4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1 Μια Πρόταση ιαθεµατικού Σχεδιασµού Μαθηµάτων Μέσω Τηλεδιάσκεψης στο ηµοτικό Σχολείο : «Άσπρα Καράβια τα Όνειρά µας» Ζαράνη Φλώρα Κλωστράκη Γεωργία zaraniflora@yahoo.com geoklo2@otenet.gr Παναγιώτου Χριστιάνα Παπαδοπούλου Φωτεινή christiana-panayiotou@hotmail.com inthe1982@yahoo.gr Σαµαλτάνη Ελπίδα Χαλκιοπούλου Παρασκευή elpsam@yahoo.gr vivi-dim@otenet.gr Χρυσοστόµου Αγγέλα Αναστασιάδης Παναγιώτης* chrisostomou-angela@hotmail.com panas@edc.uoc.gr Πανεπιστήµιο Αθηνών Παιδαγωγικό Τµήµα.Ε Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα «Πληροφορική και Εκπαίδευση» *Πανεπιστήµιο Κρήτης Παιδαγωγικό Τµήµα.Ε ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία αυτή έγινε στο πλαίσιο της εφαρµογής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και αποτελεί µία πρόταση σχεδίων µαθηµάτων µεταξύ δυο ηµοτικών Σχολείων (Κρήτης Κύπρου) Η πρόταση αυτή υιοθετεί ενιαιοποιητικές διαθεµατικές προσεγγίσεις µέσω της µεθόδου Project και µε σχεδιασµό συνεργατικών δραστηριοτήτων µάθησης από απόσταση, σύµφωνα µε τις παιδαγωγικές αρχές του εποικοδοµισµού. Η διδακτική µεθοδολογία περιλαµβάνει τηλεδιδασκαλία, εικονική τάξη και τηλεσυνεργασία σε ένα υβριδικό µαθησιακό περιβάλλον, όπου συνδυάζονται τα «συµβατικά» εκπαιδευτικά µέσα µε τις δυνατότητες των Τ.Π.Ε.. Στην εργασία περιγράφονται οι 4 τηλεδιασκέψεις που προτείνονται, ώστε, αφ ενός να εξοικειωθούν οι εµπλεκόµενοι δάσκαλοι και µαθητές στο νέο µαθησιακό περιβάλλον και αφ ετέρου να προσεγγίσουν το θέµα «Καράβια» σε σχέση µε το ρόλο τους στην ιστορική εξέλιξη της Ελλάδας και της Κύπρου, την έµπνευση λογοτεχνών και καλλιτεχνών από αυτά, και γενικότερα τον τρόπο που τα καράβια επηρέασαν τη λαϊκή παράδοση, το εµπόριο, την οικονοµία και τον πολιτισµό των δύο χωρών. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εξαε), τηλεδιάσκεψη, σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία, σχέδιο εργασίας (project), εποικοδοµισµός, διαθεµατικότητα, συνεργατική και διερευνητική µάθηση, υβριδικό µαθησιακό περιβάλλον, Καράβια. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ζώντας σε ένα γεωγραφικό χώρο όπου κανένα σηµείο δεν απέχει περισσότερο από 150 χιλιόµετρα από τη θάλασσα, η ζωή µας είναι άµεσα συνδεδεµένη µε τα καράβια. Με βάση τα βιώµατα και το προϋπάρχον γνωστικό υπόβαθρο των µαθητών της Στ τάξης µε γνώσεις ιστορικές, λαογραφικές, λογοτεχνικές, εικαστικές από τη σχολική ύλη των προηγούµενων τάξεων και τις θεµατικές ενότητες των σχολικών βιβλίων των τάξεων, Ε & Στ, προτείνουµε ένα σχέδιο εργασίας µε θέµα: «Άσπρα καράβια τα όνειρά µας». Η επιλογή αυτού του θέµατος δίνει τη δυνατότητα σύνδεσης µε πολλά µαθήµατα του αναλυτικού προγράµµατος (Γλώσσα, Ιστορία, Μαθηµατικά, Μουσική, Αισθητική Αγωγή κ.ά.)
