ιαχείριση Υδατικών Πόρων Υδρολογικής Λεκάνης του Άνω Ρου του Ποταµού Ενιππέα Φαρσάλων

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 97 ιαχείριση Υδατικών Πόρων Υδρολογικής Λεκάνης του Άνω Ρου του Ποταµού Ενιππέα Φαρσάλων. ΚΑΛΦΟΥΝΤΖΟΣ Ι. ΑΛΕΞΙΟΥ Σ. ΚΩΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ρ. Γεωπόνος-Εδαφολόγος Γεωπόνος-Εδαφολόγος (MSc) ρ. Πολιτικός Μηχανικός Γ. ΖΑΒΑΚΟΣ Γ. ΣΟΥΛΙΟΣ Κ. ΓΚΟΥΜΑΣ Π. ΒΥΡΛΑΣ ρ. ασολόγος Καθηγητής Α.Π.Θ. Γεωπόνος Τεχνολόγος Αρδεύσεων (MSc) Περίληψη Η διαχείριση των υδατικών πόρων µιας περιοχής θεωρείται σαν ένα σύνολο ολοκληρωµένων δράσεων θεσµικό, τεχνολογικό, οικονοµικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό µέσα από τις οποίες επιδιώκεται η πληρέστερη δυνατή κάλυψη των αναγκών σε νερό. Η διαχείριση των υδατικών πόρων έχει σαν χωρικό πεδίο α- ναφοράς τη λεκάνη απορροής που είναι ο βασικός στόχος της ο- δηγίας 2000/60/ΕΕ για την επίτευξη καλής κατάστασης υδάτων (ποιοτικής και ποσοτικής) για όλα τα υδάτινα σώµατα τω κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την επίλυση του υδατικού προβλήµατος των περιοχών της λεκάνης απορροής του άνω ρου του ποταµού Ενιππέα Φαρσάλων προτείνεται ένα φράγµα στην περιοχή των ήµων οµοκού και Ναρθακίου, (Περιοχή ηµοτικού ιαµερίσµατος Σκοπιάς), στους Νοµούς Φθιώτιδας και Λάρισας. Η εκτίµηση των αναγκών άρδευσης ενός προτεινόµενου σχεδίου διαχείρισης αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη της εν λόγω περιοχής. Οι µέσες ανάγκες σε νερό άρδευσης των καλλιεργειών εκτιµήθηκαν µε τη βοήθεια των φυτικών συντελεστών των καλλιεργειών, της ωφέλιµης βροχόπτωσης και των εκτιµήσεων της εξατµισοδιαπνοής της καλλιέργειας αναφοράς για το έτος 2003. Abstract The water resources management of a region is considered as a set of integrated actions through which the covering of water needs is pursued. The spatial reference of the water resources management is the watershed, which in turn is the fundamental target of the 2000/60/EE directive for achieving a good qualitative and quantitative condition for all the water bodies of the European Union member states. The present study suggests a plan for solving the water problem of the region of the watershed of Enippeas River at Farsala by the construction of a dam at the region of Domokos and Narthaki, located between Fthiotida and Larissa Prefectures. The determination of irrigation water needs is a prerequisite for the suggested management plan which aims in the development of the region. The mean crop water needs were estimated by means of crop coefficients, reference crop evapotranspiration, and precipitation data for the year 2003. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το νερό αποτελεί τον περιοριστικό παράγοντα για την οικονοµική ανάπτυξη και βελτίωση του οικονοµικού επιπέδου µιας περιοχής η οποία είναι καθαρά γεωργική. Αυτό δεν οφείλεται πάντα στην έλλειψη υδατικών πόρων. Οι πολύ µεγάλες διακυµάνσεις της διαθεσιµότητας και της ζήτησης του νερού είναι ο κύριος λόγος της έλλειψης. Οι ήµοι οµοκού Φθιώτιδας και Ναρθακίου Φαρσάλων δεν διαθέτουν σήµερα έργα αξιοποίησης του υδατικού δυναµικού των µε σκοπό να καλύψουν τις σηµερινές α- νάγκες, ούτε πολύ περισσότερο τις µελλοντικές. Για τον λόγο αυτό ανέθεσαν σε οµάδα Ερευνητών του Α.Π.