ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΔΠΜΣ) _Α.Π.Θ. ΣΧΟΛΕΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ & ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΤΜΗΜΑΤΑ ΝΟΜΙΚΗΣ & ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ: ΔΙΚΑΙΪΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ» "Ηθικά, κοινωνικά, ιατρικά και νομικά προβλήματα της αρχής και του τέλους της ανθρώπινης ζωής" δωρεά οργάνων από νεκρό δότη-μεταμοσχεύσεις Dr. med. Kίμων Νανάσης, Καθηγητής Νευροχειρουργικής Α.Π.Θ. 1
Προμηθέας Δεσμώτης Rubens Peter Paul (1577-1640) 2
Legendary transplantation of a leg by Saints Cosmas and Damian, assisted by angels Μουσείο Βυρτεμβέργης, αρχές 16 ου αιώνα 3
Σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία των μεταμοσχεύσεων 1902 Αγγειοραφή (Carrel) 1906 1 η πειραματική μεταμόσχευση νεφρού (Ullman & De Castello, Carrel) 1936 1 η μεταμόσχευση νεφρού από πτωματικό δότη (Voronoy) 1950-53 μεταμοσχεύσεις νεφρού χωρίς ανοσοκαταστολή (Koss, Dubost, Hume) 1951 Χρήση της κορτιζόνης 1958 Χρήση της ακτινοβολίας 1960-1981 Χρήση διαφόρων ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων 1953 1η νεφρική μεταμόσχευση από ζώντα συγγενή δότη (Michon) 1963 1 η μεταμόσχευση ήπατος (Starzl) 1963 1 η μεταμόσχευση πνεύμονος (Hardy) 1966 1 η μεταμόσχευση παγκρέατος (Kelly) 1967 1 η μεταμόσχευση καρδιάς (Barnard) -2005 >1.000.000 μεταμοσχεύσεις παγκοσμίως 4
Ιστορία των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα 1968 1 η μεταμόσχευση νεφρού (Θεσσαλονίκη-Τούντας) 1971 μεταμόσχευση νεφρού (Αθήνα-Σκαλκέας & Χωματάς) 1989 1 η μεταμόσχευση παγκρέατος (Αθήνα-Σκαλκέας & Κωστάκης) 1990 1 η μεταμόσχευση ήπατος (Θεσσαλονίκη-Αντωνιάδης, Αθήνα- Παπαδημητρίου) 1990 1 η μεταμόσχευση καρδιάς (Αθήνα-Τόλης, Λόλας) 1992 1 η μεταμόσχευση πνεύμονος (Θεσσαλονίκη-Σπύρου) 1992 1 η διπλή ταυτόχρονη μεταμόσχευση καρδιάς-πνεύμονος (Θεσσαλονίκη- Σπύρου) 1992 1 η διπλή ταυτόχρονη μεταμόσχευση ήπατος-νεφρού (Αθήνα- Χατζηγιαννάκης) 1993 1 η διπλή ταυτόχρονη μεταμόσχευση ήπατος-παγκρέατος (Αθήνα- Χατζηγιαννάκης) 5
Πηγές μοσχευμάτων εγκεφαλικά νεκροί δότες με υπάρχουσα κυκλοφορία νεκροί δότες μετά την παύση της κυκλοφορίας συγγενείς ζωντανοί δότες μη συγγενείς ζωντανοί δότες 6
Εγκεφαλικά νεκροί δότες Οι διάφορες χειρουργικές ομάδες που θα κάνουν τις λήψεις οφείλουν προτού ξεκινήσουν να ελέγξουν τα κάτωθι: 1) Παρουσία βεβαίωσης εγκεφαλικού θανάτου ως ο νόμος ορίζει. 2) Συγκατάθεση (έγγραφη και υπογεγραμμένη) για τη δωρεά, ως ο νόμος ορίζει. 3) Διάγραμμα νοσηλείας στη ΜΕΘ (αιμοδυναμική κατάσταση, ινότροπα, φάρμακα.) 4) Ορολογικός έλεγχος για ΗΒV, ΗCV, ΗΙV, CΜV. 5) Εργαστηριακές εξετάσεις (για κάθε όργανο, κάθε ομάδα). 6) Παρουσία ή στοιχεία ενδεικτικά σήψης. 7
Λήψη οργάνων από πτωματικούς δότες με μη πάλλουσα καρδιά Το 1995 προτάθηκαν οι κάτωθι κατηγορίες (σενάρια) για λήψη νεφρών από δότες με μη πάλλουσα καρδιά, γνωστές και ως κατηγορίες Maastricht: 1) Νεκρός κατά την άφιξη στα επείγοντα 2) Ανεπιτυχής αναζωογόνηση 3) Απόφαση για διακοπή της υποστήριξης στη ΜΕΘ 4) Ανακοπή και παύση κυκλοφορίας κατά ή μετά τη διαδικασία βεβαίωσης εγκεφαλικού θανάτου 5) Απροσδόκητη ανακοπή και παύση κυκλοφορίας νοσηλευόμενου στη ΜΕΘ 8
