www.pwc.gr Athens Tax Forum Μάρτιος 2016 Κανόνες Ε.Ε. περί κρατικών ενισχύσεων (State Aid Rules) Μέτρο κατά της νόθευσης του ανταγωνισµού ή µέσο οικονοµικής πίεσης;
Περιεχόµενα 1. Η οικονοµική ύφεση υπαγορεύει τις φορολογικές δράσεις σε κρατικό και διακρατικό επίπεδο 2. Κρατικές ενισχύσεις - Ορισµός 3. Κρατικές ενισχύσεις - Η εµπειρία της Ελλάδας 4. Πρόσφατο παράδειγµα φορολογικών ρυθµίσεων ειδικού χαρακτήρα 5. Συµπέρασµα - Μία ευαίσθητη ισορροπία µε όλο και πιο έντονη δυναµική 2
1. Η οικονοµική ύφεση υπαγορεύει τις φορολογικές δράσεις σε κρατικό και διακρατικό επίπεδο Αυστηροποίηση φορολογικού πλαισίου Εντατικοποίηση φορολογικών ελέγχων Επίσπευση διαδικασιών διασφάλισης ιεθνείς δράσεις BEPS GAAR On tax, we know that in a globalised world, as a group economies together we have an opportunity to galvanise collective international action. We can lead the way. so that governments can collect the taxes due to them... David Cameron ιατήρηση/ αύξηση φορολογητέας ύλης Ταχεία και Αποτελεσµατική είσπραξη Μηδενική ανοχή απωλειών σε φόρους Προώθηση συνεργασίας ΕΕ, ΟΟΣΑ, G20 και λοιπών διεθνών φορέων Ευρωπαϊκές δράσεις Θέσπιση αυστηρής διαφάνειας για tax rulings Αυτόµατη ανταλλαγή πλήρους φάσµατος χρηµατοοικονοµικών πληροφοριών ηµοσιοποίηση ορισµένων φορολογικών πληροφοριών από πολυεθνικούς οµίλους (CbCr) Έλεγχος ευνοϊκών εσωτερικών ρυθµίσεων ως κρατικές ενισχύσεις 3
2. Κρατικές ενισχύσεις - Ορισµός Άρθρο 107 (1) Συνθήκη λειτουργίας Ευρωπαϊκής Ένωσης 01 Xορηγείται από το κράτος ή χρηµατοδοτείται από κρατικούς πόρους 45% 02 Έχει ως αποτέλεσµα κάποιο όφελος για τις επιχειρήσεις τις οποίες αφορά Κρατική ενίσχυση 03 Είναι επιλεκτικό µέτρο, δηλ, ευνοεί ορισµένες επιχειρήσεις ή κλάδους παραγωγής 04 Νοθεύει ή απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισµό επηρεάζοντας, µε τον τρόπο αυτό, τις συναλλαγές µεταξύ των κρατών µελών 4
2. Κρατικές ενισχύσεις - Ορισµός Έννοια της επιλεκτικότητας (1/4) Το κριτήριο της επιλεκτικότητας είναι το πιο κρίσιµο αλλά και το πλέον αµφισβητήσιµο για τον καθορισµό της συµβατότητας µε τις διατάξεις για τις κρατικές ενισχύσεις των φορολογικών προνοµίων που χορηγούν τα κράτη µέλη. Η έννοια της επιλεκτικότητας διαµορφώθηκε αρχικά στην υπόθεση C-143/99 Adria Wien Pipeline, σύµφωνα µε την οποία ένα κρατικό µέτρο, στο πλαίσιο ενός δεδοµένου νοµικού καθεστώτος, θεωρούνταν ως επιλεκτικό, αν µπορούσε να ευνοήσει «ορισµένες επιχειρήσεις ή ορισµένους κλάδους παραγωγής», έναντι άλλων επιχειρήσεων που τελούν σε συγκρίσιµη πραγµατική και νοµική κατάσταση, ενόψει του σκοπού που επιδιωκόταν µε το οικείο µέτρο. C-143/99 Adria Wien Pipeline Το ΕΕ στην υπόθεση αυτή προκειµένου να κρίνει ένα µέτρο ως επιλεκτικό εξετάζει τον επιδιωκόµενο σκοπό του φορολογικού µέτρου. 5
