ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2015

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2015 ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Βασιλέως Γεωργίου Β 10 και Ρηγίλλης, 10674, Αθήνα. Τηλ. 210-7215900-2-3, Fax 210-7215950, e-mail: info@sme.gr

Ενημερωτική Έκθεση Πεπραγμένων Ιανουαρίου 2015 Αριθμός 146 Ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων είναι το επαγγελματικό σωματείο των ελληνικών εξορυκτικών επιχειρήσεων από το 1924, με έδρα την Αθήνα. Tα σημερινά αιτήματα του ΣΜΕ είναι τα εξής: Τα θέματα που απασχόλησαν το ΣΜΕ ήταν τα εξής: Α. Δ.Σ. Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Γ. ΣΜΕ και ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Δ. ΣΜΕ και ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Α. Δ.Σ. Εφαρμογή Εθνικής Πολιτικής Αξιοποίησης των ΟΠΥ Ένταξη εξορυτκικής Βιομηχανίας κατά τον ορθότερο και πληρέστερο τρόπο, στον Περιφερειακό Χωροταξικό Σχεδιασμό Απλοποίηση αδειδοτικής διαδικασίας κατ ανάλογο τρόπο με την πολιτική της Ε.Ε. για μείωση διοικητικών βαρών (regulation fitness) Σφαιρική αντιμετώπιση του κλάδου με βάση τους άξονες της (Ε.Π.) και όχι αποσπασματικά με αδόκιμη επιβολή τελών Προώθηση προς ψήφιση νέου Λατομικού Νομοσχεδίου Tα θέματα που απασχόλησαν το ΣΜΕ ήταν τα εξής: Νέα εταιρειών. Οικονομική εκτίμηση για το κλείσιμο του 2014 και εκτίμηση για το 2015 (τα στοιχεία χρησιμοποιούνται στον ετήσιο απολογισμό) Επανεκτίμηση της κατάστασης μετά τις εκλογές και επαναχάραξη της κατάστασης της πολιτικής ΣΜΕ Επικοινωνιακές δράσεις του ΣΜΕ για το 2015 Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Δημιουργία Παρατηρητηρίου Γνωμοδότησης επί Χωροταξικών και Χωρικών Σχεδιασμών Ο ΣΜΕ, για μία ακόμη φορά, ανέδειξε στο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ, την ανάγκη δημιουργίας Παρατηρητηρίου για την εφαρμογή του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι κατώτερα επίπεδα Χωροταξικού Σχεδιασμού, θα είναι σε αρμονία με ανώτερα. Συγκεκριμένα, η θέση του ΣΜΕ είχε ως εξής: Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού (Εθνικό Χωροταξικό) του 2008 προέβλεπε στο άρθρο 12 παρ.1 «τη συγκρότηση, με πρωτοβουλία του Υ.Π.Ε.ΧΩ.ΔΕ, ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ υπηρεσιών των συναρμόδιων υπουργείων και φορέων οι αρμοδιότητες ή οι δραστηριότητες των οποίων έχουν χωροταξικές επιπτώσεις». Αυτό θα έπαιρνε τη μορφή Παρατηρητηρίου για την εφαρμογή του Εθνικού Χωροταξικού 1

Πάταξη της παράνομης λατόμευσης Μείωση κόστους ενέργειας για τις μεταλλουργίες Ανάληψη πρωτοβουλίας από πολιτεία για ενημέρωση του κοινού αναφορικά με τη σημασία του ορυκτού πλούτου της χώρας στην Περιφεριακή Ανάπτυξη και την Εθνική Οικονομία Σχεδιασμού και την εξασφάλιση ότι κατώτερα επίπεδα χωροταξικού σχεδιασμού, θα ήταν σε αρμονία και συμφωνία με τις διατάξεις του Εθνικού. Κάτι τέτοιο δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αντίθετα, η μέχρι σήμερα εμπειρία αναδεικνύει την αναγκαιότητα της σύστασης και λειτουργίας ενός τέτοιου οργάνου. Έχει παρατηρηθεί ότι τα σχέδια που τίθενται προς τελική απόφαση, από τα Περιφερειακά όργανα που αφορούν ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ, είναι συνηθέστατα εκτός γραμμών του Εθνικού Χωροταξικού και ιδιαίτερα σε θέματα αξιοποίησης των ορυκτών πόρων. Επίσης, τα Ειδικά Χωροταξικά που έχουν ήδη εκδοθεί όπως περί ΑΠΕ και Τουρισμού, παρά τις παρεμβάσεις κλάδων όπως ο δικός μας, έχουν διαφορετικού προσανατολισμού προσεγγίσεις απ ό,τι το Εθνικό Χωροταξικό. Σύντομη ιστορική αναδρομή θέσεων και βασικών αιτημάτων του ΣΜΕ : 1975: «Μακροχρονίως και με την προϋπόθεσιν βεβαίως ότι θα χαραχθή υπό του κράτους η κατάλληλος πολιτική, μπορεί να προβλεφθεί με βεβαιότητα ότι η εξαγωγική δραστηριότητα του μεταλλευτικού κλάδου θα κατακτήσει επίζηλον θέσιν και θα συντελέση εις την αποκατάστασιν της κλονισθείσας συναλλαγματικής μας ισορροπίας». (Απόσπασμα από την έκθεση πεπραγμένων του Δ.Σ. του ΣΜΕ προς τη Γ.Σ. των μελών) 1976: Ο ΣΜΕ αντιτίθεται σε αυτά που προβλέπει ο Ν. 998/79 περί προστασίας δασών και την κήρυξη των αναδασωτέων περιοχών ως περιοχών εντός των οποίων απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα άρα και η εξόρυξη. 1982: Οικονομική κρίση, ανακατατάξεις επιχειρηματικής και βιομηχανικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, συρρίκνωση της βιομηχανίας. «Ο ΣΜΕ, ως εκπρόσωπος των επιχειρήσεων που απέμειναν στον κλάδο, Τέλος, είναι επίσης γνωστό, ότι στον Περιφερειακό Χωροταξικό Σχεδιασμό, ο κλάδος μας προσπάθησε έντονα να εντάξει σωστά τις εξορυκτικές δραστηριότητες, χωρίς ακόμη, σε όλες τις περιπτώσεις, να είναι βέβαιο το αποτέλεσμα. Ειδικά σήμερα, με το νόμο 4269, όπου τίθεται νέο πλαίσιο Χωροταξικού και Χωρικού Σχεδιασμού και με νέα δεδομένα όπως η Εθνική Χωροταξική Στρατηγική, τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσια, τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια και τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, θεωρούμε ότι είναι περισσότερο απαραίτητο από ποτέ, η σύσταση Παρατηρητηρίου ορθής εφαρμογής Χωροταξικού Σχεδιασμού, όργανο το οποίο θα γνωμοδοτεί εάν κατώτερα Χωροταξικά Σχέδια ή νέα Χωροταξικά, συμφωνούν με ήδη υπάρχοντα ανώτερα. Στο όργανο αυτό, έχουμε προτείνει στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΚΑ να μετέχουν, εκτός από στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, εκπρόσωποι των κλάδων που έχουν ήδη Χωροταξικά Σχέδια για τις δραστηριότητες τους ή που τους αφορά ο νέος Χωροταξικός- Χωρικός Σχεδιασμός. Επισημαίνουμε ότι το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας που προβλέπεται από το ν.4269/2014, δεν έχει ξεκάθαρα μία τέτοια αρμοδιότητα, την οποία κρίνουμε απαραίτητη για τον εύρυθμο σχεδιασμό και λειτουργία του Χωροταξικού Σχεδιασμού της χώρας. 2

