Πρακτικά εργασιών 1 ο Περιφερειακό ιήµερο Εργασίας (ΝΑ Ευρώπη - Μεσόγειος) για την προσπελασιµότητα των κτιριακών και αστικών υποδοµών Προσπελασιµότητα και Τουρισµός 29-30 Σεπτέµβρη 2006 Χερσόνησος, Κρήτη - CRETA MARIS Ελλαδα
Οργάνωση Με τη συνεργασία Επιµέλεια έκδοσης Έκδοση: Apintech ΕΠΕ, Νοέµβριος 2006 Επεξεργασία: E. Σαµαρά, N. Ζαρκάδης, N. Σακκάς Σχεδιασµός: E. Σαµαρά, N. Ζαρκάδης Φωτογραφίες: N. Σακκάς, N. Ζαρκάδης Πληροφορίες - Επικοινωνία Apintech ΕΠΕ Ολύµπου 89 15235, Αθήνα Ελλάδα E-Mail: info@apintech.com Website: www.apintech.com Με την υποστήριξη της ΕΕ, Γενική ιεύθυνση Απασχόλησης Yπό την αιγίδα του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης 2
Πρόλογος Στις 29 & 30 Σεπτεµβρίου έλαβε χώρα στο CRETA MARIS στη Χερσόνησο της Κρήτης το 1ο Περιφερειακό (ΝΑ Ευρώπη - Μεσόγειος) διήµερο µε θέµα «Προσπελασιµότητα και Τουρισµός». Υπήρξαν 110 εγγραφές ενώ συµµετείχαν 60 Έλληνες και 27 Ευρωπαίοι σύνεδροι. Φιλοδοξία του συνεδρίου ήταν να αναδείξει τόσο την κοινωνική διάσταση και σηµασία όσο και την επιχειρηµατική ευκαιρία που χαρακτηρίζουν, από κοινού, το θέµα της προσπελασιµότητας, ιδιαίτερα όσον αφορά τις τουριστικές υποδοµές, µε την ευρύτερη δυνατή έννοια του όρου (πρόσβαση σε πολιτιστικές διαδροµές, σε ακτές, σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, κλπ.) Το συνέδριο υποστηρίχθηκε οικονοµικά από τη Γενική ιεύθυνση Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων της ΕΕ, υλοποιήθηκε στα πλάισια του έργου BAS (building accessible services) ενώ τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης. Από το ίδιο το όνοµα του διήµερου (1ο περιφερειακό), δηλώνεται η πρόθεση για τη συνέχεια. Έτσι, φιλοδοξία είναι το διήµερο να αποτελέσει το πρώτο µιας αλυσίδας αντίστοιχων διεθνών εκδηλώσεων που θα οργανώνονται κάθε δύο χρόνια σε χώρες του ευρωπαϊκού νότου, µε ιδιαίτερη έµφαση στην ΝΑ Μεσόγειο. Συντελώντας στην ενηµέρωση για τα προβλήµατα που υπάρχουν αλλά και για τις λύσεις που αναδεικνύονται τόσο στην έρευνα όσο και στην αγορά. Με συνεχώς αυξανόµενη την παρουσία του επιχειρηµατικού κόσµου. Καθηγητής Nίκος Σακκάς Υπεύθυνoς ιήµερου sakkas@apintech.com 3
Περιεχόµενα Πρόγραµµα... 5 Περιλήψεις... 8 Παρασκευή, 29 η Σεπτεµβρίου Εναρκτήρια Συνεδρίαση... 9 Πρωινή συνεδρίαση, Τουρισµός για όλους...12 Ανοικτή συζήτηση - Στρογγυλό τραπέζι σχετικά µε την προσπελασιµότητα του τουριστικού προϊόντος της Κρήτης...19 Απογευµατινή συνεδρίαση - Καλές πρακτικές προσπελασιµότητας απ όλη την ΕΕ...22 Σάββατο, 30 η Σεπτεµβρίου Πρωινή συνεδρίαση, Μέρος 1 ο - Τουρισµός & δυνατότητα πρόσβασης. Πολιτικές και έρευνα...29 Πρωινή συνεδρίαση, Μέρος 2 ο - Τουρισµός & δυνατότητα πρόσβασης. Πολιτικές και έρευνα...34 Ειδική απογευµατινή συνεδρίαση: Ευαισθητοποίηση - ενηµέρωση για την υπό σύσταση κοινωνική εταιρία του ΠΑΣΥΠΚΑ. υνατότητες παροχής νέων υπηρεσιών αναφορικά µε την προσπελασιµότητα των κτιριακών υποδοµών. Έργο EQUAL, ΚΟΙΝΩΝ-ΟΙΚΟ http://koinoniko.eommex.gr...40 Παράρτηµα I - ιαθέσιµα στο CD ROM...46 Παράρτηµα II - Φωτογραφίες...48 Παράρτηµα III - Λίστα συµµετεχόντων...50 Ξένοι σύνεδροι... 50 Έλληνες σύνεδροι... 51 4
Πρόγραµµα Παρασκευή, 29 η Σεπτεµβρίου Kαλωσόρισµα, χαιρετισµοί To Yπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης. Χαιρετισµός από τον Αλέκο Κόκκαλη, εκ µέρους της υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης, Κας Φάνης Πάλλης Πετραλιά Ο ήµος Χερσονήσου Το Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο Ηρακλείου (ΕΒΕΗ) Το Εθνικό Επιµελητηριακό ίκτυο Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηµατιών (ΕΕ ΕΓΕ) Η µονάδα EMTTU, ΤΕΙ Κρήτης Έναρξη των εργασιών από τον Κωνσταντίνο Κιλτίδη, εκπρόσωπο της κυβέρνησης, βουλευτή της Νέας ηµοκρατίας, υπεύθυνο της Γραµµατείας Κοινωνικής Συνοχής και Αλληλεγγύης της Νέας ηµοκρατίας Σύντοµη παρουσίαση πλαισίου του διήµερου εργασίας Εναρκτήρια συνεδρίαση ιεύθυνση: Eιρήνη Κωνσταντινίδου, ΕΕ ΕΓΕ Σ. Σταυριανόπουλος Η προσβασιµότητα ως κρίσιµος