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 2 υιοθετώντας τη διαθεµατική προσέγγιση της µάθησης σύµφωνα µε το ΕΠΠΣ. Σκοπός µας είναι µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών να εµπνεύσουµε, να ευαισθητοποιήσουµε και να κινητοποιήσουµε τους µαθητές των δηµοτικών σχολείων της Κρήτης και της Κύπρου στη διαµόρφωση µιας ολοκληρωµένης εικόνας για το ρόλο των καραβιών στην πορεία των δύο χωρών µέσα στο χρόνο, στη διαµόρφωση συµπεριφορών και αξιών απέναντι στην πολιτισµική µας κληρονοµιά, στην ενίσχυση της αυτονοµίας, της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης και της υπευθυνότητας. Θεµατικές ενότητες Οι θεµατικές ενότητες µέσα από τις οποίες προσεγγίσαµε το θέµα είναι οι εξής: Ο ρόλος των καραβιών στην ιστορική εξέλιξη των δύο χωρών (Ιστορία) Η γλώσσα των καραβιών (Γλώσσα) Τα καράβια στην τέχνη (Αισθητική Αγωγή) Τα καράβια στη λαϊκή µας παράδοση (Λαϊκή Παράδοση) Καράβια και αριθµοί (Μαθηµατικά) Στόχοι Οι µαθητές: Να αναγνωρίσουν το ρόλο των καραβιών σε συγκεκριµένες ιστορικές στιγµές. Να διερευνήσουν πώς εµπνεύστηκαν οι λογοτέχνες από τα καράβια. Να εξετάσουν τον τρόπο που οι Έλληνες καλλιτέχνες δηµιούργησαν µε αφορµή τα καράβια και µε ποιες τεχνοτροπίες. Να εκτιµήσουν την επίδραση των καραβιών στη λαϊκή έκφραση. Να προσδιορίσουν τη σηµασία των καραβιών στην ανάπτυξη του εµπορίου, της οικονοµίας και του πολιτισµού. Μεθοδολογία Για το σχεδιασµό των δραστηριοτήτων βασιστήκαµε στην εποικοδοµητική θεωρία (κοινωνικοπολιτισµική µάθηση) που τονίζει το ρόλο του πλαισίου στήριξης και της διαµεσολάβησης των ενηλίκων (Ράπτης Α., Ράπτη Α., 2002). Επιδιώξαµε την ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων σε µια εποικοδοµητική διαδικασία µάθησης, συνδεµένη µε την ιστορικοκοινωνική διάσταση και το πολιτισµικό πλαίσιο των δύο σχολείων. Ύστερα από διαπραγµάτευση ανάµεσα στη µεθοδολογία των ανεξάρτητων σπουδών (Wedemeyer,1977), την αυτόνοµη µάθηση (Moore, 1972, 1994) και την αλληλεπιδραστική µάθηση (Holmberg, 1989), στις µέρες µας που η εξ αποστάσεως εκπαίδευση γίνεται ολοένα πιο ανθρωποκεντρική προέχει η ανάπτυξη ενός παιδαγωγικού µοντέλου που θα υποστηρίζει τη σύγκλιση της παραδοσιακής και της εξ αποστάσεως διδασκαλίας (Clark, 1983). Η υιοθέτηση της θεώρησης του Clark δίνει µια άλλη διάσταση στην εκπαίδευση µε τη δηµιουργία ενός νέου υβριδικού µαθησιακού περιβάλλοντος µε βασικά χαρακτηριστικά την µετεξέλιξη των ρόλων εκπαιδευτή-εκπαιδευόµενου και την αλλαγή µαθησιακών προσεγγίσεων και εκπαιδευτικών µεθόδων (Αναστασιάδης Π., 2000b). Οι φάσεις υλοποίησης στηρίζονται σε µεγάλο βαθµό στην αποδοχή του µοντέλου της Αµερικάνικης Ένωσης για την εξαε (ADEC, 1996), όπου καθοριστικό ρόλο παίζουν οι εξής παράγοντες: η εκπαιδευτική διαδικασία, που υποστηρίζει το έργο του µαθητή, τον ενεργοποιεί,
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 3 τον εκπαιδεύει, τον διδάσκει, τον καθιστά ικανό να µαθαίνει µόνος του, αυτόνοµα και δηµιουργικά και οι συγκεκριµένες µέθοδοι, οι οποίες µαθαίνουν στο µαθητή πώς να ανακαλύπτει µόνος του τη γνώση και την πληροφορία και µέσα από διαδικασίες αυτοµάθησης να οικειοποιείται το τελικό προϊόν. Η διεξαγωγή του project µας βασίστηκε στις πέντε φάσεις του εποικοδοµητικού µοντέλου διδασκαλίας: φάση του προσανατολισµού (1 η Τηλεδιάσκεψη), της ανάδειξης και της αναδόµησης των ιδεών των µαθητών (2 η Τηλεδιάσκεψη), της εφαρµογής (3 η Τηλεδιάσκεψη) και της ανασκόπησης (4 η Τηλεδιάσκεψη) (Κόκκοτας, Β. Π., 2003). Οι δραστηριότητες, στις οποίες ενεπλάκησαν οι µαθητές, περιελάµ βαναν καταιγισµό ιδεών, αξιοποίηση της ήδη υπάρχουσας γνώσης και εµπειρίας, γνωστική σύγκρουση, αναζήτηση και επεξεργασία της πληροφορίας, δηµιουργική και κριτική σκέψη, εφαρµογή, ανάδειξη ή καλλιέργεια καλλιτεχνικών δεξιοτήτων, αυτοαξιολόγηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Η µέθοδος project βασίζεται στην ιδέα της διερεύνησης και στη διαδικασία της ενεργού, συµµετοχικής µάθησης. Βασικό γνώρισµα της µεθόδου είναι ο προβληµατισµό ς του µαθητή σε σχέση µε πραγµατικές καταστάσεις και µε κοινωνικές προεκτάσεις. Τα στάδια της διαδικασίας είναι κατά βάση τέσσερα: η σκοποθεσία, ο σχεδιασµός, η εκτέλεση, η αξιολόγηση. Σε όλες αυτές τις φάσεις οι µαθητές εργάζονται χωρισµένοι σε οµάδες (οµαδοσυνεργατική µέθοδος), ενώ ο ρόλος του εκπαιδευτικού συνοψίζεται στη φράση: «δράση από το παρασκήνιο». Θα πρέπει να τονιστεί πως ο χωρισµός των οµάδων έγινε µε βάση το κοινωνιόγραµµα της τάξης, αλλά και τις µαθησιακές δεξιότητες των µαθητών ( Ματσαγγούρας Γ. Η., 1998, Αβέρωφ -Ιωάννου Τ., 1990). Το µοντέλο επικοινωνίας Στη µεθοδολογία µας εφαρµόζουµε το «Μοντέλο Α» του Πανεπιστηµίου του Maryland των Η.Π.Α. (IDE, 1996). Φλώρα Ζαράνη Γεωργία Κλωστράκη Ελπίδα Σαµαλτάνη Παρασκευή Χαλκιοπούλου 28 µαθητές 3 ISDN Χριστιάνα Παναγιώτου Φωτεινή Παπαδοπούλου Αγγέλα Χρυσοστόµου 30 µαθητές Κίσαµος-Χανίων- Κρήτης Λεµεσός Κύπρου Σχήµα 1: Το µοντέλο επικοινωνίας Καθορισµός ιδακτικού Μοντέλου Οι µαθητές έρχονται σε επαφή µε το νέο σύστηµα διδασκαλίας σταδιακά, προκειµένου να ενταχτούν µε τον πλέον οµαλό τρόπο στο νέο µαθησιακό περιβάλλον. Αυτό επιτυγχάνεται µε την υλοποίηση των φάσεων της εικονικής τάξης και της τηλεσυνεργασίας (Anastasiades, 2003; 2006).
