ΜΑΘΗΜΑ I - LECTIO PRIMA Ο ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ Ο Οβίδιος (Publius Ovidius Naso: 43 π.χ.) υπήρξε επικός και ελεγειακός ποιητής. Για λόγους που δε γνωρίζουμε ακριβώς, ο αυτοκράτορας Αύγουστος (63 π.χ. 14 μ.χ.) τον εξόρισε στους Τόμους της Μαύρης θάλασσας (σημ. Κωνστάντζα της Ρουμανίας), όπου ο ποιητής έμεινε μέχρι το θάνατό του. Την εμπειρία του από την εξορία τη γνωρίζουμε χάρη στις ελεγείες που μας άφησε από εκείνη την περίοδο της ζωής του. Οι ελεγείες αυτές απευθύνονται, με τη μορφή συγκινητικών ποιητικών επιστολών, προς φίλους και γνωστούς. Ο ποιητής τους ζητάει να μεσολαβήσουν στον αυτοκράτορα για να επιστρέψει. Παράλληλα υπερασπίζεται με θέρμη το ποιητικό του έργο και μας προσφέρει πολύτιμες αυτοβιογραφικές πληροφορίες. Ovidius poeta in terra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis barbaris et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra iniuriam repugnat. Musa est unica amica poetae. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ο Οβίδιος ο ποιητής είναι εξόριστος/εξορισμένος στη γη του Πόντου (στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου). Γράφει συχνά επιστολές στη Ρώμη. Οι επιστολές είναι γεμάτες παράπονα. Επιθυμεί τη Ρώμη και θρηνεί για την αντίξοη τύχη. Αφηγείται για τους βάρβαρους κατοίκους και για την παγωμένη γη. Οι φροντίδες και οι δυστυχίες βασανίζουν τον ποιητή. Με επιστολές αντιστέκεται ενάντια στην αδικία. Η Μούσα είναι η μοναδική φίλη του ποιητή. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ poeta -ae: ποιητής in (προθ. + αφ.): σε terra -ae: γη (1) Ponticus a um: Ποντικός, του εύξεινου Πόντου exulo (exsulo): 1 είμαι εξόριστος [1] epistula -ae: επιστολή Roma -ae: η Ρώμη scriptito: 1 γράφω συχνά plenus a um: γεμάτος (2) querela -ae: παράπονο, διαμαρτυρία
sum: είμαι desidero: 1 επιθυμώ, μου λείπει κάτι et: (συνδ.) και fοrtuna -ae: τύχη adversus a um: αντίξοος, κακός deplore (1) : θρηνώ, κλαίω narrow (1) : αφηγούμαι de (προθ. + αφ.) : gia incola ae: κάτοικος barbarus a um: βάρβαρος gelidus a um: παγωμένος cura ae: έγνοια, φροντίδα miseria ae: δυστυχία excrucio 1: βασανίζω contra (προθ. + αιτ): ενάντια, αντίθετα σε iniuria ae: αδικία (όχι εύχρηστος πληθυντικός) repugno 1: αντιμάχομαι, ανθίσταμαι unicus a um: μοναδικός η ο amica ae: φίλη Musa ae: η Μούσα ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά της λατινικής κλίνονται ως εξής: Ον. terra terrae Γεν. terrae terarum Δοτ. terrae terris Αιτ. terram terras Κλητ. terra terrae Αφ. terra terris H πρώτη κλίση έχει ονόματα με χαρακτήρα a. Για να ξεχωρίζει η ονομαστική από την κλητική του ενικού των πρωτόκλιτων θα χρησιμοποιείται στην αφαιρετική το σημάδι της μακρόχρονης συλλαβής (-). Όμοια κλίνεται και το θηλυκό των δευτερόκλιτων επιθέτων (Pontica, plena, adverse, barbara, gelida, unica). Γένος των πρωτόκλιτων: τα πρωτόκλιτα είναι γένους θηλυκού εκτός από εκείνα που δηλώνουν πρόσωπο αρσενικό poeta, agricola= γεωργός, nauta= ναύτης. 2. Χρήση των πτώσεων: (ανεξάρτητα από την κλίση) η ονομαστική δηλώνει το υποκείμενο ή το κατηγορούμενο, η αιτιατική δηλώνει το αντικείμενο. Όνομα πόλης σε αιτιατική δηλώνει την κατεύθυνση ή τον προορισμό. Η γενική μπορεί να είναι κτητική ή συμπλήρωμα επιθέτων. Η εμπρόθετη αφαιρετική δηλώνει τη στάση σε τόπο ή την αναφορά. Η απρόθετη αφαιρετική δηλώνει το όργανο ή το μέσο. Στις χρήσεις της αφαιρετικής αντιστοιχεί άλλοτε η δοτική και άλλοτε η γενική της ελληνικής. 3. Οι βασικές καταλήξεις του ρήματος στην οριστική και στην υποτακτική της ενεργητικής φωνής όλων των χρόνων (με κάποιες διαφορές στην οριστική του παρακειμένου) είναι οι εξής: Ενικός Αριθμός Πληθυντικός Αριθμός [2]