παράγοντας για τη δραστική αύξηση και ποιοτική βελτίωση του τουριστικού προϊόντος στην Ελλάδα Π. Μπιζιώτη Γυναίκα, επιχειρηµατικότητα και προσπελασιµότητα Πρωινή συνεδρίαση, Τουρισµός για όλους ιεύθυνση: Νίκος Σακκάς, Οργανωτική Επιτροπή J. Sandhu Τουρισµός για όλους και κλιµατική αλλαγή M. Dobranovic Πληροφόρηση και ενηµέρωση- τα µεγαλύτερα προβλήµατα στη ζωή των αναπήρων ατόµων V. Bogdanovic Τουρισµός και προσπελασιµότητα στη Σερβία - η σηµερινή κατάσταση και οι δυνατότητες Λ. Περατσάκης Κατάρτιση του προσωπικού στις επιχειρήσεις τουρισµού σε ό, τι αφορά τα την εξυπηρέτηση των ΑµεΑ Γ. Σουργιαδάκης &. Γερακιανάκη Προσπελασιµότητα ακτών- Προβλήµατα και µέτρα αντιµετώπισης Σ. Καναβάκης Αθλητικός Τουρισµός και ΑµεΑ Ανοικτή συζήτηση - Στρογγυλό τραπέζι σχετικά µε την προσπελασιµότητα του τουριστικού προϊόντος της Κρήτης ιεύθυνση: Σ. Σταυριανόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Παραολυµπιακής Επιτροπής M. Μαράκης, Γενικός Γραµµατέας του Νοµαρχιακού Σωµατείου Αθλητών µε Αναπηρία «Τάλως» Π. εσκουλίδης, Αθλητικό Σωµατείο «Μεγαλόνησος» Σ. Καναβάκης, Μέλος της Ένωσης γονέων και φίλων ΑµεΑ Επαρχίας Μεραµβέλου Γ. Σουργιαδάκης, Πρόεδρος του σωµατείου ΑµεΑ Ιεράπετρας 5
Απογευµατινή συνεδρίαση - Καλές πρακτικές προσπελασιµότητας απ όλη την ΕΕ ιεύθυνση: Καθ. Στέφανος Καραγιάννης, TΕΙ Κρήτης, Τµήµα Τουριστικών Επιχειρήσεων A. Morini Το πρόγραµµα BAS και οι στόχοι του L. Biocca Το Jazz House στη Ρώµη J. Paulsson Εκπαίδευση στη Σχεδίαση για Όλους (Universal Design) στη Σουηδία K. Swiezawska Το έργο «Manufactura» στο Λοτζ I. Lechat Το µετρό της πόλης των Βρυξελλών E. Caesar Τα θερµά λουτρά του Dagály Σάββατο, 30 η Σεπτεµβρίου Πρωινή συνεδρίαση, µέρος 1 ο - Τουρισµός & δυνατότητα πρόσβασης. Πολιτικές και έρευνα ιεύθυνση: Malcolm Fisk, Insight Limited, Αγγλία. Βάντσης Αναπηρία και Τουρισµός. Προκαταλήψεις, προκλήσεις και ευκαιρίες Σ. Καραγιάννης Αειφόρος και εναλλακτικός τουρισµός. Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα της προσπελασιµότητας και της τουριστικής ανάπτυξης Ζ. Γιαννακουδάκης, Σ. Χατζάρας, Μ. Φραϊδάκη Οικοτουρισµός και προσπελασιµότητα. Η περίπτωση του ανατολικού Ψηλορείτη Σ. Βούρου Οδηγίες προσβασιµότητας για µουσεία και εκθεσιακούς χώρους προς την κατεύθυνση ανάπτυξης ενός «Μουσείου για Όλους» Πρωινή συνεδρίαση, µέρος 2 ο - Τουρισµός & δυνατότητα πρόσβασης. Πολιτικές και έρευνα ιεύθυνση: S. Garvin, BRE, Μεγάλη Βρετανία Κ. Swiezawska DIADA, ένα πρόγραµµα Leonardo Da Vinci για τον «Τουρισµό για όλους» S. Sagramola Το έργο «Build for All» - παρουσίαση σχετικού video A. Laura, G. Centanni, N. Σακκάς Συστήµατα αποφάσεων για την αξιολόγηση της προσπελασιµότητας του κτιριακού περιβάλλοντος J. Desmyter Η κτιριακή προσπελασιµότητα ως παράγοντας καινοτοµίας στον τοµέα των κατασκευών S. Garvin Εµπειρίες από επιθεωρήσεις κτιρίων στην Αγγλία. Το εργαλείο BREEAM 6
Ειδική απογευµατινή συνεδρίαση: Ευαισθητοποίηση - ενηµέρωση για την υπό σύσταση κοινωνική εταιρία του ΠΑΣΥΠΚΑ. υνατότητες παροχής νέων υπηρεσιών αναφορικά µε την προσπελασιµότητα των κτιριακών υποδοµών ιεύθυνση: Νίκος Ζαρκάδης, Apintech ΕΠΕ, Όµιλος Daedalus Χ. Μαχίκα Παρουσίαση προγράµµατος Equal: Κοινωνική Οικονοµία στην Ελλάδα, πλαίσιο, πιλοτικές δοκιµές και δοµές στήριξης E. Kορωνάκη Η θέση της γυναίκας µε αναπηρία στην Ελλάδα Π. εληγιάννης Επεκτείνοντας τις παλιές και δηµιουργώντας νέες ευκαιρίες για το αναπηρικό κίνηµα Ν. Ζαρκάδης Επιχειρηµατικά µοντέλα για τον τουρισµό για όλους και ο ρόλος του αναπηρικού κινήµατος Α. Laura Η Ιταλική εµπειρία στην Κοινωνική Οικονοµία και το κίνηµα της Αναπηρίας 7
Περιλήψεις 8
Εναρκτήρια Συνεδρίαση ΠΑΡΑΣΚΕΥH, 29 Η ΣΕΠΤΕΜΒΡIΟΥ ιεύθυνση: Eιρήνη Κωνσταντινίδου ΕΕ ΕΓΕ Ελλάδα 9
