Ανάπτυξη Επαγγελματικών Δεξιοτήτων του Εκπαιδευτικού Προσωπικού

Ανάπτυξη Επαγγελματικών Δεξιοτήτων του Εκπαιδευτικού Προσωπικού DG Education and Culture Leonardo Εταιρικές Σχέσεις Centro Andaluz de Programas Europeos - SPAIN ΕΡΓΟΝ Κ.Ε.Κ. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ - Greece Kahramanmaraş Teknoloji Vakfı - Turkey Στοά Αισχύλου - Cyprus GRETA Loire Morvan - France

DOPSIES ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΜΙΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΓΑΛΛΙΑΣ, ΕΛΛΑΔΑΣ, ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑΣ DG Education and Culture 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΚΥΠΡΟΣ 3. ΕΛΛΑΔΑ 4. ΓΑΛΛΙΑ 5. ΙΣΠΑΝΙΑ 6. ΤΟΥΡΚΙΑ 7. ΚΟΙΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 8. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΚΑΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ. ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση και γενικά στην κοινωνία είναι χωρίς αμφιβολία σημαντικός. Οι εκπαιδευτικοί ανήκουν στους παράγοντες που επηρεάζουν σε ένα εκτεταμένο βαθμό την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται και τα χαρακτηριστικά του εργατικού δυναμικού των κοινωνιών και χωρών παγκοσμίως. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών έχει μεταλλαχτεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι εκπαιδευτικοί έρχονται αντιμέτωποι με νέες απαιτήσεις στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης και ζουν στην εποχή της πολλαπλής γνώσης. Εκπαιδευτικοί και εκπαιδευόμενοι αλλάζουν ρόλους, από την πιο παραδοσιακή διδασκαλία σε μία πιο σύνθετη διευκόλυνση της μάθησης ειδικά στις σημερινές πολυπολιτισμικές και διαφοροποιημένες κοινωνίες και κυρίως ως προς τους εκπαιδευόμενους που μπορεί να διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά τις μαθησιακές τους ανάγκες και τον τρόπο εκμάθησης τους. Οι εκπαιδευτές θεωρούνται δια βίου εκπαιδευόμενοι και αναστοχαζόμενοι επαγγελματίες, που όταν εισέρχονται στο επάγγελμα τους διαθέτουν βασικές ειδικές γνώσεις και δεξιότητες οι οποίες με το πέρασμα του χρόνου θα πρέπει να εμπλουτιστούν με νέες γνώσεις, ανανεωμένες δεξιότητες και περαιτέρω εμπειρίες. Τα τελευταία χρόνια το ζήτημα της επαγγελματικής ανάπτυξης και επιμόρφωσης των καθηγητών και εκπαιδευτικών έχει αποκτήσει έντονο ενδιαφέρον στο πολιτικό επίπεδο, επειδή θεωρείται ως ένα από τους βασικούς παράγοντες για την αναβάθμιση και την ανάπτυξη των επαγγελματικών και προσωπικών δεξιοτήτων. Η αναβάθμιση της γνώσης, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων αυτών των επαγγελμάτων έχουν ζωτική σημασία για την εφαρμογή των σύγχρονων αντιλήψεων και μεθόδων μάθησης οι οποίες αποτελούν τη ρίζα των μεταρρυθμίσεων στην ενήλικη εκπαίδευση. Παρά τις όποιες διαφορές μεταξύ ολόκληρης της ΕΕ σχετικά με τα απαραίτητα προσόντα, την αρχική εκπαίδευση και τις ευκαιρίες για επαγγελματική εξέλιξη, σημειώθηκαν κοινές ανησυχίες που επισημαίνουν την ανάγκη μιας μεταρρύθμισης της προϋπηρεσιακής και ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης του εκπαιδευτικού προσωπικού, έτσι ώστε οι καθηγητές και οι εκπαιδευτικοί να διδάσκονται τις δεξιότητες και τις ικανότητες που απαιτεί το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον εργασίας τους. Η αύξηση του 3