Θ. την εκπόνηση πρότασης ερευνητικού έργου µε τίτλο φράγµα «οµοκού Ναρθακίου» και σκοπό την έρευνα βέλτιστης αξιοποίησης των υδατικών πόρων, µε το σχεδιασµό Υδατοφράγµατος στην περιοχή του ηµοτικού ιαµερίσµατος Σκοπιάς, όπως δείχνει το Σχήµα 1. Εξετάστηκαν δύο θέσεις για τον άξονα του φράγµατος µε την καταλληλότερη να δίνει εκµεταλλεύσιµη χωρητικότητα 25.000.000 m 3 [3]. Από την κατασκευή του φράγµατος αυτού ένα µέρος του παραπάνω ωφέλιµου όγκου νερού θα χρησιµοποιηθεί για την άρδευση περιοχών πλησίον του ταµιευτήρα των.. του ήµου οµοκού, άλλο ένα µέρος για την άρδευση περιοχών του ήµου Ναρθακίου και 5.000.000 m 3 θα χρησιµοποιηθούν ως οικολογική παροχή του ποταµού Ενιππέα που τα τελευταία χρόνια κατά του θερινούς µήνες διακόπτεται η ροή νερού µε α- ποτέλεσµα την καταστροφή οποιασδήποτε βιολογικής δραστηριότητας. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η εκτίµηση των συνολικών αναγκών σε νερό των περιοχών αυτών, η καταγραφή του υπάρχοντος υδατικού δυναµικού, το έλλειµµα νερού υπό την παρούσα κατάσταση και η µελλοντική αξιοποίηση του νερού µετά την κατασκευή του προτεινόµενου έργου.

98 Υδρολογία, Ποιότητα και ιαχείριση Επιφανειακών Νερών Σχήµα 1: Υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής µελέτης 2. ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 2.1 Κατανοµή πληθυσµού Ο µόνιµος πληθυσµός του ήµου οµοκού µειώθηκε κατά την τελευταία 20-ετία κατά 25%, όπως δείχνει ο Πίνακας 1. Στο ήµο Ναρθακίου η µείωση του πληθυσµού κατά την τελευταία 10-ετία είναι µικρότερη και κυµαίνεται από 2 έως 12% όπως φαίνεται στο Πίνακα 2. Η µείωση αυτή οφείλεται καθαρά στην αδυναµία του ενεργού πληθυσµού να εξασφαλίσει ένα ελάχιστο εισόδηµα απασχολούµενος στις υπάρχουσες προβληµατικές γεωργικές εκµεταλλεύσεις. 2.2. Εδαφολογικά στοιχεία. Τα εδάφη της περιοχής του δήµου Ναρθακίου, αναπτύχθηκαν σε αλλουβιακές αποθέσεις της Τεταρτογενούς Περιόδου και της Τριτογενούς Περιόδου [4]. Ως εκ τούτου παρουσιάζουν σηµαντική διαβάθµιση ηλικιών. Η ε- δαφοτοµή είναι διαφόρου κοκκοµετρικής σύστασης µε συχνότερες την πηλώδη την αργιλλοπηλώδη και την αµ- µοαργιλλοπηλώδη, πολύ καλά έως µετρίως αποστραγγιζόµενα. Έχουν κλίσεις από ελαφρώς κεκλιµένη (2-6%) και σε πολλές περιπτώσεις στις λοφώδεις περιοχές µε µεγαλύτερη κλίση από µετρίως έως ισχυρώς κεκλιµένη (6-18%). Από πλευράς γονιµότητας τα εδάφη χαρακτηρίζονται από µετρίας έως πολύ καλής γονιµότητας χωρίς να παρουσιάζεται πρόβληµα αλατότητας στην περιοχή. Είναι γενικά γόνιµα εδάφη και ιδιαίτερα στα επιφανειακά τους στρώµατα και οποιαδήποτε καλλιέργεια προσαρµόζεται σε αυτά. Τα εδάφη της περιοχής του ήµου οµοκού είναι διαφόρου κοκκοµετρικής σύστασης µε συχνότερες την αργιλλώδη, την αργιλλοπηλώδη και την αµµοαργιλλοπηλώδη, µετρίως έως ατελώς αποστραγγιζόµενα. Έχουν κλίσεις από επίπεδη έως ελαφρώς κεκλιµένη (0-4%) και σε πολλές περιπτώσεις στις λοφώδεις περιοχές µε µεγαλύτερη κλίση από ελαφρώς έως µετρίως κεκλιµένη (4-12%). 2.3. Κλιµατολογικά στοιχεία. Η µέση θερµοκρασία της τελευταίας 20-ετίας των θερινών µηνών της περιοχής µελέτης από στοιχεία του µετεωρολογικού σταθµού Σκοπιάς, είναι 24,6 ο C, ενώ των χειµερινών 7,3 ο C. Ψυχρότερος µήνας είναι ο Ιανουάριος (5,8 ο C) και θερµότερος ο Ιούλιος (25,5 ο C). Η µέση ετήσια θερµοκρασία είναι 15 ο C και το θερµοµετρικό εύρος 19,7 ο C. Οι βροχοπτώσεις παρουσιάζονται οµοιόµορφα κατανεµηµένες σε σύγκριση µε άλλες περιοχές της Ελλάδας.