Η προσβασιµότητα ως κρίσιµος παράγοντας για τη δραστική αύξηση και ποιοτική βελτίωση του τουριστικού προϊόντος στην Ελλάδα Σ. Σταυριανόπουλος Πρόεδρος της Ελληνικής Παραολυµπιακής Επιτροπής ιοικητής του Εθνικού Ιδρύµατος Αποκατάστασης Αναπήρων Αντιπρόεδρος του Πανελλαδικού Συνδέσµου Παραπληγικών και Κινητικά Ανάπηρων Ελλάδα O τουρισµός συνεισφέρει το 18% του ΑΕΠ στην Ελλάδα και συντηρεί 700.000 θέσεις απασχόλησης. Οι Ολυµπιακοί και Παραολυµπιακοί αγώνες συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανανέωση της τουριστικής εικόνας της χώρας, µε αποτέλεσµα χρόνο µε το χρόνο η συµβολή του τουρισµού στην οικονοµία να είναι και πιο σηµαντική. Το 2005 εισέρευσαν µέσω του τουρισµού στη χώρα 11 δις ευρώ. Υπάρχει όµως άµεση ανάγκη για δοµικές αλλαγές στο µοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης που ακολουθείται σήµερα. Ο σεβασµός στο περιβάλλον και την πολιτισµική κληρονοµιά καθώς η προσπελασιµότητα του τουριστικού προϊόντος αναδεικνύονται σε λέξεις κλειδιά για το µετασχηµατισµό αυτό. Για να µην ξανασυµβεί αυτό που έγραψε το 1999 ο γαλλικός τύπος (Grèce: ciel bleu et idées noires Ελλάδα: µπλε ουρανός και µαύρες ιδέες, περιοδικό Handirect) αποθαρρύνοντας τουρίστες από το να επισκεφθούν την Ελλάδα λόγω ανύπαρκτης προσπελασιµότητας. Ο καθολικός σχεδιασµός (Universal Design) είναι εκείνη η βασική τοµή που πρέπει να γίνει στον τρόπο µε τον οποίο προσεγγίζεται η σχεδίαση των κτιριακών υποδοµών και των περιαστικών χώρων. Σχεδιασµός, που έχει ελάχιστη ή και ανύπαρκτη οικονοµική επιβάρυνση. Με βάση το πρότυπο αυτό ο χρήστης του αναπηρικού αµαξιδίου θεωρείται πια το ανθρωποµετρικό πρότυπο. Ως συµπέρασµα τονίζεται µε έµφαση η σχέση της προσπελασιµότητας µε την αναβάθµιση του τουρισµού καθώς επίσης και η σχέση της προσπελασιµότητας µε ευρύτερες κοινωνικές οµάδες (ηλικιωµένους, έγκυες, τραυµατίες, µικρά παιδιά, κλπ.) και όχι µόνο µε τους αναπήρους. Περιέχεται περιγραφή των διεθνών και εθνικών νοµοθετηµάτων αναφορικά µε την προσπελασιµότητα, παράθεση στοιχείων για την προσπελασιµότητα δηµόσιων υποδοµών στην Ελλάδα και περιγραφή καλών πρακτικών. 10
Γυναίκα, επιχειρηµατικότητα και προσπελασιµότητα Π. Μπιζιώτη Εκπρόσωπος Εθνικού Επιµελητηριακού ικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηµατιών, Ηράκλειο Κρήτης Ελλάδα Επισηµαίνεται η υποεκπροσώπηση των γυναικών στην επιχειρηµατική τους και επαγγελµατική δραστηριότητα. Η διαµόρφωση ενός καλύτερου περιβάλλοντος για τις γυναίκες είναι απαραίτητη, τόσο για λόγους συµµόρφωσης µε κοινωνικές επιταγές (Συνθήκη Λισσαβόνας) αλλά και ευρύτερους λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης. Περιγράφονται οι ιδιαιτερότητες της κατάστασης αναφορικά µε τις ανάπηρες γυναίκες σε ότι αφορά την επιχειρηµατικότητα καθώς και µια σειρά από δράσεις έχουν αναληφθεί από την ΕΕ ΕΓΕ προκειµένου να καλυφθούν οι ανάγκες των γυναικών επιχειρηµατιών και ιδιαίτερα αναπήρων γυναικών. Τονίζονται ιδιαίτερα τα προγράµµατα επαγγελµατικής ένταξης των ΑµεΑ. Με έµφαση κατατίθεται το αίτηµα για δηµιουργία παραρτήµατος του Εθνικού Ιδρύµατος Αποκατάστασης ΑµεΑ στην Κρήτη Παρουσιάζονται µια σειρά από άλλα αιτήµατα. 11
Πρωινή συνεδρίαση, Τουρισµός για όλους ιεύθυνση: Νίκος Σακκάς Οργανωτική Επιτροπή ιηµέρου Ελλάδα 12
Τουρισµός για όλους και κλιµατική αλλαγή J. Sandhu Ειδικός προσκεκληµένος Καθηγητής, Inclusive Design Research Associates οµιλητής συνεδρίου Μεγ. Βρετανία Το χρονικό διάστηµα 1995 2015, ο πληθυσµός των ανθρώπων ηλικίας 50 έως 64 ετών θα αυξηθεί περίπου κατά 16,5 εκ. (πάνω από 25%). Ο πληθυσµός άνω των 65 ετών θα αυξηθεί κατά 17 εκ., ενώ οι άνθρωποι άνω των 80 θα αυξηθούν κατά 5,5 εκ. Έως το 2050, υπολογίζεται ότι το 35% του πληθυσµού της ΕΕ θα είναι άνω των 60 ετών, ενώ το σηµερινό ποσοστό είναι 20%. Η αλλαγή του κλίµατος θα επηρεάσει τη διατροφή µας, την εργασία µας, τις διακοπές µας, τον τρόπο που κατασκευάζουµε τα κτίριά µας. Θα πρέπει να µάθουµε να ζούµε µε το γεγονός ότι σε ένα µόνο έτος θα έχουµε 30 ή 40 µέρες µε θερµοκρασίες που θα ξεπερνούν τους 30 o C. Αλλαγές στις συνήθειές µας, όπως ο µεσηµεριανός ύπνος, η παραµονή εντός της οικίας µας κατά τις ιδιαίτερα θερµές ηµέρες, οι διακοπές µεγαλύτερης διάρκειας ή η εργασία στο