2. Κρατικές ενισχύσεις - Ορισµός Έννοια της επιλεκτικότητας (2/4) Με την υπόθεση Paint Graphos (C-78 to C-80/08) επαναπροσδιορίστηκε η έννοια της επιλεκτικότητας, θέτοντας πλέον ως κριτήριο για τη στοιχειοθέτησή της όχι το σκοπό του (ευνοϊκού) φορολογικού µέτρου, αλλά του «επιδιωκόµενου σκοπού µε το οικείο σύστηµα φόρου εταιριών» Από την υπόθεση αυτή καθώς και σχετική νοµολογία του ικαστηρίου (C-6/12 P Oy, C-522/13 Navantia) παρατηρείται η υιοθέτηση της έννοιας της αφηρηµένης επιλεκτικότητας (abstract de jure selectivity). Με την προσέγγιση αυτή οδηγούµαστε στη διεύρυνση του πεδίου ελέγχου περί κρατικών ενισχύσεων και ταυτόχρονα στη υιοθέτηση µια µορφής ορθολογιστικής επανεξέτασης των φορολογικών συστηµάτων των κρατών µελών. C-78 to C-80/08 Paint Graphos Το ΕΕ στην υπόθεση αυτή προκειµένου να κρίνει ένα µέτρο ως επιλεκτικό εξετάζει όχι τον επιδιωκόµενο σκοπό του φορολογικού µέτρου αλλά τον σκοπό του οικείου φορολογικού συστήµατος. 6
2. Κρατικές ενισχύσεις - Ορισµός Έννοια της επιλεκτικότητας (3/4) ECJ Paint Graphos, C-78 to C-80/08 Βήµα 2: Βήµα 1: Σύστηµα αναφοράς παρέκκλιση από το σύστηµα αναφοράς Βήµα 3: Ανεπαρκής δικαιολόγηση της παρέκκλισης Βήµα 1: Προσδιορισµός του κοινού ή «κανονικού» φορολογικού συστήµατος που εφαρµόζεται στο οικείο κράτος µέλος 45% καθώς διαφοροποιεί τις επιχειρήσεις που Βήµα 2: Απόδειξη ότι το εν λόγω µέτρο παρεκκλίνει του κοινού αυτού συστήµατος, Αύξηση του συντελεστή φορολογίας εισοδήµατος από το 2011 βρίσκονται βάσει του σκοπού του φορολογικού συστήµατος του οικείου κράτους µέλους, σε συγκρίσιµη πραγµατική και νοµική κατάσταση. Βήµα 3: Μη δυνατότητα δικαιολόγησης αυτής της παρέκκλιση από τη φύση και την εσωτερική δοµή του κοινού ή «κανονικού» φορολογικού καθεστώτος. 7
2. Κρατικές ενισχύσεις - Ορισµός Έννοια της επιλεκτικότητας (4/4) To ΕΕ στην υπόθεση C-106/09, Gibraltar, ανάπτυξε για πρώτη φορά την έννοια της de facto επιλεκτικότητας. Συγκεκριµένα έκρινε ότι παρόλο που ένα µέτρο µπορεί να είναι τυπικά ουδέτερο (δηλαδή κατά την περίπτωση που δεν στοιχειοθετούνται σωρευτικά τα προαναφερθέντα κριτήρια της de jure επιλεκτικότητας) µπορεί να θεωρηθεί ως επιλεκτικό (de facto) αν «διακρίνει στην πράξη µεταξύ εταιριών που βρίσκονται σε συγκρίσιµη κατάσταση ως προς τον επιδιωκόµενο µε το σχέδιο φορολογικής µεταρρύθµισης σκοπό». ιευρύνεται ακόµα περισσότερο το πεδίο στοιχειοθέτησης της επιλεκτικότητας µε αποτέλεσµα