προσπαθεί σε πείσμα του δυσμενούς επιχειρηματικού κλίματος να κρατάει στην επικαιρότητα την ανάγκη διατήρησης και επέκτασης κατά το δυνατόν της αναπτυξιακής και συναλλαγματοφόρου εξορυκτικής δραστηριότητας». (αποσπάσματα από εκθέσεις πεπραγμένων ΣΜΕ). 1988: Συγκροτείται από το ΥΒΕΤ (σημερινό ΥΠΑΝ) επιτροπή επεξεργασίας θέσεων για την υιοθέτηση κοινής ευρωπαϊκής μεταλλευτικής πολιτικής. 1990: Ενσωματώνονται κατά τον ατυχέστερο τρόπο οι οδηγίες 84/360/ΕΚ και 85/3337/EΚ με τις οποίες θεσπίζεται η εκτίμηση των επιπτώσεων ενός έργου στο περιβάλλον και η περιβαλλοντική αδειοδότησή του. Αρχίζει η Οδύσσεια της αδειοδότησης των εξορυκτικών έργων. 1992: Σε υλοποίηση διατάξεων της κοινοτικής οδηγίας 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, ξεκινά ο προσδιορισμός του Δικτύου Natura 2000. Τα επόμενα χρόνια ο σχεδιασμός ολοκληρώνεται, δεσμεύοντας ένα μεγάλο μέρος της χώρας και εντός αυτού ένα σημαντικό τμήμα ορυκτού πλούτου εγκλωβίζεται. Η αδειοδότηση εξορυκτικών έργων εντός προστατευόμενων περιοχών, θεωρείται σχεδόν αδύνατη. 1998: Η οδηγία 97/1/EΚ και η ενσωμάτωσή της στο εθνικό δίκαιο, καθιερώνει ανάλογα με την κατηγοριοποίηση έργων και τη βαρύτητά τους στο περιβάλλον, την εκπόνηση Προκειμένου να καλυφθεί η μεγάλη αυτή ανάγκη της δημιουργίας και λειτουργίας ενός τέτοιου Παρατηρητηρίου, ζητούμε το αίτημά μας να αναδειχθεί και από το Παρατηρητήριο Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ. Ad hoc Ομάδα Εργασίας για την προτεραιοποίηση θεμάτων για ΠΑΠΕ- ΥΠΕΚΑ Αναφορικά με την προτεραιοποίηση θεμάτων στην ατζέντα των συζητήσεων ή των διεκδικήσεων με το ΥΠΑΠΕ, η βαθμολόγηση όσων θεμάτων τέθηκαν είτε από την ad hoc ομάδα εργασίας, είτε από τις συμπληρώσεις των εταιρειών μελών, έχει ως εξής κατά σειρά βαρύτητας: 1) Εφαρμογή της Εθνικής Πολιτικής Αξιοποίησης των Ο.Π.Υ με νομικό κείμενο, που θα περιλαμβάνει και χρονοδιαγράμματα εφαρμογής (κατά τα πρότυπα της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα) 2) Εκπόνηση Ειδικού Χωροταξικού για τις ΟΠΥ 3) α) Προώθηση προς ψήφιση του συμφωνημένου με τους φορείς Νέου Λατομικού Νομοσχεδίου β) Λειτουργία του συσταθέντος Forum για την εφαρμογή της (Ε.Π.) και ως γνωμοδοτικό όργανο της πολιτείας 4) α) Ενσωμάτωση με οριζόντιο τρόπο των κατευθύνσεων της (Ε.Π.) σε όλες τις επιμέρους πολιτικές και σχεδιασμούς, ώστε να εξασφαλίζεται η βέλτιστη αξιοποίηση των κοιτασμάτων και το δημόσιο όφελος β) Κωδικοποίηση νομοθεσίας που αφορά στις εξορυκτικές δραστηριότητες (περιβάλλον, άδειες, Υ&Α κτλ.) γ) Επιμόρφωση των στελεχών που ασχολούνται με αδειοδοτήσεις εξορυκτικών έργων σε περιφερειακή και αποκεντρωμένη διοίκηση δ) Παρουσία αδειοδοτικών αρχών στο στάδιο διαβούλευσης με την τοπική κοινωνία 5) Στήριξη από το υπουργείο μέσω αναπτυξιακών νόμων, προγραμμάτων κτλ. της καινοτομίας για τον κλάδο 6) Αναβάθμιση του ρόλου του ΙΓΜΕΜ για την αξιοποίηση των ΟΠΥ, ψηφιοποίηση βάσης δεδομένων, προσβασιμότητα στα δεδομένα και τα αποτελέσματα της έρευνας 7) α) Προσέγγιση των μεταλλευτικών τελών μέσα από τις θέσεις και την εξειδίκευσή της (Ε.Π.) β) Υλοποίηση του άξονα της (Ε.Π.) που προβλέπει την προώθηση ειλικρινούς διαλόγου πολιτείας και τοπικών κοινωνιών για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας γ) Προώθηση νέων επενδύσεων στον εξορυκτικό χώρο, να γίνουν μειοδοτικοί διαγωνισμοί διάθεσης των ελεύθερων δημόσιων μεταλλευτικών παραχωρήσεων. Κίνητρα για νέες επενδύσεις αξιοποίησης Ο.Π.Υ. δ) Πρωτοβουλία της Ε.Ε. «No Net Loss of Biodiversity και ανάδειξη των μέτρων και των καλών πρακτικών των εξορυκτικών εταιρειών σχετικά με την προστασία της βιοποικιλότητας 3

