EL Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2012 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2012 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013
Το παρόν φυλλάδιο καταρτίσθηκε από τη Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου. www.european-council.europa.eu Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Eκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2013 ISBN 978-92-824-3755-1 doi:10.2860/57698 ISSN 1977-317X Ευρωπαϊκή Ένωση, 2013 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Printed in Belgium ΤΥΠΩΜΕΝΟ ΣΕ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΡΤΙ
Πίνακας περιεχομένων Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2012 του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Herman Van Rompuy Ένα κρίσιμο έτος 5 Η σταθερότητα στην ευρωζώνη 6 Ανάπτυξη και απασχόληση 10 Η Ένωση στον κόσμο 14 Από ήπειρος πολέμου σε ήπειρο ειρήνης 17 Ατενίζοντας το μέλλον 23 Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και δηλώσεις των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων 25 3
4 Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Δεκέμβριος 2012
Ένα κρίσιμο έτος Το έτος 2012, αν και ήταν δύσκολο, σήμανε μια καθοριστική αλλαγή: βήμα-βήμα, οδηγούμε την Ευρώπη προς την έξοδο από την οικονομική κρίση. Μετά το καλοκαίρι, αφήσαμε πίσω μας την υπαρξιακή απειλή κατά της ευρωζώνης. Και οι δεκαεπτά χώρες παραμένουν σταθερά προσηλωμένες στην ευρωζώνη, γεγονός που αποτελεί βασικό επίτευγμα υπευθυνότητας και αλληλεγγύης. Ανακτήσαμε την οικονομική σταθερότητα, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, οι οποίες ευελπιστούμε ότι θα αποκτήσουν ανοδική πορεία από το ερχόμενο έτος. Έχουμε ακόμη πολλά να πραγματοποιήσουμε, εντούτοις, οι καρποί αυτού του έργου ήδη ενδυναμώνουν την Ένωσή μας στο σύνολό της. Η έκθεση με τίτλο Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2012 καλύπτει τις δραστηριότητες του θεσμικού οργάνου το 2012. Η οικονομική σταθερότητα, η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση στην Ευρώπη απαίτησαν την απόλυτη προσοχή μας, όπως και τα γεγονότα στον κόσμο που μας περιβάλλει, από τις αναταραχές στη Μέση Ανατολή έως τις αλλαγές στην ηγεσία σε χώρες εταίρους. Στο τέλος του έτους, η απονομή του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στην Ένωση ήρθε ως επίκαιρη υπενθύμιση του απώτερου σκοπού μας: της συνεργασίας για το καλό της ειρήνης και της ευημερίας στην ήπειρό μας, αλλά και πέραν αυτής. Το θεσμικό μας όργανο συγκεντρώνει την ύψιστη εκτελεστική ηγεσία της Ένωσης: γύρω από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων κάθονται οι 27 αρχηγοί κράτους ή κυβέρνησης, ο πρόεδρος της Επιτροπής και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Καθήκον μας είναι να χαράξουμε τη στρατηγική πορεία της Ένωσης. Θέτουμε πολιτικές προτεραιότητες και αναλαμβάνουμε την ευθύνη σε καταστάσεις κρίσης. Κατά το βέλτιστο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι σε θέση να ικανοποιεί τις υψηλές προσδοκίες των πολιτών μέσω της ισχυρής ικανότητας λήψης αποφάσεων, γεγονός που έχει αποδειχθεί σε αρκετές περιπτώσεις. Το 2012, καλωσορίσαμε νέους συναδέλφους και αποχαιρετίσαμε παλιούς, ύστερα από αλλαγές στις κυβερνήσεις της Σλοβενίας, της Σλοβακίας, της Ελλάδας και της Γαλλίας. Συνολικά, διοργανώσαμε τέσσερις επίσημες συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (όπως ακριβώς απαιτεί και η Συνθήκη της Λισαβόνας κατ ελάχιστο), και τρεις πρόσθετες συνόδους, δύο από τις οποίες ήταν άτυπες. Καθεαυτό, το σύνολο των επτά συνόδων κορυφής, συγκρινόμενο με τις δώδεκα συνόδους του 2011, αποτελεί πρόσθετη ένδειξη ότι η ευρωπαϊκή πολιτική εξέρχεται σταδιακά της κρίσης. Δυνάμει της Συνθήκης της Λισαβόνας, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκλέγεται για περίοδο δυόμισι ετών, με δυνατότητα άπαξ ανανέωσης. Ως πρώτος κάτοχος αυτής της θέσης, ήταν τιμή μου που την 1η Μαρτίου, λίγους μήνες πριν από τη λήξη της πρώτης μου θητείας, οι συνάδελφοί μου μου ζήτησαν να συνεχίσω και για δεύτερη θητεία. Αποδέχθηκα την ψήφο εμπιστοσύνης τους, καθώς ήταν προνόμιο να υπηρετώ την Ευρώπη σε μια τόσο καθοριστική εποχή. Συνεχίζω το έργο μου, πεπεισμένος ότι καθήκον μου είναι να είμαι ο θεματοφύλακας της Ένωσης: να προωθώ την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ μας γύρω από αυτό το τραπέζι, γνωρίζοντας ότι κοινό καθήκον μας είναι να διατηρούμε την εμπιστοσύνη των πολιτών της Ένωσης. 5
Η σταθερότητα στην ευρωζώνη Μπήκαμε στο 2012 υπό σχετικά ήρεμες συνθήκες. Η απόφαση θέσπισης αυστηρότερων δημοσιονομικών κανόνων σε μια νέα Συνθήκη, η οποία ελήφθη κατά την τελευταία σύνοδο του προηγούμενου έτους, επηρέασε τις αγορές θετικά. Μια ταυτόχρονη πρωτοβουλία της Κεντρικής Τράπεζας βοήθησε να κατευναστούν οι ανησυχίες περί κινδύνου πιστωτικής κρίσης και βαθύτερης ύφεσης. Οι νέες κυβερνήσεις που ανέλαβαν καθήκοντα το φθινόπωρο του ίδιου έτους στην Αθήνα και τη Ρώμη συνέβαλαν σε αυτή τη συγκρατημένη εμπιστοσύνη. Εντούτοις, γνωρίζαμε κάθε στιγμή ότι η κατάσταση παρέμενε εύθραυστη και ότι θα έπρεπε να εργαστούμε περισσότερο προκειμένου να ξεπεράσουμε την κρίση. Και έτσι αποδείχθηκε. Η πτώση της ελληνικής κυβέρνησης τον Φεβρουάριο και η πολιτική αβεβαιότητα ενόψει των πρόωρων εκλογών έθεσαν σε κίνηση μια νέα ενίοτε αγωνιώδη αλυσίδα γεγονότων. Επίσης, την άνοιξη εκδηλώθηκαν ξαφνικά αμφιβολίες και για τον τραπεζικό τομέα της Ισπανίας. Για άλλη μια φορά είδαμε πώς το πεπρωμένο μιας χώρας μπορεί να επηρεάσει το σύνολο της ευρωζώνης. Έτσι, παράλληλα με την αντιμετώπιση των επειγόντων προβλημάτων, ξεκινήσαμε τον Μάιο ένα οδοιπορικό για την ουσιαστική ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, έργο το οποίο θα συνεχιστεί και το επόμενο έτος. Εξαρχής, κινητήριος δύναμη των προσπαθειών μας ήταν η αναζήτηση σταθερότητας και ανθεκτικότητας. Και οι προσπάθειες απέδωσαν. Έως το τέλος του έτους, οι αποκλίσεις των επιτοκίων μειώθηκαν, η πρόσβαση στις πιστώσεις βελτιώθηκε και η ακεραιότητα της ευρωζώνης δεν τελούσε πλέον υπό αμφισβήτηση. Φαινόταν πως οι κρίσιμες απειλές κατά της ευρωζώνης είχαν εξαφανιστεί. Τήρηση της υπευθυνότητας και της αλληλεγγύης Από την αρχή της κρίσης, κινηθήκαμε σε δύο παράλληλα μέτωπα: την υπευθυνότητα και την αλληλεγγύη. Αφενός, δίνοντας έμφαση στην ατομική ευθύνη των χωρών, για παράδειγμα στην επιδίωξη υγιών δημοσιονομικών πολιτικών, και αφετέρου, μετουσιώνοντας σε πράξη την αλληλεγγύη εντός της Ένωσής μας, διαθέτοντας για παράδειγμα κεφάλαια για τη δημιουργία προστατευτικών τειχών έναντι της μετάδοσης της οικονομικής κρίσης. Κατά τους πρώτους μήνες του 2012, ενισχύσαμε τον δεσμευτικό και μόνιμο χαρακτήρα αμφότερων των εν λόγω αρχών. Στις 2 Μαρτίου, είκοσι πέντε ηγέτες υπέγραψαν τη Συνθήκη για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση. Είναι η δική μας «Συνθήκη ευθύνης», η οποία δεσμεύει τις συμβαλλόμενες χώρες ως προς τη 6 Υπογραφή της Συνθήκης για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην οικονομική και νομισματική ένωση, 2 Μαρτίου 2012