λιγότερο θερµό Βορρά της Μεγάλης Βρετανίας, έχουν προταθεί ως πιθανοί τρόποι αντιµετώπισης. Η Ελλάδα έχει µία από τις µεγαλύτερες ακτογραµµές στην Ευρώπη, µε 373 γαλάζιες σηµαίες, 51 µαρίνες και µε πάνω από το 97% των παραλιών να είναι υψηλής ποιότητας. Σε αυτά µπορούν να προστεθούν 752 θερµές πηγές και κέντρα θαλασσοθεραπείας, τα οποία κατά µείζονα λόγο φιλοξενούνται στα παράλια. Υπολογισµοί έχουν αποδείξει πως στην ακραία περίπτωση που όλος ο πάγος από τους πόλους και τους ορεινούς όγκους έλιωνε, η στάθµη του νερού των ωκεανών θα ανέβαινε κατά περίπου 70 µέτρα. Ακόµα όµως και µία µικρή µεταβολή στους πάγους, είναι ικανή να επηρεάσει τη ζωή στις παράκτιες ζώνες συµπεριλαµβανοµένων όλων των παραθαλάσσιων θέρετρων της Ελλάδας. Η τουριστική βιοµηχανία οφείλει να αντιληφθεί τη σηµασία των κλιµατικών αλλαγών: σύµφωνα µε εκτιµήσεις, το κύµα καύσωνα που έπληξε την Ευρώπη το 2003 ευθύνεται έµµεσα ή άµεσα για 2000 θανάτους σε Αγγλία και Ουαλία και 15.000 στη Β. Γαλλία, ενώ περισσότερο ευπαθείς ήταν οι µεγαλύτεροι σε ηλικία (Press Association, Σεπτέµβριος 2006). 13
Πληροφόρηση και ενηµέρωση - τα µεγαλύτερα προβλήµατα στη ζωή των αναπήρων ατόµων M. Dobranovic Κροατική Ένωση των Σωµατείων Ατόµων µε Αναπηρία Κροατία Η Κροατική Ένωση των Σωµατείων Ατόµων µε Αναπηρία, συµµετέχει σε έργα και προγράµµατα που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ΑµεΑ (Κέντρο παροχής συµβουλών σε θέµατα Αρχιτεκτονικής και Σχεδίασης «Ποιότητα ζωής χωρίς φραγµούς», εικονογραφηµένο βιβλίο «Κανόνες συµπεριφοράς για παιδιά ή πώς να είστε φίλοι µε όλους», δράσεις που αφορούν στην ανεκτικότητα και στα πρωτόκολλα επικοινωνίας µε τα ΑµεΑ). Ιδιαίτερο βάρος δίνεται από την Ένωση στην ανάγκη για µεγαλύτερη πληροφόρηση και ενηµέρωση σε θέµατα που άπτονται των ΑµεΑ. Το συµβουλευτικό κέντρο σχεδίασης «Ποιότητα ζωής χωρίς φραγµούς», λειτουργεί από το 2002 και έως τώρα έχει εκπονήσει περί τα 200 έργα σε υποδοµές (οικίες, ιδρύµατα, πολεοδοµία), προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των ΑµεΑ. Το έµψυχο δυναµικό του κέντρου απαρτίζεται από αρχιτέκτονες, οι οποίοι υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία σε αυτό και όχι σε «κλασική» στρατιωτική µονάδα. Στις δραστηριότητες του κέντρου συγκαταλέγεται η παροχή συµβουλών σε θέµατα προσαρµογής του οικιστικού περιβάλλοντος των ΑµεΑ στις ιδιαίτερες ανάγκες τους, η προµήθεια ειδικού εξοπλισµού και βοηθηµάτων, η συλλογή και παροχή πληροφοριών για την ισχύουσα νοµοθεσία για σχετικά έργα, καθώς και για τους κατασκευαστές ειδικού εξοπλισµού και βοηθηµάτων. Ακόµα, το κέντρο συνεργάζεται µε κυβερνητικούς και µη κυβερνητικούς φορείς σε θέµατα κανονισµών /ρυθµίσεων και συµµετέχει σε έργα που έχουν ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ΑµεΑ. Τέλος, τονίζεται ότι η ενηµέρωση και η αλλαγή νοοτροπίας προς τα ΑµεΑ είναι έννοιες - κλειδιά. 14
Τουρισµός και προσπελασιµότητα στη Σερβία. Η σηµερινή κατάσταση και οι δυνατότητες V. Bogdanovic Κέντρο για την Ανάπτυξη της Κοινωνίας για Όλους, Σερβία Η Σερβία σήµερα είναι µια χώρα ανοικτή σε επενδύσεις και νέες κοινωνικές τάσεις, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ταλανίστηκε από δυσκολίες στον οικονοµικό και πολιτικό τοµέα. Η χώρα έχει πλέον τη δυνατότητα ταχείας ανάπτυξης, η οποία µπορεί να πραγµατοποιηθεί σε συνεργασία µε τις χώρες της Νότιας Μεσογείου και της διεθνούς κοινότητας ώστε: Η Σερβία να καταστεί τουριστικός προορισµός στη συνείδηση του κοινού Να βελτιωθεί το παρεχόµενο τουριστικό προϊόν, να αυξηθεί ο αριθµός των αφίξεων, η διάρκεια της παραµονής και η κατανάλωση στην εγχώρια αγορά Να προαχθεί η διεθνής και τοπική συνεργασία σε επίπεδο τουριστικών ανταλλαγών Οι συνθήκες για τα ΑµεΑ στη Σερβία βελτιώνονται συνεχώς ως απόρροια µεταρρυθµίσεων: νόµοι κατά των διακρίσεων, ιδιωτικοποιήσεις, κίνητρα για προσλήψεις ΑµεΑ και ειδικά επιδόµατα διευκολύνουν τη διαβίωση τους και παράλληλα καταργούν τον κοινωνικό αποκλεισµό. Τα