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΔΟΤΩΝ ΚΑΙ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ Λοίμωξη Ενδοφλέβια χρήση τοξικών ουσιών Κακόηθες νόσημα Σοβαρό χρόνιο νόσημα Παρατεταμένη ισχαιμία ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ -Καρδιά: 6 ώρες -Πνεύμονες: 4 ώρες -Ήπαρ: 24 ώρες -Πάγκρεας: 12 ώρες -Νεφροί: 60 ώρες 9
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΛΗΠΤΩΝ Η προτεραιότητα μεταξύ των υποψηφίων ληπτών καθορίζεται με βάση τα εξής στοιχεία: 1) ιστοσυμβατότητα μεταξύ δότη/λήπτη (ταυτοποίηση αίματος ως προς ΑΒΟ, παράγοντα Rh και σύστημα αντιγόνων όπως τα HLA (Ηυman Leucocyte Antigens) ανάλογα με το όργανο, 2) το χαρακτήρα του επείγοντος (π.χ. κεραυνοβόλος ηπατική ανεπάρκεια), 3) τη βαρύτητα της νόσου, 4) το χρόνο αναμονής στον κατάλογο υποψηφίων ληπτών, 5) την ηλικία του λήπτη και 6) τη σωματική διάπλαση και το βάρος σώματος του λήπτη, σε σχέση με αυτά του δότη. 10
Επιβίωση των μοσχευμάτων Κωστάκης Α, 2005 11
Εγκεφαλικός Θάνατος Προϋποθέσεις διάγνωσης Ε.Θ. Κλινικά κριτήρια διάγνωσης Ε.Θ. Προβλεπόμενο μεσοδιάστημα μεταξύ των κλινικών εκτιμήσεων για την επιβεβαίωση του Ε.Θ. Περιπτώσεις στις οποίες επιβάλλεται η εργαστηριακή επιβεβαίωση του Ε.Θ. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Μη τήρηση των κριτηρίων διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου 12
Ηθικά Προβλήματα & Διλήμματα των Μεταμοσχεύσεων ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Φιλοσοφικοί προβληματισμοί Επιστημονικές αμφισβητήσεις 13
ΔΙΑΘΡΗΣΚΕΙΑΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ Ε.Θ. & ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1999) Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Ισλαμική Νομική Ακαδημία Ινδουιστική θρησκεία Βουδιστική φιλοσοφία Φιλοσοφία των Σίντο (Ιαπωνία) 14
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ, ΒΟΥΛΑΣ, ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ και ΒΑΡΗΣ ---------------------------------------------------------- ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΟΣ «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ»; Κυριακή 11 Μαρτίου 2012, Συνεδριακό Κέντρο «ATTIKA CENTRE» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΟΣ Ὥρα 11:15 Ἐναρκτήριος Προσευχή καί Χαιρετισμός ἀπό τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην μας κ. Παῦλον Ὥρα 11:30 Εἰσήγησις ἀπό τόν κ. Ἀθανάσιον Ἀβραμίδην, Καρδιολόγον, Ὁμότιμον Καθηγητήν Παθολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ θέμα: «Ὁ λεγόμενος ἐγκεφαλικός θάνατος εἶναι πραγματικός θάνατος;» Ὥρα 11:50 Εἰσήγησις ἀπό τόν κ. Κωνσταντῖνον Καρακατσάνην, Καθηγητήν τῆς Πυρηνικῆς Ἰατρικῆς τοῦ Α.