κύρους των εκπαιδευτών και εκπαιδευτικών, η αναβάθμιση των ικανοτήτων και προσόντων τους και η διατήρηση της αρχικής και συνεχούς εκπαίδευσης αποτελούν - μέχρι και σήμερα - τα σημαντικότερα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία. Για την επιτυχία των σημερινών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων απαιτείται οι καθηγητές και εκπαιδευτικοί να έχουν εμπλουτιστεί με εξειδικευμένες γνώσεις του αντικειμένου τους, όπως επίσης να έχουν ανανεώσει τις παιδαγωγικές τους δεξιότητες και τέλος να υποστηρίζονται καθ όλη τη σταδιοδρομία τους για να αναβαθμίζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, η συνεργασία των διακρατικών φορέων για το συγκεκριμένο έργο προσπάθησε να ρίξει φως σχετικά με το θέμα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις πέντε συμμετέχουσες χώρες, έτσι ώστε να διευκρινιστούν οι διαφορετικοί τύποι δεξιοτήτων και ικανοτήτων που πρέπει να έχουν και να αναδύονται οι μέθοδοι με τους οποίους αυτές οι ικανότητες και δεξιότητες αναπτύχτηκαν μέσα από την παρουσίαση των πρακτικών που κάθε συμμετέχουσα χώρα εφαρμόζει. Αυτός ο οδηγός-εγχειρίδιο χωρίζεται σε πέντε διαφορετικά κεφάλαια, ένα για την κάθε συμμετέχουσα χώρα. Κάθε κεφάλαιο συνδυάζει τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήχθη σε τρία θεματικά επίπεδα: προϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, προσόντα, δεξιότητες και ικανότητες που χρειάζεται ένας εκπαιδευτικός. Κάθε συμμετέχον ινστιτούτο συνέβαλε στην παρουσίαση της κατάστασης σχετικά με τα προαναφερόμενα θέματα, ενώ όλοι οι εταίροι συνεργάστηκαν στην τελευταία ενότητα του οδηγού-εγχειρίδιου το οποίο αποτελείται από τα κοινά συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν με βάση τη σύγκριση των διαφορετικών ευρημάτων. Παρότι οι πληροφορίες που δόθηκαν σχετικά με την εκπαίδευση και τα προγράμματα σπουδών διδασκαλίας, με τις διδακτικές μεθοδολογίες και μορφές και με τα διαφορετικά πρότυπα μάθησης είναι διαφορετικές, υπήρξαν κοινές διαπιστώσεις σχετικά με τις απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να έχει ένας εξειδικευμένος εκπαιδευτικός. Τέλος, παρέχεται μια Ευρωπαϊκή διάσταση μέσα από την παρουσίαση ενός πρότυπου προγράμματος σπουδών, το οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Ως εκ τούτου, αυτός ο οδηγός-εγχειρίδιο θα μπορούσε να αποτελεί ένα πολύτιμο σύνολο 4

κατευθυντήριων γραμμών για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από διαφορετικούς τύπους επαγγελματιών, οι οποίοι ασχολούνται με κάποιο είδος εκπαίδευσης: καθηγητές, εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτικό προσωπικό, ερευνητές, εκπαιδευόμενοι, διαμορφωτές πολιτικής, πάροχοι εκπαίδευσης, ινστιτούτα εκπαίδευσης, επαγγελματικοί καθοδηγητές κλπ. Είναι ένα χρήσιμο εγχειρίδιο το οποίο περιέχει αναβαθμισμένες πληροφορίες στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και στην απόκτηση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων από αυτούς τους επαγγελματίες, έτσι ώστε η προσωπική τους ανέλιξη, η απασχόληση τους και η συμμετοχή τους στην Ευρωπαϊκή αγορά εργασίας να διευκολυνθούν. Εκτός από αυτά τα δυνατά οφέλη, αυτός ο οδηγός-εγχειρίδιο στοχεύει στην υποστήριξη ποιοτικών και καινοτόμων βελτιώσεων στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και εκπαιδευτικών συστημάτων, τους θεσμούς και τις πρακτικές σε όλη την Ευρώπη. 5

ΚΥΠΡΟΣ 6

Η πραγματική κατάσταση της κυπριακής οικονομίας έχει επηρεαστεί αρνητικά από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης ήταν ιδιαίτερα εμφανείς το 2009, όπου η επίδοση της κυπριακής οικονομίας επιδεινώθηκε απότομα. Επιπλέον, η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας έχει εμφανώς επηρεάσει την ανάπτυξη της πρόσληψης εργασίας και την ανεργία με ιδιαίτερη αρνητική επίδραση στη νεολαία του πληθυσμού. Η Επαγγελματική Επιμόρφωση και Κατάρτιση στην Κύπρο, παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στην αγορά εργασίας. Για το σκοπό αυτό, έχει επαναπροσδιοριστεί προκειμένου να ανταποκρίνεται με ευέλικτο και αποτελεσματικό τρόπο στην κρίση με συγκεκριμένα μέτρα. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει το επίσημο και τη μη-επίσημο σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Κύπρου.. 7