τελευταία δέκα χρόνια, το κίνηµα των ΑµεΑ δυναµώνει, επηρεάζει και οδηγεί τις εξελίξεις στην κοινωνία ως προς τα βασικά ανθρώπινα δικαιώµατα: η ελευθερία στην κίνηση αποτελεί τη βασική συνθήκη για ενεργό και ανεξάρτητη διαβίωση. Με την ενδυνάµωση του κινήµατος, η απαίτηση για προσβασιµότητα των κτιρίων αυξάνεται και τα ΑµεΑ σήµερα συνεργάζονται µε την πολιτεία ώστε: Να χρησιµοποιήσουν τον περιβαλλοντικό πλούτο ως βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη του τουρισµού προσφέροντας ταυτόχρονα καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών για τα ΑµεΑ Να διατηρήσουν την πολιτισµική ταυτότητα των τόπων φιλοξενίας και να συνεισφέρουν στην κατανόηση και ανοχή των διαπολιτισµικών διαφορών Να εξασφαλίσουν βιώσιµες µακροπρόθεσµες λύσεις στην οικονοµία, µε σαφή κοινωνικοοικονοµικά οφέλη, συµβάλλοντας έτσι στη µείωση της οικονοµικής ανέχειας Η αειφόρος ανάπτυξη του τουρισµού στη Σερβία, συµπεριλαµβανοµένου και του «Τουρισµού Για Όλους» απαιτεί τη συνεργασία όλων των εµπλεκοµένων φορέων ώστε να εξασφαλιστεί ευρεία συµµετοχή και κοινωνική συναίνεση. 15
Κατάρτιση του προσωπικού στις επιχειρήσεις τουρισµού σε ό,τι αφορά τα την εξυπηρέτηση των ΑµεΑ Λ. Περατσάκης Επιχειρηµατίας Ελλάδα Η µετατόπιση - µεταµόρφωση του τουριστικού προϊόντος σε ένα προϊόν "για όλους" δεν απαιτεί µόνο δραµατικές αλλαγές σε ό,τι αφορά το δοµηµένο, κτιριακό και περιαστικό περιβάλλον αλλά θέτει προϋποθέσεις και στον ανθρώπινο παράγοντα. Τα στελέχη των τουριστικών επιχειρήσεων, σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας, είναι απαραίτητο να ενηµερωθούν, να καταρτισθούν και να εκπαιδευτούν για τις ιδιαίτερες ανάγκες τις οποίες θα αντιµετωπίσουν. Οµάδες πληθυσµού, όπως τα ανάπηρα άτοµα, έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σε ό,τι αφορά την εξυπηρέτησή τους από το προσωπικό των τουριστικών µονάδων. Είναι ανάγκη εποµένως, το προσωπικό των σχετικών επιχειρήσεων να πληροί συγκεκριµένες προδιαγραφές και να υφίσταται µια ιδιαίτερη κατάρτιση. Στην παρουσίαση περιγράφονται οι παράγοντες που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη για την αξιολόγηση του προσωπικού στις νέες προσλήψεις: Η ψυχολογική προετοιµασία και η ενηµέρωση του προσωπικού Ο ρόλος των στελεχών και του κατώτερου προσωπικού Οι απαραίτητες δράσεις συνεχούς κατάρτισης και εκπαίδευσης Θέµατα ιεραρχίας και καθηκόντων ανάµεσα στο προσωπικό Προσωπικό άλλων ειδικοτήτων - ένταξή του στο σύνολο και Πηγές εύρεσης προσωπικού 16
Προσπελασιµότητα ακτών - Προβλήµατα και µέτρα αντιµετώπισης Γ. Σουργιαδάκης &. Γερακιανάκη Σύλλογος Ατόµων µε Αναπηρίες, Γονέων & Φίλων Ιεράπετρας Ελλάδα Η αναπηρία ως απώλεια ή βλάβη των «φυσιολογικών» κινητικών, ψυχολογικών ή βιολογικών λειτουργιών, αλλά και ως σύνθετο φαινόµενο που οφείλεται στην αλληλεπίδραση των προσωπικών χαρακτηριστικών ενός ατόµου και των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος µέσα στο οποίο ζει, δηµιουργεί δυσκολίες και εµποδίζει την αυτόνοµη µετακίνηση και διαβίωση του. Οι δυσκολίες που αντιµετωπίζουν άτοµα µε δυσκολίες στην κίνηση, την όραση, την αντίληψη, την ακοή κλπ, προκαλούνται τόσο από το είδος και τη σοβαρότητα της πάθησής τους, όσο και από το περιβάλλον, όπου ζουν και κινούνται και το οποίο έχει φυσικά εµπόδια ή ελλείψεις που δυσχεραίνουν την αυτόνοµη και ασφαλή µετακίνησή τους. Η κολύµβηση στη θάλασσα δρα ψυχαγωγικά και θεραπευτικά στα ΑµεΑ, όµως οι µεγάλες δυσκολίες για την προσέγγιση της παραλίας καθιστούν την ευεργετική κολύµβηση απαγορευτική δραστηριότητα για τα εµποδιζόµενα άτοµα, αποτρέποντας τα από αυτήν. Προκειµένου να είναι µια παραλία προσβάσιµη, θα χρειαστεί να είναι προσβάσιµο κάθε στάδιο µετακίνησης του ατόµου µε αναπηρία από το σπίτι του µέχρι το νερό και αντίστροφα. Η προσβασιµότητα της παραλίας και της θάλασσας για τα ΑµεΑ και τα εµποδιζόµενα γενικώς άτοµα µπορεί να επιτευχθεί µε σωστό σχεδιασµό και υλοποίηση παρεµβάσεων, ώστε να δηµιουργηθούν οι προδιαγραφές εκείνες