συμπερίληψη αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων (ενός «φρένου στο χρέος») στην εθνική τους νομοθεσία. Ο εν λόγω αξιόπιστος περιορισμός χρεών και ελλειμμάτων από κάθε χώρα θα συμβάλει στην αποτροπή της επανεμφάνισης της κρίσης δημόσιου χρέους. Κατόπιν της υπογραφής του «Δημοσιονομικού Συμφώνου» (όπως είναι επίσης γνωστή η ανωτέρω Συνθήκη), όλοι οι ηγέτες έπρεπε να πείσουν τα κοινοβούλια τους για τα πλεονεκτήματά του και το έπραξαν με επιτυχία: ύστερα από σειρά κυρώσεων, η Συνθήκη τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2013. Ως προς την αλληλεγγύη, αυτή ενσωματώνεται στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ο οποίος οριστικοποιήθηκε στις αρχές του έτους. Με 500 δισ. ευρώ στο ενεργητικό του, συνιστά την ασπίδα της Ευρώπης έναντι των οικονομικών κραδασμών και αποτελεί το κοινό μας αποτρεπτικό όπλο. Συνεχίζοντας το έργο του προσωρινού μηχανισμού διάσωσης, του ΕΤΧΣ, ο μόνιμος ΕΜΣ τέθηκε σε λειτουργία τον Οκτώβριο. Εν τω μεταξύ, καθώς βελτιώσαμε τα εργαλεία διαχείρισης και αποτροπής κρίσεων που διαθέταμε, δεν σταματήσαμε ποτέ να αναζητούμε τον καλύτερο τρόπο απεμπλοκής από την κρίση χρέους: την οικονομική ανάπτυξη. Για αυτόν τον λόγο, συμπληρώσαμε το Δημοσιονομικό Σύμφωνο με ένα Σύμφωνο για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση, το οποίο συμφωνήθηκε τον Ιούνιο (περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω). Αυτά τα δύο συμβαδίζουν. Προς μια ουσιαστική οικονομική και νομισματική ένωση Οι αβεβαιότητες που παρουσιάστηκαν την άνοιξη κατέστησαν επείγουσα την καθιέρωση μιας περισσότερο μακροπρόθεσμης προοπτικής. Για να κερδηθεί η εμπιστοσύνη ψηφοφόρων και επενδυτών, κατέστη επιτακτικό να καθορίσουμε το πού θα βρίσκεται η ευρωζώνη σε δέκα χρόνια καθώς και πώς σκοπεύαμε να διορθώσουμε τα διαρθρωτικά ελαττώματα που ανέδειξε η κρίση. Αποφάσισα τη διεξαγωγή συζήτησης προκειμένου να τεθούν όλες οι πιθανές λύσεις επί τάπητος, χωρίς προκαταλήψεις. Στην άτυπη σύνοδο του Μαΐου, οι συνάδελφοι εξέφρασαν διάφορες απόψεις επί θεμάτων που ποίκιλλαν από τα ευρωομόλογα έως την τραπεζική εποπτεία. Συμφώνησαν ως προς την ανάγκη σύμπλευσης της οικονομικής ένωσης με τη νομισματική ένωση και μου ζήτησαν να διερευνήσω τους πιθανούς τρόπους. Αφετηρία για την έκθεσή μου με τίτλο «Προς μια ουσιαστική οικονομική και νομισματική ένωση», την οποία συνέταξα με τους προέδρους της Επιτροπής, της Ευρωομάδας και της Κεντρικής Τράπεζας, José 7
Manuel Barroso, Jean-Claude Juncker και Mario Draghi τον Ιούνιο, είναι η ανάγκη να διδαχθούμε από την αλληλεξάρτησή μας. Οι εθνικές πολιτικές δεν μπορούν να αποφασίζονται μεμονωμένα εάν οι επιπτώσεις τους εξαπλώνονται γρήγορα στο σύνολο της ευρωζώνης. Πρέπει να καθρεφτίζουν την πραγματική σημασία της χρήσης ενός κοινού νομίσματος. Διακρίναμε τρεις βασικούς τομείς: τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τα φορολογικά θέματα και την οικονομική πολιτική. Καθώς τα ακολουθούμενα βήματα και στους τρεις τομείς ενδέχεται να επηρεάσουν τη δημοκρατική λήψη αποφάσεων και την υποχρέωση λογοδοσίας, αυτές αποτέλεσαν το τέταρτο ζήτημα που θέσαμε επί τάπητος. Όπως αποδείχθηκε αμέσως με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου (με τον τρόπο που αντιμετώπισε τις τράπεζες), ορισμένες ενέργειες μπορούν να πραγματοποιούνται σε βραχύ χρονικό διάστημα. Εντούτοις, άλλες ενέργειες απαιτούσαν ενδελεχέστερη επεξεργασία. Για αυτόν τον λόγο, οι συνάδελφοι μου ζήτησαν να διαμορφώσω έναν χρονικά δεσμευτικό οδικό χάρτη για το τέλος του χρόνου, με ενδιάμεση έκθεση τον Οκτώβριο. Στην εν λόγω διαδικασία συμμετείχαν ενεργά όλα τα κράτη μέλη, εντός και εκτός της ευρωζώνης, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το εν λόγω κοινό εγχείρημα συνέβαλε στη διασφάλιση συναίνεσης επί νέων ζωτικών διόδων ενίσχυσης της ευρωζώνης. Σημαντική πρόοδος στο θέμα των τραπεζών 28 Ιουνίου: Οι ευρωπαίοι ηγέτες αποφασίζουν να καθιερώσουν έναν ενιαίο εποπτικό μηχανισμό που θα καλύπτει όλες τις τράπεζες στην ευρωζώνη, κάτι σχεδόν αδιανόητο μόλις λίγους μήνες πριν. Κατά τη γνώμη μου, ήταν η πιο σημαντική απόφαση που λάβαμε εντός του έτους. Συμφωνήσαμε επίσης ότι με την επιτυχή θέση σε λειτουργία του εν λόγω ενιαίου εποπτικού μηχανισμού, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα ήταν σε θέση να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες άμεσα. Η θέσπιση «τραπεζικής ένωσης» θα συμβάλει στη διασφάλιση της σταθερότητας και στη βελτίωση των συνθηκών δανεισμού. Διαρρήξαμε τον φαύλο κύκλο μεταξύ κρατικού χρέους και τραπεζών. Με αυτή την απόφαση, η οποία εξέπληξε πολλούς, οι ηγέτες ενήργησαν επί ενός βασικού συμπεράσματος της έκθεσης που είχα μόλις παρουσιάσει. Η κατάσταση του τραπεζικού τομέα στην Ισπανία συνέβαλε στη συνειδητοποίηση ότι τα πράγματα έπρεπε να επισπευσθούν. Αφού χαράξαμε πορεία, τα πράγματα ακολούθησαν τον δρόμο τους. Αμέσως μετά το καλοκαίρι, η Επιτροπή είχε ετοιμάσει νομοθετικές προτάσεις και μέσα σε τρεις μήνες οι υπουργοί Οικονομικών είχαν καταλήξει σε συμφωνία, ενώ το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σε επίπεδο επιτροπής. Αυτό καταδεικνύει ότι, όταν το επιθυμεί, η Ένωση πράγματι διαθέτει την ικανότητα να αναλαμβάνει έγκαιρη και αποφασιστική δράση, γεγονός που αποτελεί κρίσιμο τεστ αξιοπιστίας. Εντός 24 ωρών από τη συμφωνία των υπουργών Οικονομικών επί των τεχνικών λεπτομερειών της εποπτείας, στις 14 Δεκεμβρίου αναλαμβάναμε ήδη το επόμενο βήμα: τον ενιαίο μηχανισμό εξυγίανσης. Σκοπός είναι να διασφαλιστεί ότι τυχόν χρεοκοπίες τραπεζών θα αντιμετωπίζονται γρήγορα, μεθοδικά και με γνώμονα το καλύτερο συμφέρον όλων, προκειμένου να μειωθούν οι κίνδυνοι για τους φορολογούμενους και την οικονομία. Η πρόοδος της τραπεζικής ένωσης θα παραμείνει στις προτεραιότητες της ημερήσιας διάταξης για το 2013. Η κατάσταση αλλάζει Καθώς η απόφαση που λάβαμε τον Ιούνιο σχετικά με τις τράπεζες μας έθεσε «προ των γεγονότων» (κάτι που δεν συμβαίνει συχνά, θα έλεγε κανείς), οι εξελίξεις πήραν θετικότερη τροπή και στα άλλα μέτωπα. Ιδιαίτερα κρίσιμες ήταν οι κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα τη 19η Ιουνίου (ύστερα από έναν άγονο πρώτο γύρο τον Μάιο), κατά τις οποίες την πλειοψηφία έλαβαν τα κόμματα που δεσμεύτηκαν για την παραμονή της χώρας 8