και έγκριση ΜΠΕ. Τα εξορυκτικά έργα που από τη δημόσια διοίκηση θεωρούνται άρδην ιδιαίτερης βαρύτητας ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους, αντιμετωπίζουν ολοένα και δυσκολότερο πλαίσιο αδειοδότησης. 2002: Εκδίδεται ο Ν. 3010/2002 και η ΚΥΑ 15393/2332 (2002) περί κατηγοριοποίησης έργων. Για μια αδειοδότηση απλού εξορυκτικού έργου, απαιτούνται 80 διαφορετικές εγκρίσεις και περίπου 4 χρόνια για την ολοκλήρωση της έγκρισης ΜΠΕ. 2004: Εξαγγέλλεται για πρώτη φορά ότι η πολιτική ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου θα προωθήσει νέο σύγχρονο λατομικό νομοσχέδιο προς ψήφιση. Μέχρι σήμερα είναι ζητούμενο. 2005 2008: Ο ΣΜΕ προβάλει παντού τη συμβολή του κλάδου στην εθνική οικονομία και το ρόλο που διαδραματίζει στην περιφερειακή ανάπτυξη. Πρώτος σε εθνικό επίπεδο, υιοθετεί τις αρχές Βιώσιμης Ανάπτυξης και θέτει ως προτεραιότητα την κοινωνική αποδοχή του έργου του κλάδου (κοινωνική άδεια). 8) α) Εφαρμογή των νέων (ολοκληρώνονται εντός του 2015) EU Best Available Techniques για τη διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων β) Πλαίσιο εφαρμογής του Π.Δ. περί περιβαλλοντικής ευθύνης (οδηγία 2004/35) Εκπόνηση Ειδικού Χωροταξικού για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΟΠΥ) Το θέμα αυτό έρχεται σε συνέχεια από το 2013 μετά από συνεννόηση του ΣΜΕ και του υπουργού ΠΕΚΑ κ. Ι. Μανιάτη. Με ανάλογη μελέτη που εκπόνησε ο ΣΜΕ σε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες, προσδιορίστηκαν οι βασικοί στόχοι του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΟΠΥ ως εξής: Η δημιουργία ενός αποτελεσματικού πλαισίου για τη χωροθέτηση δραστηριοτήτων έρευνας και εξόρυξης, που θα ανταποκρίνεται στους στόχους των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών Η προώθηση πολιτικών χρήσεων γης που λαμβάνουν υπόψη τις περιοχές κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος μετά από τεκμηριωμένη αξιολόγηση, Ο χωροταξικός σχεδιασμός με γνώμονα την προστασία των κοιτασμάτων από μελλοντική δέσμευση και τη στέρηση της δυνατότητας αξιοποίησης τους σε μακροχρόνια βάση Ο επακριβής καθορισμός περιοχών μεταλλευτικού ενδιαφέροντος σε εθνικό επίπεδο και ιεράρχηση της σημαντικότητας τους, και της συμβολής τους στην βιώσιμη ανάπτυξη σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, και σε επίπεδο ΕΕ. Η διασφάλιση της δυνατότητας αξιοποίησης των εγχώριων κοιτασμάτων και την επίλυση θεμάτων ανταγωνισμού χρήσεων γης Η καθιέρωση συγκεκριμένων εθνικών, περιφερειακών και τοπικών πολιτικών που θα διασφαλίζουν την πρόσβαση σε γεωλογικά αποθέματα ΟΠΥ με κοιτασματολογικό και μεταλλευτικό ενδιαφέρον με στόχο την επαρκή και σταθερή διάθεση ΟΠΥ στην κοινωνία, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη Η διασφάλιση σαφήνειας ως προς τη διαδικασία αδειοδότησης εξορυκτικών δραστηριοτήτων και τα περιεχόμενα που θα πρέπει να περιλαμβάνει μια σχετική αίτηση προς τις αρμόδιες Υπηρεσίες Στο ίδιο διάστημα ξεκινά πολύχρονος διάλογος για το Χωροταξικό Σχεδιασμό μέχρι να καταλήξει στην έκδοση νέου Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου και νέου Ειδικού Σχεδίου για τη Βιομηχανία. Υπήρξε έντονη προσπάθεια του ΣΜΕ, η οποία στέφεται με επιτυχία, για τη σωστή ένταξη της εξορυκτικής βιομηχανίας στον Εθνικό Χωροταξικό Σχεδιασμό, με σκοπό την περαιτέρω αξιοποίηση του ορυκτού 4

πλούτου και όχι την απαξίωσή του. Δυστυχώς, αυτό δεν αρκεί. Ο νέος Περιφερειακός Χωροταξικός Σχεδιασμός που θα ξεκινήσει τα προσεχή χρόνια, θα απαιτήσει ίδιες προσπάθειες και για τον ίδιο σκοπό, ενώ στα εκπονούμενα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ συστηματικά «αγνοείται» ο ορυκτός πλούτος. 2012: Μετά την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τις Πρώτες Ύλες (Raw Materials Initiative), η Ελλάδα εξαγγέλλει «Εθνική Πολιτική Αξιοποίησης των ΟΠΥ» χωρίς ποτέ να μπει στον κόπο της εφαρμογής. 2013: Σημερινά αιτήματα ΣΜΕ: Εφαρμογή της Εθνικής Πολιτικής Αξιοποίησης των ΟΠΥ, ένταξη της εξορυκτικής βιομηχανίας κατά τον ορθότερο και πληρέστερο τρόπο στον Περιφερειακό Χωροταξικό Σχεδιασμό, απλοποίηση αδειοδοτικής διαδικασίας κατ ανάλογο τρόπο με την πολιτική της Ε.Ε. για μείωση διοικητικών βαρών (regulation fitness), σφαιρική αντιμετώπιση του κλάδου με βάση τους άξονες της (Ε.Π.) και όχι αποσπασματικά με αδόκιμη επιβολή τελών, προώθηση προς ψήφιση νέου λατομικού νομοσχέδιου, πάταξη της παράνομης λατόμευσης, μείωση του κόστους ενέργειας για τις μεταλλουργίες, ανάληψη πρωτοβουλίας από την πολιτεία για ενημέρωση του κοινού αναφορικά με τη σημασία του ορυκτού πλούτου της χώρας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη και την Εθνική Οικονομία. Τα προβλήματα του κλάδου εμφανίζουν μία αξιοπερίεργη κυκλική εναλλαγή, Ο υπουργός ΠΕΚΑ ανέθεσε στο ΕΠΠΕΡΑΑ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»), την προώθηση και χρηματοδότηση της εκπόνησης μελέτης. Μετά από πολλές καθυστερήσεις και συνεχείς πιέσεις του ΣΜΕ, η υπόθεση αυτή, έφτασε ένα βήμα πριν από το τέλος. Η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΕΠΠΕΡΑΑ, προχώρησε στην ανάθεση της πρώτης φάσης της μελέτης για την εκπόνηση του Ειδικού Χωροταξικού με κύριους στόχους την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης και την καταγραφή τάσεων ανάπτυξης της εξορυκτικής δραστηριότητας, την κατηγοριοποίηση/αξιολόγηση περιοχών, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς ανάπτυξης. Δυστυχώς, η υπογραφή της ανάθεσης του έργου από το αντίστοιχο αναπληρωτή υπουργό ΠΕΚΑ καθυστέρησε αναίτια, με αποτέλεσμα αυτό να ανασταλεί λόγω προκήρυξης εθνικών εκλογών. Το σημαντικότερο βήμα για την υλοποίηση της Εθνικής Πολιτικής Αξιοποίησης των Ορυκτών Πρώτων Υλών (Ο.Π.Υ), που ήταν η εκπόνηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις Ο.Π.Υ, δεν προχώρησε. Δυστυχώς, αυτή είναι η ελληνική πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε συνέχεια τα τελευταία χρόνια. Με πολύ πείσμα και πολύ κόπο, διεκδικούμε πολλές φορές, την πραγματοποίηση ακόμη και των αυτονόητων. Εμείς συνεχίζουμε. Γ. ΣΜΕ και ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Site www.orykta.gr Δημιουργήθηκε νέος ιστότοπος που ανέβηκε στο διαδίκτυο με ευρύτατες πληροφορίες για τα ορυκτά, τη χρήση τους, την αξιοποίησή τους και τη διαχρονική τους σημασία. 5