που θα επιτρέπουν την ελεύθερη και ασφαλή πρόσβασή τους στην παραλία. Από µελέτες που έχουν γίνει και την εµπειρία από τη δηµιουργία δύο προσβάσιµων παραλίων στη χώρα µας, προκύπτουν οι απαραίτητες προδιαγραφές και τα βοηθήµατα που απαιτούνται για να γίνει µια παραλία προσβάσιµη, άρα και αξιοποιήσιµη από όλους τους πολίτες. Οι παραλίες µπορούν να γίνουν προσβάσιµες σε όλους! Η ανάγκη για προσπελάσιµο τουρισµό δηµιούργησε ένα δίκτυο πληροφοριών, το οποίο απευθύνεται σε ΑµεΑ, δίνοντας τους τη δυνατότητα να βρουν προσβάσιµα µέσα µεταφοράς, τουριστικούς προορισµούς, υπηρεσίες, ξενοδοχεία, παραλίες ή αξιοθέατα και να απολαύσουν καθετί που απολαµβάνουν όλοι οι ταξιδιώτες. 17
Αθλητικός Τουρισµός και ΑµεΑ Σ. Καναβάκης Ένωση γονέων και φίλων ΑµεΑ Επαρχίας Μεραµβέλλου Ελλάδα Στην Ελλάδα η τουριστική βιοµηχανία είναι ίσως ο βασικότερος άξονας της οικονοµίας. Μια νέα µορφή τουρισµού είναι ο «αθλητικός τουρισµός» και ειδικότερα ο αθλητικός τουρισµός για ΑµεΑ. Εδώ µπορεί να γίνει ένας διαχωρισµός µεταξύ των ατόµων που ασχολούνται µε τον αθλητισµό συστηµατικά λαµβάνοντας µέρος σε αγώνες µέσω αθλητικών σωµατείων ή ενώσεων και αυτών που ασχολούνται σε πιο περιστασιακή βάση. Ο αθλητισµός για τα ΑµεΑ έχει βαρύνουσα σηµασία: βελτίωση της ψυχολογίας, καλή υγεία, αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Σηµαντικά παραδείγµατα του αθλητικού τουρισµού είναι οι Παραολυµπιακοί αγώνες της Αθήνας το 2004 και η Θεσσαλονίκη, όπου έχουν δηµιουργηθεί ειδικές εγκαταστάσεις για τον αθλητισµό των ΑµεΑ. Στην ελληνική περιφέρεια όµως τα ΑµεΑ αντιµετωπίζουν πολλά προβλήµατα εξ αιτίας της έλλειψης αθλητικού υλικού εξοπλισµού, έµψυχου δυναµικού αλλά και των προκαταλήψεων. Οι προϋποθέσεις για την επιτυχή ένωση του τουρισµού µε τον αθλητισµό είναι: η κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων η προσπελασιµότητα των εγκαταστάσεων και το τουριστικό ενδιαφέρον για την περιοχή Για την παροχή αθλητικού τουρισµού σε τοπικό επίπεδο, ο ρόλος των τοπικών συλλόγων ΑµεΑ µπορεί να είναι καταλυτικός. Ερχόµενοι σε επαφή µε συλλόγους µε προηγούµενη εµπειρία, κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς, επιχειρηµατίες του τουριστικού χώρου και ενηµερώνοντας το πλατύ κοινό, µπορούν να βοηθήσουν σηµαντικά στην ανάπτυξή και εξάπλωσή του. Παραδείγµατα όπως αυτό του Αγίου Νικολάου στην Κρήτη, αποδεικνύουν ότι ο αθλητικός τουρισµός για τα ΑµεΑ είναι εφικτός. 18
Ανοικτή συζήτηση - Στρογγυλό τραπέζι σχετικά µε την προσπελασιµότητα του τουριστικού προϊόντος της Κρήτης ιεύθυνση: Συµµετέχουν: Σ. Σταυριανόπουλος M. Μαράκης Πρόεδρος της Ελληνικής Γενικός Γραµµατέας του Νοµαρχιακού Παραολυµπιακής Επιτροπής Σωµατείου Αθλητών µε Αναπηρία «Τάλως» Ελλάδα Π. εσκουλίδης Αθλητικό Σωµατείο «Μεγαλόνησος» Σ. Καναβάκης Μέλος της Ένωσης γονέων και φίλων ΑµεΑ Επαρχίας Μεραµβέλου Γ. Σουργιαδάκης Πρόεδρος του σωµατείου ΑµεΑ Ιεράπετρας Τη συζήτηση άνοιξε ο κ. Μαράκης, ο οποίος αναφέρθηκε στην εποχή µετά τους Ολυµπιακούς Αγώνες σε περιπτώσεις µεγάλων υποδοµών στην Κρήτη, οι οποίες αν και έχουν ένα µεγάλο ποσοστό επισκεπτών-χρηστών και ορισµένες παρουσιάζουν αυξηµένο τουριστικό ενδιαφέρον, εµφανίζουν ελλείψεις στον τοµέα της προσβασιµότητας. Συγκεκριµένα, έγινε αναφορά στο Παγκρήτιο Στάδιο, το οποίο αν και διαθέτει χώρους για την πρόσβαση και εξυπηρέτηση των ΑµεΑ (π.χ. τουαλέτες), δε διαθέτει ειδικές εσοχές για την παρακολούθηση των αγώνων, οπότε τα ΑµεΑ χρησιµοποιούν αναγκαστικά τους διαδρόµους. Το µουσείο της Κνωσού είναι προσπελάσιµο για τα ΑµεΑ εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά δε συµβαίνει το ίδιο και µε τα ξενοδοχειακά καταλύµατα, όπου µόνο µετά τους Ολυµπιακούς Αγώνες και µόνο οι µεγάλες (και ακριβές) µονάδες προσφέρουν ανάλογες υπηρεσίες. Είναι κρίµα να συµβαίνει κάτι τέτοιο, αφού αυτό που απαιτείται για να βελτιωθεί η κατάσταση δεν είναι οικονοµικοί πόροι, αλλά η πρόβλεψη και ο σωστός σχεδιασµός. Αναφορά έγινε και στην κακή προσπελασιµότητα των εγκαταστάσεων του ΤΕΙ Κρήτης στο Ηράκλειο, αλλά και στις ιστοσελίδες παροχής υπηρεσιών τουρισµού, ο σχεδιασµός των οποίων αρκετές φορές αποκλείει τη χρήση τους από ΑµεΑ. Άλλοι χώροι µε παρόµοιες ελλείψεις είναι τα αστυνοµικά τµήµατα και τα δικαστήρια. Κλείνοντας, ο κ. Μαράκης διαπίστωσε πως δύσκολα κάποιο ΑµεΑ που επισκέπτεται την περιοχή, θα µπορέσει να απολαύσει τη διαµονή του. Ο προεδρεύων της συζήτησης κ. Σταυριανόπουλος, σχολιάζοντας την κατάσταση 19