1. ΠΡΟ-ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Καθηγητές στη Δημόσια Ανώτερη ΜΤΕΕ Η παιδαγωγική εκπαίδευση συνήθως δεν περιλαμβάνεται στα βαθμολογούμενα μαθήματα. Ως εκ τούτου, οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΔΤΕΕ), είτε διδάσκουν μαθήματα γενικής εκπαίδευσης, είτε τεχνολογικά ή/και εργαστηριακά μαθήματα στα οποία πρέπει να παρακολουθήσουν μια σειρά μαθημάτων αρχικής εκπαίδευσης. Αυτό αποτελεί το Προϋπηρεσιακό Πρόγραμμα Επιμόρφωσης (ΠΠΕ), το οποίο πρέπει να ολοκληρωθεί είτε πριν να εργαστούν, είτε πριν από την επιβεβαίωση του διορισμού τους. Η αρχική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών κατέστη υποχρεωτική το 2000 για όλους τους νέους υποψήφιους για τη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πριν από το 2000, η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση δεν αποτελούσε προϋπόθεση για επαγγελματική αποκατάσταση των καθηγητών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Δημόσια Ανώτερη ΤΕΕ. Ως εκ τούτου, η ενδοϋπηρεσιακή συνεχής επιμόρφωση ήταν η μόνη διαθέσιμη εκπαίδευση, αλλά ακόμη και αυτή ήταν μόνο σε εθελοντική βάση. Το πρόγραμμα διαρκεί οκτώ μήνες και οι υποψήφιοι καθηγητές πρέπει να παρακολουθήσουν μια σειρά παιδαγωγικών μαθημάτων, να συμμετάσχουν σε καθορισμένη και εξειδικευμένη πρακτική διδασκαλία και να επιτύχουν στη συστηματική αξιολόγηση. Όλοι οι συμμετέχοντες, που παρακολουθούν τις συνεδρίες του προγράμματος ενώ παράλληλα δεν δουλεύουν, λαμβάνουν μηνιαίο επίδομα 1025 για όλη την οκτάμηνη διάρκεια του προγράμματος. Αντιθέτως, οι εκπαιδευόμενοι που επιλέγουν να παρακολουθήσουν τα απογευματινά μαθήματα του προγράμματος δεν λαμβάνουν κανένα επίδομα. Η γενική επίδοση των εκπαιδευόμενων αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις και εργασίες. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος οι συμμετέχοντες λαμβάνουν πιστοποιητικά παρακολούθησης. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει την τελική γραπτή εξέταση σε δύο μαθήματα, αξιολογούμενη παρακολούθηση μαθημάτων υπό μορφή εγγράφων και εργασιών και αξιολόγηση της επίδοσης των εκπαιδευόμενων κατά τη διάρκεια της πρακτικής τους άσκησης στο σχολείο. 8

Επίσημα ή ανεπίσημα προσόντα της δευτεροβάθμιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης δεν αξιολογούνται. Απαραίτητες προϋποθέσεις για εισαγωγή Η μόνη προϋπόθεση για εισαγωγή στο Πρόγραμμα Προϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης είναι η αίτηση του υποψήφιου εκπαιδευτικού που πρέπει να γίνει πρώτα αποδεχτή από την Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, ένα ανεξάρτητο σώμα το οποίο ορίζεται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Επιπλέον, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στους καταλόγους κατάταξης διορισμού του δημόσιου δευτεροβάθμιου εκπαιδευτικού συστήματος. Οι αιτητές για τη γενική διδασκαλία μαθημάτων (π.χ. γλώσσες, ιστορία, μαθηματικά, επιστήμη) στη δημόσια Δευτεροβάθμια Γενική Εκπαίδευση (Γυμνάσια και Λύκεια) ή σε Τεχνικά και Επαγγελματικά Εκπαιδευτικά Σχολεία πρέπει να έχουν στα προσόντα τους τουλάχιστον ένα πτυχίο στον θεματικό τους τομέα. Για την περίπτωση των καθηγητών των τεχνολογικών ή και των πρακτικών εργαστηριακών μαθημάτων, επιβάλλεται να έχουν δύο χρόνια επαγγελματική πείρα στο τομέα που ειδικεύονται, εκτός εάν κατέχουν μεταπτυχιακό τίτλο στον τομέα εξειδίκευσης τους ή γενικά στον τομέα της εκπαίδευσης. Το ΠΠΕ θεσπίστηκε το 2000 και καθιερώθηκε ως ένα υποχρεωτικό πρόγραμμα για τον διορισμό όλων των καθηγητών στη δημόσια Εκπαιδευτική Υπηρεσία. Ακολούθως, οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί εντάσσονται σε κατάλογο διορισμού ο οποίος καθορίζεται με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: Το έτος υποβολής της αίτησης Το έτος απόκτησης των βασικών προσόντων (πτυχίο, αναγνωρισμένο δίπλωμα) που ζητούνται για την συγκεκριμένη θέση Ο βαθμός του βασικού προσόντος Οποιαδήποτε επιπρόσθετα προσόντα που αποκτήθηκαν μετά την ολοκλήρωση του βασικού προσόντος Προηγούμενη εκπαιδευτική υπηρεσία 9