επανατοποθετούνται σε νέες βάσεις, ακόμη και οι λύσιες που δίνονται ή διεκδικούνται, δεν έχουν διάρκεια, δεν αντέχουν σε βάθος χρόνου. Σταθερές αξίες στην αναπτυξιακή πορεία του κλάδου, είναι η 90 χρονη δυναμική, συνεχής παρουσία του ΣΜΕ και η πολύχρονη πλούσια δραστηριότητα των εταιρειών μελών του. Αυτά εγγυώνται την αντιμετώπιση των προβλημάτων και την εκπλήρωση των αιτημάτων του κλάδου. Στοιχεία Επικοινωνίας: Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων Βασιλέως Γεωργίου β10 και Ρηγίλλης, Αθήνα, 10674 Τηλέφωνο: 210-7215900 Ο συγκεκριμένος χώρος είναι το αποτέλεσμα της συντονισμένης προσπάθειας του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, της Σχολής Μηχ. Μεταλλείων Μεταλλουργών του Ε.Μ.Πολυτεχνείου και του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Ε.Κ.Π.Α. Ο ιστότοπος αυτός, απευθύνεται σε ένα ευρύτατο κοινό, από μικρά παιδιά, μαθητές, φοιτητές, δασκάλους, καθηγητές, χρήστες όχι κατ ανάγκη ειδικούς με τον εξορυκτικό κλάδο, μέχρι και χρήστες ειδικούς με το αντικείμενο. Ο καθένας, μπορεί να αποκομίσει ό,τι πληροφορία τον ενδιαφέρει, μέχρι εκεί που του είναι ωφέλιμο ή επιθυμητό. Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να γίνει το κεντρικό σημείο πληροφόρησης για τα ελληνικά ορυκτά, προσφέροντας έγκυρες πληροφορίες για το πλήθος και τις εμφανίσεις τους, την ταυτότητά τους από γεωλογική και κοιτασματολογική σκοπιά αλλά ταυτόχρονα και τις εργασίες εκμετάλλευσης, εμπλουτισμού και μεταλλουργίας που απαιτούνται για την αξιοποίησή τους, όπως και πληροφορίες για τις αποκαταστάσεις και την προστασία του περιβάλλοντος ως απαραίτητο συστατικό της σωστής αξιοποίησής τους. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται επίσης στην αναγκαιότητα των ορυκτών και μεταλλευμάτων, μέσω της παρουσίασης των χρήσεων που αυτά βρίσκουν σε όλες σχεδόν τις πτυχές της καθημερινής μας ζωής. Όλα αυτά εμπλουτίζονται με πλήθος εικόνων, διαγραμμάτων αλλά και με πολυμεσικές πληροφορίες, ικανές στο να δώσουν στον χρήστη μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη και σαφή πληροφόρηση. Τέλος, σημαντικό στοιχείο είναι η παρουσίαση και η διάθεση στο ευρύ κοινό ιστορικών ντοκουμέντων, βιβλίων και λευκωμάτων από την μεταλλευτική ιστορία της χώρας, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, υπογραμμίζοντας την σημασία των ορυκτών και της μεταλλείας γενικότερα στην πρόοδο της χώρας. Φαξ: 210-7215950 E-mail: info@sme.gr We re on the Web! www.sme.gr 6

Αποσπάσματα από ενότητες του site: Ιστορία ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Μεταλλεία και μέταλλα Οι αρχαίοι Έλληνες εξακολούθησαν και στους ιστορικούς χρόνους να εισάγουν από το εξωτερικό, με το πολύ αναπτυγμένο εμπόριό τους, τα περισσότερα από τα μέταλλα, που χρειάζονταν για τις μεταλλουργικές βιοτεχνίες τους. Όμως, παράλληλα ανέπτυξαν και στη χώρα το αντίστοιχη μεταλλευτική δραστηριότητα που τους έδωσε αρκετά μέταλλα, μερικά μάλιστα, κατά καιρούς, σε σεβαστές ποσότητες. Υπολείμματα αυτής της δραστηριότητας (σκωρίες, στοές κ.α. λείψανα) βρέθηκαν σε πολλές θέσεις του σημερινού ελλαδικού χώρου και η μελέτη τους έδειξεν, ότι οι Αρχαιοέλληνες γνώριζαν τη μεταλλευτική τέχνη αρκετά καλά. Ήξεραν και τις μεταλλοφόρες περιοχές, που τους ενδιέφεραν, να ξεχωρίζουν και την εκμετάλλευσή τους να οργανώνουν καλά και τα μέταλλα να διαχωρίζουν από τα μεταλλεύματά τους. Από την Πίνδο και την Ροδόπη ως τον Πάρνωνα και τον Ταΰγετο στην ηπειρωτική Ελλάδα μα και σε πολλά νησιά, οι σκωρίες από εκκαμινεύσεις μετάλλων, που εντοπίσθηκαν και μελετήθηκαν ως τώρα, ανεβάζουν σε πολλές δεκάδες τις μεταλλοπαραγωγές μονάδες, με ορυχεία και καμίνια, που λειτούργησαν κατά τη διάρκεια της αρχαιοελληνικής περιόδου. Κι ο αριθμός των ορυχείων γίνεται πολύ πιο μεγάλος, αν υπολογίσουμε κι αυτά, στα οποία εξορύσσονταν μη μεταλλευτικά υλικά (θείο, μάρμαρα κ.α) και όσα αναφέρονται από αρχαίους συγγραφείς, αλλά δεν διαπιστώθηκαν ακόμη. Από τα ως τώρα γνωστά στοιχεία προκύπτει, ότι σε σπουδαία μεταλλευτικά κέντρα κατά τους αρχαιοελληνικούς χρόνους είχαν αναδειχθεί: η Ροδόπη, η Σκαπτή Ύλη (κι όλη η 7

περιοχή του Παγγαίου), η Θάσος, η Λαυρεωτική, η Κύθνος, η Σέριφος, η Σίφνος, η Λακωνία κ.α. Τα κυριότερα μέταλλα που προέρχονταν από εξορυσσόμενα μεταλλεύματα ήταν: Απεικόνιση εργαζομένων σκλάβων στα μεταλλεία Λαυρίου. Κορινθιακό αγγείο 5ος π.χ. αιώνας - Σίδηρος στην κρυσταλλοσχιστώδη μάζα της Ροδόπης, νοτιοδυτικά από τη λίμνη Βόλβη, στην Κύθνο, στη Σέριφο, όπου βρέθηκαν υπόγεια έργα για την εκμετάλλευση του μαγγανιούχου λειμωνίτη, στη Λακωνία, που ο σίδηρός της ήταν γνωστός στις αγορές της Μεσογείου, σαν καλής ποιότητος, στην Κρήτη κ.α. Φαίνεται πως από τα κοιτάσματα της Ροδόπης οι αρχαίοι Θράκες έβγαζαν σίδηρο από τον 8ο αι. π.χ και πως η ευρύτερη περιοχή Μακεδονίας Ευξείνου χρησιμοποιήθηκε για εξαγωγή σιδήρου απ όλους τους αρχαίους λαούς (Σκύθες, Κέλτες, Έλληνες, Ρωμαίους). Αλλά και τα πολλά σιδηρομεταλλεύματα της Σερίφου, προπάντων ο μαγνητίτης, γνώρισαν έντονη εκμετάλλευση κατά την αρχαιότητα. - Άργυρος και μόλυβδος στο Λαύριο, στη Σίφνο, στην περιοχή της λίμνης Πρασιάδας (Δοϊράνη) και το όρος Δύσωρο (πιθανότατα τα Κρούσια). - Χαλκός, χρυσός και άργυρος στην Κύπρο, στη Θάσο, στο Παγγαίο, στην Εύβοια και στη Χαλκιδική. Στην τελευταία σώζονται ακόμη και στοές από τ αρχαία μεταλλωρυχεία της. Πολλοί είναι οι αρχαίοι συγγραφείς, που μιλούν για παραγωγή χαλκού στην Ελλάδα. Και τούτο γιατί υπάρχουν πολλά κοιτάσματα χαλκομεταλλευμάτων σ όλη σχεδόν τη βόρεια, ανατολική και νοτιοανατολική Ελλάδα. Στην Κύπρο μάλιστα, που θεωρούνταν η πιο πλούσια σε χαλκό, αλλά και 8

Αποσπάσματα: Βιβλία - Λευκώματα - Ιστορικές αναφορές ΤΑ ΟΡΥΚΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ Posted in ΒΙΒΛΙΑ 9

ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ "ΠΕΡΙ ΛΙΘΩΝ" Posted in ΒΙΒΛΙΑ 10

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Posted in ΒΙΒΛΙΑ 11

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΟΥΧΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΗΛΟΥ (ΒΟΡΕΑΔΗΣ- ΜΟΥΡΑΜΠΑΣ) Posted in ΙΣΤΟΡΙΚΑ 12

ΝΟΜΟΣ ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ (1861) Posted in ΙΣΤΟΡΙΚΑ 13

HUFFNER THEODORE (ΟΥΦΝΕΡ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΗΛΟ) Posted in ΙΣΤΟΡΙΚΑ 14

ΛΕΥΚΩΜΑ 90 ΧΡΟΝΙΑ ΣΜΕ Posted in ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ 15

ΛΕΥΚΩΜΑ S&B Posted in ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ 16

ΛΕΥΚΩΜΑ ΜΙΣΟΣ ΑΙΩΝΑΣ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ Posted in ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ 17

ΛΕΥΚΩΜΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ Posted in ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ Αποσπασματα : Ορυκτά - Πετρώματα Oρυκτό (mineral) είναι μία χημική ένωση ή στοιχείο, το οποίο έχει σχηματισθεί σαν αποτέλεσμα μίας γεωλογικής διεργασίας και κανονικά έχει μία συγκεκριμένη κρυσταλλική δομή. "Ορισμός κατά την Επιτροπή Νέων Ορυκτών και Ονομάτων των Ορυκτών της Ιnternational Mineralogical Association (Nickel, 1995)." Σαν κρυσταλλική δομή εννοείται η τρισδιάστατη διάταξη ενός ή περισσότερων στοιχείων με συγκεκριμένο τρόπο, όπως επιβάλλουν τα χημικά χαρακτηριστικά τους, π.χ. μέγεθος ατόμων, σθένος, διατήρηση ουδετερότητας φορτίων, είδος δεσμών. 18

Kρύσταλλοι χλωριούχου νατρίου (NaCl, το γνωστό μας αλάτι, Πηγή: MinDat) - Δεξιά: Δείτε την τρισδιάστατη διάταξη μεταξύ ιόντων χλωρίου (γκρί σφαίρες) και νατρίου (κόκκινες) Aυτοφυής άργυρος (τεφρά νήματα) πάνω σε κρυστάλλους ασβεστίτη. Από το παλαιό μεταλλείο Πλάκας Λαυρίου (φωτό Ν. Σκαρπέλης) Σμιθσονίτης (ZnCO 3 - πηγή ψευδαργύρου) σε βοτρυοειδή ανάπτυξη σε σιδηρομετάλλευμα (παλαιό μεταλλείο Καμάριζας) (φωτό Ν. Σκαρπέλης) 19

Αποσπάσματα: Υπόγειες εκμεταλλεύσεις ελληνικών βωξιτικών κοιτασμάτων Posted in Μέθοδοι εκμετάλλευσης Οι υπόγειες μέθοδοι εκμετάλλευσης που χρησιμοποιούνται στα βωξιτικά κοιτάσματα του Ελλαδικού χώρου είναι κατά κύριο λόγο η μέθοδος των «θαλάμων και στύλων» (roomand-pillar mining) με διάφορες παραλλαγές, καθώς και η μέθοδος «κατακρήμνισης της οροφής με διαδοχικούς υποορόφους» (sublevel caving). 1. Μέθοδος των θαλάμων και στύλων Η μέθοδος θαλάμων και στύλων (room and pillar) ανήκει στην κατηγορία των μεθόδων εκμετάλλευσης με κενά μέτωπα (open stopes), δηλαδή χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι ο κενός χώρος που δημιουργείται από τις εργασίες εκσκαφής, διατηρείται ανοικτός με τη βοήθεια της φυσικής υποστήριξης που παρέχεται από το πέτρωμα. Το πεδίο εφαρμογής της μεθόδου είναι τα οριζόντια ως μέτριας κλίσης στρωσιγενή κοιτάσματα ικανοποιητικής αντοχής, μικρού ή μεγάλου πάχους, τα οποία εντοπίζονται σε μικρό ως μέσο βάθος τα οποία έχουν ανθεκτική οροφή. Συγκεκριμένα, η κλίση των στρωμάτων πρέπει να είναι μικρότερη των 30ο, το δε πάχος φθάνει συνήθως τα 10 m περίπου. Σε περίπτωση που το πάχος του βωξίτη είναι μεγαλύτερο των 10 m τότε χρησιμοποιείται η μέθοδος θαλάμων και στύλων σε συνδυασμό με ξηρή λιθογόμωση. Η προσπέλαση των κοιτασμάτων γίνεται μέσω δύο τουλάχιστον στοών ή φρεάτων ή οποιουδήποτε συνδυασμού αυτών με σκοπό τόσο την εξυπηρέτηση της μεταφοράς του μεταλλεύματος όσο και την δημιουργία κατάλληλου κυκλώματος αερισμού. Στα περισσότερα βωξιτικά κοιτάσματα του Ελλαδικού χώρου συνήθως οι προσπελάσεις γίνονται με δύο στοές. Η πρώτη από αυτές βρίσκεται στο χαμηλότερο υψομετρικό επίπεδο ανάπτυξης του κοιτάσματος και από αυτή γίνεται και η αποκομιδή του μεταλλεύματος προς την επιφάνεια (στοά βάσης). Η δεύτερη τοποθετείται σε υψηλότερο υψομετρικό επίπεδο και συνήθως χρησιμοποιείται για την τοποθέτηση των εγκαταστάσεων αερισμού του μεταλλείου. Για την περιχάραξη και την ανάπτυξη της εκμετάλλευσης, αρχικά ορύσσονται ορισμένες στοές για την επικοινωνία του τμήματος εκμετάλλευσης με τις στοές βάσης με σκοπό την εξυπηρέτηση στην μεταφορά του μεταλλεύματος, αλλά στην συνέχεια το ρόλο αυτό εξυπηρετούν οι θάλαμοι που ορύσσονται κατά την εκμετάλλευση. Στη γενική εφαρμογή της μεθόδου θαλάμων και στύλων, το πέτρωμα εξορύσσεται μέσω ενός συστήματος παράλληλων στοών που οι άξονές τους ισαπέχουν. Στη συνέχεια ορύσσονται νέες στοές κάθετα ή με κάποια κλίση ως προς τις πρώτες. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται στύλοι πετρώματος που στηρίζουν την οροφή (Σχήμα 1). Η ευστάθεια δηλαδή των θαλάμων επιτυγχάνεται χάρη στους στύλους και συγκεκριμένα χάρη στην εκμετάλλευση της φέρουσας ικανότητας αυτών. 20