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 99 Πίνακας 1: Μεταβολή πληθυσµού.. ήµου οµοκού ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜ/ΑΤΑ ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Μείωση (%) 10ετίας. ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ. ΟΜΟΚΟΥ 1981 1991 2001 Μείωση (%) 20ετίας.. ΑΧΛΑ ΕΑΣ 120 114-5,00 60-50,00. ΒΟΥΖΙΟΥ 247 191-22,67 124-49,80. ΜΑΝΤΑΣΙΑΣ 521 409-21,50 324-37,81. ΠΟΛΥ ΕΝ ΡΙΟΥ 159 100-37,11 81-49,06. ΠΑΛΑΜΑ 368 380 3,26 345-6,25. ΚΑΡΥΩΝ 414 322-22,22 292-29,47. ΛΕΥΚΑΣ 396 212-46,46 230-41,92. ΝΕΑΣ ΜΑΚΡΙΣΗΣ 296 142-52,03 140-52,70. ΜΑΚΡΟΛΙΒΑ ΟΥ 235 235 0,00 194-17,45. ΜΕΛΙΤΑΙΑΣ 352 258-26,70 278-21,02. ΦΥΛΙΑ ΩΝΟΣ 523 433-17,21 512-2,10 Πίνακας 2: Μεταβολή πληθυσµού.. ήµου Ναρθακίου ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥ- ΣΜΟΣ ΜΟΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥ- ΣΜΟΣ. ΝΑΡΘΑΚΙΟΥ 1991 2001 Μείωση (%) 20ετίας.. ΝΑΡΘΑΚΙΟΥ 664 649-2,26. ΕΝ ΡΩΝ 111 97-12,61. ΙΛΟΦΟΥ 377 370-1,86. ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ 303 286-5,61. ΣΚΟΠΙΑΣ 301 292-2,99 Η ετήσια βροχόπτωση ανέρχεται σε 518,8 mm και κατανέµεται κατά 27,58% την περίοδο Σεπτεµβρίου- Νοεµβρίου, 31,47% την περίοδο εκεµβρίου- Φεβρουαρίου, 29,8% την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου και 11,14% την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου. Η ξηρή περίοδος του έτους αρχίζει ουσιαστικά από τον Απρίλιο και τελειώνει τον Οκτώβριο. Κατά την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου, που χαρακτηρίζεται ως υπέρξηρη, κρίνεται απαραίτητη η εφαρµογή αρδεύσεων για την ανάπτυξη των εαρινοφθινοπωρινών καλλιεργειών και µόνιµων φυτειών. 2.4. Κατανοµή καλλιεργειών Το µέσο ποσοστό των αρδευόµενων καλλιεργειών των εµπλεκοµένων.. του ήµου οµοκού, στο υπό κατασκευή έργο, ανέρχεται σε 20,19% όπως φαίνεται στον Πίνακα 3. Το αντίστοιχο ποσοστό στο ήµο Ναρθακίου ανέρχεται σε 19,41%. Αυτός είναι καθαρά ο λόγος που η έλλειψη εγγειοβελτιωτικών έργων συνετέλεσε στην εγκατάλειψη της περιοχής από νέους ανθρώπους. Πίνακας 3: Ποσοστό αρδευόµενων καλλιεργειών σε στρέµµατα κατά το έτος 2003. ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑ- ΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΡ ΕΥΟ- ΜΕΝΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΜΗ ΑΡ ΕΥΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΛΛΙΕΡ- ΓΕΙΩΝ ΗΜΟΣ ΟΜΟΚΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟ ( % ) ΑΡ- ΕΥΟΜΕΝΩΝ ΚΑΛ- ΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΑΧΛΑ ΙΑ 750,30 4.785,50 5.535,80 13,55 ΒΟΥΖΙ 791,30 8.291,60 9.082,90 8,71 ΚΑΡΥΕΣ 3.836,70 10.951,40 14.788,10 25,94 ΛΕΥΚΑ 2.516,80 7.541,40 10.058,20 25,02 ΜΑΚΡΟΛΙΒΑ Ο 1.972,70 5.888,70 7.861,40 25,09 ΜΑΝΤΑΣΙΑ 2.517,70 14.187,80 16.705,50 15,07 