επιλέγουν ανάμεσα σε απαντήσεις που μόνο η σωστή τους φέρνει πιο κοντά στο θησαυρό.