οι επιλογές των κρατών µελών για την χορήγηση φορολογικών πλεονεκτηµάτων να µειώνονται αισθητά. C-106/09 Gibraltar Το ΕΕ µε την υπόθεση αυτή προκειµένου να κρίνει ένα µέτρο ως επιλεκτικό εξετάζει όχι µόνο τα τυπικά κριτήρια συµβατότητας του µέτρου µε τον σκοπό του εσωτερικού φορολογικού συστήµατος αλλά και την συµβατότητα του εν λόγω µέτρου µε τα διεθνή αναγνωρισµένα πρότυπα στα οποία θα πρέπει να συµµορφώνεται κάθε εθνικό φορολογικό σύστηµα. 9
3. Κρατικές ενισχύσεις - Η εµπειρία της Ελλάδας Αφορολόγητα Αποθεµατικά του Ν. 3220/2004 Η ρύθµιση θεωρήθηκε κρατική ενίσχυση γιατί: Μειώνοντας τη φορολογική επιβάρυνση των δικαιούχων, υπήρχε απώλεια δηµοσίων εσόδων (άρα, αφορούσε τους κρατικούς πόρους). Παρείχε πλεονέκτηµα στους δικαιούχους (αφορολόγητο ποσό επί των κερδών ως το 35% για το 2004 και ως το 50% για το 2003, µετά την αφαίρεση των κερδών του 2002). Είχε επιλεκτικό χαρακτήρα καθώς αφορούσε συγκεκριµένους (όχι όλους) εµπορικούς και παραγωγικούς κλάδους αλλά και συγκεκριµένες (όχι όλες) δραστηριότητες του κάθε κλάδου. Τελικά η Επιτροπή κατέληξε ότι η ρύθµιση ήταν παράνοµη κρατική ενίσχυση γιατί: Οι ελληνικές αρχές δεν κοινοποίησαν το µέτρο προτού τεθεί σε εφαρµογή (κατά παράβαση του άρθρου 88 παρ.3 της Συνθήκης ΕΚ - νυν άρθρου 108 παρ.3 της ΣΛΕΕ) 9
4. Πρόσφατο παράδειγµα φορολογικών ρυθµίσεων ειδικού χαρακτήρα Μετατροπή Αναβαλλόµενων Φορολογικών Απαιτήσεων σε Οριστικές Απαιτήσεις Ιταλία (2011), Ισπανία (2013), Πορτογαλία (2014), Ελλάδα (2014-2015) Τα χρηµατοπιστωτικά/χρηµατοδοτικά ιδρύµατα, τα οποία έχουν λογιστική ζηµία ή είναι σε διαδικασία πτώχευσης, εκκαθάρισης ή ειδικής εκκαθάρισης έχουν οριστική και άµεσα εισπράξιµη απαίτηση για το (συνολικό ή µερικό κατά περίπτωση) ποσό της ΑΦΑ που αφορά, µεταξύ άλλων, τις προβλέψεις επισφαλών δανείων. Στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα, σε περίπτωση µετατροπής, το ηµόσιο αποκτά δικαιώµατα σε µετοχές του χρηµατοπιστωτικού/χρηµατοδοτικού ιδρύµατος. 10
4. Πρόσφατο παράδειγµα φορολογικών ρυθµίσεων ειδικού χαρακτήρα ικαιολογητική βάση για τη ρύθµιση Αυστηρότεροι κανόνες (CRR, CRD, Basel III) µε σκοπό την βελτίωση της ποιότητας των Βασικών Εποπτικών Κεφαλαίων (ΒΕΚ) των Τραπεζών Έτσι, η διαχείριση των αναβαλλόµενων φορολογικών απαιτήσεων γίνεται ζήτηµα κεφαλαιώδους σηµασίας. Στοιχεία χαµηλής αξίας σε µία τράπεζα που υστερεί σε κεφάλαια αφαιρούνται από τα ΒΕΚ Σε µία κατάσταση εκτεταµένης κρίσης, οι αναβαλλόµενες φορολογικές απαιτήσεις είναι από τα σηµαντικότερα αφαιρούµενα στοιχεία από το ΒΕΚ (καθώς η ανάκτησή τους εξαρτάται από την ύπαρξη κερδών) 11