στο Παγκρήτιο Στάδιο, επισήµανε µε τη σειρά του πως η έλλειψη θέσεων για ΑµεΑ είναι ένα παράδειγµα έλλειψης πρόνοιας και υποσχέθηκε πως θα κάνει ότι είναι δυνατό για να διορθωθεί η κατάσταση, από τη θέση του προέδρου της Ελληνικής Παραολυµπιακής Επιτροπής. Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ. Σουργιαδάκης, ο οποίος αναφέρθηκε στην ανάγκη κατάθεσης συγκεκριµένων προτάσεων στους συναρµόδιους φορείς για την βελτίωση της κατάστασης που αφορά στην προσβασιµότητα των ακτών και γενικά των υποδοµών. Επισήµανε ότι η Ελλάδα θα µπορούσε να αξιοποιήσει τουριστικά το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα της εκτεταµένης ακτογραµµής, δηµιουργώντας ακτές προσπελάσιµες από όλους, ενώ διαπίστωσε τις ευθύνες της Πολιτείας στο ζήτηµα. Ο κ. Σταυριανόπουλος τόνισε την ανάγκη για δηµόσιες και ιδιωτικές «Παραλίες για όλους» µε τις κατάλληλες υποδοµές, και παράλληλα παρατήρησε πως η προσπελασιµότητα δε θα πρέπει να είναι αυτοσκοπός, αλλά το όχηµα µε το οποίο τα ΑµεΑ θα µπορέσουν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους και να συµµετέχουν ισότιµα και απρόσκοπτα σε όλες τις δραστηριότητες της καθηµερινότητας. Παίρνοντας µε τη σειρά του το λόγο ο κ. Καναβάκης, σχολίασε και εκείνος το θέµα της προσβασιµότητας των ακτών, δείχνοντας το πρόβληµα της γραφειοκρατίας που υπάρχει από τη µεριά της Πολιτείας. Στη συνέχεια, τόνισε πως τα θέµατα της προσπελασιµότητας πρέπει πρώτα να εξεταστούν σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας και ύστερα σε επίπεδο τουρισµού. Έτσι αφενός θα βελτιωθεί η κατάσταση για τους κατοίκους και αφετέρου θα έχουν γίνει σηµαντικά βήµατα για τη παροχή προσπελάσιµου τουριστικού προϊόντος. Παρατήρησε πως τα όποια προβλήµατα έχουν τις ρίζες τους στην κοινωνία: αρχίζουν µε την έλλειψη ευαισθησίας (π.χ. ράµπες που εµποδίζονται από σταθµευµένα οχήµατα), και καταλήγουν συχνά στην µη αποδοχή και την αποµόνωση των ΑµεΑ. Σχετικά µε τις τουριστικές υποδοµές, οι νέες ξενοδοχειακές µονάδες υπακούν εν µέρει στους κανονισµούς για την προσβασιµότητα, το πρόβληµα όµως είναι έντονο για τις υφιστάµενες (και οικονοµικά προσιτές) µονάδες. Ολοκληρώνοντας, ο κ. Καναβάκης υποστήριξε πως το αναπηρικό κίνηµα οφείλει να προσπαθήσει ενεργά να διεκδικήσει τα δικαιώµατα του και να αλλάξει την νοοτροπία της κοινωνίας ώστε να σπάσει τον αποµονωτισµό που συχνά του επιβάλλεται. Ο κ. Σταυριανόπουλος τόνισε µεταξύ άλλων πως στην Ελλάδα του σήµερα, είναι απαράδεκτο να υφίσταται ακόµα η κοινωνική αντίληψη της αποµόνωσης και της περιθωριοποίησης. Ο κ. εσκουλίδης χαιρέτισε τις εργασίες του συνεδρίου και επικεντρώθηκε σε θέµατα προσπελασιµότητας σε αθλητικές υποδοµές. Αναγνώρισε ότι σε 20
αρκετές περιπτώσεις υπάρχει καλή διάθεση για βελτίωση της κατάστασης, η οποία όµως συχνά προσκρούει σε θέµατα που άπτονται της οργάνωσης και της σχεδίασης. Επιπρόσθετα, ενώ θα µπορούσαν να κατασκευαστούν υποδοµές, ώστε να ενσωµατώνουν ήδη από τη φάση της σχεδίασης στοιχεία προσπελασιµότητας, στην πράξη εφαρµόζονται µετατροπές µετά την κατασκευή τους. Με αυτόν τον τρόπο, οι επεµβάσεις είναι συνήθως λιγότερο αποτελεσµατικές, µη λειτουργικές, ακριβότερες και αντιαισθητικές. Τέλος, ο κ. εσκουλίδης, αναφέρει παραδείγµατα σύγχρονων αθλητικών υποδοµών, οι οποίες δεν πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις προσβασιµότητας (Παγκρήτιο στάδιο, κολυµβητήρια Ν. Ηρακλείου). Ο κ. Σταυριανόπουλος επισήµανε ακόµα µία φορά τα νοµικά κενά στα θέµατα που αφορούν στην προσπελασιµότητα και έδωσε το λόγο στους συνέδρους για ερωτήσεις και παρατηρήσεις. Αναφέρθηκε η περίπτωση της παλιάς πόλης των Χανίων, όπου έχουν γίνει πολλές παρεµβάσεις στον τοµέα της προσπελασιµότητας µέσα από τις οποίες φαίνονται οι προοπτικές της Κρήτης. Ακόµα, συζητήθηκε το πώς τα εργαλεία που υπάρχουν σε επίπεδο Ε.