ΜΕΛΙΤΑΙΑ 1.398,50 5.244,00 6.642,50 21,05 Ν. ΜΑΚΡΙΣΗ 1.824,20 6.568,00 8.392,20 21,74 ΠΑΛΑΜΑΣ 3.823,50 8.386,80 12.210,30 31,31 ΠΟΛΥ ΕΝ ΡΙ 899,40 5.356,10 6.255,50 14,38 ΦΙΛΙΑ ΩΝΑ 2.519,00 9.928,10 12.447,10 20,24 ΗΜΟΣ ΝΑΡΘΑΚΙΟΥ ΕΝ ΡΑ 2.250,00 5.392,00 7.642,00 29,44 ΙΛΟΦΟΣ 1.174,00 6.110,00 7.284,00 16,12 ΚΑΛΛΙΘΕΑ 3.300,00 26.829,00 30.129,00 10,95 ΝΑΡΘΑΚΙ 7.035,00 14.605,00 21.640,00 32,51 ΣΚΟΠΙΑ 1.047,00 11.960,00 13.007,00 8,05

100 3. ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡ- ΓΕΙΩΝ Για τον ακριβή υπολογισµό της εξατµισοδιαπνοής των καλλιεργειών χρησιµοποιούνται συνήθως πολύπλοκες εξισώσεις που απαιτούν τη χρήση πληθώρας κλιµατικών παραµέτρων όπως η µέθοδος FAO-56 Penman- Monteith πού έχει αξιολογηθεί ως η πλέον ακριβής [5]. Στις περισσότερες όµως περιπτώσεις υπάρχει έλλειψη κλιµατικών στοιχείων που υπαγορεύει τη χρήση απλούστερων µεθόδων όπως η µέθοδος Blaney-Criddle µε τους αντίστοιχους φυτικούς συντελεστές [6-10]. Στην περιοχή µελέτης όµως δεν υπάρχουν διαθέσιµα µετεωρολογικά στοιχεία πλην της µέσης θερµοκρασίας του αέρα και της βροχόπτωσης. Για τον λόγο αυτό οι ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό υπολογίστηκαν µε την µέθοδο Blaney- Criddle. Η πλήρης σχέση των Blaney-Criddle έχει τη µορφή: ETo BC = p ( 0. 457 Tav + 8. 128) (1) όπου ΕΤ ο BC η εξατµισοδιαπνοή της καλλιέργειας αναφοράς σε mm ανά µήνα κατά Blaney-Criddle, T av η µέση µηνιαία θερµοκρασία του αέρα σε ύψος 2m ( o C) και p το µέσο µηνιαίο ποσοστό ωρών ηµέρας του έτους ανάλογα µε το γεωγραφικό πλάτος του τόπου. Η διαφοροποίηση της εξατµισοδιαπνοής καλλιέργειας (ΕΤ C ) από την εξατµισοδιαπνοή αναφοράς (ΕΤο) εκφράζεται από το φυτικό συντελεστή (k C ), έτσι που να διαµορφώνεται η γενική σχέση: ET = k. ET (2) c c r Από την βροχή που πέφτει σε ένα χωράφι καθ όλη την αρδευτική περίοδο, µέρος της µπορεί να χαθεί µε ε- πιφανειακή απορροή, βαθιά διήθηση ή εξάτµιση, εκείνο που αποµένει αποτελεί την ωφέλιµη βροχόπτωση. Το ποσοστό που αντιπροσωπεύει η ωφέλιµη βροχή δεν είναι σταθερό αλλά εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της βροχής και το βαθµό καλύψεως του εδάφους από την καλλιέργεια. Η σχέση µε την οποία υπολογίστηκε η µέση µηνιαία ωφέλιµη βροχή P e κατά την Soil Conservation Service (1970) δίνεται σαν συνάρτηση της µέσης µηνιαίας ολικής βροχόπτωσης, P t, της µέσης µηνιαίας εξατµισοδιαπνοής της καλλιέργειας ΕΤ C, και του επιτρεπόµενου υποβιβασµού της εδαφικής υγρασίας µέχρι την επόµενη άρδευση D, έχει τη µορφή: P, 824 0, 000955ET c e = f ( D )[ 1, 25P 0 t 2, 93] 10 (3) όπου P e, P t και ΕΤ C είναι σε mm ανά µήνα. Το f(d) είναι ένας παράγοντας προσαρµογής που ισούται µε την µονάδα όταν D=75 mm. Για οποιοδήποτε άλλο D, το f(d) υπολογίζεται µε τη σχέση: f ( D ) 5 2 7 3 = 0, 53 + 0, 011D 