Ολοκλήρωση της στρατιωτικής θητείας στην Εθνική Φρουρά (μόνο για άντρες υποψηφίους) Δεν υπάρχει καμία συνέντευξη επιλογής για τους υποψηφίους πριν από την ένταξη τους στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού του δημόσιο τομέα. Ο μοναδικός μηχανισμός ελέγχου είναι η ικανοποιητική εμφάνιση κατά την διάρκεια του ΠΠΕ. Δεν υπάρχει κανένα σύστημα αξιολόγησης των επίσημων ή των μη-επίσημων προσόντων της δευτεροβάθμιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Εκπαιδευτικά μοντέλα και διαδικασίες Το Προυπηρεσιακό Πρόγραμμα Επιμόρφωση (ΠΠΕ) θεσπίστηκε και καθιερώθηκε ως ένα υποχρεωτικό πρόγραμμα για τον διορισμό όλων των καθηγητών στη δημόσια Εκπαιδευτική Υπηρεσία. Μέχρι πρόσφατα το ΠΠΕ διοργανωνόταν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ξεκινώντας από το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 το Πανεπιστήμιο Κύπρου ανάλαβε το πρόγραμμα ΠΠΕ σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, σε μια προσπάθεια αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Η δομή του προγράμματος και η διάρκεια του με βάση το Ευρωπαϊκό Πιστωτικό Σύστημα Μονάδων έχει ως εξής: Υποχρεωτικά μαθήματα (12 ECTS). Μάθημα εξειδίκευσης (4 ECTS). Μάθημα ελεύθερης επιλογής (4 ECTS). Εξειδικευμένες διδακτικές (8 ECTS). Εμπειρία Πρακτικής Άσκησης Διδασκαλίας (ΕΠΑΔ) (Σχολική Εμπειρία) (20 ECTS). 10

Τα υποχρεωτικά μαθήματα πρέπει να παρακολουθούνται από όλους τους εκπαιδευτές ανεξαρτήτως ειδικότητας. Στην περίπτωση του μαθήματος της ελεύθερης επιλογής, οι συμμετέχοντες επιλέγουν ένα μάθημα της αρεσκείας τους από την λίστα των μαθημάτων που τους παρέχονται. Το μάθημα εξειδίκευσης και εξειδικευμένων διδακτικών έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με την ειδικότητα του κάθε εκπαιδευτικού. Το πρακτικό μάθημα είναι το ΕΠΑΔ στο οποίο οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν σε μια σειρά διδακτικών περιόδων και διδάσκουν για επίσης μια σειρά περιόδων σε ένα πραγματικό σχολικό περιβάλλον. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κατέχουν ένα κατάλληλο δίπλωμα στο γνωστικό αντικείμενο τους ή ένα πτυχίο σχετικά με το μάθημα που θα διδάξουν. Στην περίπτωση των εκπαιδευτικών της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των καθηγητών των τεχνολογικών ή και των πρακτικών εργαστηριακών μαθημάτων στη ΔΤΕΕ πρέπει να έχουν επίσης εργασιακή εμπειρία στον τομέα της εξειδίκευσης τους. Οι εκπαιδευτικοί σε ιδιωτικά κολέγια συνήθως κατέχουν τα ίδια ή ανώτερα προσόντα από το επίπεδο των μαθημάτων που διδάσκουν. Επιπρόσθετα, πρέπει να έχουν αρκετή εμπειρία εργασίας όπως προαπαιτείται στην ανάλογη θέση. Οι εκπαιδευτές στην Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης θα πρέπει να διαθέτουν τουλάχιστον ένα πτυχίο ή ένα ισοδύναμο προσόν ή ένα μεταπτυχιακό ή ένα σχετικό τίτλο σε συγκεκριμένους τομείς τους οποίους καθορίζει η ΚΑΔΔ (CAPA). Δεν υπάρχουν καθορισμένες προϋποθέσεις για τους εκπαιδευτικούς των Ιδιωτικών Ινστιτούτων εκπαίδευσης ή επιχειρήσεων, όμως κάθε Ινστιτούτο εκπαίδευσης ή επιχείρηση καθορίζει αυτά τα θέματα στην δική του βάση. Στην περίπτωση όμως που τα Ιδιωτικά Ινστιτούτα εκπαίδευσης ή η επιχείρηση αποφασίσουν να υποβάλουν προγράμματα εκπαίδευσης για να εγκριθούν και να επιχορηγηθούν από την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑΝΑΔ), τότε οι εκπαιδευτικοί τους πρέπει να πληρούν τα προκαθορισμένα κριτήρια της ΑΝΑΔ σε σχέση μάλιστα με το εκπαιδευτικό υπόβαθρο, την επαγγελματική πείρα και την διδακτική εμπειρία. 11

2. ΕΝΔΟΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ Καινοτομίες στην παροχή επιμόρφωσης των καθηγητών Οι καινοτομίες στην επιμόρφωση των καθηγητών έχουν να κάνουν με την προϋπηρεσιακή και ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των ακόλουθων κατηγοριών των καθηγητών και εκπαιδευτικών: Καθηγητές της Δημόσιας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Καθηγητές σε δημόσια ινστιτούτα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Εκπαιδευτές Δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΣΕΕ) και Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΑΕΕ) καθηγητών στην Κύπρο. Συνήθως το ίδιο είδος καθηγητών που συμμετέχουν στην Αρχική ΕΕ και Συνεχιζόμενη ΕΕ πληρούν τις ίδιες εκπαιδευτικές προϋποθέσεις στην προϋπηρεσία και ενδοϋπηρεσία. Καθηγητές Δημόσιας Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Η πιο πρόσφατη και σημαντική εξέλιξη στο τομέα της εκπαίδευσης των καθηγητών στην ανώτερη ΔΤΕΕ ήταν η εισαγωγή του Προϋπηρεσιακού Προγράμματος Επιμόρφωσης, το οποίο είναι υποχρεωτικό για όλους τους νεοδιοριζόμενους στην Εκπαιδευτική Υπηρεσία, όπως έχει ήδη αναφερθεί. Οι καθηγητές της δημόσιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είχαν μέχρι πρόσφατα προσληφθεί χωρίς την προαπαιτούμενη παιδαγωγική εκπαίδευση. Ωστόσο, αναγνωρίζοντας τον ρόλο των καθηγητών στην προσπάθεια αναβάθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος της Κύπρου και βελτίωσης της ποιότητας της μάθησης και της εκπαίδευσης, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού αποφάσισε να θέσει ξανά σε δράση ένα ξεχασμένο μέτρο, που θεσπίστηκε το 1987, αλλά δεν 12