α -o ή -m -mus β -s -tis γ -t -nt 4. Η οριστική του ενεργητικού ενεστώτα της α συζυγίας σχηματίζεται ως εξής: Ενεστωτικό θέμα + βασικές καταλήξεις Το ενεστωτικό θέμα της α συζυγίας λήγει σε μακρόχρονο a α ενικό: amo sum β ενικό: amas es γ ενικό: amat est α πληθυντικό: amamus sumus β πληθυντικό: amatis estis γ πληθυντικό: amant sunt 5. Οδηγίες για τη σύνταξη: Το επίθετο, ως επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός ή ως κατηγορούμενο, συμφωνεί με το ουσιαστικό στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση και κανονικά βρίσκεται μετά το ουσιαστικό π.χ. terra gelida. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να προστεθούν οι καταλήξεις που λείπουν στα ονόματα και στα ρήματα: -Ego (εγώ) in terra barbar exul.. Episula plen.. querel est. -Nos (εμείς) epistulas amic.. (δοτ. πληθ.) scriptit. -Vos (εσείς) Romam desidera.. et terr.barbara deplora. -Tu (εσύ) de terra Pontic.. narra.. -Te (εσένα) cura excrucia.. -Vos epistulis contra fortun.. adversam repugna. -Poeta adversam dortunam..(deplore). -Ovidius de...(narrow, incola). -Ovidius epistulas plenas..scriptitat(querela). -Curae et..poetam.(miseria, excrucio). -Nos epistulas.... (Roma, scriptito). -Fortuna adversa, cura et miseriae.(incola, narro, terra). -Vos de et de....(incola, narro, terra). -Poeta Romam..et. deplorat(desidero, adversus, fortuna). [3]
2. Να χωρριστούν σε συλλαβές οι λέξεις της πρόστασης: Epistulis contra iniuriam repugnat. 3. Να συμπληρωθούν οι τύποι του sum στις φράσεις: Tu poeta.. Vos poetae.. Ego poeta.. Ille (εκείνος) poeta Nos poetae Illi (εκείνοι) poetae.. 4. Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση: Η αντίξοη τύχη βασανίζει τον ποιητή 5. Να εντοπίσετε τα αρσενικά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού. 6. Να εντοπίσετε τα θηλυκά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού. 7. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των πρωτόκλιτων ουσιαστικών του κειμένου στον αριθμό που βρίσκονται. 8. Να γράψετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου. 9. Των πρωτόκλιτων ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δύο αριθμών. 10. Να μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στον αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού. 11. Να υπογραμμίσετε στο παρακάτω κείμενο τους τύπους των ρημάτων της α συζυγίας καθώς και τους τύπους του βοηθητικού ρήματος και να τους αναγνωρίσετε γραμματικώς (επισημαίνεται ότι οι τύποι ergo, immo, etiam είναι σύνδεσμοι, ενώ ο τύπος aliquando είναι επίρρημα): Nunc amas me, amicus non es. «Quid ergo? Haec inter se diversa sunt?» immo dissimilia. Qui amicus est amat. Qui amat non utique amicus est. itaque amicitia simper prodest, amor aliquando etiam nocet. (Σενέκας, Epist. 35 I). 12. Να υπογραμμίσετε στο παρακάτω κείμενο τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά: Stoicos autem, quos minime improbo, dimitto tamen nec eos iratos vereor, quoniam omnino irasci nesciunt. Atque hanc eis habeo gratiam, quod soli ex omnibus eloquentiam virtutem ac sapientiam esse dixerunt. 13. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Τι κοινό έχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται από αυτές; - poeta terra epistula querela fortuna cura miseria iniuria nauta - iniuria fortuna miseria gelida querela epistula plena cura terra - poetas nautas scriptitas epistulas terras querelas deplores miserias curas - epistulis incolis exulatis iniuriis miseriis querelis deploratis - in et de contra 14. Epistulas Romam scriptitat: να δικαιολογήσετε την χρήση της αιτιατικής «Romam». [4]
15. Να επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολουθούν να είναι συντακτικώς ορθές και νοηματικώς αποδεκτές: - Poeta contra iniuriis repugnat. - Musa sunt amica poetae. - Ovidiuw Romam desiderates et fortunam deploratis. - Poeta curae et miseriae excruciant. - Epistulae poetae plenae querelis sunt. - Narrat de terrae Ponticae et de incolas. - Ovidius epistulam contra iniuriam repugnant. - Poetae iniuriis repugnatis. - Musa unica amica poetae sumus. - Incolae fortuna adverse deplorant. - Ovidius epistulas Roma scriptitat. - Poeta in terrae gelidae exulat. 16. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτό νόημα. - De fortuna adverse narrow. - De terra gelida narrat. - Contra iniurias repugnat. - Poetae estis. - Ovidius in terra Pontica exulat. - Musa amica poetarum est. - Ovidius epistulas Romam scriptitat. - De miseriis narrat. - Poeta iniuriis repugnat. - Epistulas scriptitant. 17. Να ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι απαραίτητες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτό νόημα: [5]
- Epistulae plenae querelarum sunt. - Poeta in terra gelida exulat. - Epistulas plenas querelarum scriptitamus. - Terra gelida est. - In terra gelida exulat et epistulas Romam scriptitat. - De incolis barbaris narrates et de terra gelida. - Ovidius fortunam adversam deplorat. - Musa amica poetae est. - Ovidius Romam desiderat. - Iniuriae poetam excruciant. 18. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τη θέση του ρήματος μέσα στην πρόταση της λατινικής γλώσσας; Κατά τη μετάφραση θα πρέπει να το αφήσουμε στην ίδια θέση ή όχι; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας. 19. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τη θέση του επιθέτου στη λατινική γλώσσα; 20. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση αυτή που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο. - Poeta contra.. repugnant et adversam (deplore, iniuria, fortuna) - Ovidius de et de.in (scriptito, incola, epistula, terra) - Ovidius plenas..scriptitat. (epistula, querela) -.et.poetam excruciant (cura, miseria) - Ovidius.in.. exulat. (terra, poeta, gelida) - Incolae de..gelida (narro, terra) - Musae amucae.sunt (poeta) - Epistulas plenas....scriptitat. (querela, Roma) - Nos (εμείς) fortunam adversam..et iniuriae (repugno, deploro) - Vos (εσείς) contra iniuriam.(epistula, repugno) [6]
21. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλμένες και να το σημειώσετε στο τέλος κάθε πρότασης. -Poeta epistulis contra iniurias repugnat. -Poeta epistulis iniuriis repugnat. -Poeta epistulas contra iniuriam repugnat. -Poeta epistulis iniuriam repugnat. -Poeta epistulis iniurias repugnat. -Poetae iniuriis repugnant. -Poeta iniuriis repugnant. -Poeta contra iniurias repugnant. -Poetam contra iniuriam repugnat. [7]