στην ευρωζώνη. Μια στιγμή ανακούφισης, η οποία καταδεικνύει επίσης ότι, αντιμέτωποι με ένα κρίσιμο δίλημμα, οι ψηφοφόροι συνήθως ενεργούν με μεγαλύτερη υπευθυνότητα απ ότι προβλέπουν οι Κασσάνδρες. Η εμπιστοσύνη στην ανθεκτικότητα και την ακεραιότητα της ευρωζώνης ενισχύθηκε περαιτέρω μετά το καλοκαίρι, ιδιαίτερα όταν στις 6 Σεπτεμβρίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τους ηγέτες να αντιμετωπίζουν αποφασιστικά την επίβλεψη των τραπεζών δεσμεύτηκε να παράσχει απεριόριστη, πλην όμως υπό όρους, στήριξη στις χώρες που υφίσταντο τις πιέσεις της αγοράς. Μία εβδομάδα αργότερα, το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε συνταγματικό τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ενώ το ίδιο βράδυ, τα αποτελέσματα των ολλανδικών εκλογών έστειλαν άλλο ένα ενθαρρυντικό μήνυμα. Ακολουθώντας τα βήματα της Ιρλανδίας το ίδιο καλοκαίρι, η Πορτογαλία προετοιμάστηκε επιτυχώς για το εγχείρημα της επιστροφής στις αγορές των μακροπρόθεσμων ομολόγων. Και τον Δεκέμβριο, με μια απόφαση-κλειδί των υπουργών Οικονομικών διασφαλίστηκε η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Έως το τέλος του έτους, είχε αρχίσει πλέον να γίνεται σαφές ότι το ευρώ έχει ισχυρά θεμέλια. Περνώντας τη δοκιμασία Κατά κάποιον τρόπο, για τους εκλεγμένους πολιτικούς ηγέτες της Ευρώπης, η παρουσία στην αίθουσα των συνεδριάσεων και η λήψη αποφάσεων για την αντιμετώπιση κοινών πολιτικών αποτελεί μόνο τη μισή δουλειά. Η άλλη μισή συνίσταται στο να πεισθεί το ευρύτερο κοινό για τις εν λόγω αποφάσεις. Οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχουν απόλυτη συναίσθηση αυτής της διπλής ευθύνης. Και ενεργούν βάσει αυτής. Η κρίση του ευρώ άλλαξε τα πράγματα. Όταν οι πολίτες κοιτάζουν την Ένωσή μας, έρχονται ίσως για πρώτη φορά αντιμέτωποι με τη σκληρή αλήθεια, ότι τα οφέλη της συνοδεύονται και από ορισμένα τιμήματα. Για παράδειγμα, οι δαπάνες και οι προσπάθειες υπεράσπισης του κοινού νομίσματος. Επίσης, οι πολίτες συνειδητοποιούν για πρώτη φορά τώρα ότι συμμετέχουν όλοι μαζί σε αυτό το εγχείρημα. Ό,τι συμβαίνει σε μια άλλη χώρα με τράπεζες, φούσκες ή προϋπολογισμούς επηρεάζει και αυτούς. Η κοινή ευθύνη για το κοινό ευρωπαϊκό καλό μπορεί να είναι οδυνηρή διαπίστωση για τους ανθρώπους που αγωνίζονται, στη χώρα τους, προκειμένου να βρουν δουλειά ή να διασφαλίσουν τα προς το ζην. Κάποιοι παρατηρητές βιάστηκαν να συμπεράνουν ότι η κρίση σκότωσε την αλληλεγγύη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Διαφωνώ απολύτως. Η κρίση ήταν εκείνη που κατέδειξε τι απαιτείται προκειμένου να είναι μια χώρα μέλος μιας ένωσης. Είναι η πρώτη πραγματική δοκιμασία αλληλεγγύης στην ιστορία της Ένωσης. Βεβαίως, υπάρχουν εντάσεις και περιορισμοί, αντιθέσεις και κριτική. Και όμως, πραγματοποιείται μια γιγάντια συλλογική προσπάθεια, με τη συμμετοχή όλων των χωρών της ευρωζώνης, όλων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και όλων των πολιτών, προκειμένου να επιστρατευτούν η πολιτική βούληση, οι κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, τα μέσα και τα χρήματα για να αλληλοβοηθηθούμε και να εξέλθουμε μαζί από αυτή την κρίση. Εάν πρόκειται για δοκιμασία συνυπευθυνότητας και αλληλεγγύης, είμαι βέβαιος ότι εμείς οι Ευρωπαίοι την περνάμε με επιτυχία. Συζητήσεις στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 9
Ανάπτυξη και απασχόληση Η αποκατάσταση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, βασικό μέλημα το 2012, δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά μάλλον το μέσο προς έναν σκοπό: την οικονομική ανάκαμψη. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών και των επενδυτών είναι ουσιαστική για την ευημερία της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της απασχόλησης. Οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη συνέβαλαν σημαντικά στη βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης. Και αυτό το έτος, γενναίες αποφάσεις κρατών μελών κατέδειξαν τη σοβαρότητα των προσπαθειών μας. Πολλοί συνάδελφοι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έπιασαν τον ταύρο από τα κέρατα και κινήθηκαν ενάντια σε κάθε ιδιοτελές συμφέρον, προκειμένου να προχωρήσουν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις που θα ήταν αναγκαίες σε κάθε περίπτωση, με ή χωρίς την κρίση, με ή χωρίς το ευρώ. Αλλαγές αυτού του βεληνεκούς χρειάζονται απαραιτήτως χρόνο. Εντούτοις, αυτό το έτος είδαμε πως οι μεταρρυθμίσεις απέδωσαν τους πρώτους καρπούς. Σε αρκετές χώρες, περιλαμβανομένων των χωρών που τελούν υπό την πίεση των αγορών από την Ελλάδα έως την Πορτογαλία και από την Ιρλανδία έως την Ιταλία και την Ισπανία, η ανταγωνιστικότητα βελτιώνεται, οι προϋπολογισμοί εξυγιαίνονται και οι εξαγωγές αυξάνονται. Μολαταύτα, θα χρειαστεί χρόνος πριν γίνει αισθητός ο πλήρης αντίκτυπος στην οικονομία. Πάντα υπάρχουν καθυστερήσεις: μόλις επανέλθει η σταθερότητα, χρειάζεται χρόνος έως ότου μετουσιωθεί σε αύξηση των επενδύσεων και της ανάπτυξης. Και καθώς επιστρέφει η ανάπτυξη, χρειάζεται επίσης χρόνος έως ότου αρχίσει να ενισχύεται η απασχόληση. Καταπολέμηση της ανεργίας Τα επίπεδα της ανεργίας ανά την Ένωση είναι απαράδεκτα υψηλά, με 26 εκατομμύρια άντρες και γυναίκες δίχως εργασία. Είναι γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Αυστρία, οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο και η Γερμανία εξακολουθούν να απολαμβάνουν πολύ χαμηλά ποσοστά ανεργίας. Τα κράτη της Βαλτικής είδαν τα εν λόγω ποσοστά να μειώνονται σε ιστορικά χαμηλά αυτό το έτος. Εντούτοις, στα περισσότερα κράτη μέλη η ανεργία αυξήθηκε. Η ανεργία των νέων είναι ιδιαίτερα δραματική (ένας στους τέσσερις και ακόμη και ένας στους δύο σε ορισμένες χώρες), θέτοντας μια ολόκληρη γενιά σε κίνδυνο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καθ όλη τη διάρκεια του έτους εστιάσαμε στη βελτίωση των συνθηκών ανάπτυξης και απασχόλησης, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια τεσσάρων Ευρωπαϊκών Συμβουλίων το πρώτο εξάμηνο του έτους, περιλαμβανομένων δύο Συμβουλίων στα οποία η ανεργία ήταν το μοναδικό θέμα στην ημερήσια διάταξή μας. Η ανεργία των νέων ήταν το κύριο θέμα τον Ιανουάριο: δουλεύοντας σε συνεργασία με την Επιτροπή, οι ηγέτες αποφάσισαν να επαναπροσανατολίσουν τα διαθέσιμα κονδύλια της ΕΕ προκειμένου να βοηθήσουν τους νέους μέσα από προγράμματα μαθητείας, απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας και κατάλληλες πρώτες συμβάσεις και προκειμένου να στηρίξουν όσους ξεκινούν τη δική τους επιχείρηση, τους κοινωνικούς επιχειρηματίες και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τον Μάρτιο, συμφωνήσαμε, μεταξύ άλλων, να παράσχουμε κίνητρα πρόσληψης προσωπικού στους εργοδότες, για παράδειγμα μέσω της μετατόπισης των φόρων επί της εργασίας ή μέσω της εξάλειψης της γραφειοκρατίας. Σε ένα ανεπίσημο δείπνο τον Μάιο, συζητήσαμε πληθώρα άλλων λύσεων, οι οποίες κατέληξαν σε διεξοδικότερες αποφάσεις έναν μήνα αργότερα. Στο Σύμφωνο για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση που εγκρίναμε τον Ιούνιο, οι ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύτηκαν να επιστρατεύσουν κάθε δυνατό μέσο προκειμένου να αντιμετωπιστούν η ανεργία και οι κοινωνικές συνέπειες της κρίσης και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των οικονομιών μας. Συγκεκριμένα, δεσμευτήκαμε: 10
Μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου απευθύνονται στα Κοινοβούλια της Ευρώπης 11