εφαρμόστηκε ποτέ, στην αρχική εκπαίδευση των καθηγητών που εισέρχονταν στο σύστημα της δημόσιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό το μέτρο προβλέπει ότι όλοι οι νεοδιορισθέντες στην δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση ( όπως επίσης στην Τεχνική και Επαγγελματική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση) είναι υποχρεωμένοι από τον νόμο να αποδείξουν την επιτυχή ολοκλήρωση του ΠΠΕ. Με βάση την παραπάνω μεταρρύθμιση, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ήταν υπεύθυνο για την οργάνωση και την εφαρμογή του ΠΠΕ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και άλλων πανεπιστήμιων του εξωτερικού. Ξεκινώντας από το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 το Πανεπιστήμιο Κύπρου ανάλαβε το πρόγραμμα ΠΠΕ σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, σε μια προσπάθεια αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Οι υποψήφιοι καθηγητές πρέπει να παρακολουθήσουν μια σειρά παιδαγωγικών μαθημάτων, να συμμετάσχουν στην καθορισμένη και εξειδικευμένη διδακτική πρακτική και να πετύχουν στη συστηματική αξιολόγηση, η οποία περιλαμβάνει τελική γραπτή εξέταση, αξιολογούμενη παρακολούθηση μαθημάτων υπό μορφή εγγράφων και εργασιών και αξιολόγηση της επίδοσης των εκπαιδευόμενων κατά διάρκεια της πρακτικής τους άσκησης στο σχολείο. Η γενική επίδοση των εκπαιδευόμενων αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις και εργασίες. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος οι συμμετέχοντες λαμβάνουν πιστοποιητικά παρακολούθησης. Το πρόγραμμα διαρκεί οκτώ μήνες. Αυτό το πιστοποιητικό εκδίδεται ως αποδεικτικό στοιχείο που καθιστά τον καθηγητή ικανό για να διοριστεί στη ΔΤΕΕ, και ως εκ τούτου θα πρέπει να υποβληθεί στην Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. Οι στόχοι του ΠΠΕ είναι: Να συμβάλλει στην συνεχή βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης που προσφέρεται στα δημόσια σχολεία, όπως επίσης την βελτίωση της ποιότητας των προσόντων των εκπαιδευτικών που εισέρχονται στο εκπαιδευτικό σύστημα. Να παρέχει την δυνατότητα στους μελλοντικούς καθηγητές να αποκτήσουν ψυχοπαιδαγωγικές γνώσεις, να αναπτύξουν τις διδακτικές τους ικανότητες 13

και να υιοθετήσουν μια θετική στάση στην εκπαίδευση, στους μαθητές και στην μάθηση. Να παρέχει την δυνατότητα στους μελλοντικούς καθηγητές να εξοικειωθούν με το σχολικό περιβάλλον. Να παρέχει στους μελλοντικούς καθηγητές και εκπαιδευτικούς την δυνατότητα να ενισχύουν την προσωπική τους βελτίωση και τον επαγγελματικό τους αυτοσεβασμό. Συνεχιζόμενη, ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση και ανάπτυξη για τους ΣΕΕ καθηγητές Η συνεχιζόμενη ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση παρέχεται για όλους τους τύπους ΣΕΕ καθηγητές (καθηγητές της Δημόσιας Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, δημοσίων ινστιτούτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ιδιωτικών κολεγίων) είτε σε εθελοντική βάση, είτε σε υποχρεωτική. Καθηγητές σε δημόσια ανώτερα ΔΤΕΕ Η συνεχιζόμενη επιμόρφωση των καθηγητών των δημόσιων ανώτερων ΔΤΕΕ αποτελείται από το ακόλουθο εκπαιδευτικό πρόγραμμα: Υποχρεωτική επιμόρφωση Αναπληρωτών Διευθυντών και Διευθυντών σχολείων Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και ανάπτυξη προγραμμάτων για τους καθηγητές. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης: ομάδες στήριξης αλλαγών. Υποχρεωτική επιμόρφωση των Αναπληρωτών Διευθυντών και των Διευθυντών σχολείων Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Η επιμόρφωση των Αναπληρωτών Διευθυντών είναι υποχρεωτική για όλους τους νεοδιοριζόμενους στη θέση αυτή και διαρκεί 100 ώρες. Οργανώνεται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ), μια φορά την εβδομάδα, για 26 εβδομάδες. 14