Σχηματική απεικόνιση της μεθόδου θαλάμων και στύλων (πηγή: Atlas Copco). Στην μέθοδο των θαλάμων και στύλων το μετάλλευμα εξορύσσεται αφήνοντας συγχρόνως τμήματα υπό μορφή στύλων για την υποστήριξη της οροφής. Οι διαστάσεις των ανοιγμάτων και των στύλων εξαρτώνται από τις εξής παραμέτρους: Το πάχος του κοιτάσματος (και ύψος του χώρου). Τις μηχανικές ιδιότητες του υπερκειμένου σχηματισμού (οροφής). Τις μηχανικές ιδιότητες του μεταλλεύματος. Το εντατικό πεδίο της ευρύτερης περιοχής. Τόσο η διάταξη των στύλων στο χώρο, όσο και η διατομή τους μπορεί να είναι κανονική (τετραγωνική ή ορθογωνική) ή ακανόνιστη ή μπορούν σε ειδικές περιπτώσεις να εκτείνονται πλευρικά σε μεγάλη έκταση υπό την μορφή τοιχείων (στύλοι φράχτες barrier pillars), οι οποίοι συνήθως χρησιμοποιούνται για τον διαχωρισμό και προστασία τμημάτων της εκμετάλλευσης. Συνηθέστερα, η μορφή των στύλων αλλά κυριότερα η θέση τους δεν είναι ομοιόμορφη, επιδιώκοντας την τοποθέτησή τους κατά το δυνατόν σε θέσεις όπου υπάρχουν τα πιο «φτωχά» σε περιεκτικότητα μεταλλεύματος σημεία του κοιτάσματος. Η ύπαρξη στύλων από το ίδιο το κοίτασμα αποτελεί απώλεια χρήσιμου υλικού. Για το λόγο αυτό, συχνά γίνεται η μείωση των διαστάσεων των στύλων στην τελική φάση της εκμετάλλευσης (φάση εξόφλησης), με σκοπό τη μεγιστοποίηση του συντελεστή απόληψης. Για την υλοποίηση της μεθόδου των θαλάμων και στύλων στα βωξιτικά κοιτάσματα διακρίνονται τρία διαφορετικά συστήματα ανάπτυξης: 1. Εκμετάλλευση σε οριζόντιο ή σχεδόν οριζόντιο κοίτασμα. 2. Εκμετάλλευση σε κεκλιμένα κοιτάσματα (20ο- 30ο). 3. Εκμετάλλευση κοιτάσματος μεγάλου πάχους 21

Εκμετάλλευση σε οριζόντια ή σχεδόν οριζόντια κοιτάσματα Στην εκμετάλλευση οριζόντιων ή παραοριζόντιων κοιτασμάτων δεν απαιτούνται πολλά προπαρασκευαστικά έργα. Συνήθως αυτά γίνονται εντός του κοιτάσματος, ακολουθώντας την επαφή του βωξίτη με την οροφή των υπερκειμένων ασβεστολίθων, παράλληλα με την προχώρηση των εργασιών για την δημιουργία των θαλάμων. Η εκμετάλλευση γίνεται με την όρυξη αρχικά στύλων μεγάλων διαστάσεων, οι οποίοι στη συνέχεια μειώνονται σε πάχος μέχρι να λάβουν τις τελικές διαστάσεις τους. Πολλές φορές οι άξονες των στοών μπορεί να σχηματίζει γωνία 45ο με την κύρια στοά μεταφοράς για την βελτίωση των συνθηκών μεταφοράς και διευκόλυνσης του εξοπλισμού. Κατά το πέρας της εκμετάλλευσης, υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω μείωσης της διατομής τους και αντίστοιχα αύξησης της απόληψης βωξιτικού υλικού. Αρχικά γίνεται η όρυξη (οριζοντίων και κάθετων) στοών πλάτους 4-5m, σε απόσταση 12-13m μεταξύ τους αφήνοντας στύλους πετρώματος πλάτους 8m. Στη συνέχεια γίνεται η μείωση της διατομής των στύλων στην τελική τους μορφή (πλάτος 5m) και αυξάνονται οι διαστάσεις των θαλάμων σε 7-8m. Στο Σχήμα 2 δίνεται μια χαρακτηριστική άποψη της εκμετάλλευσης με τη μέθοδο θαλάμων και στύλων. Στάδια εκμετάλλευσης βωξιτικού κοιτάσματος με τη μέθοδο θαλάμων και στύλων. Σε κοιτάσματα μέτριου πάχους (5m - 10m), εφαρμόζεται πολύ συχνά η μέθοδος θαλάμων και στύλων με βαθμίδες (Βλ. Σχήμα 4). Δηλαδή γίνεται πρώτα η όρυξη του ανώτερου τμήματος του βωξιτικού θαλάμου και στη συνέχεια πραγματοποιείται η εκμετάλλευση του κατώτερου τμήματος είτε με τη μέθοδο των ορθών βαθμίδων είτε με οριζόντια διάτρηση (διάτρηση στρώσεων). Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου η οροφή είναι ανθεκτικότερη από το κοίτασμα. Στην περίπτωση όπου το μετάλλευμα είναι ανθεκτικότερο από την οροφή τότε εφαρμόζεται η μέθοδος των ανεστραμμένων βαθμίδων. Στην περίπτωση αυτή γίνεται πρώτα η όρυξη 22

του κατώτερου τμήματος του κοιτάσματος και εν συνεχεία η όρυξη του ανώτερου τμήματος γίνεται με διατρήματα που τοποθετούνται από κάτω προς τα πάνω (ανιούσα διάτρηση). Υπάρχει ακόμα η περίπτωση σε τμήματα κοιτάσματος μεγάλου πάχους να απαιτείται η δημιουργία προσωρινής ράμπας που διαμορφώνεται από σωρό θραυσμένο μετάλλευμα. Εκμετάλλευση σε κεκλιμένα κοιτάσματα Εφαρμογή μεθόδου θαλάμων και στύλων σε κεκλιμένο επίπεδο με βαθμίδες. (πηγή: Atlas Copco). Στην περίπτωση κεκλιμένων κοιτασμάτων εφαρμόζεται η μέθοδος εκμετάλλευσης, πάνω όμως στο κεκλιμένο επίπεδο, το οποίο επιτρέπει την λειτουργία αυτοκινούμενου εξοπλισμού στα μέτωπα εργασίας. Για τον σκοπό αυτό, από τη βάση ορύσσονται ανωφερικές «διαγώνιες» στοές μέχρι το ανώτατο σημείο του τμήματος εκμετάλλευσης. Στη συνέχεια, με σημεία εκκίνησης θέσεις της κεντρικής στοάς γίνεται η όρυξη διευθυντικών στοών (παράλληλα με την διεύθυνση του κοιτάσματος) από όπου και γίνεται η σταδιακή δημιουργία των στύλων, μέχρι τελικά να φτάσουν στις τελικές τους διαστάσεις (Σχήμα 3). Η εκμετάλλευση προχωρεί από το ανώτερο στο κατώτερο σημείο του τμήματος όπου βρίσκεται η κύρια στοά μεταφοράς και γίνεται η αποκομιδή του προϊόντος. Εκμετάλλευση κοιτασμάτων μεγάλου πάχους Αυτή η παραλλαγή της μεθόδου των θαλάμων και στύλων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου το βωξιτικό κοίτασμα έχει πάχος που ξεπερνά τα 10m. Στις περιπτώσεις αυτές η εκμετάλλευση αρχίζει από τα βαθύτερα σημεία του κοιτάσματος (πάτωμα) και συνεχίζει σταδιακά προς τα πάνω μέχρι τη συνάντηση της ασβεστολιθικής οροφής. 23