8, 94 10 D + 2, 32 10 D (4) όπου D είναι σε mm. Υδρολογία, Ποιότητα και ιαχείριση Επιφανειακών Νερών Στην περιοχή µελέτης η εκτίµηση της εξατµισοδιαπνοής αναφοράς έγινε µε την εφαρµογή της µεθόδου Blaney-Criddle (Εξ. 1) σε µέσα µηνιαία κλιµατικά δεδο- µένα µέσης θερµοκρασίας και βροχόπτωσης για το έτος 2003 του σταθµού της Σκοπιάς. Η χρησιµοποίηση του σταθµού αυτού οφείλεται στο ότι είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός των περιοχών του προτεινόµενου έργου. Οι τι- µές των φυτικών συντελεστών των καλλιεργειών ελήφθησαν από Πίνακες όπου δίνονται για τις κλιµατικές συνθήκες της Ελλάδας [11,12]. Οι συνολικές ανάγκες σε νερό των καλλιεργειών κατά ηµοτικό ιαµέρισµα δίνονται στο Πίνακα 4 για τους ήµους οµοκού και Ναρθακίου, αντίστοιχα. 4. Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Οι συνολικά διαθέσιµοι υδατικοί πόροι στο ήµο Ναρθακίου υπολογίζονται σε 3.542.400 m 3, ενώ η πραγ- µατική κατανάλωση ανέρχεται σε 7.283.159 m 3 ανά έτος όπως δείχνει ο Πίνακας. 4. Η συµµετοχή του επιφανειακού νερού στο συνολικά καταναλισκόµενου νερό είναι µόνο 13,6%. Αυτό σηµαίνει ότι σχεδόν όλο το χρησιµοποιούµενο νερό προέρχεται από τους υπόγειους υδροφορείς σε µία περιοχή που η υ- δροφορία της είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Από την καταγραφή των γεωτρήσεων που έγινε στην περιοχή φάνηκε καθαρά ότι ένας µικρός αριθµός γεωτρήσεων θεωρούνται βιώσιµες, ενώ οι περισσότερες από αυτές έχουν παροχή που κυµαίνεται από 8 έως 12 m 3 /h. Στα.. του ήµου οµοκού δεν έγινε το Ισοζύγιο νερού για όλες τις χρήσεις, διότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία στην παρούσα φάση. Από το ποσοστό των αρδευόµενων εκτάσεων και τις ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό εξάγεται το συµπέρασµα ότι στα περισσότερα.. ισχύουν ότι και στο ήµο Ναρθακίου. 5. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Η λεκάνη απορροής του προτεινόµενου φράγµατος που δίνεται στο χάρτη του Σχήµατος 1, είναι η λεκάνη του άνω ρου του Ενιππέα. Βρίσκεται στο κεντρικό τµήµα του όρους Όθρυς. Έχει συνολική έκταση περίπου 294 km 2 και διοικητικά ανήκει εξολοκλήρου στο Νοµό Φθιώτιδας εκτός από ένα πολύ µικρό τµήµα του (περίπου 11 km 2 ) που ανήκει στην τέως κοινότητα Ανάβρας του νο- µού Μαγνησίας και ένα µικρότερο τµήµα (περίπου 3 km 2 ) που ανήκει στην τέως κοινότητα Σκοπιάς του ή- µου Ναρθακίου Λάρισας. Εξετάστηκαν δύο θέσεις για τον άξονα του φράγµατος. Στο Σχήµα 2 δίνονται για τις δύο θέσεις οι αντίστοιχες καµπύλες ύψους φράγµατος χωρητικότητας, του αντίστοιχου ταµιευτήρα (1) και (2). Από το Σχήµα 2 φαίνεται ότι η θέση (2), είναι καταλληλότερη, αφού µε µικρότερο ύψος φράγµατος κατά 1,5 m, έχουµε την ίδια χωρητικότητα µε την θέση (1) και επί πλέον µικρότερη κατακλυζόµενη καλλιεργήσιµη γη.

