Από το Τέλος στην Αρχή, Γιατί οι Προκλήσεις είναι Πάντα Μπροστά! Αξιότιμε κε. Πρύτανη, Αξιότιμες Κυρίες και Κύριοι Αναπληρωτές Πρύτανη, Αγαπητές και Αγαπητοί Συνάδελφοι, Αγαπητά Μέλη της Πανεπιστημιακής Κοινότητας, Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Φίλοι, Είναι ιδιαίτερη τιμή, που οι Πρυτανικές Αρχές μου ανέθεσαν αυτήν την ομιλία για τη σημερινή τιμητική εκδήλωση, για το προσωπικό του ΑΠΘ που αποχωρεί τη χρονιά αυτή. Θα ξεκινήσω το σύντομο αυτό αποχαιρετισμό με ένα ποίημα της Κορνηλίας Καπετάνου από την πρόσφατη ποιητική της συλλογή «Μνήμη Καλπάζουσα», με τίτλο: «Αύγουστος Άνεμος». Πόσο πέρασε γρήγορα ο Αύγουστος φέτος με το να χέρι σφαλώντας της Παναγίας τα μάτια και με τ άλλο ανάβοντας το κερί του Αγι-Αλέξαντρου δεκαπενθήμερες έσυρε τις ακτίνες στον κύκλο της πανσέληνου. Πόσο πέρασε γρήγορα ο Αύγουστος φέτος με μια δροσούλα 1
παρθένα στην ξαναμμένη του όψη, μ ένα μελτέμι ριγμένο στους ώμους ανέμελα, αμετανόητος χάθηκε δρασκελώντας τη στροφή του Σεπτέμβρη. Η σημερινή, τιμητική εκδήλωση είναι αφιερωμένη σε όλους εμάς που αποχωρούμε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, με τη λήξη της τρέχουσας ακαδημαϊκής χρονιάς. Θα ήθελα, λοιπόν, να μοιραστώ μαζί σας κάποιες από τις σκέψεις και εμπειρίες από την πορεία μου στο ΑΠΘ. Όταν πριν από τριάντα πέντε περίπου χρόνια αποφάσισα να επιστρέψω στην Ελλάδα και να υπηρετήσω το ελληνικό πανεπιστήμιο, ξεκίνησα με έναν υψηλό στόχο. Αυτόν της ακαδημαϊκής αριστείας, τον οποίο προσπάθησα να υπηρετήσω με ζήλο, εργατικότητα, ειλικρίνεια, ευσυνειδησία και εντιμότητα, μέχρι το τέλος. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με πολλούς εκλεκτούς συναδέλφους και μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και τους ευχαριστώ θερμά γι αυτό. Αισθάνομαι ειλικρινά περήφανος και είναι η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση που νιώθω ως «δάσκαλος», να έχω σήμερα συναδέλφους πολλούς πρώην φοιτητές μου, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά, εκ μέρους όλων των Συναδέλφων, όλο ανεξάρτητα, το προσωπικό του ΑΠΘ για την αμέριστη βοήθειά τους σε όλη τη μακρά διαδρομή μας στο ΑΠΘ. Επίσης, ευχαριστώ τους συναδέλφους, το διοικητικό προσωπικό, τους επιστημονικούς συνεργάτες, το ειδικό τεχνικό εργαστηριακό και διδακτικό προσωπικό του Τμήματος Χημικών Μηχανικών για την πολυετή και γόνιμη συνεργασία μας. Ιδιαίτερα, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μου στο Εργαστήριο Β Χημικής Μηχανικής, φοιτητές, ερευνητές, μεταπτυχιακούς, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό, που χωρίς την προσφορά και βοήθειά τους δε θα ήταν δυνατόν να υλοποιήσουμε το όραμα της ακαδημαϊκής αριστείας. 2
Όπως γνωρίζουμε, οι τρεις κύριες αποστολές του Πανεπιστημίου είναι η εκπαίδευση, η έρευνα και η ανάπτυξη/ευημερία της κοινωνίας. Συγκεκριμένα, θα ήθελα να κάνω μία ιδιαίτερη αναφορά στην εκπαίδευση των φοιτητών μας. Μέσα από την πολυετή διδακτική εμπειρία και τη στενή συνεργασία που είχα όλα αυτά τα χρόνια με τους φοιτητές μου, συνειδητοποίησα ότι τα κύρια χαρακτηριστικά ενός ακαδημαϊκού δασκάλου θα πρέπει να είναι η αφοσίωση, η έμπνευση, η αγάπη, ο σεβασμός, η άριστη προετοιμασία, η φαντασία, η υπομονή, η καινοτομία, η επιμονή και τέλος, τα ευγενή κίνητρα για γνώση. Οι φοιτητές, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι και μπορούν να αντιληφθούν όλα τα παραπάνω, και φυσικά να ανταποκριθούν αντίστοιχα. Εύχομαι στους νέους διδάσκοντες να νιώσουν βαθιά χαρά και ικανοποίηση για το διδακτικό τους έργο, κάτι που προσωπικά βίωσα στο ΑΠΘ όλα αυτά τα χρόνια. Μία άλλη, εξίσου σημαντική αποστολή ενός ακαδημαϊκού δασκάλου είναι η έρευνα και καινοτομία. Και οι δύο αυτές δραστηριότητες αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της πανεπιστημιακής ζωής. Η ανάπτυξη και ευημερία μιας κοινωνίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τα ερευνητικά αποτελέσματα των ακαδημαϊκών εργαστηρίων. Μέσα από την ερευνητική εμπειρία και την ενεργή συμμετοχή μου σε ερευνητικά προγράμματα διαπίστωσα τις μοναδικές ικανότητες των Ελλήνων ερευνητών και την αποτελεσματικότητα της ομαδικής εργασίας. Θεωρώ ότι η έρευνα είναι έργο συλλογικό και φέρει τη σφραγίδα πολλών ατόμων. Έτσι πρέπει να την αποτιμούμε, αυτό είναι το ηθικό και το δίκαιο. Επιτρέψτε μου όμως στο σημείο αυτό να αναφερθώ στο ρόλο και στην αποστολή των ελληνικών πανεπιστημίων στην εθνική, κοινωνική και οικονομική ανασυγκρότηση της Χώρας μας. Σε μία εποχή γενικευμένης κρίσης, και δεν αναφέρομαι μόνο στην οικονομική κρίση, αλλά και στην πολύπλευρη δοκιμασία (κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, κλπ.) που βιώνει σήμερα η Χώρα μας, είναι πρόδηλο ότι η συνεισφορά των Πανεπιστημίων δεν είναι απλά σημαντική αλλά αναγκαία και καθοριστική για το μέλλον της πατρίδας. Τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα αποτελούν αναπόσπαστο και πολύτιμο μέρος της κοινωνίας, πρέπει να λειτουργούν ως κέντρα αριστείας για τους πολίτες και σαφώς, να είναι ωφέλιμα για το κοινωνικό σύνολο. Ο ρόλος τους είναι 3