Πρώτο εξάμηνο 2012 Η Δανία ασκεί την εναλλασσόμενη Προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ να ενθαρρύνουμε τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και να επενδύσουμε στις δεξιότητες και την κατάρτιση, να διατηρήσουμε τους κινητήριους μοχλούς της ανάπτυξης, όπως οι επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, της καινοτομίας και της παιδείας, να εμβαθύνουμε περαιτέρω την ενιαία αγορά μας, ιδιαίτερα για τον ψηφιακό κλάδο, να προωθήσουμε την καινοτομία, την έρευνα και την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, και να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες του εμπορίου ως «κινητήρα» ανάπτυξης. Επενδύοντας στην ανάπτυξη Το Σύμφωνο Ανάπτυξης αποτελεί επίσης δέσμευση για τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Διαθέσαμε 120 δισ. ευρώ σε άμεσες επενδύσεις: 55 δισ. ευρώ από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, 5 δισ. ευρώ από μια πιλοτική πρωτοβουλία για ομόλογα έργων και 10 δισ. ευρώ αύξηση κεφαλαίου για την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, γεγονός που αύξησε τη συνολική δανειοδοτική της ικανότητα κατά 60 δισ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος της εν λόγω χρηματοδότησης προορίζεται για τη στήριξη πρωτοβουλιών σε τομείς όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, τα ψηφιακά δίκτυα και η έρευνα, βοηθώντας επίσης χώρες και επιχειρήσεις να προσελκύουν πρόσθετες επενδύσεις. Στη σύνοδο του Ιουνίου, καταλήξαμε επίσης σε μια πρωτοφανή τελική απόφαση για τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας, βάζοντας τέλος σε δεκαετίες διαπραγματεύσεων, προς ανακούφιση όλων. Μειώνοντας κατά 80 % τα έξοδα διπλώματος ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη, τα οποία επί του παρόντος είναι είκοσι φορές υψηλότερα από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών ή της Ιαπωνίας, το εν λόγω δίπλωμα ευρεσιτεχνίας θα ωφελήσει στο μέγιστο τις επιχειρήσεις ανά την ήπειρο. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, ο κοινός μας πολυετής προϋπολογισμός, επί του οποίου διεξήχθησαν διαπραγματεύσεις αυτό το έτος, μπορεί να διαδραματίσει 12
Δεύτερο εξάμηνο 2012 Η Κύπρος ασκεί την εναλλασσόμενη Προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ σημαντικό ρόλο. Αν και ανέρχεται μόλις στο 1 % του συνολικού μας ΑΕγχΠ, είναι πρωτίστως επενδυτικός προϋπολογισμός. Στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Νοεμβρίου, ξεκινήσαμε διαπραγματεύσεις για την περίοδο 2014-2020. Πέρα από τη διαμόρφωση της συνολικής ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για την υπόλοιπη δεκαετία, το εν λόγω εγχείρημα περιλαμβάνει θεμελιώδεις επιλογές: ποιες είναι οι προτεραιότητες για την επόμενη γενιά, ποιες πολιτικές στηρίζουν καλύτερα την ανάπτυξη, πώς θα αξιοποιήσουμε καλύτερα τους πόρους; Όπως και σε προηγούμενες διαπραγματεύσεις επί του προϋπολογισμού, δεν ήταν δυνατό να καταλήξουμε σε συμφωνία με μία μόνο προσπάθεια. Εντούτοις, υπήρξε επαρκής πολιτική βούληση και σύγκλιση απόψεων που με κάνει να πιστεύω ότι μια απόφαση είναι εφικτή στις αρχές του 2013. Παραμένοντας σε τροχιά Όλοι στην ΕΕ και στις εθνικές κυβερνήσεις εργαζόμαστε σκληρά προκειμένου να μετατραπούν οι δεσμεύσεις μας για ανάπτυξη και απασχόληση σε δράση που κάνει τη διαφορά. Η υλοποίηση των δεσμεύσεων αποτελεί προτεραιότητα. Παρακολουθείται στενά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία επιβλέπει την απόδοση και τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε χώρας. Και θεωρώ ότι είναι καθήκον μου να υπενθυμίζω στους συναδέλφους, με ευγένεια, αλλά και επιμονή, τις ατομικές και τις συλλογικές τους δεσμεύσεις, πράγμα που έχω πράξει τακτικά προκειμένου να επιβλέπω την πρόοδο των μέτρων του Συμφώνου Ανάπτυξης. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο και με έναν γηρασκόμενο πληθυσμό, δεν μπορούμε να επιτρέπουμε στους εαυτούς μας να επαναπαυόμαστε. Αυτό ισχύει για κάθε χώρα. Η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει αυτή η πολύ ελκυστική ήπειρος που όλοι οι πολίτες μπορούν να ζουν και να εργάζονται, να δημιουργούν πλούτο και να τον δαπανούν. 13
Η Ένωση στον κόσμο Από πολλές απόψεις, το 2012 ήταν έτος μετάβασης. Πολιτικής μετάβασης σε πολλές χώρες, περιλαμβανομένων των κυβερνητικών αλλαγών στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία. Δημοκρατικής μετάβασης, για χώρες που διεξήγαγαν ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, όπως η Αίγυπτος και η Σομαλία. Αλλά και οικονομικής μετάβασης, από την αβεβαιότητα του 2011 στην επιστροφή στην παγκόσμια ανάπτυξη, η οποία αναμένεται το 2013. Οικονομική αλληλεξάρτηση Η αποκατάσταση της ισορροπίας στην παγκόσμια οικονομία και η ώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης παγκοσμίως βρέθηκαν στο επίκεντρο όλων των συνομιλιών με βασικούς εταίρους, ιδιαίτερα στη σύνοδο κορυφής των G8 στο Camp David τον Μάιο και στη σύνοδο των G20 στο Los Cabos τον Ιούνιο. Εκείνο τον καιρό, στο επίκεντρο της προσοχής ήταν ευλόγως η κατάσταση στην ευρωζώνη. Βασικό στοιχείο αποτέλεσε η ανάλυση του σχεδίου δράσης μας και των πολιτικών περιορισμών κάτω από τους οποίους εργαζόμαστε, όπως και ο καθησυχασμός των εταίρων μας όσον αφορά την ικανότητά μας να προχωρήσουμε. Εντούτοις, στο τέλος, τίποτα δεν είναι πειστικότερο από την ικανότητα κατάδειξης αποτελεσμάτων, γεγονός που επιβεβαιώθηκε αργότερα κατά τη διάρκεια του έτους στις συνεδριάσεις των συνόδων κορυφής. Καταστήσαμε σαφές εξαρχής ότι δεν είναι μόνο η ευρωζώνη που πρέπει να προσαρμόζει ανισορροπίες. Αυτό πρέπει να το πράξουν και άλλοι, ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ιαπωνία. Όπως έχω τονίσει επανειλημμένα: οι συντονισμένες προσπάθειες για την ανάπτυξη και την παγκόσμια οικονομική και δημοσιονομική διακυβέρνηση αποτελούν μονόδρομο. Το εμπόριο παραμένει ο καλύτερος τρόπος μετατροπής των σχέσεων αλληλεξάρτησής μας σε αμοιβαίες ευκαιρίες. Η πρόσβαση στην κοινή μας αγορά, τη μεγαλύτερη παγκοσμίως, αποτελεί πολυπόθητο βραβείο. Από την πλευρά μας, οι εμπορικές συναλλαγές με τον υπόλοιπο κόσμο αποτελούν τον κινητήριο μοχλό της ανάπτυξης. Ενώ η πρόσφατη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τη Νότιο Κορέα απέδωσε τους πρώτους της καρπούς, αυτό το έτος σημειώθηκε πρόοδος σε αρκετές συμφωνίες που είναι καθ οδόν (περιλαμβανομένων συμφωνιών με την Ιαπωνία, τη Σιγκαπούρη και τον Καναδά) και ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις με το Βιετνάμ. Υπήρξαν επίσης ελπιδοφόρες ενδείξεις για ένα μεγαλύτερο άνοιγμα του εμπορίου με τις Ηνωμένες Πολιτείες, γεγονός που μπορεί να τονώσει την ανάπτυξη εκατέρωθεν του Ατλαντικού. Επαφές με την Ασία Το εμπόριο δεν αποτελεί απλά μοχλό ανάπτυξης, αλλά και αλλαγής. Τα οικονομικά μέσα μπορούν να συμβάλλουν στην επίτευξη στόχων ασφάλειας. Η Ευρώπη έχει επιβάλει αυστηρότερες κυρώσεις στο Ιράν από κάθε άλλον, περιλαμβανομένου του πετρελαϊκού αποκλεισμού από την 1η Ιουλίου, προκειμένου να επανέλθει η ιρανική κυβέρνηση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, θέμα στο οποίο ηγετικό ρόλο διαδραματίζει η Ύπατη Εκπρόσωπος Catherine Ashton. Η Σύνοδος Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια στη Σεούλ τον Μάρτιο αποτέλεσε πρόσθετη ευκαιρία να τονιστεί ότι παίρνουμε πολύ σοβαρά τη διάδοση των πυρηνικών όπλων και την απειλή της πυρηνικής τρομοκρατίας. Η άρση των κυρώσεων είναι σαφώς πιο ευχάριστη απόφαση από την επιβολή τους. Ακολουθώντας τις θετικές εξελίξεις στη Μιανμάρ (απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων και αξιόπιστες επαναληπτικές εκλογές τον Απρίλιο), η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέστειλε τις κυρώσεις της και άνοιξε γραφεία στη Γιανγκόν. Οι συζητήσεις με τους ασιάτες εταίρους είχαν εξέχουσα θέση στο θεματολόγιο του 2012. Καθώς η Κίνα ξεκινούσε για μια αλλαγή στην ηγεσία της η οποία συμβαίνει άπαξ ανά δεκαετία, οι σύνοδοι κορυφής τον Φεβρουάριο (στο Πεκίνο) και τον Σεπτέμβριο (στις Βρυξέλλες) προλείαναν το έδαφος για μια νέα φάση στην εταιρική σχέση. Τον Οκτώβριο, στο πλαίσιο της έμφασης που 14