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 4 Τηλεσυνεργασία Τέταρτο Μάθηµα: Π αρουσίαση εργασιών Φάση ανασκόπησης 8-6-2007 3η & 4η διδακτική ώρα - Οι µ αθητές των οµ άδων εργασίας παρουσιάζουν µε διάλογους, θεατρικά και παιγνίδια τις εργασίες τους. Ακολουθεί συζήτηση µε τους συµµαθητές τους. Τρίτο Μάθηµα: ηµιουργία οµάδων - Φάση εφαρµογής 10-5-2007 - ηµιουργία κοινής οµάδας εργασίας από τις δύο τάξεις 3η & 4η - Kάθε οµάδα σε τοπική και αποµακρυσµένη τάξη συζητά διδακτική για 12 και προτείνει στην αντίστοιχή της δραστηριότητες ώρα µε τις οποίες θα µπορούσαν να παρουσιάσουν καλύτερα τη θεµατική τους ενότητα. Οι µαθητές καταλήγουν µέσα από ένα γόνιµο διάλογο σ ένα κοινό σχέδιο δράσης. - Οι µαθητές του παθητικού ακροατηρίου παρακολουθούν τη συζήτηση, παίρνουν ιδέες και παρεµβαίνουν για να βοηθήσουν το ενεργητικό ακροατήριο. Εικονική Τάξη εύτερο Μάθηµα: Εισαγωγή στο θέµα µας - Φάση αν άδειξης και αναδόµησης ιδεών 18-4-2007 - Για αφό ρµηση και εισαγωγή στο θέµα δίνεται στα παιδιά 3η & 4η ένα ερωτηµατολόγιο για ανίχνευση προηγούµενης γνώσης διδακτική και προβάλλεται ένα video για το ρόλο των καραβιών σε ώρα συγκεκριµένες ιστορικές περιόδους. - Μέσα από δραστηριότητες µνήµης, παρατηρητικότητας και παιχνίδια οι µαθητές σε οµάδες εισάγονται στις αντίστοιχες υποενότητες. (Οι µαθητές ακολουθούν τις οδηγίες της κάθε δραστηριότητας και ελέγχουν τις απαντήσεις τους µε την αντίστοιχη οµάδα του άλλου σχολείου). Γνωριµία Πρώτο Μάθηµα: Γνωριµία Εξοικείωση µαθητών, ασκάλων - Φάση προσανατολι- σµού 9-3-2007 -Εισαγωγικοί χαιρετισµοί, καλωσόρισµα µε κρητικές 3η & 4η µαντινάδες και κυπριακά παραδοσιακά δίστιχα, διδακτική παρουσίαση Ελλάδας-Κρήτης-Κισάµου και Κύπρου- ώρα Λεµεσού µε τη βοήθεια του λογισµικού PowerPoint, κυπριακοί και κρητικοί παραδοσιακοί χοροί, κυπριακά και κρητικά παραδοσιακά τραγούδια κλπ. -Εισαγωγή στη θεµατική ενότητα µε δύο βίντεο και ένα παιχνίδι ευγενούς άµιλλας µεταξύ των δύο τάξεων µε µια χάρτινη βάρκα που κατασκευάζουν τα παιδιά. Σχήµα 2: Η διδασκαλία της θεµατικής ενότητας - Το διδακτικό µοντέλο.