4. Πρόσφατο παράδειγµα φορολογικών ρυθµίσεων ειδικού χαρακτήρα Οικονοµικά µεγέθη Απόλυτα µεγέθη ΑΦΑ προ αξιολόγησης ΑΦΑ προ αξιολόγησης ως ποσοστό ΒΕΚ Το συσσωρευµένο ποσό προ αξιολόγησης ανήλθε σε περίπου EUR 105.6 bn και ποσοστό 10,6% επί των ΒΕΚ. Αξίζει να παρατηρήσουµε ότι στην Ελλάδα και την Πορτογαλία οι ΑΦΑ ήταν το 40% και 25% αντίστοιχα των ΒΕΚ προ αξιολόγησης. 12
4. Πρόσφατο παράδειγµα φορολογικών ρυθµίσεων ειδικού χαρακτήρα Τεχνικές και Πρακτικές προσεγγίσεις Τεχνικές προσεγγίσεις εν υπάρχει επιβάρυνση του Κράτους ή όφελος για τους δικαιούχους αφού το Κράτος λαµβάνει και µπορεί να διαθέσει άµεσα δικαιώµατα σε µετοχές. εν υπάρχει παρέκκλιση από το κανονικό φορολογικό σύστηµα - απλά µετασχηµατισµός ενός ήδη υπάρχοντος φορολογικού οφέλους. Τα χρηµατοπιστωτικά/χρηµατοδοτικά ιδρύµατα δεν είναι στην ίδια νοµική και πραγµατική θέση µε τις λοιπές επιχειρήσεις. Υπόκεινται σε διαφορετικό ρυθµιστικό πλαίσιο και έχουν υποστεί άµεσα και κατά κύριο λόγο τις επιπτώσεις της κρίσης. Η Επιτροπή έχει ήδη αναγνωρίσει την ιδιαίτερη θέση του κλάδου (υπόθ. 428/2001). Πρακτικές προσεγγίσεις 40 δις εκτιµώµενη οικονοµική επιβάρυνση στις Τράπεζες του Ευρωπαϊκού Νότου. Ζήτηµα φερεγγυότητας των Τραπεζών αλλά και του εθνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος της κάθε χώρας. Τελικά η λύση διαφαίνεται συµβιβαστική: Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα περιόρισαν τις µετατρεπόµενες ΑΦΑ, η Ισπανία θέσπισε και έκτακτη ετήσια εισφορά 1,5%. 13
5. Συµπέρασµα - Μία ευαίσθητη ισορροπία µε όλο και πιο έντονη δυναµική Οι δυναµικές µεταβάλλονται και υπαγορεύουν εγρήγορση και προσαρµοστικότητα Η εµπειρία της φορολογικής ρύθµισης περί ΑΦΑ δείχνει ότι σε αρκετές περιπτώσεις, ο συµβιβασµός µπορεί να είναι η µόνη ρεαλιστική προσέγγιση προς αποφυγή υπέρµετρων πιέσεων Αυστηρότερη προσέγγιση των φορολογικών ρυθµίσεων και πρακτικών Το ΕΚ εξελίσσει προς συντηρητικότερες κατευθύνσεις τα κριτήρια περί ασύµβατων κρατικών ενισχύσεων Επιχειρηµατικές πρακτικές και ευνοϊκές ρυθµίσεις εσωτερικών νοµοθεσιών στο στόχαστρο ιεθνείς/ διακρατικές δράσεις προκειµένου για την διατήρηση/αύξηση της φορολογητέας ύλης και αποτελεσµατικότερης είσπραξης των φόρων 15
Ευχαριστούµε! 2016. Με επιφύλαξη όλων των νοµίµων δικαιωµάτων. Η επωνυµία αναφέρεται στην εταιρεία µέλος του δικτύου στην Ελλάδα, και σε µερικές περιπτώσεις µπορεί να αναφέρεται στο δίκτυο των εταιρειών µελών της. Κάθε εταιρεία µέλος αποτελεί µια ξεχωριστή νοµική οντότητα. Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούµε επισκεφθείτε το www.pwc.com/structure