1 ΚΕΙΜΕΝΟ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ-ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ KEIMENO Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens; eum instituerat haec dicere: «Ave, Caesar, victor imperator». Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat; quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat «Oleum et operam perdidi». Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar dixit: «Domi satis salutationum talium audio». Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: «Oleum et operam perdidi». Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Καθώς (ή: όταν) ο Οκταβιανός επέστρεφε στη Ρώμη μετά τη νίκη του στο Άκτιο, πήγε να τον συναντήσει κάποιος άνθρωπος που κρατούσε ένα κοράκι Το είχε διδάξει να λέει τα εξής: «Χαίρε, Καίσαρα, νικητή στρατηγέ». Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστερτίους. Το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει τον ίδιο χαιρετισμό σ ένα κοράκι. Για πολύ καιρό κόπιαζε μάταια κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει: «Κρίμα στον κόπο μου (ή: έχασα το λάδι και τον κόπο μου)». Επιτέλους το κοράκι έμαθε τον χαιρετισμό και ο παπουτσής θέλοντας να κερδίσει χρήματα, το έφερε στον Καίσαρα. Όταν άκουσε τον χαιρετισμό, ο Καίσαρας είπε: «Στο σπίτι ακούω αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς». Τότε το κοράκι θυμήθηκε (ή: τότε ήρθαν στο νου του κορακιού) τα λόγια του αφεντικού του: «Κρίμα στον κόπο μου (ή: έχασα το λάδι και τον κόπο μου)». Ακούγοντας τα λόγια αυτά, ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί για τόσο (μεγάλο ποσό), για όσο δεν είχε αγοράσει κανένα (πουλί) μέχρι τότε. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret : Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. rediret : ρ., Octavianus : υποκείμενο του ρ., post victoriam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου (της χρονικής ακολουθίας) στο rediret, Actiacam : επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam, Romam : απρόθετη αιτιατική της κίνησης προς τόπο στο rediret (όνομα πόλης) homo quidam ei occurrit corvum tenens : κύρια πρόταση κρίσεως
2 occurrit : ρ., homo : υποκείμενο του ρ., quidam : επιθετικός προσδιορισμός στο homo, ei : αντικείμενο στο occurit, tenens : επιθετική μετοχή, συνημμένη στο homo ως επιθετικός προσδιορισμός, corvum : αντικείμενο στο tenens eum instituerat haec dicere: κύρια πρόταση κρίσεως instituerat : ρ., (homo) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., eum: άμεσο αντικείμενο στο instituerat και υποκείμενο στο dicere (ετεροπροσωπία), dicere : τελικό απαρέμφατο, έμμεσο αντικείμενο στο instituerat, haec : αντικείμενο σύστοιχο στο dicere "Ave, Caesar, victor imperator" : κύρια πρόταση επιθυμίας Ave : ρ., (tu): εννοούμενο υποκείμενο στο ave, Caesar : κλητική προσφώνηση, imperator : επιθετικός προσδιορισμός στο victor, victor : παράθεση στο Caesar Caesaris multum interfuit corvum emere : κύρια πρόταση κρίσεως interfuit : απρόσωπο ρ., emere : τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. interfuit, (Caesarem) : εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωία), corvum : αντικείμενο στο emere,, Caesaris : γενική ενδιαφερομένου προσώπου από το interfuit, multum : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο interfuit itaque viginti milibus sestertium eum emit : κύρια πρόταση κρίσεως emit : ρ., (Caesar) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., eum : αντικείμενο στο emit, milibus : αφαιρετική (οργανική) της αξίας στο emit (δηλώνει συγκεκριμένη υλική αξία), viginti : επιθετικός προσδιορισμός στο milibus, sestertium : γενική περιεχομένου (ή διαιρετική) στο milibus Id exemplum sutorem quendam incitavit: κύρια πρόταση κρίσεως incitavit : ρ., exemplum : υποκείμενο του incitavit, Id : επιθετικός προσδιορισμός στο exemplum, sutorem : άμεσο αντικείμενο στο incitavit (έμμεσο αντικείμενο του ρ. είναι η βουλητική πρόταση που ακολουθεί), quendam : επιθετικός προσδιορισμός στο sutorem ut corvum doceret parem salutationem. : Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση. doceret : ρ., (sutor ή is) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., corvum : άμεσο αντικείμενο στο doceret (σε αιτιατική, και δηλώνει έμψυχο), salutationem : έμμεσο αντικείμενο στο doceret, parem : επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem Diu operam frustra impendebat: κύρια πρόταση κρίσεως impendebat : ρ., (sutor ή is) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., operam : αντικείμενο στο impendebat, Diu : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο impendebat, frustra : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο impendebat