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 5 ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ 1 ΓΝΩΡΙΜΙΑ / 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2007 Στο στάδιο αυτό οι µαθητές εξοικειώνονται µε τη διαδικασία της τηλεδιάσκεψης, γνωρίζουν τους µαθητές και τους δασκάλους της άλλης τάξης και προετοιµάζουν τη «γέφυρα» για το επόµενο στάδιο. Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης 1 ης Τ/ : 10 Εισαγωγή ( ασκάλα 4 ου ηµ. Σχ. Λεµεσού) 30 Σχολείο Κισάµου 30 Σχολείο Κύπρου 10 Γέφυρα Κλείσιµ ο Τ/ ( ασκάλα 2 ου ηµ. Σχ. Κισάµου) Σχέδιο µαθήµατος Τίτλος µαθήµατος: Παρουσίαση Κισάµου και Λεµεσού Εκπαιδευτικό Λογισµικό: Power Point, Windows Media Player ιαθεµατική εξακτίνωση του θέµατος του µαθήµατος: Ιστορία: διδασκαλία ιστορικών περιόδων σχετικών µε τα καράβια από την αρχαία µέχρι τη σύγχρονη εποχή. Μουσική: διδασκαλία παραδοσιακής µουσικής Φυσική Αγωγή: διδασκαλία παραδοσιακών κρητικών και κυπριακών χορών Λαϊκή παράδοση: διδασκαλία ηθών, εθίµων και παραδόσεων Γλώσσα: σύνταξη συνοδευτικών κειµένων για τις παρουσιάσεις ιδακτικοί στόχοι: Οι µαθητές να παρουσιάσουν µέσω τηλεδιάσκεψης και Η/Υ στοιχεία από την παράδοση και τον πολιτισµό της Κρήτης και της Κύπρου, σκιαγραφώντας έτσι σε γενικές γραµµές το χαρακτήρα των νησιών και των κοινοτήτων. Μεθοδολογία διδακτικής προσέγγισης: ιερευνητική και συνεργατική µάθηση. Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Οι µαθητές να παρουσιάζουν αντιπροσωπευτικά δείγµ ατα της ιστορίας και του πολιτισµού της Κρήτης και της Κύπρου αναπτύσσοντας ταυτόχρονα τον προφορικό και το γραπτό τους λόγο. οµή µαθήµατος: Γίνονται εισαγωγικοί χαιρετισµοί από τους διευθυντές των δύο σχολείων, σύντοµες παρουσιάσεις της Κύπρου και της Κρήτης, της Λεµεσού και της Κισάµου, των δύο σχολείων και καλλιτεχνικό πρόγραµµα. «Γέφυρα»-Φάση προσανατολισµού: προβάλλονται δύο βίντεο που φτιάχτηκαν για τη συγκεκριµένη τηλεδιδασκαλία από τις δασκάλες της Κρήτης, µε σκοπό να ανασύρουν τα παιδιά βιώµατα που ήδη έχουν σχετικά µε τα καράβια. Το πρώτο βίντεο περιλαµβάνει απόσπασµα από την τελετή έναρξης των Ολυµπιακών αγώνων του 2004 (βάρκα και παιδί) και το δεύτερο καράβια και βαρκούλες που διασχίζουν τις ελληνικές θάλασσες. Η τηλεδιάσκεψη κλείνει µε την κατασκευή και το παιχνίδι της χάρτινης βαρκούλας. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΞΥ 1 ΗΣ & 2 ΗΣ Τ/ Οι εκπαιδευτικοί των δύο σχολείων αποφασίζουν να αφιερώσουν 3 διδακτικά δίωρα πάνω στα γνωστικά αντικείµενα της Γλώσσας, της Τέχνης και της Λαϊκής Παράδοσης σε προσυνεννοηµένες ηµέρες και ώρες. Η επικοινωνία µεταξύ των εκπαιδευτικών πραγµατοποιείται µέσω τηλεφώνου και email. Σκοπός αυτών των δραστηριοτήτων είναι να γίνει ανάδειξη των προϋπαρχουσών γνώσεων και εισαγωγή στο θέµα. Τα παιδιά δουλεύουν
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 6 σε οµαδοσυνεργατικό πλαίσιο µε τις οµάδες που έχουν από την αρχή της χρονιάς. Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 4 ο ηµ. Σχ. Λεµεσού / 12 Μαρτίου 2007 Τα παιδιά µελετούν δύο ποιήµατα τα οποία εντάσσονται στο ρεύµα του συµ βολισµού: «Τα καράβια», του Φ. αλάκου και «Το βαπόρι», του Γιάννη Σκαρίµπα, µε σκοπό να αναγνωρίζουν το καράβι ως σύµβολο στη λογοτεχνία. Γίνεται συµπλήρωση φύλλου εργασίας µε δηµιουργικές δραστηριότητες (καταιγισµός ιδεών, συνεργασία, διαπραγµάτευση νοήµατος, παραγωγή γραπτού λόγου, απενοχοποίηση του λάθους). Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 2 ο ηµ. Σχ. Κισάµου/15 Μαρτίου 2007. Τα παιδιά οργανώνουν «έκθεση ζωγραφικής και γκραβούρας» στην αίθουσα τηλεδιάσκεψης µε 12 πίνακες και γκραβούρες καραβιών που τους δίνονται. Αντιστοιχίζουν κάθε πίνακα µε το καρτελάκι του (τον τίτλο του κάθε έργου). Σκοπός του σχεδίου µαθήµατος είναι να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη και να οργανώσουν την έκθεση µε δικά τους κριτήρια (απενοχοποίηση του λάθους). Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 4 ο ηµ. Σχ. Λεµεσού/22 Μαρτίου 2007. Μέσα από την επεξεργασία λαϊκών και ιστορικών κειµένων σχετικών µε καράβια, διαχωρίζουν τις έννοιες «παράδοση» και «ιστορία», συγκεντρώνουν παροιµίες που έχουν σχέση µε καράβια και εξηγούν τη µεταφορική σηµασία των παροιµιών γράφοντας µια δική τους ιστορία (δηµιουργία γνωστικής σύγκρουσης, καταιγισµός και αναδόµηση ιδεών, συνεργασία, διαπραγµάτευση νοήµατος, παραγωγή γραπτού λόγου). Επιλογή ιδακτικών Ενοτήτων Κατά τη διάρκεια των εισαγωγικών µ αθηµ άτων οι εκπαιδευτικοί και των δύο σχολείων καταγράφουν τα ενδιαφέροντα και τις προτιµήσεις των παιδιών και καταλήγουν σε συνεργασία µαζί τους στις θεµατικές υποενότητες, µέσα από τις οποίες επιθυµούν τα παιδιά να εξετάσουν και να διερευνήσουν το θέµα «Καράβια». ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ 2 ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΤΑΞΗ /18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2007 Σε αυτό το στάδιο σχεδιάζονται δραστηριότητες σε συνεργασία των εκπαιδευτικών και των δύο σχολείων µε στόχο την ανάδειξη και αναδόµηση των ιδεών των µαθητών και την εισαγωγή τους στο προς εξέταση θέµα. Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης 2ης Τ/ 10 Εισαγωγή Αφόρµηση ( ασκάλα 2ου ηµ. Σχ. Κισάµου) 30 2ο ηµοτικό Σχολείο Κισάµου 30 4ο ηµοτικό Σχολείο Λεµεσού 10 Επανάληψη κεντρικών σηµείων Κλείσιµο ( ασκάλα 4ου ηµ. Σχ. Λεµεσού) Σχέδιο µαθήµατος Τίτλος µαθήµατος: Εισαγωγή στις 5 θεµατικές ενότητες των «Καραβιών» Εκπαιδευτικό Λογισµικό: WMP (Windows Media Player), ΜΜΒ (Multimedia Builder) Γνωστικό αντικείµενο: Ιστορία, Γλώσσα, Αισθητική Αγωγή, Λαϊκή παράδοση, Μαθηµατικά ιδακτικοί στόχοι: Οι µαθητές να εισαχθούν στις 5 θεµατικές ενότητες των «Καραβιών» µέσα από δραστηριότητες µνήµης, παρατηρητικότητας, φαντασίας και
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 7 παιγνίδια. Μεθοδολογία ιδακτικής προσέγγισης: Συνεργατική και διερευνητική µάθηση. Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Να προκληθεί το ενδιαφέρον των µαθητών για τις παραπάνω θεµατικές ενότητες και να δηµιουργηθεί η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα. οµή µαθήµατος: Α ρχικά δίνεται στα παιδιά ένα ερωτηµατολόγιο που αφορά την ιστορία των Ελλήνων σε σχέση µε τα καράβια µε σκοπό τη διερεύνηση προηγούµενων γνώσεων. Η εισαγωγή στο θέµα (1 η δραστηριότητα) πραγµατοποιείται µε την προβολή του βίντεο «Ταξίδι στο χρόνο µε ένα καράβι» που κατασκευάστηκε από τις δασκάλες της Κρήτης µε το WMP. Στη συνέχεια ζητείται από τα παιδιά να αλληλεπιδράσουν µε ένα εκπαιδευτικό λογισµικό, που δηµιουργήθηκε ειδικά για τους σκοπούς της τηλεδιάσκεψης στο MMB (αντιστοίχιση µε drag & drop), µε σκοπό την ανάκληση των προηγούµενων γνώσεων. Η 2 η δραστηριότητα «Το καράβι ως σύµβολο» είναι ένα παιχνίδι που συντονίζει η δασκάλα της Κύπρου. ίνονται οι λέξεις έννοιες: πατρίδα, αγάπη, ειρήνη, πόλεµος και τα παιδιά καλούνται να χρησιµοποιήσουν τη λέξη καράβι (ή άλλες σχετικές) και να φτιάξουν προτάσεις ή στίχους που να συµβολίζουν τις παραπάνω έννοιες. Όποια οµάδα ενεργήσει πιο γρήγορα, κερδίζει (ενεργοποίηση φαντασίας, ανάπτυξη συναισθηµατικών δεξιοτήτων). Η 3 η δραστηριότητα «Καράβια σε πίνακες και γκραβούρες» σχεδιάστηκε από κοινού (Κρήτη Κύπρος). Οι µαθητές παρουσιάζουν την έκθεση που οργάνωσαν στο σχολείο τους (βλ. δραστηριότητες µεταξύ 1 ης & 2 ης Τ/, σελ. 6). Στη συνέχεια επιλέγουν, «σταυρώνοντας» σε ψηφοδέλτιο, το καράβι που προτιµούν. Τέλος, τα παιδιά γράφουν στο φύλλο εργασίας λέξεις συναισθήµατα, που τους προκαλούνται από ένα «ήρεµο» και ένα «άγριο» µουσικό