ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 24/04/2016- ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «καὶ τὰ μὲν ἴδια.. οὔτε εἰσαγγελίαν γεγενημένην». Και τις ιδιωτικές μου, λοιπόν, υποθέσεις έτσι έχω διευθετήσει. Σχετικά, όμως, με το δημόσιο βίο νομίζω ότι είναι για μένα πολύ μεγάλη απόδειξη της δικής μου τιμιότητας ότι, όσοι από τους νεότερους τυχαίνει να χάνουν τον καιρό τους στα ζάρια ή στα ποτά ή σε τέτοιες ακολασίες, θα δείτε όλους αυτούς να είναι αντίπαλοί μου και να διαδίδουν πάρα πολλές ψευδείς φήμες για μένα και να λένε (πάρα πολλά) ψέματα. Και όμως είναι φανερό ότι, αν επιθυμούσαμε τα ίδια (πράγματα), δε θα είχαν για μένα τέτοια γνώμη. Και ακόμα, κύριοι βουλευτές, κανείς δε θα μπορούσε να αποδείξει ότι έχει γίνει σε βάρος μου ούτε αισχρή ιδιωτική δίκη, ούτε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα, ούτε μήνυση για δημόσιο αδίκημα. Β1. «Ἐγὼ γὰρ πρῶτον μέν ἔγκλημα γενέσθαι.» Στους δικανικούς λόγους οι πράξεις «εκ του βίου» είναι κοινοί τόποι για το ήθος του λέγοντος. Να εντοπίσετε τα σημεία του αποσπάσματος που επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή. Ο Λυσίας στην παράγραφο 10 παραθέτει στοιχεία από τη συμπεριφορά και τις πράξεις που αφορούν στην ιδιωτική ζωή του Μαντιθέου, όπως ακριβώς συνηθίζεται στους ρητορικούς λόγους, προκειμένου να προβάλλει το ήθος του λέγοντος. Ο δοκιμαζόμενος χειρίζεται με δεξιότητα τις έντεχνες και άτεχνες πίστεις, ώστε να αποδείξει τον ανεπίληπτο χαρακτήρα του στον ιδιωτικό βίο, ένα χαρακτηριστικό που αποτελούσε προϋπόθεση για την απόδειξη της τιμιότητάς του και στη δημόσια ζωή και τον καθιστούσε άξιο να αναλάβει το αξίωμα στο οποίο είχε κληρωθεί. Ο Μαντίθεος παρουσιάζεται ως ένας πολίτης που έχει συνδέσει τη δική του προσωπική πορεία με τις συμφορές της πόλης («διὰ τὰς συμφορὰς καὶ τὰς τοῦ πατρὸς καὶ τὰς τῆς πόλεως») και καθιστά σαφές ότι οι εκτεταμένες καταστροφές της πόλεως σε έμψυχο και ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ άψυχο υλικό που προκάλεσε ο μακροχρόνιος Πελοποννησιακός πόλεμος είχαν σοβαρότατες επιπτώσεις και στις εμπορικές επιχειρήσεις του πατέρα του. Η κακή οικονομική κατάστασή του τελευταίου προφανώς τον υποχρέωσε να στείλει τα δυο του παιδιά στον φίλο του Σάτυρο, στον Πόντο. Φαίνεται επίσης ότι ο Μαντίθεος λόγω των αριστοκρατικών ιδεών του αντιμετώπισε και προβλήματα πολιτικής φύσεως. Στη συνέχεια, ως έντιμος και προστατευτικός αδελφός γνωστοποιεί στους βουλευτές ότι μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο ίδιος που ήταν μεγαλύτερος και αρχηγός του οίκου πάντρεψε τις δύο αδελφές του δίνοντας σε κάθε μία προίκα 30 μνων, αρκετά καλή σε σχέση με την περιουσία που κληρονόμησε, δεδομένου ότι μια συνήθης προίκα ανερχόταν στο ποσό των 30-40 μνων: «δύο μὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα μνᾶς ἑκατέρᾳ». Επιπλέον, η παραχώρηση μεγαλύτερου μεριδίου κληρονομιάς στον μικρότερο αδελφό αποτελεί ισχυρότατο δείγμα της αφιλοκέρδειας του Μαντιθέου: «πρὸς τὸν ἀδελφὸν δ οὕτως