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 101 Πίνακας 4: Ανάγκες σε νερό των καλλιεργειών της περιοχής µελέτης σε m 3 ΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΜ/ΜΑΤΑ ΒΑΜΒΑΚΙ ΤΕΥΤΛΑ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΟΜΑΤΑ ΜΗ ΙΚΗ ΕΝ ΡΩ ΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣ ΟΜΟΚΟΥ ΑΧΛΑ ΙΑ 0 0 3.360 59.556 0 337.016 399.932 ΒΟΥΖΙ 5.436 125.465 141.060 138.592 0 0 410.553 ΚΑΡΥΕΣ 10.135 544.712 789.075 635.789 0 11.234 1.990.945 ΛΕΥΚΑ 69.103 289.653 253.225 610.125 0 16.851 1.238.957 ΜΑΚΡΟΛΙΒΑ Ο 0 103.263 509.474 308.204 0 8.425 929.366 ΜΑΝΤΑΣΙΑ 0 210.140 557.017 481.127 0 60.636 1.308.920 ΜΕΛΙΤΑΙΑ 6.910 54.213 555.169 112.539 0 0 728.831 Ν. ΜΑΚΡΙΣΗ 0 178.645 493.683 256.439 0 0 928.767 ΠΑΛΑΜΑΣ 4.284 57.827 406.549 284.975 0 70.212 823.847 ΠΟΛΥ ΕΝΡΙ 11.517 111.008 37.855 200.534 0 0 360.914 ΦΙΛΙΑ ΩΝΑ 88.499 141.987 680.102 340.587 0 28.085 1.279.260 ΣΥΝΟΛΟ 195.884 1.816.913 4.426.569 3.428.467 0 532.459 10.400.292 ΗΜΟΣ ΝΑΡΘΑΚΙΟΥ ΕΝ ΡΑ 831.157 61.958 39.199 107.133 14.933 8.425 1.062.805 ΙΛΟΦΟΣ 322.483 0 22.399 77.915 59.734 21.906 504.437 ΚΑΛΛΙΘΕΑ 1.142.511 15.489 111.997 146.091 119.648 67.403 1.603.139 ΝΑΡΘΑΚΙ 2.625.932 196.200 16.800 340.879 11.200 78.637 3.269.648 ΣΚΟΠΙΑ 11.517 0 159.596 149.500 171.735 112.339 604.687 ΣΥΝΟΛΟ 4.933.600 273.647 349.991 821.518 377.250 288.710 7.044.716 Πίνακας 5: Υδατικό ισοζύγιο του ήµου Ναρθακίου για όλες τις χρήσεις σε m 3 ΗΜΟΤΙΚΟ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Άρδευση Ύδρευση Κτην/φία Σύνολο Γεωτρήσεις Επ. νερά Σύνολο Έλλειµµα Κάλυψη % ΕΝ ΡΑ 1062805 8851 15380 1087036 379800 5000 384800 702236 35,40 ΙΛΟΦΟΣ 504437 33762 18797 556996 277200 20000 297200 259796 53,36 ΚΑΛΛΙΘΕΑ 1603139 26097 9125 1638361 693000 60000 753000 885361 45,96 ΝΑΡΘΑΚΙ 3269648 59221 25600 3354469 1317600 300000 1617600 1736869 48,22 ΣΚΟΠΙΑ 604687 26645 14965 646297 295200 75000 370200 276097 57,28 ΣΥΝΟΛΟ 7044716 154576 83867 7283159 2962800 460000 3422800 3860359 47,00 Από το Υδατικό ισοζύγιο που έγινε στο ήµο Ναρθακίου φαίνεται καθαρά ότι το ποσοστό του νερού που καλύπτει τις σηµερινές ανάγκες της περιοχής είναι της τάξης περίπου του 50%. Με την κατασκευή του προτεινό- µενου έργου προβλέπεται να καλυφθεί το υπάρχον έλλειµµα και µία αύξηση της τάξης του 50% των αρδευό- µενων εκτάσεων. Με αποτέλεσµα την µείωση του κόστους παραγωγής των παραγόµενων προϊόντων, αφού οι ήδη ανεπαρκώς αρδευόµενες εκτάσεις θα αυξήσουν την απόδοσή τους και οι επιπλέον αρδευόµενες εκτάσεις θα αυξήσουν το εισόδηµα των γεωργών. 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι µέσες ανάγκες σε νερό εκτιµήθηκαν µε τη βοήθεια των φυτικών συντελεστών των καλλιεργειών για τις ελληνικές συνθήκες,της ωφέλιµης βροχόπτωσης µε την µέθοδο Blaney Griddle για το έτος 2003.