Συναντήσεις κορυφής και άλλες διασκέψεις με τρίτες χώρες 15
δίνουμε στους στρατηγικούς εταίρους, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διεξήγαγε μια εποικοδομητική συζήτηση για την καλύτερη συμμετοχή στη νέα εταιρική σχέση με την Κίνα και για τον καλύτερο συντονισμό μεταξύ θεσμικών οργάνων και κρατών μελών. Και εδώ, πρέπει να αξιοποιήσουμε τα πλεονεκτήματά μας μεθοδικά. Παρέστην μαζί με αρκετούς ευρωπαίους ηγέτες στη συνάντηση Ασίας-Ευρώπης στη Βιεντιάν το Νοέμβριο, στην οποία συγκεντρώθηκαν 51 χώρες και η οποία αποτέλεσε για εμένα προσωπικά αφορμή για συναντήσεις στο Λάος, το Βιετνάμ και την Καμπότζη. Σε όλες αυτές τις επαφές με τις ασιατικές χώρες κατέστη σαφές ότι ασιάτες ή ευρωπαίοι συμπλέουμε όλοι στο ίδιο σκάφος. Γειτονία Η διασφάλιση του ευρωπαϊκού μέλλοντος των δυτικών Βαλκανίων αποτελεί προτεραιότητα κατά τη δεύτερη θητεία μου και χαίρομαι που το 2012 πραγματοποιήθηκαν σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Στη συνεδρίαση του Μαρτίου, συμφωνήσαμε να αποκτήσει η Σερβία καθεστώς υποψήφιας χώρας. Τον Ιούνιο, οι ηγέτες αποφάσισαν την έναρξη των διαπραγματεύσεων προσχώρησης με το Μαυροβούνιο. Και καθ όλη τη διάρκεια του έτους συνεχίστηκαν οι προετοιμασίες για την είσοδο της Κροατίας ως 28ου μέλους της Ένωσής μας την 1η Ιουλίου 2013. Από τότε που ανέλαβα τα καθήκοντά μου, έχω επισκεφτεί τις περισσότερες χώρες της ανατολικής εταιρικής σύμπραξης και είχα τακτικές επαφές με τους ηγέτες τους. Στις αρχές του καλοκαιριού, ταξίδεψα στον νότιο Καύκασο. Η Ευρώπη εξακολουθεί να δραστηριοποιείται όσον αφορά την επίλυση των «παγωμένων συγκρούσεων», γεγονός που καταδεικνύεται από την παρουσία της Ένωσης στα σύνορα της Γεωργίας. Σε όλες τις προσπάθειες αυτών των χωρών για οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις μπορείτε να νοιώσετε την ελκυστικότητα της Ευρώπης επί τω έργω. Κοιτάζοντας προς τον νότο, η Αραβική Άνοιξη ήταν το ιστορικότερο γεγονός των τελευταίων ετών: διαμόρφωσε ιστορία. Τον Μάρτιο, ένα έτος μετά την έναρξή της, συζητήσαμε τις περιφερειακές εξελίξεις και επανεξετάσαμε τη δράση μας όσον αφορά τη στήριξη της δημοκρατικής μεταρρύθμισης και της οικονομικής ανάπτυξης. Όπως τόνισα στα Ηνωμένα Έθνη τον Σεπτέμβριο: εμείς οι Ευρωπαίοι μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι η πολιτική αλλαγή δεν συμβαίνει εν μία νυκτί, αλλά απαιτείται μακρά διεργασία. Προκλήσεις για την ασφάλεια Ο εμφύλιος που μαίνεται στη Συρία παραμένει ένα θέμα που προκαλεί βαθύτατη ανησυχία καθ όλη τη διάρκεια του έτους, καθώς πρόκειται για αλόγιστη βία με αναρίθμητα θύματα, η οποία απειλεί να προκαλέσει χάος σε ολόκληρη την περιοχή. Στο προσκήνιο των διεθνών προσπαθειών για ενθάρρυνση της πολιτικής μετάβασης υπό την καθοδήγηση της Συρίας, η στήριξη της Ευρώπης ήταν τρισδιάστατη. Πολιτική: στενή συνεργασία με διεθνείς εταίρους και με τη συριακή αντιπολίτευση. Ανθρωπιστική: η Ευρώπη παρέχει τη μεγαλύτερη στήριξη, και μέσα από στοχευμένες κυρώσεις προκειμένου να επιφέρουν ισχυρό πλήγμα κατά του καθεστώτος. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τον Άσαντ να παραδώσει την εξουσία και ανέθεσε στους Υπουργούς Εξωτερικών να εξετάσουν «όλες τις δυνατές επιλογές για την παροχή στήριξης και βοήθειας προς την αντιπολίτευση και τη μεγιστοποίηση της στήριξης για την προστασία του αμάχου πληθυσμού.» Εντούτοις, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Μέχρι στιγμής, η διεθνής κοινότητα δεν έχει καταφέρει να σταματήσει την ωμή βία. Πρέπει να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση διεθνώς επί του καθεστώτος, προκειμένου να παύσει αυτή τραγική κατάσταση. Είτε είμαστε αντιμέτωποι με την αστάθεια στη Μέση Ανατολή, στις Μεγάλες Λίμνες ή στο Σαχέλ, ρόλος του θεσμικού μας οργάνου είναι να ανταποκρινόμαστε στις εξελίξεις όταν απαιτείται η συμμετοχή της Ένωσης στο έπακρο. Αντιμέτωπο με τις κλιμακούμενες εντάσεις στο Μάλι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε τον Οκτώβριο να εντείνει την ανθρωπιστική του ανταπόκριση και να επισπεύσει τις στρατιωτικές προετοιμασίες για να συμβάλει στην εκπαίδευση των μαλιανών δυνάμεων. Τον Δεκέμβριο διεξήγαμε μια ωφέλιμη συζήτηση επί της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, ετοιμάζοντας μια διεξοδικότερη συζήτηση την οποία έχω προγραμματίσει για το τέλος του 2013. Είχε περάσει αρκετός καιρός για την ακρίβεια, τέσσερα έτη από τότε που συζητήθηκε τελευταία φορά σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι νέες γεωπολιτικές προκλήσεις και οι προκλήσεις για την ασφάλεια, παράλληλα με τους δημοσιονομικούς περιορισμούς καταδεικνύουν την ανάγκη στενότερης συνεργασίας μεταξύ μας. Κατά την παραλαβή του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στο Όσλο, δηλώσαμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στέκεται στο πλευρό όσων επιζητούν την ειρήνη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Για την εκπλήρωση αυτών των ευθυνών, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι διαθέτουμε τα μέσα. 16