κοµµάτι και σηµειώνουν τα εικαστικά έργα, που ταιριάζουν µε το αντίστοιχο µουσικό άκουσµα (ανάπτυξη κριτικής σκέψης και συναισθηµατικών δεξιοτήτων). Στην 4η δραστηριότητα «Οι παροιµίες των καραβιών γίνονται ιστορίες» τα παιδιά παίζουν µε τέσσερις ιστορίες που έχουν ήδη φτιάξει στην τάξη τους µε βάση παροιµίες σχετικές µε καράβια (βλ. δραστηριότητες µεταξύ 1 ης & 2 ης Τ/, σελ. 6). Οι µαθητές της Κύπρου που οργάνωσαν το παιχνίδι, αρχίζουν διαβάζοντας µια από τις ιστορίες τους. Τα παιδιά της Κρήτης πρέπει να βρουν σε ποια από τις παροιµίες του φύλλου εργασίας ταιριάζει η ιστορία. Το παιχνίδι συνεχίζεται από την Κρήτη και την Κύπρο εναλλάξ (ανάπτυξη κριτικής σκέψης, διαπραγµάτευση νοήµατος). Η 5 η δραστηριότητα «Καράβια και αριθµοί» σχεδιάζεται από το σχολείο της Κρήτης και συνδυάζει τη µελέτη ενός ραβδογράµµατος και την επίλυση ενός µαθηµατικού προβλήµατος µε κοινωνικές προεκτάσεις. Στο φύλλο εργασίας τα παιδιά καλούνται να αλληλεπιδράσουν και να προβληµατισθούν. ιατυπώνουν υποθέσεις σχετικά µε την ερµηνεία του ραβδογράµµατος και απενοχοποιούν το λάθος, καθώς καλούνται να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους. ραστηριότητες Μαθητών: Οι µαθητές ακολουθούν τις οδηγίες του κάθε παιγνιδιού δραστηριότητας και ελέγχουν τις απαντήσεις τους µε την αντίστοιχη οµάδα του άλλου σχολείου.
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 8 ΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΞΥ 2 ΗΣ & 3 ΗΣ Τ/ Κατά το χρονικό διάστηµα µεταξύ 2 ης και 3 ης τηλεδιάσκεψης οι εξ αποστάσεως οµάδες των δύο σχολείων (δάσκαλοι και µαθητές) συνεργάζονται και επικοινωνούν µε e-mail, τηλέφωνο ή fax, προκειµένου να οργανώσουν κοινές δραστηριότητες που θα βοηθήσουν στην περαιτέρω διερεύνηση των θεµατικών υποενοτήτων. Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο και από τα δύο σχολεία / 23 Απριλίου 2007. ίνονται δύο προβλήµατα αυθεντικής κατάστασης. Το πρώτο αφορά το καράβι «Κερύνεια» και το δεύτερο το θωρηκτό «Αβέρωφ». Τα παιδιά δουλεύουν σε οµάδες και επιλέγουν πληροφορίες από πηγές που τους προτείνουν οι δασκάλες, ώστε να γράψουν ένα άρθρο και να δώσουν λύση στο πρόβληµα (ανάπτυξη φαντασίας και δηµιουργικότητας). Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 2 ο ηµ. Σχ. Κισάµου / 26 Απριλίου 2007. Τα παιδιά παίζουν «ναυµαχία» µε 6 πλοία του πολεµικού ναυτικού, σύµφωνα µε τις οδηγίες που τους δίνονται. Όποια οµάδα καταφέρει να βουλιάξει πρώτη τα πλοία της άλλης είναι η νικήτρια. Το έπαθλο είναι ένα παράσηµο! (ενεργοποίηση ενδιαφέροντος, ανάπτυξη στρατηγικών κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, καθώς και συναισθηµατικών δεξιοτήτων). Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 4 ο ηµ. Σχ. Λεµεσού / 30 Απριλίου 2007. Μελετούν το κείµενο «Τα καράβια», της Κύπριας συγγραφέα Ήβης Νησιώτου, αναγνωρίζουν τις συµβολικές λέξεις του κειµένου και αναζητούν πεζά κείµενα και ποιήµατα που έχουν σχέση µε καράβια. Στη συνέχεια τα παιδιά δουλεύουν σε οµάδες και φτιάχνουν στο λογισµικό inspiration έναν εννοιολογικό χάρτη µε παράγωγα της λέξης ναυς. Όποια οµάδα βρει περισσότερες λέξεις σε ορισµένο χρόνο, κερδίζει (ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης, συναισθηµατικών δεξιοτήτων, δηµιουργικότητας, αισθητικής). Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 4 ο ηµ. Σχ. Λεµεσού / 2 Μαΐου 2007. Η δασκάλα ενηµερώνει τα παιδιά ότι θα έρθει στην τάξη ένας «παραµυθάς» για να τους πει ιστορίες, παροιµίες, ανέκδοτα και τραγούδια που έχουν σχέση µε τα καράβια. Οι µαθητές αποφασίζουν να του πάρουν συνέντευξη (παραγωγή προφορικού λόγου, ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης). Σχέδιο µαθήµατος προτεινόµενο από το 2 ο ηµ. Σχ. Κισάµου / 7 Μαΐου 2007. Τα παιδιά µελετούν και επεξεργάζονται στατιστικά στοιχεία των Υπουργείων Εµπορικής Ναυτιλίας Ελλάδας και Κύπρου, ώστε να συσχετίσουν τα καράβια µε την οικονοµία των χωρών. Στο φύλλο εργασίας λύνουν προβλήµατα ποσοστών στα % και κατασκευάζουν ραβδόγραµµα χρησιµοποιώντας το Excel στον Η/Υ (ανάπτυξη κριτικής σκέψης µε συλλογή και επεξεργασία δεδοµένων, εξαγωγή συµπερασµάτων). ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ 3 ΤΗΛΕΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ / 10 ΜΑΪΟΥ 2007 Η 3η τηλεδιάσκεψη έχει ως σκοπό την τηλεσυνεργασία. Επιδιώκεται η δηµιουργία ενός ανοιχτού συνεργατικού περιβάλλοντος µεταξύ των ενεργών οµάδων των δύο τάξεων. Οι εξ αποστάσεως οµάδες εργασίας συνεργάζονται και συζητούν στο πλαίσιο υλοποίησης µιας κοινής δραστηριότητας. Οι µαθητές είναι οι πρωταγωνιστές του νέου συνεργατικού περιβάλλοντος, ενώ οι δάσκαλοι ασκούν συντονιστικό καθοδηγητικό ρόλο. Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης 3 Τ/ 10 Επεξήγηση Εισαγωγή ( ασκάλα 4 ου ηµ. Σχ. Λεµεσού) 60 Συνεργασία οµάδων (5 οµάδες Χ 12 ) ου 10 Επανάληψη Κλείσιµο Τ/ ( ασκάλα 2 ηµ. Σχ. Κισάµου) ης
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 9 Σχέδιο µαθήµατος Τίτλος µαθήµατος: Τηλεσυνεργασία Γνωστικό αντικείµενο : Γλώσσα (ανάπτυξη προφορικού λόγου) ιδακτικοί στόχοι:οι µαθητές να είναι ικανοί να συνεργάζονται µε την αντίστοιχη οµ άδ α της άλλης τάξης παρουσιάζοντας προτάσεις και ιδέες για την ανάπτυξη της θεµατικής τους ενότητας. Μεθοδολογία διδακτικής προσέγγισης: Συνεργατική και διερευνητική µάθηση, εποικοδοµιστική προσέγγιση (λήψη απόφασης, ανάπτυξη δηµιουργικής σκέψης), µέθοδος Project (έµφαση στην κοινωνική αλληλόδραση). Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Οι µαθητές να καταρτίσουν ένα κοινό σχέδιο δράσης. οµή µαθήµατος: Κάθε µια από τις 5 οµάδες µε τη σειρά κάθεται στις θέσεις του ενεργητικού ακροατηρίου και παρουσιάζει στην αντίστοιχη οµάδα του άλλου σχολείου τις προτάσεις της. Τελικά συµφωνούν να αναλάβουν τις εξής δραστηριότητες: 1 η Οµάδα - «Καράβια µε µουσειακή αξία: Κερύνεια Αβέρωφ»:Τα παιδιά θα φτιάξουν µια παρουσίαση στο εκπαιδευτικό πρόγραµµα PowerPoint για τα δύο καράβια ύστερα από διερεύνηση σχετικών πηγών. 2 η Οµάδα - «Ένα ηµερολόγιο γεµάτο καράβια»:το ηµερολόγιο τοίχου θα περιέχει 12 ζωγραφιές και γκραβούρες καραβιών (µία για κάθε µήνα) φτιαγµένες από τα ίδια τα παιδιά. Οι µαθητές από την Κίσαµο θα ζωγραφίσουν µε πινέλα και τέµπερες και από τη Λεµεσό θα φτιάξουν γκραβούρες, όπως έχουν ήδη διδαχτεί. Για την κατασκευή του ηµερολογίου θα χρησιµοποιήσουν τον Η/Υ (Outlook). 3 η Οµάδα - «Λογοτεχνικές δραστηριότητες µε τα καράβια»:τα παιδιά διαλέγουν µε τη βοήθεια των δασκάλων τους ένα µουσικό ορχηστρικό κοµµάτι και πάνω σε αυτή τη µελωδία θα γράψουν στίχους, δηµιουργώντας ένα δικό τους τραγούδι για τα καράβια, που θα το δραµατοποιήσουν και θα το παρουσιάσουν. 4 η Οµάδα - «Τα καράβια µέσα από τη λαϊκή µας παράδοση»:τα παιδιά αποφασίζουν να επεξεργαστούν το υλικό που έχουν ήδη συλλέξει και µε τη βοήθεια των δασκάλων τους, να φτιάξουν στην ιστοσελίδα του σχολείου τους µια ενότητα µε τίτλο «Η Λαϊκή µας Παράδοση», που θα περιέχει παροιµίες, αινίγµατα, µαντινάδες - τσατιστά, παραµύθια - µύθους, ήθη και έθιµα του τόπου που σχετίζονται µε τα καράβια. 5 η Οµάδα - «Τα καράβια στην οικονοµία µας»:τα παιδιά της οµάδας θα διερευνήσουν τη σχέση των καραβιών µε τους αριθµούς και θα παρουσιάσουν σε PowerPoint το ρόλο και τη σηµασία των καραβιών στην οικονοµική ζωή του τόπου τους. ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ 4 - ΤΗΛΕΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ / 8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2007 Η 4η τηλεδιάσκεψη έχει ως θέµα της την παρουσίαση των εργασιών των παιδιών. Κάθε οµάδα εναλλάξ παίρνει τη θέση του ενεργού ακροατηρίου και οι εκπαιδευτικοί διαδραµατίζουν ρόλο συντονιστή καθοδηγητή. Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης 4 ης Τ/ 5 Εισαγωγή 60 Παρουσίαση των εργασιών των οµ άδων (5 οµάδες Χ 12 )