102 Υδρολογία, Ποιότητα και ιαχείριση Επιφανειακών Νερών Σχήµα 2: Καµπύλες ύψους φράγµατος χωρητικότητας του αντίστοιχου ταµιευτήρα 1 και 2. Για το ήµο Ναρθακίου τα στοιχεία της υφισταµένης κατάστασης των υδατικών πόρων ήταν διαθέσιµα µε α- ποτέλεσµα να γίνει το υδατικό ισοζύγιο. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι το έλλειµµα νερού είναι της τάξης του 50%. Για τα.. του ήµου οµοκού επειδή τα στοιχεία δεν ήταν επαρκή δεν έγινε το υδατικό ισοζύγιο αλλά ό- µως από το ποσοστό των αρδευόµενων εκτάσεων και τις ανάγκες σε νερό των καλλιεργειών, εξάγεται το συµπέρασµα ότι στα περισσότερα.. του δήµου οµοκού ισχύουν ότι και στο ήµο Ναρθακίου. Για την επίλυση του υδατικού προβλήµατος των ή- µων οµοκού και Ναρθακίου προτείνεται η κατασκευή φράγµατος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Κalfountzos D., Alexiou I., Magalios S.S. and Vyrlas P. (1998). Integrated water resources management using GIS: A Case study in TOEB Pinios. Proceeding of an International Conference. Protection and Restoration of the Environment IV Halkidiki, Macedonia Creece Volume I pp 83-90. 2. Καλφούντζος., Αλεξίου Ι., Μαγαλιός Σ., Βύρλας Π., και Τσιτσιπά Γ. (1999) Έµπειρο σύστηµα ολοκληρωµένης διαχείρισης Αρδευτικού νερού: Εδική εφαρµογή στον ΤΟΕΒ Πηνειού. 4ο Εθνικό Συνέδριο ΕΕ ΥΠ Βόλος, Πρακτικά Τεύχος Α σελ. 20-27. 3. Σούλιος Γ. και Συνεργάτες, (2002). Τεχνική έκθεση, Φράγµα ο- µοκού Ναρθακίου, Θεσσαλονίκη. 4. ΙΧΤΕΛ, (2001). Εδαφολογική µελέτη περιοχής Φαρσάλων Ν. Λάρισας, Λάρισα. 5. Allen, R. G., Pereira, L. S., Raes, D. and Smith, M., (1998), Crop Evapotranspiration : Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper No 56, FAO, Rome. 6. Blaney, H. F. and Criddle, W. D., (1950). Determining water requirements in irrigated areas from climatological and irrigation data. USDA, SCS, SCS-TP96, 48pp. 7. Αλεξίου, Ι., Καλφούντζος,. και Ζέρβα-Καπετανάκη Γ., (1994), Εκτίµηση της βασικής εξατµισοδιαπνοής µε τις µεθόδους της ακτινοβολίας, των Blaney Criddle και Penman. Πρακτικά 2 ου Υδρογεωλογικού Συνεδρίου ΕΕΥ. Πάτρα, Β, 467-476. 8. Αλεξίου, Ι., Κωτσόπουλος, Σ. Ι., Καλφούντζος,. και Βύρλας, Π., (2000), Εκτίµηση της εξατµισοδιαπνοής µέσω συναρτήσεων διαθεσιµότητας της εδαφικής υγρασίας. Πρακτικά 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου ΕΥΕ, Αθήνα, 493-500. 9. Αλεξίου, Ι., Κωτσόπουλος, Σ. Ι., Καλφούντζος,. και Βύρλας, Π., (2000), Σύγκριση υπολογισµένων τιµών δυναµικής εξατµισοδιαπνοής καλλιεργειών µε τις εξισώσεις Penman και Pemnan-Monteith. Πρακτικά 2 ου Εθνικού Συνεδρίου Γεωργικής Μηχανικής, Βόλος, 113-140.