Ε. θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν προς όφελος τοπικών κοινωνιών, όπως η Κρήτη, προκειµένου να αντιστραφεί το κλίµα της αδιαφορίας και της γραφειοκρατίας που παρατηρείται. Στο κλείσιµο της συζήτησης, υπογραµµίστηκε η αναγκαιότητα της περαιτέρω οργάνωσης του αναπηρικού κινήµατος, το θέµα της πλατιάς ενηµέρωσης του κοινού και η ανάγκη του «Σχεδιασµού Για Όλους». Τέλος, προτάθηκε η σύσταση επιτροπής σε επίπεδο περιφέρειας για άµεση βελτίωση της προσπελασιµότητας στις υποδοµές της Κρήτης, ενώ σε εθνικό επίπεδο απαιτήθηκε η άµεση εφαρµογή του Ν.2831 για την προσπελασιµότητα των υφιστάµενων κτιρίων µε χρονικό ορίζοντα που δε θα ξεπερνά τα δύο έτη. 21
Απογευµατινή συνεδρίαση - Καλές πρακτικές προσπελασιµότητας απ όλη την ΕΕ ιεύθυνση: Καθ. Στέφανος Καραγιάννης TΕΙ Κρήτης, Τµήµα Τουριστικών Επιχειρήσεων Ελλάδα 22
Το πρόγραµµα BAS και οι στόχοι του Α. Morini CNR ITC Ιταλία Το πρόγραµµα BAS (Υπηρεσίες Πρόσβασης σε Κτίρια) είναι ένα διετές πρόγραµµα, το οποίο υποστηρίζεται από την ΕΕ (Γενική ιεύθυνση Απασχόλησης) και τους Κοινωνικούς Εταίρους. Κύριος στόχος του προγράµµατος είναι να ξεπερασθεί η γενική αντίληψη της προσβασιµότητας στα κτίρια και να επεκταθεί στη χρήση των κτιρίων από όλους στο µέγιστο δυνατό. Τα παραδείγµατα του προγράµµατος BAS (περίπου 17) παρουσιάζουν καλές πρακτικές σε πρόσφατα κατασκευασµένα ή ανακαινισµένα κτίρια µε υψηλό επίπεδο χρηστικότητας, ενώ ταυτόχρονα υπογραµµίζουν τεχνικούς περιορισµούς ή έννοιες που δεν έχουν συµπεριληφθεί στον παρόντα σχεδιασµό και πρέπει να εισαχθούν στο µέλλον. Αυτό αποδεικνύει ότι η προσπελασιµότητα είναι µία έννοια που συνεχώς αναπτύσσεται. Ο δεύτερος στόχος του προγράµµατος είναι η ανάλυση των πρακτικών και των εργαλείων των χωρών που συµµετέχουν, ώστε να προταθεί προς την ΕΕ µία κοινή πολιτική στα θέµα της προσπελασιµότητας των κτιρίων. Τα δύο πρώτα µέρη του προγράµµατος (στόχοι), θα αποτελέσουν ένα Βιβλίο Καλών Πρακτικών (Orange Book), το οποίο θα είναι γραµµένο τόσο στην αγγλική γλώσσα όσο και στις γλώσσες των χωρών που συµµετέχουν. Ο τελευταίος στόχος του έργου είναι η ενηµέρωση του κοινού µέσω έγγραφου υλικού, ιστοσελίδας στο διαδίκτυο και έξι διεθνών συναντήσεων. Η παρούσα διηµερίδα είναι η πέµπτη συνάντηση του έργου. Οι εταίροι του BAS συζητούν σε κάθε συνάντηση τους τρεις κύριους στόχους του έργου, παράλληλα µε ένα θέµα που σχετίζεται µε τη προσπελασιµότητα και είναι υψηλής προτεραιότητας για τη χώρα που φιλοξενεί τη συνάντηση. Για την Ελλάδα, το επιλεγόµενο θέµα είναι ο Τουρισµός. 23
Το «Jazz House» στη Ρώµη L. Biocca CNR ITC Ιταλία Το ηµοτικό Συµβούλιο της Ρώµης πρόσφατα ενέκρινε το σχέδιο ανακατασκευής και ανακαίνισης ενός παλιού παραδοσιακού αρχοντικού σε πολιτιστικό κέντρο. Το «Jazz House» θα συµπεριλαµβάνει µία κύρια αίθουσα συναυλιών, δωµάτια µουσικής, δωµάτια ακροάσεων, χώρους ενηµέρωσης και φιλοξενίας για τους επισκέπτες µουσικούς. Ο περιβάλλων χώρος έχει διαµορφωθεί έτσι ώστε να αναδεικνύει τους αρχαιολογικούς χώρους, να διαθέτει προσπελάσιµες οδεύσεις, ενώ προβλέπεται και η κατασκευή χώρου στάθµευσης αυτοκινήτων. Στην παρουσίαση περιγράφηκε µε λεπτοµέρεια το πώς η προσπελασιµότητα των χώρων υπήρξε το κύριο µέληµα του έργου και το πώς ενσωµατώθηκε µε επιτυχία σε ένα υπάρχον κτίριο µε σπουδαία ιστορική αξία. Έτσι, σε αυτό το έργο αναδεικνύεται αναλλοίωτη η πολιτιστική και µουσική κληρονοµιά της Ρώµης, ενώ δεν γίνονται συµβιβασµοί σε θέµατα προσβασιµότητας. Επίσης, το Jazz House αποτελώντας αντικείµενο µελέτης και αποτίµησης του έργου BAS, αναµένεται να συνεισφέρει στη µελλοντική βελτίωση της προσπελασιµότητας στο δοµηµένο κτιριακό περιβάλλον. 24