ἐνειμάμην, ὥστε... τῶν πατρῴων». Γνωρίζουμε ότι αν κάποιος πέθαινε αφήνοντας περισσότερους από έναν γνήσιους γιους, αυτοί κληρονομούσαν εξίσου όλη την περιουσία του πατέρα τους. Παρόλα αυτά, ο Μαντίθεος επιλέγει να δώσει περισσότερα χρήματα στον αδερφό του αποδεικνύοντας την αγάπη και την αυταπάρνηση για την οικογένειά του. Τέλος, με έμφαση ο δοκιμαζόμενος αναφέρει πως ποτέ δεν έβλαψε κανέναν συμπολίτη του αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά τον άμεμπτο ιδιωτικό του βίο «ὥστε μηδεπώποτέ μοι μηδὲ πρὸς ἕνα μηδὲν ἔγκλημα γενέσθαι». B2. Αφού εντοπίσετε τα επιχειρήματα του Μαντιθέου που αφορούν τη συμπεριφορά του στη δημόσια ζωή του, να τα αξιολογήσετε. Στις παραγράφους 11 και 12 ο Μαντίθεος αναφέρεται στη συμπεριφορά του στη δημόσια ζωή του. Συγκεκριμένα, περιγράφει τη συνήθεια πολλών νέων Αθηναίων της εποχής να περνούν τον καιρό τους στα σκιραφεία ή κυβευτήρια παίζοντας ζάρια, και στα καπηλεία πίνοντας άφθονο κρασί. Τα μέρη αυτά θεωρούνταν τόποι διαφθοράς, διότι σύχναζαν εκεί κοινές γυναίκες. Ο Ισοκράτης στον λόγο του «Αρεοπαγιτικός» κακίζει τη νεολαία της εποχής του για τις κακές αυτές συνήθειες. Το πρώτο επιχείρημα που διατυπώνει λοιπόν ο λέγων, ως προς τις σχέσεις του με τους συμπολίτες του, είναι ότι επειδή ο ίδιος είναι τίμιος στην ιδιωτική του ζωή και δεν συμμετέχει στις ακολασίες των συνομήλικών του, κινεί το φθόνο τους και γι αυτό τον συκοφαντούν. Αν ήταν ένας από αυτούς, δεν θα είχαν τέτοια γνώμη για εκείνον. Πρόκειται για ένα πολύ εύστοχο, ψυχολογικό επιχείρημα, που στηρίζεται στην παλαιά παροιμία «ὅμοιος ὁμοίῳ ἀεὶ πελάζει», δηλαδή ο όμοιος τον όμοιο πάντα γυρεύει (Πλάτων, Συμπόσιο 195b). Η ανωτερότητα όμως του Μαντιθέου κινεί τον φθόνο των αντιπάλων του και προκαλεί την εις βάρος του διαβολή. Το δεύτερο επιχείρημα έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο Μαντίθεος δεν έχει εμπλακεί ποτέ σε δίκες δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα (οὔτε δίκην αἰσχρὰν οὔτε γραφὴν οὔτε εἰσαγγελίαν). Συγκεκριμένα, όπως ισχυρίζεται, δεν έχει συμμετάσχει ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ποτέ ως ενάγων, ή ως εναγόμενος, ούτε σε ιδιωτική δίκη, ούτε σε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα, ούτε σε καταγγελία για σοβαρότατο δημόσιο αδίκημα. Πρόκειται για ένα ηθικό επιχείρημα, επίσης πολύ ισχυρό, το οποίο χρησιμοποιούσαν και άλλοι ρήτορες εκτός του Λυσία ( Υπερείδης, Δημοσθένης, Ισοκράτης) και το οποίο τονίζεται με το πολυσύνδετο «οὔτε οὔτε οὔτε». Οι Αθηναίοι, επειδή ήταν φιλόδικοι (Ξενοφώντα, Απομνημονεύματα 3.5.16 «πλείστας δίκας ἀλλήλοις δικάζονται»), επαινούσαν αυτόν που δεν πήγαινε στο δικαστήριο ούτε ως κατήγορος ούτε ως κατηγορούμενος. Β3. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες: Α. Ο Πλάτωνας επιδοκίμασε την ρητορική λόγω της σύνδεσής της με την σοφιστική. Λ Β. Στις συνελεύσεις της εκκλησίας του δήμου συμμετείχαν όλοι οι γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες από το τριακοστό έτος της ηλικίας τους. Λ Γ. Ο Ισοκράτης είναι ο σημαντικότερος ρήτορας συμβουλευτικών λόγων. Λ Δ. Οι μαρτυρικές καταθέσεις είναι αντικειμενικά πειστήρια, που δεν οφείλονται στην τεχνική δεξιότητα του ρήτορα. Σ Ε. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της τέχνης του Λυσία είναι η ηθοποιία. Σ Β4. Να γράψετε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία σχετίζεται ετυμολογικά καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις που σας δίνονται: ενδεικτικός: ἀποδεῖξαι φαρέτρα: συμφορὰς λοιπόν: καταλειφθείσης συνέντευξη: τυγχάνουσι οπή: ὄψεσθε συνοχή: εἶχον κλήση: ἔγκλημα δώρο: ἐπιδοὺς απρόθυμος: ἐπεθυμοῦμεν δυνάστης: δύναιτο ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να αποδώσετε στη Νέα Ελληνική το παραπάνω κείμενο. Καθώς λοιπόν μεταφέρονται από το ρεύμα, αφού φτάσουν στη λίμνη Αχερουσία, εκεί φωνάζουν και προσκαλούν, άλλοι όσους σκότωσαν και άλλοι όσους ατίμασαν και αφού τους καλέσουν, παρακαλούν και ικετεύουν να τους αφήσουν να περάσουν στη λίμνη και να τους δεχθούν. Αν τους πείσουν, περνούν και σταματούν οι συμφορές τους, διαφορετικά, μεταφέρονται πάλι στον Τάρταρο και από εκεί πάλι στους ποταμούς και δεν σταματούν να υφίστανται αυτά τα βάσανα, πριν πείσουν όσους αδίκησαν γιατί αυτή η τιμωρία ορίστηκε σε αυτούς από τους δικαστές (του Άδη). Γ2. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: α. καλέσαντες: ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή καλέσας σφᾶς: δοτική πληθυντικού β προσώπου: ὑμῖν ταῦτα: γενική πληθυντικού θηλυκού γένους: τούτων πρότερον: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό πρῶτον / πρῶτα δικαστῶν: κλητική ενικού : (ὦ) δικαστὰ β. γένωνται: β ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου: γενοῦ ἐκβῆναι : τον ίδιο τύπο στον ενεστώτα: ἐκβαίνειν δέξασθαι: γ ενικό οριστικής παρακειμένου: δέδεκται πάσχοντες: β πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: πείσεσθε παύονται: α ενικό ευκτικής παθητικού αορίστου: παυθείην Γ3α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειμένου και να γράψετε ποιον όρο προσδιορίζουν: τὴν Ἀχερουσιάδα, καλέσαντες, ἐκβῆναι, εἰς τὴν λίμνην, ἐκεῖθεν, ταῦτα. ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ τὴν Ἀχερουσιάδα: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός ως επεξήγηση στο «λίμνην». καλέσαντες: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρ. «ἱκετεύουσι» (οἱ τετελευτηκότες). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ. «ἱκετεύουσι» και δηλώνει το προτερόχρονο. ἐκβῆναι: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο απαρέμφατο «ἐᾶσαι» εἰς τὴν λίμνην: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο απαρέμφατο «ἐκβῆναι». ἐκεῖθεν: επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση από τόπο στο ρ. «φέρονται» ταῦτα: σύστοιχο αντικείμενο στη μετοχή «πάσχοντες». β. «αὕτη ἡ δίκη ὑπό τῶν δικαστῶν αὐτοῖς ἐτάχθη»: Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Οἱ δικασταὶ ἔταξαν αὐτοῖς ταύτην τὴν δίκην. ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