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 103 10. Κωτσόπουλος, Σ. Ι., Αλεξίου, Ι., Καλφούντζος,. και Βύρλας, Π., (1999), Σχέσεις νερού και παραγωγής βαµβακιού σε περιοχές της Θεσσαλίας. Πρακτικά 4 ου Εθνικού Συνεδρίου ΕΕ ΥΠ : ιαχείριση Υδατικών Πόρων στις Ευαίσθητες Περιοχές του Ελλαδικού Χώρου, Βόλος, 177-182. 11. Πανώρας, Α. Παπαζαφειρίου, Ε. και Πουλτσίδου, Θ., (2001). Υπολογισµός φυτικών συντελεστών για έξι µεθόδους εξατµισοδιαπνοής στο νότιο τµήµα της πεδιάδας Θεσσαλονίκης, Αγροτική Έρευνα, 24 (1): 37-45. 12. Παπαζαφειρίου, Ζ. Γ., (1991), Φυτικοί συντελεστές καλλιεργειών (προσαρµοσµένοι στις Ελληνικές συνθήκες) από το Ερευνητικό Πρόγραµµα: Πειραµατική εφαρµογή νεωτέρων µεθόδων άρδευσης, Υπουργείο Γεωργίας.. Καλφούντζος, ρ. Γεωπόνος-Εδαφολόγος, Ερευνητής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Χαρτογράφησης και Ταξινόµησης Εδαφών, Θεοφράστου 1, 41335 Λάρισα. Τηλ.: 2410 671282. E-mail: kalfountzos@nagref.gr. Ι. Αλεξίου, Γεωπόνος-Εδαφολόγος (MSc), Ερευνητής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Χαρτογράφησης και Ταξινόµησης Εδαφών, Θεοφράστου 1, 41335 Λάρισα. Τηλ.: 2410 671281. E-mail: alexiou@nagref.gr. Σ. Κωτσόπουλος, ρ. Πολιτικός Μηχανικός, Ερευνητής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Χαρτογράφησης και Ταξινόµησης Εδαφών, Θεοφράστου 1, 41335 Λάρισα. Τηλ.: 2410 671283. E-mail: kotsopoulos@nagref.gr. Γ. Ζαβάκος, ρ. ασολόγος, ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Χαρτογράφησης και Ταξινόµησης Εδαφών, Θεοφράστου 1, 423 35 Λάρισα. Τηλ.: 2410 671282. E-mail: iscml@bee.gr. Γ. Σούλιος, Καθηγητής Α.Π.Θ., Τοµέας Γεωλογίας και Φυσικής Γεωγραφίας, Τµήµα Γεωλογίας, Α.Π.Θ., 54124 Θεσσαλονίκη. E- mail: gsoulios@geo.auth.gr. Κ. Γκούµας, Γεωπόνος, Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λάρισας, /νση Εγγείων Βελτιώσεων, Φαρσάλων 148, 413 35 Λάρισα. Τηλ.: 2410 615934. Π. Βύρλας, Τεχνολόγος Αρδεύσεων (MSc), Αρριανού 22, 41222 Λάρισα. E-mail: vyrlas@teilar.gr.