Από ήπειρος πολέμου σε ήπειρο ειρήνης Το πρωί της 12ης Οκτωβρίου, ταξίδευα για το Ελσίνκι προκειμένου να συναντήσω τον φινλανδό πρωθυπουργό, όταν ξαφνικά άκουσα μια ευχάριστη ανακοίνωση: το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης θα απονεμόταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο ανακοινωθέν της, η Επιτροπή Νόμπελ υπενθύμισε ότι «η Ένωση και οι πρόδρομοί της συμβάλλουν εδώ και πάνω από έξι δεκαετίες στην προώθηση της ειρήνης και της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη». Όλα τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εξέφρασαν ικανοποίηση για αυτή την αναγνώριση των προηγούμενων επιτευγμάτων, καθώς συνιστά και ηχηρή έκκληση για τη διαφύλαξη και την ενδυνάμωση της Ευρώπης για την επόμενη γενιά. Η τελετή απονομής των Νόμπελ στο Όσλο, τη Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου, ήταν η πιο σημαντική στιγμή της χρονιάς τόσο για την Ένωση όσο και για εμένα προσωπικά. Οκτακόσια άτομα συγκεντρώθηκαν στο Δημαρχείο, περιλαμβανομένης της βασιλικής οικογένειας της Νορβηγίας και είκοσι ευρωπαίων αρχηγών κράτους ή κυβέρνησης. Από τις σάλπιγγες της φρουράς, τα μουσικά ιντερλούδια, και τα λόγια του προέδρου της Επιτροπής Νόμπελ: όλα ήταν προσεκτικά επιλεγμένα και συγκινητικά. Εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο πρόεδρος της Επιτροπής και εγώ, παραλάβαμε από κοινού με τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου το μετάλλιο και τον έπαινο του βραβείου Νόμπελ. Μεταξύ των καλεσμένων που είχαμε από κοινού προσκαλέσει ήταν νεαροί ευρωπαίοι, μεταξύ των οποίων και οι νικητές του διαγωνισμού που οργανώθηκε με αφορμή αυτό το γεγονός, με θέμα «Τι σημαίνει για σένα η ειρήνη στην Ευρώπη;». Εγώ και ο πρόεδρος της Επιτροπής έπρεπε να προβούμε από κοινού στην παραδοσιακή ομιλία για την παραλαβή του Νόμπελ. Καταλήγοντας, ο πρόεδρος Barroso μίλησε με συγκινητικά λόγια για την εξάπλωση της δημοκρατίας στις χώρες της νότιας και, αργότερα, της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο η Ένωσή μας υπερασπίζεται τις αξίες της ειρήνης και της δημοκρατίας ανά τον κόσμο. Από την πλευρά μου, ξεκίνησα την ομιλία με έναν συλλογισμό για τη θέση της ειρήνης στην Ένωσή μας σήμερα. Σε αυτό το σημείο, αντί να παραθέσω μια πρόχειρη περίληψη, προτιμώ να παραθέσω το πλήρες κείμενο της δικής μου συνδρομής στην ανωτέρω ομιλία, καθώς πιστεύω ακράδαντα ότι η ειρήνη βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου μας, φέτος και κάθε έτος. 17
18 Ο πρόεδρος κ. Van Rompuy εκφωνεί το πρώτο μέρος της διάλεξης για το Νόμπελ Ειρήνης, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(Όσλο, 10 Δεκεμβρίου 2012) Αυτών Μεγαλειότητες, Βασιλικές Υψηλότητες, Αρχηγοί κράτους και κυβέρνησης, Μέλη της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ, Εξοχότατοι, Κυρίες και κύριοι, Με ταπεινοφροσύνη και ευγνωμοσύνη βρισκόμαστε εδώ για να παραλάβουμε από κοινού αυτό το βραβείο εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε μια περίοδο αβεβαιότητας, η ημέρα αυτή υπενθυμίζει στους πολίτες όλης της Ευρώπης και όλου του κόσμου τον βασικό σκοπό της Ένωσης: την προαγωγή της αδελφοσύνης ανάμεσα στα ευρωπαϊκά έθνη, τώρα και στο μέλλον. Αυτό προσπαθούμε σήμερα. Γενιές πριν από εμάς κατέβαλαν προσπάθειες για να το επιτύχουν. Και οι επόμενες γενιές θα συνεχίσουν το έργο αυτό. Εδώ στο Όσλο, θα ήθελα να αποτίσω φόρο τιμής σε όλους του Ευρωπαίους που οραματίστηκαν μια ήπειρο συμφιλιωμένη, καθώς και σε όλους αυτούς που, μέρα με τη μέρα, κάνουν αυτό το όνειρο πραγματικότητα. Σε αυτούς ανήκει τούτο το βραβείο. Ο πόλεμος είναι τόσο παλαιός όσο και η Ευρώπη. Η ήπειρός μας φέρει τα σημάδια από λόγχες και σπαθιά, κανόνια και πυροβόλα όπλα, χαρακώματα και άρματα μάχης, και τόσα άλλα. Πριν από 25 αιώνες, ο Ηρόδοτος εξέφρασε την τραγωδία του πολέμου με τα εξής λόγια: «Στην ειρήνη, οι γιοι θάβουν τους πατεράδες τους. Στον πόλεμο, οι πατεράδες θάβουν τους γιους». Εντούτοις, μετά από δύο τρομακτικούς πολέμους που καταπόντισαν την ήπειρο και την υφήλιο μαζί της, τελικά επικράτησε στην Ευρώπη διαρκής ειρήνη. Τις ζοφερές εκείνες ημέρες, οι πόλεις της ήταν ερειπωμένες, και το πένθος και η πικρία εξακολουθούν ακόμα να υπάρχουν στις καρδιές πολλών ανθρώπων. Πόσο δύσκολο φαινόταν τότε, όπως είπε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, «να ξαναβρούμε τις απλές χαρές και ελπίδες που κάνουν τη ζωή άξια να τη ζεις». Γεννήθηκα στο Βέλγιο αμέσως μετά τον πόλεμο και, ως παιδί, άκουγα από πρώτο χέρι τις ιστορίες για τον πόλεμο. Η γιαγιά μου μιλούσε για τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1940, ο πατέρας μου, που ήταν τότε δεκαεπτά ετών, υποχρεώθηκε να σκάψει ο ίδιος τον τάφο του. Ευτυχώς μπόρεσε να διαφύγει, διαφορετικά δεν θα ήμουν εδώ σήμερα. Ήταν πολύ θαρραλέο στοίχημα λοιπόν για τους ιδρυτές της Ευρώπης το να πουν: Ναι, μπορούμε να δώσουμε τέλος σε αυτόν τον αέναο κύκλο βίας, μπορούμε να σταματήσουμε τη λογική της εκδίκησης, μπορούμε να χτίσουμε μαζί ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον. Τι δύναμη της φαντασίας! Βεβαίως, η ειρήνη ίσως να είχε επικρατήσει στην Ευρώπη και χωρίς την Ένωση. Δεν είναι βέβαιο, και δεν θα το μάθουμε ποτέ. Όμως, δεν θα είχε σε καμία περίπτωση την ίδια ποιότητα. Μια διαρκής ειρήνη, όχι μια ψυχρή κατάπαυση του πυρός. Για μένα, αυτό που την κάνει τόσο ιδιαίτερη είναι η συμφιλίωση. Στην πολιτική, όπως και στη ζωή, η συμφιλίωση είναι το πιο δύσκολο πράγμα, γιατί δεν σημαίνει μόνο συγχώρεση και λήθη, ή απλώς το γύρισμα της σελίδας. Αν αναλογιστεί κανείς πόσα είχαν συμβεί ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία, και ύστερα να κάνουν αυτό το βήμα, να υπογράψουν συνθήκη φιλίας. Κάθε φορά που ακούω αυτές τις λέξεις, «Freundschaft, Amitié», νιώθω βαθιά συγκίνηση. Οι λέξεις αυτές ανήκουν στην ιδιωτική ζωή, δεν έχουν θέση σε μια συνθήκη μεταξύ εθνών. Η βούληση, όμως, να μην αφήσουν να επαναληφθεί η ιστορία, να κάνουν κάτι ριζικά καινούργιο, ήταν τόσο ισχυρή ώστε έπρεπε να βρεθούν νέες λέξεις. Για τους ανθρώπους η Ευρώπη αποτελούσε μια υπόσχεση, η Ευρώπη σήμαινε ελπίδα. 19
Όταν το 1951 ο Κόνραντ Αντενάουερ πήγε στο Παρίσι για να υπογράψει τη Συνθήκη Άνθρακα και Χάλυβα, ένα βράδυ βρήκε ένα δώρο να τον περιμένει στο ξενοδοχείο του. Ήταν ένας πολεμικός σταυρός (Croix de Guerre) που κάποτε ανήκε σε ένα γάλλο στρατιώτη. Η κόρη του, μια νεαρή φοιτήτρια, τον είχε αφήσει με ένα σύντομο σημείωμα για τον καγκελάριο, σε ένδειξη συμφιλίωσης και ελπίδας. Μπροστά από τα μάτια μου περνούν και πολλές άλλες εικόνες που χάραξαν τη μνήμη. Ηγέτες έξι κρατών συναντήθηκαν στη Ρώμη, την Αιώνια Πόλη, για να εγκαινιάσουν ένα νέο μέλλον. Ο Βίλλυ Μπραντ να γονατίζει στη Βαρσοβία. Οι λιμενεργάτες του Γκντανσκ στην πύλη του ναυπηγείου τους. Ο Μιτεράν και ο Κολ πιασμένοι χέρι-χέρι. Δύο εκατομμύρια άνθρωποι να ενώνουν το Τάλιν με τη Ρίγα και το Βίλνιους σε μια ανθρώπινη αλυσίδα, το 1989. Οι στιγμές αυτές επούλωσαν την Ευρώπη. Ωστόσο, οι συμβολικές κινήσεις από μόνες τους δεν μπορούν να παγιώσουν την ειρήνη. Εδώ αναδεικνύεται η σημασία του «μυστικού όπλου» της Ευρωπαϊκής Ένωσης: ένας απαράμιλλος τρόπος να συνδέονται τα συμφέροντά μας τόσο στενά, ώστε ο πόλεμος να καθίσταται στην πράξη αδύνατος. Χάρη στις συνεχείς διαπραγματεύσεις, σχετικά με ολοένα και περισσότερα θέματα, μεταξύ ολοένα και περισσότερων χωρών. Είναι ο χρυσός κανόνας του Ζαν Μονέ: «Mieux vaut se disputer autour d une table que sur un champ de bataille»» («Καλύτερα να πολεμάς γύρω από ένα τραπέζι παρά στο πεδίο της μάχης»). Εάν έπρεπε να το εξηγήσω στον Άλφρεντ Νόμπελ, θα έλεγα τα εξής: όχι απλώς ένα συνέδριο ειρήνης, ένα μόνιμο συνέδριο ειρήνης! Ομολογουμένως, ορισμένες πτυχές μπορεί να δημιουργούν απορίες, και όχι μόνο στους εκτός της Ένωσης. Υπουργοί προερχόμενοι από κράτη άνευ ακτών, να συζητούν με πάθος για τις ποσοστώσεις στην αλιεία. Ευρωβουλευτές από τις σκανδιναβικές χώρες να συζητούν για την τιμή του ελαιόλαδου. Η Ένωση έχει τελειοποιήσει