Το μάθημα περιλαμβάνει σεμινάρια στην εκπαιδευτική διοίκηση, για το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα και νομοθεσία, για το ρόλο του Αναπληρωτή Διευθυντή στο σχολείο, για την δημιουργία σχολικής ενότητας, για τις νέες παιδαγωγικές προσεγγίσεις στην διδασκαλία και στην μάθηση, για τις μαθησιακές δυσκολίες, για την εκπαιδευτική έρευνα, για την Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση και στους δείκτες ποιότητας, για τις νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση, για την περιβαλλοντική εκπαίδευση, για την εκπαίδευση σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, για την δια βίου μάθηση κτλ. Όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να παρουσιάσουν μια εργασία στο τέλος του προγράμματος. Η επιμόρφωση των σχολικών Διευθυντών είναι επίσης υποχρεωτική και λαμβάνει χώρα στο ΠΙ κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους που ακολουθεί μετά την προαγωγή της θέσης τους, διαρκεί 60 ώρες και περιλαμβάνει 15 τετράωρες συνεδρίες. Το πρόγραμμα εστιάζει γύρω από τα εξής θέματα: ανάπτυξη των σχολείων και σχέδια δράσης προς ανάπτυξη, σχολική ηγεσία, εκπαιδευτική διοίκηση, αξιολόγηση καθηγητών και άλλου προσωπικού του σχολείου, το σχολείο και την κοινότητα που εξυπηρετεί, επικοινωνία και επίλυση προβλημάτων, εκπαιδευτικές έρευνες και περιπτωσιολογικές μελέτες, νέες παιδαγωγικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία και τη μάθηση, μαθησιακές δυσκολίες, εκπαιδευτική έρευνα, ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση και δείκτες ποιότητας, νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση και στη διοίκηση του σχολείου. Προγράμματα συνεχιζόμενης επιμόρφωση και βελτίωσης για καθηγητές Σεμινάρια Τα εθελοντικά προγράμματα επιμόρφωσης για τους καθηγητές οργανώνονται σε μορφή σεμιναρίου, με σεμινάρια που διαρκούν μεταξύ 12 έως 75 ώρες και προσφέρονται από ή σε συνεργασία με το ΠΙ κατά τα απογεύματα. Τα θέματα που καλύπτονται από τη σειρά των σεμιναρίων ξεκινούν από τη Ψυχολογία και Γενική Παιδαγωγική και φτάνουν μέχρι τις Εξειδικευμένες Διδακτικές, την Διαχείριση της 15

Μάθησης στην τάξη, τις Νέες Τεχνολογίες, την Πληροφορική και την χρήση των υπολογιστών στη Διδασκαλία και Μάθηση, κλπ. Νέες τεχνολογίες και διαδικτυακή μάθηση Μια εξέλιξη που αξίζει πραγματικά να αναφερθεί είναι ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα που έχει ως στόχο του να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να βελτιώσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στην πληροφορική, ούτως ώστε να είναι ικανοί να χρησιμοποιούν την πληροφορική στη διδασκαλία και στη μάθηση. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο υποστηρίζει το πρόγραμμα για τους καθηγητές της Δευτεροβάθμιας Γενικής και Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και το κράτος επιχορηγεί το πρόγραμμα για τους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα έχει ως κύριο στόχο να καλύψει όλους τους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι να διασφαλίσει ότι οι καθηγητές της Γενικής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης θα γίνουν γνώστες της ψηφιακής τεχνολογίας, για αυτό και προβλέπει την οργάνωση μικρών προγραμμάτων επιμόρφωσης βασικών δεξιοτήτων στη πληροφορική, καθώς και μακροχρόνια εκπαιδευτικά σεμινάρια σχετικά με την εφαρμογή νέων αναλυτικών προγραμμάτων, προσανατολισμένων στην πληροφορική, στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γενικής και Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης). Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα στοχεύει στην: Βελτίωση της ποιότητας της προσφερόμενης εκπαίδευσης μέσα από την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Προετοιμασία των καθηγητών και κατά συνέπεια των μαθητών, για ομαλή ένταξη τους στην κοινωνία της γνώσης που συνεχώς επηρεάζεται και αλλάζει από τη σύγχρονη τεχνολογία, τους υπολογιστές και την τεχνολογία της πληροφορικής. Ανάπτυξη των υποδομών για τη συνεχή εκπαίδευση και μάθηση του διδακτικού προσωπικού, στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης. 16

Ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα ενισχύσει τις προσπάθειες για την ενδυνάμωση της παροχής υπηρεσιών, καθώς και την ανάπτυξη της οικονομίας που θα βασίζεται στην υψηλή τεχνολογία. Επιπλέον, αυτή η πρωτοβουλία προβλέπει στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των εκπαιδευτών, την προώθηση της ενδοσχολικής επιμόρφωσης από ένα σχετικά περιορισμένο αριθμό εκπαιδευμένων εκπαιδευτικών και τέλος, την πιστοποίηση ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί απόκτησαν τις απαραίτητες δεξιότητες, σύμφωνα με τα διεθνή δοκιμασμένα πρότυπα. Όλα τα μαθήματα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα οργανώνονται από το ΠΙ, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι εθελοντική. Τα διάφορα προγράμματα εκπαίδευσης που προσφέρονται γίνονται είτε κατά τη διάρκεια του σχολικού ωραρίου ή κατά τα απογεύματα. Οι καθηγητές που επιλέγουν να παρακολουθήσουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα μετά το σχολείο λαμβάνουν επιδότηση των 600 (περίπου) τα οποία δίνονται για την αγορά ενός υπολογιστή. Επιπρόσθετα, τα προσόντα που θα έχουν αποκτηθεί στα ΤΠΕ (ICT) θα υπολογίζονται στην προαγωγή τους. Τα μαθήματα επιμόρφωσης που προσφέρονται, κυμαίνονται σε διάρκεια από 50 ώρες για το βασικό επίπεδο, έως 280 ώρες για το πιο προχωρημένο επίπεδο και όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να περάσουν την τελική εξέταση ολοκλήρωσης του προγράμματος. Τοποθέτηση καθηγητών στη αγορά εργασίας Είναι ένα πρόγραμμα, το οποίο εγκρίθηκε το 1986, και δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να μπαίνουν στην βιομηχανία με πλήρη ή μερική απασχόληση, και να πληρώνονται από το κράτος. Ο στόχος είναι να προσφέρουμε στους καθηγητές της ΔΤΕΕ την ευκαιρία να εκσυγχρονίσουν τις γνώσεις τους και να ενημερώνονται για τις τεχνολογικές αλλαγές. Θα μπορούν επίσης να λειτουργήσουν ως σύνδεσμοι μεταξύ της ΔΤΕΕ και της βιομηχανίας και ως εκ τούτου να ενισχύσουν τη 17

συνεργασία μεταξύ τους. Οι επιθεωρητές της ΔΤΕΕ παρακολουθούν στενά τη βιομηχανική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. 3. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΠΌΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ Δεν υπάρχουν προ-καθορισμένα προσόντα για τους εκπαιδευτικούς των δημοσίων ή ιδιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Συνήθως οι εκπαιδευτικοί διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα στον τομέα ειδίκευσής τους. Οι προηγούμενη εργασιακή εμπειρία, διδακτική εμπειρία και προϋπηρεσιακή εκπαίδευση θεωρούνται ως πλεονέκτημα αλλά δεν είναι υποχρεωτικά. Σε περίπτωση που τα δημόσια ή ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επιθυμούν να υποβάλουν προγράμματα εκπαίδευσης για έγκριση και επιχορήγηση από την ΑΝΑΔ (Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού), μέσω του συστήματος της αρχικής επιμόρφωσης της ΑΝΑΔ, τότε οι εκπαιδευτικοί τους θα πρέπει να πληρούν τα προκαθορισμένα κριτήρια της ΑΝΑΔ που περιλαμβάνει το εκπαιδευτικό τους ιστορικό, την εργασιακή εμπειρία τους, καθώς και την εκπαιδευτική τους πείρα. Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης είναι υποχρεωτική μόνο στις περιπτώσεις όπου δεν έχουν προηγούμενη εκπαιδευτική πείρα. Έτσι, οι εκπαιδευτές κάνουν τις δικές τους επιλογές όσον αφορά τα προ-υπηρεσιακά προγράμματα επιμόρφωσης που θα παρακολουθήσουν, καθώς δεν υπάρχει κανένα επίσημο σύστημα για να τους καθοδηγήσει. Το κοινό πρόγραμμα που παρακολουθούν όλοι οι εκπαιδευτικοί ανεξαρτήτως του μαθήματος που διδάσκουν είναι η "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών". Το πρόγραμμα αυτό οργανώνεται από την ΑΝΑΔ με τη βοήθεια κάποιων συνεργατών από το εξωτερικό και παρέχεται επίσης και από ιδιωτικά ιδρύματα εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης " Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών" εξετάζει τα ακόλουθα θέματα: Σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης. Εφαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Εισαγωγή στις νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών. 18