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 10 5 Κύρια σηµεία 10 Μικρή τελετή λήξης (Τα παιδιά τραγουδούν και δραµατοποιούν τα τραγούδια «Ξεκινά µια Ψαροπούλα» και «Το τρελοβάπορο» του Οδυσσέα Ελύτη). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση συνδυασµένη µε την ενεργό συµµετοχή του µαθητή, µε την ανάπτυξη της αυτονοµίας του στην διαδικασία της ευρετικής µαθησιακής του πορείας και συγχρόνως µε τις ποιοτικές επιλογές ως προς τα εκπαιδευτικά µέσα και την πολυµορφικότητα στους διαύλους επικοινωνίας µεταξύ διδασκόντων και διδασκοµένων, αποτελεί ένα ολοκληρωµένο σχήµα ευέλικτης και αποτελεσµατικής εκπαιδευτικής µεθοδολογίας. Σ αυτό το πλαίσιο ο σχεδιασµός µαθηµάτων σύγχρονης και ασύγχρονης εκπαίδευσης αποδείχθηκε µια επίπονη, αλλά προκλητικά ενδιαφέρουσα υπόθεση, από την άποψη ότι επιδιώξαµε να υπηρετήσουµε τη µεθοδολογία οργάνωσης ενός project µε κοινωνικο-πολιτισµική προσέγγιση, ενώ ταυτόχρονα θέσαµε ως απαραίτητη προϋπόθεση οι θεµατικές υποενότητες, οι στόχοι και οι δραστηριότητες να βρίσκονται σε άµεση σχέση και αλληλεξάρτηση. Προσπαθήσαµε να εισαγάγουµε τεχνικές και χαρακτηριστικά του εποικοδοµισµού που προάγουν το επίπεδο της µάθησης και εξυπηρετούν όχι µόνο γνωστικούς, αλλά και συναισθηµατικούς και ψυχοκινητικούς στόχους, οι οποίοι συχνά παραµελούνται στη διδακτική πράξη. Ως παιδαγωγικό πρότυπο για την εισαγωγή της πληροφορικής στο δηµοτικό σχολείο υιοθετήσαµε το «ολιστικό» µοντέλο, σύµφωνα µε το οποίο η πληροφορική δεν αποτελεί ξεχωριστό γνωστικό αντικείµενο, αλλά διδάσκεται µέσα από τα υπόλοιπα µαθήµατα. Για επίλογο θα χρησιµοποιήσουµε τη φράση: «Ως συµµετέχοντες εκπαιδευτικοί στοχαζόµενοι πάνω στις προσωπικές µας θεωρίες και αναλογιζόµενοι τις δυνατότητες και τους περιορισµούς του θεσµικού και εκπαιδευτικού πλαισίου µέσα στο οποίο εργαζόµαστε, συνειδητοποιούµε τη δυνατότητά µας να λειτουργήσουµε ως φορείς διδακτικών και κοινωνικών αλλαγών». (Κωστούλα-Μακράκη Ν., Μακράκης Β., 2006). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αβέρωφ-Ιωάννου Τ. (1990), «Συνεργασία στη Μάθηση», Κοινή Έκδοση: Θυµάρι- Εκπαιδευτήρια Κωστέα - Γείτονα 2. ADEC http://www.adec.edu/admin/ papers/distance-teaching_principles.html 3. Anastasiades P. (2000b), The basic characteristics of the new hybrid learning enviroment on the emerging information society. Proceedings of the 2 nd Panhellenic Conference on Computer and Telecommunications Technology in Education, 13-15 October 2000, Patra, Greece. 4. Anastasiades P. (2003), Open and Distance Learning Environment in Elementary Schools in Cyprus: The Evaluation Methody and Results, ELSEVIER, Computers & Education. 5. Clark, R. (1983), Reconsidering research on learning from media. Review of educational research. 6. Holmberg, B. (1989), Theory and Practice of Distance Education, London: Routledge 7. IDE (1996), Three Models of Distance Education, University of Maryland http://www.umuc.edu/ide/modeldata.html 8. Κόκκοτας Β. Π., «ιδακτική των Φυσικών Επιστηµών, Η εποικοδοµιστική προσέγγιση της διδασκαλίας και της µάθησης», Αθήνα 2004 9. Κωστούλα-Μακράκη Ν. & Μακράκης Β., (2006) «ιαπολιτισµικότητα & Εκπαίδευση για ένα βιώσιµο µέλλον», Πανεπιστήµιο Κρήτης
4 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 11 10. Ματσαγγούρας Γ. Η. (1998), «Η ιαθεµατικότητα στη σχολική γνώση», Εκδ. Γρηγόρη 11. Μoore, M. (1994), Autonomy and interdependence, The American Journal of Distance Education 12. Ράπτης Α., Ράπτη Α., (2002), "Μάθηση και ιδασκαλία στην εποχή της Πληροφορίας»