Πραγματοποιείται η αρχική διαμόρφωση των στύλων, ενώ στη συνέχεια γεμίζεται ο χώρος (λιθογόμωση) με στείρο υλικό δημιουργώντας ένα νέο πάτωμα εργασίας με μεγαλύτερο υψομετρικό επίπεδο (Σχήμα 4). Η φάση της λιθογόμωσης γίνεται είτε παράλληλα με την διεύρυνση του θαλάμου είτε μετά την ολοκλήρωση της διεύρυνσης. Εκμετάλλευση κοιτάσματος μεγάλου πάχους με την μέθοδο θαλάμων και στύλων. Διακρίνονται στα κατώτερα τμήματα οι περιοχές λιθογόμωσης (διακεκομμένες γραμμές). (πηγή: Atlas Copco). Πιο αναλυτικά, ορύσσονται οι θάλαμοι με ύψος περίπου 6m, ακολουθεί η πλευρική διεύρυνσή τους και η αντίστοιχη μείωση των διαστάσεών των στύλων και τέλος γίνεται μερική λιθογόμωση σε τέτοιο ύψος ώστε να μπορούν να κινηθούν άνετα τα μηχανήματα εξόρυξης. Έπειτα με όρυξη διατρημάτων στην οροφή επιτυγχάνεται η άνοδος της εκμετάλλευσης καθώς χρησιμοποιείται ως πάτωμα η λιθογόμωση. Το μήκος της εκμετάλλευσης και το πάχος του βωξίτη που λαμβάνεται κάθε φορά είναι περίπου 2m - 2,5m. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι να συναντηθεί η επαφή του βωξίτη με τον υπερκείμενο ασβεστόλιθο, οπότε είτε εφαρμόζεται η μέθοδος στην τυπική της μορφή αφήνοντας δηλαδή τους στύλους ελεύθερους είτε συνεχίζεται η λιθογόμωση μέχρι την οροφή για καλύτερη προστασία της. Η λιθογόμωση γίνεται συνήθως με τους συνήθεις φορτωτές υπογείων που διαθέτει το μεταλλείο. Στα πλαίσια όμως της περαιτέρω μηχανοποίησης των εργασιών μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ειδικό μηχάνημα μεταφοράς και εκτόξευσης του υλικού λιθογόμωσης. Τέλος ως υλικό λιθογόμωσης στα ελληνικά βωξιτικά κοιτάσματα χρησιμοποιείται το στείρο προϊόν της εξόρυξης (ασβεστόλιθος). Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ακόμα βέβαια και υλικά από το εργοστάσιο εμπλουτισμού. 24

Αποσπάσματα: Περλίτης Ο περλίτης είναι ένα λευκού χρώματος, όξινο, ηφαιστειακό, υαλώδες πέτρωμα, ρυολιθικής σύστασης (πλούσιο σε SiO 2), που σχηματίζεται με την απότομη ψύξη και στεροποίηση ηφαιστειακής λάβας, παγιδεύοντας νερό στη μάζα του. 25

Ιδιότητες και χρήσεις περλίτη Στην ύπαρξη του παγιδευμένου νερού, οφείλεται η πιο σημαντική ιδιότητα του περλίτη, που είναι η ικανότητά του να διογκώνεται σε θερμοκρασίες 8000-9500C. Στις θερμοκρασίες αυτές, αυξάνει τον όγκο του κατά 20 φορές έναντι του αρχικού (διογκωμένος περλίτης), διώχνοντας με την εξάτμιση το δεσμευμένο νερό που περιείχε. Χημική σύσταση περλίτη (%) SiO 2 72-75 Al 2O 2 11-14 Fe 2O 3 0.5-0.9 Na 2O 2.8-4.3 K 2O 4.8-5.7 CaO 0.1-0.8 MgO 0.10-0.25 Οι κόκκοι του διογκωμένου περλίτη, H 2O 3.2-4.3 αποτελούνται από πολλές μικροσκοπικές κλειστές κυψέλες αέρα, ως μικροσκοπικές γυάλινες φυσαλίδες. Αυτός είναι και ο λόγος που εμφανίζει υψηλό πορώδες. Επίσης, ακριβώς λόγω αυτής της συμπεριφοράς, αποτελεί εξαιρετικό θερμομονωτικό και ηχομονωτικό υλικό ενώ ανθίσταται και στη διείσδυση του νερού. Περλιτικό θερμο ηχομονωτικό 26

Περλιτομπετόν Μάρμαρα Το μάρμαρο είναι πέτρωμα αποτελούμενο από ασβεστίτη (CaCO3) ή και από το συνδυασμό των ορυκτών ασβεστίτη (CaCO 3) και δολομίτη ((Ca,Mg) (CO 3) 2) και έχει δημιουργηθεί από την μεταμόρφωση ασβεστόλιθων, δηλαδή ιζηματογενών ανθρακικών πετρωμάτων. Η λέξη ετυμολογείται από την αρχαιοελληνική μάρμαρος, δηλαδή «λαμπερός λίθος». Με την εμπορική ονομασία «μάρμαρα» χαρακτηρίζονται, εκτός από αυτά που η γεωλογική επιστήμη χαρακτηρίζει ως μάρμαρα, και μια σειρά από άλλα πετρώματα, τα οποία επιδέχονται κοπή σε σχετικά λεπτές πλάκες καθώς και λείανση. Τέτοια πετρώματα είναι οι ασβεστόλιθοι, δολομίτες, σερπεντινίτες, ορισμένα κροκκαλοπαγή, κ.λ.π. 27

H ποιότητα των μαρμάρων εξαρτάται, σε σημαντικό βαθμό, από τη σύσταση των πετρωμάτων από τα οποία προήλθαν, καθώς και από το βαθμό της μεταμόρφωσής τους. Τα χρώματα των μαρμάρων ποικίλουν. Ο καθαρός ασβεστίτης είναι λευκός, αλλά ορυκτές προσμίξεις προσθέτουν το χρώμα. To χρώμα των μαρμάρων είναι, ως επί το πλείστον, λευκό - ημίλευκο έως γκρι σε διάφορους τόνους, με διακύμανση αποχρώσεων κατά ζώνες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις το χρώμα μπορεί να είναι και μαύρο, πρασινωπό, ροζ, ερυθρωπό κ.λπ. και οφείλεται συνήθως στην παρουσία οργανικών ουσιών ή σιδηροξειδίων ή μαγγανιούχων οξειδίων. Γνήσια κρυσταλλικά ελληνικά μάρμαρα είναι τα λευκά μάρμαρα Πεντέλης και Διονύσου, τα λευκά ημίλευκα μάρμαρα της περιοχής Δράμας - Καβάλας Θάσου, τα μάρμαρα Τρανοβάλτου Κοζάνης, τα μάρμαρα Νάξου, τα ροζ μάρμαρα Λαύκου Πηλίου κ.ά. Πολύ γνωστά γνήσια ξένα μάρμαρα είναι τα μάρμαρα της περιοχής Carrara της Ιταλίας, τα λευκά μάρμαρα της Lasa Ιταλίας, το ιταλικό μάρμαρο Giallo di Siena, το μάρμαρο Portuguese Pink, το λευκό μάρμαρο Αfyon της Τουρκίας με ζαχαρώδη δομή, το λευκό μάρμαρο Sivec του FYROM κ.ά. Ανάλογα με το μέγεθος των κόκκων των κρυστάλλων τους, τα μάρμαρα χαρακτηρίζονται ως λεπτοκοκκώδη (με μέγεθος κόκκων 0,01-0,5 mm), ως μεσοκοκκώδη (με μέγεθος κόκκων 0,5-2 mm) και ως χονδροκοκκώδη (με μέγεθος κόκκων 2-6 mm). Τα λεπτοκοκκώδη μάρμαρα θεωρείται ότι έχουν μεγαλύτερη μηχανική αντοχή από τα χονδροκοκκώδη. Η αντοχή τους όμως εξαρτάται και από τα ιστολογικά χαρακτηριστικά τους. Τα ελληνικά μάρμαρα είναι από τα πλέον γνωστά στον κόσμο. Πέρα από τα κοιτάσματα και τις ποικιλίες που υπάρχουν, ουσιαστικά έχουν ταυτιστεί με τα αρχαία αριστουργήματα της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής της αρχαίας Ελλάδας. Έτσι, η ζήτηση για ελληνικό μάρμαρο ανέκαθεν υπήρξε σημαντική και ο κλάδος έχει ένα έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό, κατατάσσοντας την Ελλάδα ανάμεσα στους σημαντικότερους παραγωγείς και εξαγωγείς μαρμάρου σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια η ετήσια εθνική παραγωγή μαρμαρικών προϊόντων ξεπερνά τους 1.400.000 τόνους. Οι εξαγωγές που γίνονται αφορούν κυρίως ογκομάρμαρα με συνολική αξία που υπερβαίνει τα 90.000.000. 28