πρωταγωνιστικός και κρίσιμης σημασίας για τη Χώρα. Γι αυτό σήμερα καλούνται να ανταποκριθούν με κοινωνική και εθνική ευθύνη στο βασικό τους καθήκον που δεν είναι άλλο από το να διαμορφώνουν υπεύθυνους και σωστά εκπαιδευμένους επιστήμονες και πολίτες γενικότερα, που θα παράγουν γνώση, πλούτο και θα υπηρετούν πιστά τις διαχρονικές εθνικές και πανανθρώπινες αξίες. Πιστεύω ότι η αναγέννηση της Χώρας πρέπει και μπορεί να γίνει μέσω των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων και της πνευματικής τους ηγεσίας. Τα Πανεπιστήμια πρέπει και μπορούν να επεξεργαστούν και να προτείνουν λύσεις και εργαλεία για τη βιώσιμη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας. «Οἱ καιροί οὑ μενετοί» (Θουκυδίδης, 460-394 π.χ.). Δεν υπάρχουν περιθώρια αναβολής ή αβελτηρίας, είναι αναγκαίο να δράσουμε αμέσως με οξύνοια και σταθερότητα στο στόχο. Για την αντιμετώπιση της παρούσας κατάστασης, την ανασυγκρότηση, τον εκσυγχρονισμό και την επιτυχή πορεία του τόπου μας είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν και ακόμη περισσότερα αυτά που αναμένονται από εμάς. Παρά τη ζοφερή οικονομική πραγματικότητα, πιστεύω ότι δεν πρέπει να χάνουμε την αισιοδοξία μας. Κι αυτό διότι το σημαντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Χώρας μας είναι το ανθρώπινο δυναμικό της. Το επίπεδο των αποφοίτων των ελληνικών πανεπιστημίων, δηλαδή των νέων μας, εξακολουθεί και είναι εξαιρετικό και στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι πτυχιούχοι των ελληνικών Πανεπιστημίων είναι εφοδιασμένοι με όλες τις απαραίτητες γνώσεις και μπορούν να βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση της Χώρας, αν τους δοθούν αξιοκρατικά οι κατάλληλες ευκαιρίες. Αν μου επιτρέπετε, θα ήθελα να δώσω μια συμβουλή και παρότρυνση, ταυτόχρονα, σε όλους μας. Δεν πρέπει και δεν μπορούμε να αδιαφορούμε για τη σημερινή κατάσταση! Γιατί μπορεί μεν να μη βλάπτουμε συνειδητά την κοινωνία, αλλά παραμένοντας αδρανείς και αδιάφοροι λειτουργούμε ως παθητικοί επιβραδυντές των αναγκαίων αλλαγών και εξελίξεων Θα κλείσω αυτή τη σύντομη ομιλία μου με το αγαπημένο ποίημα του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή, Καβάφη, «Ιθάκη» Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος, 4
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. [............... ] Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις, αν μέν η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου. Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος. Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους να σταματήσεις σ εμπορεία Φοινικικά, και τες καλές πραγμάτειες ν αποκτήσεις, σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ έβενους, και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής, όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας, να μάθεις και να μάθεις απ τους σπουδασμένους. [............... ] Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί είν ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου. Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει και γέρος πια ν αράξεις στο νησί, πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο, μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη. Η Ιθάκη σ έδωσε τ ωραίο ταξείδι. Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο. Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν. 5
Αγαπητοί Συνάδελφοι, Συνεργάτες και Φίλοι Είμαστε ευλογημένοι που η «Χάρις του Κυρίου» μας αξίωσε να πραγματοποιήσουμε αυτό το υπέροχο ταξίδι στην Ιθάκη. Είμαστε ευλογημένοι και ευγνώμονες που υπηρετήσαμε αυτή τη μεγάλη Ιδέα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι στο σημείο αυτό ένας κύκλος κλείνει. Όμως, σύμφωνα με τον Ηράκλειτο, σε έναν κύκλο κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα και τέλος και αρχή. Είναι στη διακριτική ευχέρεια του καθενός από εμάς να επιλέξει πως θα χαρακτηρίσει το «σημείο» στο οποίο βρίσκεται. Ας επιλέξουμε λοιπόν, την ΑΡΧΗ γιατί οι προκλήσεις είναι πάντα μπροστά!!! Ευχαριστώ για την προσοχή σας και σας εύχομαι υγεία και πολλά πολλά δημιουργικά χρόνια μπροστά σας! 6