Π. Θ., μέ θέμα: «Ἡ ἐπινόηση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου, λόγοι, ἀσυνέπειες καί ἀντιφάσεις καί συνέπειες» Ὥρα 12:10 Εἰσήγησις ἀπό τόν κ. Ἐμμανουήλ Παναγόπουλον, Ἄμ. Ἐπίκουρον Καθηγητήν τῆς Χειρουργικῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ θέμα: «Διασώζεται ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος;» Ὥρα 12:30 Διάλειμμα Ὥρα 13:00 Εἰσήγησις ἀπό τόν Αἰδεσ. Πρωτοπρεσβύτερον π. Στέφανον Στεφόπουλον, τῆς Ἱ. Μητροπ. Χαλκίδος, μέ θέμα: «Ἐγκεφαλικός θάνατος. Πώς μία καινοφανής θεωρία, ἀναιρεῖ τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου» Ὥρα 13:20 Εἰσήγησις ἀπό τόν Αἰδεσ. Πρωτοπρεσβύτερον π. Κωνσταντῖνον Στρατηγόπουλον, τῆς καθ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, μέ θέμα: «Δείγματα ἑρμηνευτικῆς καί Πατερικῆς προσεγγίσεως, ἀναιρετικά τῆς ἐννοίας τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» Ὥρα 13:40-15:00 Συζήτησις καί πoρίσματα. Ὥρα 15:00 Λῆξις Ἡμερίδος 15
USA 26.9 Canada 14.1 South America 2.6 Asia 1.1 16
Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων 17
139 114 115 171 140 225 170 195 237 250 1484 1530 1573 1632 1623 1746 1901 1803 1814 1836 2159 2522 2829 2874 3229 3514 3800 3990 4001 3966 CANADIAN TRANSPLANT NUMBERS 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Waiting Transplanted Died While Waiting 18
Ο ρόλος των ΜΜΕ Ελληνική Εταιρεία Εντατικής Θεραπείας 19
20
Η εμφάνιση βαρειάς φαρμακοανθεκτικής απορρύθμισης του ΑΝΣ σε κωματώδεις ασθενείς με εγκεφαλική βλάβη αποτελεί πρόδρομο στοιχείο επικειμένου ΕΘ (86%), ο οποίος εγκαθίσταται κατά μ.ο. 4,5 ώρες, σε αρκετές δε περιπτώσεις την επομένη ώρα, μετά την νευροφυτική απορρύθμιση. Η διαπίστωση αυτή καθιστά επιτακτική την ανάγκη της έγκαιρης διάγνωσης του ΕΘ, ώστε να περισωθούν μοσχεύματα σε καλή κατάσταση. Vegetative disturbances and development of brain death Nanassis, Richard, Frowein, Central European Neurosurgery, 1995 Diagnosis of Brain Death Frowein, Firshing, Nanassis, Advances in Neurosurgery, 1989 Intracranial pressure: a reliable criterion of brain death? Richard, Nanassis, Frowein, Neurosurgical Review, 1989
Σε υπερσκηνίδιες βλάβες που οδηγούν στον ΕΘ παρατηρήθηκε σε 10,4% των ασθενών ετερόχρονη εμφάνιση ισοηλεκτρικής γραμμής στο ΗΕΓ και άπνοιας. Η άπνοια ακολούθησε πάντα λίγες ή πολλές ώρες αργότερα. Στις περιπτώσεις αυτές επιβάλλεται η αναμονή και η επανάληψη των δοκιμασιών άπνοιας. Η εξήγηση που δίνεται στο φαινόμενο αυτό είναι η διαπιστωθείσα υπολειμματική κυκλοφορία στην περιοχή της βασικής αρτηρίας. Nanassis, Dissertation, 1989 Diagnosis of Brain Death Frowein, Firshing, Nanassis, Advances in Neurosurgery, 1989 Intracranial pressure: a reliable criterion of brain death? Richard, Nanassis, Frowein, Neurosurgical Review, 1989
Σε υπoσκηνίδιες βλάβες η επέλευση του ΕΘ είναι ραγδαία και παρατηρείται κατά μ.ο. 32 ώρες μετά την βλάβη, λόγω γειτνίασης ή εντόπισης της βλάβης στο εγκεφαλικό στέλεχος. Στο 50% των περιπτώσεων παρατηρείται ετερόχρονη εμφάνιση άπνοιας και ισοηλεκτρικής γραμμής στο ΗΕΓ με προηγουμένη την άπνοια, λόγω επηρεασμού του προμήκους μυελού. Η ηλεκτροεγκεφαλογραφική σιγή εμφανίστηκε πολλές ώρες μετά την διαπίστωση της άπνοιας. Στις περιπτώσεις αυτές επιβάλλεται η αναμονή και η επανάληψη του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος. Nanassis, Dissertation, 1989 Diagnosis of Brain Death Frowein, Firshing, Nanassis, Advances in Neurosurgery, 1989 Intracranial pressure: a reliable criterion of brain death? Richard, Nanassis, Frowein, Neurosurgical Review, 1989