την τέχνη του συμβιβασμού. Σημασία δεν έχει η νίκη ή η ήττα, αλλά να εξασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες θα βγουν κερδισμένες από τις διαβουλεύσεις. Για να επιτευχθεί αυτό, οι πληκτικές πολιτικές συζητήσεις δεν είναι παρά ένα μικρό αντίτιμο που πρέπει να καταβληθεί. H πολιτική αυτή έχει επιτύχει. Η ειρήνη είναι σήμερα κάτι το αυτονόητo, ενώ ο πόλεμος είναι πλέον αδιανόητος. Βέβαια, «αδιανόητος» δεν σημαίνει «αδύνατο να συμβεί». Για αυτόν ακριβώς τον λόγο συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ. Η Ευρώπη πρέπει να κάνει πράξη την υπόσχεσή της για ειρήνη. Πιστεύω ότι αυτός παραμένει ο απώτερος σκοπός της Ένωσης. Αλλά η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται σε αυτήν την επαγγελία και μόνο για να εμπνέει τους πολίτες της. Πράγμα καλό, κατά κάποιον τρόπο: οι μνήμες του πολέμου ξεθωριάζουν. Αν και δεν έχουν ξεθωριάσει ακόμη παντού. Η σοβιετική ηγεμονία στην Ανατολική Ευρώπη πήρε τέλος πριν από δύο μόλις δεκαετίες. Λίγο αργότερα, φρικιαστικές σφαγές διαπράχθηκαν στα Βαλκάνια. Τα παιδιά που γεννήθηκαν τον καιρό της Σρεμπρένιτσα θα γίνουν του χρόνου μόλις δεκαοχτώ χρόνων. Έχουν όμως ήδη μικρότερα αδέλφια που γεννήθηκαν μετά τον πόλεμο: αυτά αποτελούν την πρώτη πραγματική μεταπολεμική γενιά της Ευρώπης. Είθε να μην αλλάξει αυτό. Στα πάλαι ποτέ πεδία των μαχών, βασιλεύει τώρα η ειρήνη. Βρισκόμαστε όμως τώρα ενώπιον ενός άλλου ιστορικού καθήκοντος: τη διαφύλαξη της ειρήνης, εκεί όπου υπάρχει ειρήνη. Στο κάτω κάτω, η ιστορία δεν είναι μυθιστόρημα, δεν είναι ένα βιβλίο που μπορούμε να κλείσουμε, ικανοποιημένοι από το αίσιο τέλος της ιστορίας: στους ώμους μας σηκώνουμε ολόκληρη την ευθύνη για το τι μέλλει γενέσθαι. Ποτέ δεν ήταν πιο προφανές αυτό από ό,τι σήμερα, τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε τη χειρότερη οικονομική κρίση των δύο τελευταίων γενεών, μια κρίση που προκαλεί μεγάλα δεινά στους λαούς μας και θέτει σε δοκιμασία τους πολιτικούς δεσμούς της Ένωσής μας. Οι γονείς που αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα, οι εργαζόμενοι που έχασαν πρόσφατα τη δουλειά τους, οι φοιτητές που 20
φοβούνται ότι, όσο κι αν προσπαθήσουν, δεν θα βρουν δουλειά: όταν αυτοί σκέφτονται την Ευρώπη, δεν είναι η ειρήνη το πρώτο πράγμα που έρχεται στο νου τους... Όταν φαίνεται να απειλούνται η ευημερία και η απασχόληση, που αποτελούν το θεμέλιο των κοινωνιών μας, είναι φυσικό να βλέπουμε τις καρδιές να σκληραίνουν, τα συμφέροντα να στενεύουν ή ακόμα να επιστρέφουν διαχωριστικές γραμμές και στερεότυπα που είχαμε προ πολλού λησμονήσει. Ορισμένοι μπορεί τότε να αμφισβητήσουν, όχι μόνο τις αποφάσεις που λαμβάνονται από κοινού, αλλά και το ίδιο το γεγονός ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού. Δεν πρέπει βέβαια να χάσουμε την αίσθηση του μέτρου ακόμη και αυτές οι εντάσεις δεν μας φέρνουν πίσω στο σκοτεινό παρελθόν, εντούτοις η δοκιμασία που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι πραγματική. Για να θυμηθούμε αυτά που είπε ο Αβραάμ Λίνκολν όταν μια άλλη ήπειρος περνούσε δοκιμασία, αυτό που κρίνεται σήμερα είναι «εάν η Ένωση, ή οποιαδήποτε Ένωση που δημιουργήθηκε με τέτοιους στόχους και στηρίχθηκε σε τέτοιες αρχές, θα μπορέσει να επιβιώσει στο μέλλον». Απαντούμε στο ερώτημα αυτό με τις πράξεις μας, έχοντας εμπιστοσύνη ότι θα πετύχουμε. Εργαζόμαστε πολύ σκληρά για να ξεπεράσουμε τις δυσχέρειες, για να δώσουμε νέα πνοή στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Φυσικά κινητήρια δύναμη είναι η ανάγκη. Μας καθοδηγούν όμως και άλλα κίνητρα: η βούληση να παραμείνουμε κύριοι της μοίρας μας, ένα αίσθημα κοινού πεπρωμένου και, κατά κάποιον τρόπο, η ιδέα της ίδιας της Ευρώπης που την αφουγκραζόμαστε μέσα από τα βάθη των αιώνων. Η παρουσία τόσων πολλών ευρωπαίων ηγετών εδώ σήμερα επιβεβαιώνει την κοινή μας πεποίθηση: ότι από αυτή την κρίση θα βγούμε όλοι μαζί, και μάλιστα ισχυρότεροι. Ισχυροί ώστε να προασπίσουμε τα συμφέροντά μας και να προωθήσουμε τις αξίες μας στο διεθνές προσκήνιο. Αγωνιζόμαστε όλοι για να αφήσουμε μια καλύτερη Ευρώπη στα παιδιά και τα εγγόνια μας. Μια Ευρώπη που, όταν θα την κρίνουν οι επόμενες γενιές, ίσως να πουν: αυτή η γενιά η δική μας γενιά κράτησε ζωντανή την επαγγελία της Ευρώπης. Η σημερινή νεολαία ζει ήδη σε έναν καινούργιο κόσμο. Για τους νέους, η Ευρώπη είναι καθημερινή πραγματικότητα, όχι ο περιορισμός που συνεπάγεται η σύμπλευση στο ίδιο σκάφος. Όχι! Ευρώπη είναι ο πλούτος που μας δίνει τη δυνατότητα να μοιραζόμαστε, να ταξιδεύουμε και να συναλλασσόμαστε ελεύθερα. Να μοιραζόμαστε και να διαμορφώνουμε την ήπειρο, τα βιώματα και το μέλλον μας. Η ήπειρός μας, που αναγεννήθηκε από τις στάχτες της μετά το 1945 και ενώθηκε το 1989, ξέρει πολύ καλά να εξελίσσεται και να επανακαθορίζεται. Οι επόμενες γενιές είναι αυτές που πρέπει να συνεχίσουν τούτη την περιπέτεια που ξεκινήσαμε μαζί. Ελπίζω να αναλάβουν με υπερηφάνεια αυτή την ευθύνη. Και να μπορούν να λένε, όπως εμείς εδώ σήμερα: Ich bin ein Europäer. Je suis fier d être européen. Είμαι περήφανος που είμαι Ευρωπαίος. 21
22 Συναντήσεις μεταξύ μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε όλη την Ευρώπη
Ατενίζοντας το μέλλον Μπαίνουμε στο 2013 με προσοχή και αυτοπεποίθηση. Αυτό είναι καλή είδηση, αλλά δεν υπάρχει λόγος να βιαστούμε να χαρούμε. Υπάρχουν ακόμα πολλά να κάνουμε. Με ένα κρίσιμο έτος πίσω μας, πρέπει να μετατρέψουμε το καινούριο έτος σε έτος αποτελεσμάτων, ευδιάκριτων σε όλα τα κράτη μέλη και για όλους τους πολίτες. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε καμία προσπάθεια για την ανάκαμψη των οικονομιών μας. Το εν λόγω θέμα αφορά πρωτίστως την επιδίωξη εθνικών μεταρρυθμίσεων σε κάθε χώρα. Από κοινού, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η υλοποίηση των δεσμεύσεων θα παραμείνει προτεραιότητα: είναι ο μόνος τρόπος να μετουσιωθούν οι καλές προθέσεις σε πραγματικές βελτιώσεις για τις οικογένειες και τις επιχειρήσεις. Θα ξεκινήσουμε δίνοντας έμφαση σε τρεις βασικούς μοχλούς της οικονομικής ανάπτυξης: τη χρηματοδότηση της οικονομίας, την προώθηση του εμπορίου (τον Φεβρουάριο) και τη διασφάλιση οικονομικά προσιτής και αξιόπιστης ενέργειας (τον Μάιο). Θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε την ευρωστία του ενιαίου νομίσματος μέσα από την προσπάθεια ουσιαστικής ολοκλήρωσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, καθήκον επείγον και ιστορικό. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις με αποφασιστικότητα, γνωρίζοντας ότι τελικά μπορούμε να επιτύχουμε μόνο εάν απαντήσουμε σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: πώς να διασφαλίσουμε τη στήριξη του κόσμου προς την Ευρώπη; Το προηγούμενο έτος είδαμε ξανά πώς η ευρωπαϊκή πολιτική εντάσσεται ολοένα και περισσότερο στις εθνικές πολιτικές συζητήσεις. Επίσης, οι εθνικοί ηγέτες συναντώνται συχνά, γεγονός που αποτελεί σαφή ένδειξη μιας νέας αντίληψης περί συνυπευθυνότητας. Στις συναντήσεις τους, φέρουν μαζί τους τις ελπίδες και τις ανησυχίες των χωρών τους, οι οποίες ηχούν στις συζητήσεις κατά τις οποίες διαμορφώνεται το μέλλον της Ευρώπης: περί ευημερίας και προστασίας, κυριαρχίας και ταυτότητας, αμεροληψίας και δικαιοσύνης. Είμαι πεπεισμένος ότι η θέση της Ευρώπης σε όλες αυτές τις συζητήσεις μπορεί να ισχυροποιηθεί, όπως ήδη παραδέχεται πληθώρα ηγετών, κομμάτων και πολιτών. Και φυσικά, τα απτά αποτελέσματα παραμένουν το ισχυρότερο επιχείρημα. Εν κατακλείδι, η Ένωσή μας στηρίζεται στη θέληση των ανθρώπων, ως πολιτών του κράτους τους και ως πολιτών της Ευρώπης.» HERMAN VAN ROMPUY 23
Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και δηλώσεις των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων Με στόχο μια εξυγίανση ευνοϊκή για την ανάπτυξη και μια ανάπτυξη ευνοϊκή για την απασχόληση Δήλωση των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 30 Ιανουαρίου 2012 27 Ανακοίνωση των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ 30 Ιανουαρίου 2012 30 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 1-2 Μαρτίου 2012 31 Συνθήκη για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση 2 Μαρτίου 2012 37 Δήλωση των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων της ζώνης του ευρώ 2 μαρτιου 2012 43 Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση Έκθεση του Προέδρου Van Rompuy 26 Ιουνίου 2012 44 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 28-29 Ιουνίου 2012 Συμπεριλαμβανομένου του «Συμφώνου για την ανάπτυξη και την απασχόληση» 47 Δήλωση των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ 29 Ιουνίου 2012 52 Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση Ενδιάμεση έκθεση του Προέδρου Van Rompuy 12 Οκτωβρίου 2012 53 Δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ζώνης του ευρώ 18 Οκτωβρίου 2012 57 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 18-19 Οκτωβρίου 2012 58 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 22-23 Νοεμβρίου 2012 63 Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση Έκθεση και οδικός χάρτης του Προέδρου Van Rompuy 7 Δεκεμβρίου 2012 64 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 13-14 Δεκεμβρίου 2012 72 25
ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΜΙΑ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΕΥΝΟΪΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΥΝΟΪΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ 1 30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012 Τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκαν κάποιες ενδείξεις οικονομικής σταθεροποίησης, όμως οι εντάσεις των χρηματαγορών εξακολουθούν να επιβραδύνουν την οικονομική δραστηριότητα και η αβεβαιότητα παραμένει έντονη. Οι κυβερνήσεις καταβάλλουν έντονες προσπάθειες για να διορθώσουν τις δημοσιονομικές ανισορροπίες σε βιώσιμη βάση, αλλά απαιτούνται και άλλες προσπάθειες για να προωθηθεί η μεγέθυνση και η απασχόληση. Δεν υπάρχουν θαυματουργές λύσεις. Η δράση μας πρέπει να είναι αποφασιστική, επίμονη και εκτεταμένη. Πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να βγάλουμε την Ευρώπη από την κρίση. Έχουν ληφθεί αποφάσεις για την εξασφάλιση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και δημοσιονομικής εξυγίανσης απαραίτητη προϋπόθεση για την επάνοδο σε υψηλότερη διαρθρωτική ανάπτυξη και απασχόληση. Αυτό καθαυτό όμως δεν αρκεί: πρέπει να εκσυγχρονίσουμε τις οικονομίες μας και να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητά μας, ώστε να εξασφαλίσουμε βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτό είναι ουσιώδες στοιχείο για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και τη διατήρηση των κοινωνικών μοντέλων μας και βρίσκεται στον πυρήνα της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του Συμφώνου για το ευρώ +. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να καταβληθούν σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και με σεβασμό των εθνικών συστημάτων των κρατών μελών. Η ανάπτυξη και η απασχόληση θα ανακάμψουν μόνον εφόσον ακολουθήσουμε μια προσέγγιση συνεπή και εκτεταμένη, η οποία να συνδυάζει ευφυή δημοσιονομική εξυγίανση που θα διασφαλίζει επενδύσεις στη μελλοντική ανάπτυξη, υγιείς μακροοικονομικές πολιτικές και ενεργή στρατηγική απασχόλησης, διαφυλάσσοντας την κοινωνική συνοχή. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου θα δώσει κατευθύνσεις για τις οικονομικές πολιτικές και τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών, με ιδιαίτερη έμφαση στην πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της πράσινης ανάπτυξης και στην επίσπευση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας. Εν προκειμένω, πρέπει να δώσει τη δέουσα προσοχή στις αυξανόμενες αποκλίσεις μεταξύ των οικονομικών καταστάσεων των κρατών μελών και στις κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης. Σήμερα, εστιάσαμε σε τρεις άμεσες προτεραιότητες. Στο μέτρο του δυνατού, οι προσπάθειες που καταβάλλονται σε εθνικό επίπεδο θα υποστηρίζονται από δράση της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του καλύτερου προσανατολισμού των κεφαλαίων που διαθέτει η ΕΕ προς την απασχόληση και την ανάπτυξη, εντός των συμφωνημένων ανωτάτων ορίων. * * * Τόνωση της απασχόλησης, ιδίως για τους νέους 1. Η Ευρώπη σήμερα αριθμεί πάνω από 23 εκατομμύρια ανέργους. Αν δεν βελτιώσουμε τα ποσοστά ανάπτυξης, η ανεργία θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα. Πρέπει να διατηρηθούν οι υπάρχουσες θέσεις εργασίας και να δημιουργηθούν νέες, μεταξύ άλλων, στην «πράσινη οικονομία». Αυτό συνεπάγεται ανάληψη συγκεκριμένης δράσης για την αντιμετώπιση της «αναντιστοιχίας δεξιοτήτων» και της «γεωγραφικής αναντιστοιχίας». Σημαίνει επίσης αναμόρφωση των αγορών εργασίας και αντιμετώπιση του κόστους εργασίας σε σχέση με την παραγωγικότητα. Πρόκειται βασικά για αρμοδιότητα των κρατών μελών, τα οποία πρέπει να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν συνολικές πρωτοβουλίες για την απασχόληση, την παιδεία και τις δεξιότητες. Κάθε κράτος μέλος θα καθορίσει στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων τα συγκεκριμένα μέτρα που θα λάβει για την αντιμετώπιση των εν λόγω ζητημάτων («Εθνικά Σχέδια Απασχόλησης») η εφαρμογή αυτών των μέτρων θα υπόκειται σε ενισχυμένη παρακολούθηση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου. Τα μέτρα για την περικοπή του μη μισθολογικού κόστους εργασίας, όπως η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, μπορούν να έχουν σημαντική επίπτωση στη ζήτηση από την αγορά εργασίας των ατόμων χαμηλής ειδίκευσης και των νέων. Ο περιορισμός του κατακερματισμού στην αγορά εργασίας μπορεί να συντελέσει σημαντικά στην παροχή ευκαιριών απασχόλησης στους νέους. Πρέπει να καταβληθεί άμεσα ιδιαίτερη προσπάθεια σε εθνικό επίπεδο για τη βελτίωση της προσφοράς εργασίας και τη μείωση του ποσοστού ανεργίας των νέων: 1 Για κοινοβουλευτικούς λόγους, ο σουηδός Πρωθυπουργός δεν ήταν σε θέση να προσυπογράψει την παρούσα δήλωση. 27