3 quotiescumque avis non respondebat : Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. non respondebat : ρ., avis : υποκείμενο του ρ. sutor dicere solebat : κύρια πρόταση κρίσεως solebat : ρ., sutor : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία), dicere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του solebat "Oleum et operam perdidi": κύρια πρόταση κρίσεως perdidi : ρ., (ego) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., Oleum et operam : αντικείμενο στο perdidi Tandem corvus salutationem didicit : κύρια πρόταση κρίσεως didicit : ρ., corvus : υποκείμενο του ρ., salutationem : αντικείμενο στο didicit, Tandem : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit: κύρια πρόταση κρίσεως attulit : ρ., sutor : υποκείμενο του ρ., eum : άμεσο αντικείμενο στο attulit, Caesari : έμμεσο αντικείμενο του attulit, cupidus : επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο sutor (προσδιορίζει το ρήμα), pecuniae : γενική ως συμπλήρωμα (γενική αντικειμενική) στο cupidus Audita salutatione Caesar dixit: κύρια πρόταση κρίσεως dixit : ρ., Caesar : υποκείμενο του ρ., Audita : νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο, salutatione : υποκείμενο της μετοχής audita " Domi satis salutationum talium audio": κύρια πρόταση κρίσεως audio : ρ., (ego) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., Domi : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρ., satis : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο audio, salutationum : γενική διαιρετική στο satis, talium : επιθετικός προσδιορισμός στο salutationum Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: κύρια πρόταση κρίσεως venit in mentem : απρόσωπη έκφραση, (ως υποκείμενο του venit in mentem νοείται η σύστοιχη έννοια memoria), corvo : δοτική προσωπική από την απρόσωπη έκφραση venit in mentem, in mentem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εισόδου σε κατάσταση ή του τόπου (μεταφορικά) στο venit, verborum : αντικείμενο στην απρόσωπη έκφραση venit in mentem, domini : γενική υποκειμενική στο verborum, sui : επιθετικός προσδιορισμός στο domini, Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο venit in mentem
4 "Oleum et operam perdidi": κύρια πρόταση κρίσεως perdidi : ρ.oleum et operam : αντικείμενο στο perdidi, Ad haec verba Augustus risit : κύρια πρόταση κρίσεως, risit: ρ., Augustus : υποκείμενο του ρ., Ad verba : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς (ή της αιτίας) στο risit, haec : επιθετικός προσδιορισμός στο verba emitque avem tanti : κύρια πρόταση κρίσεως emit(que) : ρ., (Augustus) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., avem : αντικείμενο του ρ., tanti : γενική της αφηρημένης αξίας στο emit quanti nullam adhuc emerat : Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση, που δηλώνει ποσό. emerat : ρ., (Augustus) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ., nullam : αντικείμενο στο emerat (ή επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο αντικείμενο avem), quanti : γενική της αφηρημένης αξίας στο emerat, adhuc : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο emerat ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το occurrit. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή o ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση και δημιουργεί μια σχέση αιτίουαιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική. Εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού επειδή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (occurrit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Ut corvum doceret parem simulationem: Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα incitavit. Εισάγεται με τον σύνδεσμο ut γιατί είναι καταφατική, εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές προτάσεις, γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (incitavit) για το παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή της εμφάνισης της στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησης της (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση). Quotiescumque avis non respondebat: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το solebat. Εισάγεται με το χρονικό επαναληπτικό σύνδεσμο quotiescumque (ο οποίος ισοδυναμεί με τον επαναληπτικό cum) και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με χρόνο παρατατικό, επειδή εκφράζει αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και σε σχέση με την κύρια εκφράζει το σύγχρονο.
Quanti nullam adhuc emerat: Δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολική πρόταση, του ποσού που λειτουργεί ως β όρος σύγκρισης (με α όρο σύγκρισης την κύρια). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quanti (που αποτελεί παραβολικό ζεύγος με το tanti που προηγείται). Εκφέρεται με οριστική, γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου υπερσυντελίκου (emerat) για το παρελθόν. 5