Σήμερα (2013) εξάγεται το 75-80% της συνολικής παραγωγής μαρμαρικών προϊόντων με αξία 226 εκατ. ευρώ. Από το προϊόν που εξάγεται, πάνω από το 30-35% κατευθύνεται προς την Κίνα και το υπόλοιπο εξαγόμενο μάρμαρο διατίθεται σε χώρες της Μέσης Ανατολής, στις ΗΠΑ και σε μικρότερο βαθμό στην ευρωπαϊκή αγορά. Τα αποθέματα των κοιτασμάτων μαρμάρου στην Ελλάδα είναι τεράστια, πολλοί μάλιστα τα χαρακτηρίζουν πρακτικά ανεξάντλητα. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία μαρμάρων σε διάφορους χρωματισμούς και τύπους, κυρίως όμως λευκά μάρμαρα, ορισμένα από τα οποία είναι από τα καλύτερα μάρμαρα του κόσμου. Γι' αυτό και η Ελλάδα θεωρείται η χώρα με τη μεγαλύτερη ποικιλία σε λευκά και ανοιχτόχρωμα μάρμαρα. Εκτός από τα λευκά, υπάρχουν και πολλοί τύποι χρωματιστών, όπως μαύρα μάρμαρα, γκρι, μπεζ, κόκκινα, πράσινα κ.ά. με πολύ καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Εξορύσσονται, επίσης, τραβερτίνης και όνυχας πολύ καλής ποιότητας Διαδώστε τη νέα μας ιστοσελίδα! Δ. ΣΜΕ και ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ European Skills, Competences, Qualifications and Occupations for the mining industry Eπικοινωνήθηκαν από τη Euromines στο ΣΜΕ λίστες των επαγγελμάτων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων για τον κλάδο της εξορυκτικής βιομηχανίας, που αναπτύχθηκε για το project της Ε.Ε.: «Ευρωπαϊκές Δεξιότητες, Ικανότητες, Προσόντα και Επαγγέλματα» (ESCO) από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της οποίας μέρος είναι και η Euromines. H ΕSCΟ είναι η online πολύγλωσση κατηγοριοποίηση των Ευρωπαϊκών Δεξιοτήτων, Ικανοτήτων, Προσόντων και Επαγγελμάτων. Η ΕSCO είναι μέρος της Στρατηγικής «Εurope 2020». Οι υπηρεσίες της Commission ξεκίνησαν το έργο το 2010 με μία ανοιχτή διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους. Η ταξινόμηση/κατηγοριοποίηση της ESCO προσδιορίζει και κατηγοριοποιεί τις δεξιότητες, τις ικανότητες, τα προσόντα και τα επαγγέλματα που αφορούν στην αγορά εργασίας της Ε.Ε. και της εκπαίδευσης και κατάρτισης Η ESCO είναι ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παροχή διαφορετικών υπηρεσιών σε πολλαπλές περιπτώσεις επιχειρήσεων, όπως σε: Γεφύρωση του χάσματος της επικοινωνίας μεταξύ εκπαίδευσης και εργασίας Online αντιστοίχιση ανθρώπων σε θέσεις εργασίας Διευκόλυνση της κινητικότητας Υποστήριξη της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην στροφή προς τα μαθησιακά αποτελέσματα Οι λίστες που μας στάλθηκαν από τη Euromines παρουσιάζουν πληρότητα και ενδιαφέρον.είναι γεγονός ότι περιέχει πολύ περισσότερα απ όσα υπάρχουν στην ελληνική πραγματικότητα και πιστεύουμε ότι έχει γίνει πολύ καλή δουλειά. 29

Aναθεώρηση των Βέλτιστων Τεχνικών (ΒΑΤ) στη διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων («Reference Document on Best Available Techniques for Management of Tailing and waste-rock in Mining Activities (BREF)») Στόχος της αναθεώρησης των ΒΑΤ doc. είναι να καλυφθούν περισσότερες περιπτώσεις διαχείρισης εξορυκτικών αποβλήτων όπως και κατεργασιών που τα παράγουν. Στο Technical Working Group (TWG) που συστάθηκε για το σκοπό αυτό, μετείχε εκπρόσωπος της Euromines και μετά από παρέμβαση του ΣΜΕ και εκπρόσωποι του ΥΠΕΚΑ. Παρά τις αρχικές διαφωνίες με τη μελετητική ομάδα (JRC) που ανέλαβε την αναθεώρηση και αφού πραγματοποιήθηκε εκτεταμένος διάλογος στον οποίο μετείχε και ο ΣΜΕ, αποφασίστηκαν τα εξής βασικά : α) Το κανονιστικό πλαίσιο του BAT document στη διαχείριση αποβλήτων και στείρων της εξόρυξης είναι μόνο η «Mining Waste Directive 2006/21/EU (MWD)». Το πεδίο εφαρμογής του δεν θα υπερβαίνει το πεδίο εφαρμογής της MWD και θα είναι σε απόλυτη συμφωνία με αυτήν και με τα συνδεόμενα standards του CENTC/292 WG8, β) το νέο ΒΑΤ document πρέπει να διασφαλίζει την εύκολη εφαρμογή του από τις αδειοδοτούσες αρχές και τη βιομηχανία, ιδιαίτερα δε από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, γ) η αναθεώρηση θα περιλαμβάνει και την ασφάλεια των φραγμάτων-τελμάτων και των γεωτεχνικών προφυλάξεων που απαιτούνται. Αποφασίστηκε σε συνεργασία του TWG και της μελετητικής ομάδας, να ακολουθηθούν τα εξής βήματα: να συγκεντρωθεί όλη η απαραίτητη πληροφορία για τη διαχείριση αποβλήτων (ολοκληρώθηκε το 2014), να κυκλοφορήσει το πρώτο σχέδιο BREF, να συλλεχθούν και να αξιολογηθούν όλα τα σχόλια των ενδιαφερομένων επί του σχεδίου, να πραγματοποιηθεί ως τελικό βήμα συνάντηση του TWG και επικύρωση των τελικών κειμένων από την Commission. 30

Για τη συγκέντρωση της απαραίτητης πληροφορίας, η μελετητική ομάδα και το TWG επεξεργάστηκαν ερωτηματολόγιο που θα προταθεί σε ενδεικτικές ευρωπαϊκές εξορυκτικές επιχειρήσεις των κρατών μελών, προκειμένου να συλλεχθεί η απαραίτητη πληροφορία σε πρακτικές διαχείρισης εξορυκτικών αποβλήτων. Ο ευρωπαϊκός εξορυκτικός κλάδος και ο ΣΜΕ φυσικά είναι σε συνεχή διαβούλευση με τους εκπροσώπους του στο TWG, ώστε εντός του 2015 να ολοκληρωθεί επιτυχώς το τελικό σχέδιο του ΒΑΤ doc. 31