Προσδιορισμός και ανάλυση των αναγκών εκπαίδευσης. Αξιολόγηση. Άλλες διδακτικοί μέθοδοι. Προϋποθέσεις Εισαγωγής Οι εκπαιδευτές της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης των δημοσίων ιδρυμάτων εκπαίδευσης βρίσκονται μόνο στο Κυπριακό Κέντρο Παραγωγικότητας (ΚΕΠΑ). Οι εκπαιδευτικοί στο ΚΕΠΑ, σύμφωνα με τις προδιαγραφές εργασίας, πρέπει να κατέχουν είτε δίπλωμα από ένα τριτοβάθμιο ίδρυμα εκπαίδευσης ή ένα πτυχίο σχετικό με το μάθημα που θα διδάξουν. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να έχουν εμπειρία στην εργασία, της οποίας η διάρκεια να κυμαίνεται ανάλογα με τη θέση τους. Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση δεν είναι μια απαραίτητη. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένες απαιτήσεις για τους εκπαιδευτικούς των ιδιωτικών ιδρυμάτων εκπαίδευσης και επιχειρήσεων, αλλά το κάθε ίδρυμα καθορίζει αυτά τα θέματα στην δική του αρχή. Σε περίπτωση που τα δημόσια ή ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επιθυμούν να υποβάλουν προγράμματα επιμόρφωσης για έγκριση και επιχορήγηση από την ΑΑΑΔ (Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού ), μέσω του συστήματος της αρχικής εκπαίδευσης της ΑΑΑΔ, τότε τα προσόντα των εκπαιδευτικών τους ορίζονται και εξετάζονται από την ΑΑΑΔ, κριτήριο που γίνεται προκειμένου να εγκριθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υποβλήθηκαν. Οι ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να πληρούν οι εκπαιδευτικοί της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι οι εξής: Ένα κατάλληλο πτυχίο ή επαγγελματικά προσόντα στο γνωστικό τους αντικείμενο του προγράμματος εκπαίδευσης, 2 χρόνια επαγγελματικής πείρας κοντά στο γνωστικό τους αντικείμενο και προηγούμενη πείρα στην διδασκαλία ή συμμετοχή στα κατάλληλα πρόγραμμα εκπαίδευσης για εκπαιδευτικούς. Ένα πτυχίο σε ένα θεματικό τομέα που δεν σχετίζεται με το πρόγραμμα εκπαίδευσης, 4 χρόνια επαγγελματικής πείρας κοντά στο γνωστικό τους αντικείμενο και προηγούμενη πείρα στην διδασκαλία ή συμμετοχή στα κατάλληλα προγράμματα εκπαίδευσης για εκπαιδευτικούς. 19

Επτά χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας κοντά στο γνωστικό τους αντικείμενο και προηγούμενη πείρα στην διδασκαλία ή συμμετοχή στα κατάλληλα προγράμματα εκπαίδευσης για εκπαιδευτικούς. Με βάση τις παραπάνω ελάχιστες προϋποθέσεις προσόντων, η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι υποχρεωτική μόνο στις περιπτώσεις όπου δεν έχουν προηγούμενη πείρα διδασκαλίας. Το κοινό πρόγραμμα που παρακολουθούν όλοι οι εκπαιδευτικοί ανεξαρτήτως του μαθήματος που διδάσκουν είναι η "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών", που απευθύνεται σε άτομα με λίγη ή καθόλου εμπειρία στην εκπαίδευση. Η ΑΝΑΔ έχει οργανώσει προγράμματα επιμόρφωσης για εκπαιδευτές, τα οποία παρουσιάζονται από ξένους συνεργάτες τα τελευταία χρόνια. Η διάρκεια αυτού του τύπου του προγράμματος που οργανώνει η ΑΑΑΔ είναι 1 εβδομάδα και συνδυάζει και θεωρητικά και πρακτικά μέρη (40%) και αυτό ισχύει για όλους τους εκπαιδευτικούς ανεξαρτήτως της ειδικότητας τους. Όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα πρέπει να πληρούν τα ακόλουθα κριτήρια: Θα πρέπει να εργάζονται σε ένα εκπαιδευτικό ινστιτούτο ή επιχείρηση. Οι δραστηριότητές τους θα πρέπει να σχετίζονται με τρέχουσα ή μελλοντική συνεργασία μεταξύ του οργανισμού τους και της ΑΝΑΔ. Το πρόγραμμα κατάρτισης "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών" παρέχεται επίσης από ιδιωτικά ιδρύματα, αλλά χρειάζεται να εγκριθεί από την ΑΝΑΔ για να επιδοτηθεί. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει σύστημα για την αξιολόγηση των μη τυπικών ή άτυπων προσόντων και η επαγγελματικής πείρας. Ένας από τους στρατηγικούς στόχους της ΑΝΑΔ είναι η προώθηση της εξέτασης και της σταδιακής εισαγωγής του συστήματος αξιολόγησης και πιστοποίησης των εκπαιδευτικών παροχέων, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών. Το έργο ανατέθηκε σε μια ελληνική κοινοπραξία και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 5 στάδια, σε μια περίοδο τριάντα-έξι μηνών. 20

Περιεχόμενο και πρόγραμμα σπουδών εκπαίδευσης Το σώμα που καθορίζει το πρόγραμμα σπουδών του "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών" για τους Εκπαιδευτές ΑΕΕ είναι το εκπαιδευτικό ινστιτούτο που παρέχει το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού εγκρίνει τα εξειδικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης, εάν τα προγράμματα αυτά συμμορφώνονται με τα κριτήρια της ΑΝΑΔ. Σύμφωνα με τα κριτήρια της ΑΝΑΔ ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης θα πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα θέματα: Σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης. Εφαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Εισαγωγή στις νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών. Προσδιορισμός και ανάλυση των αναγκών εκπαίδευσης. Αξιολόγηση. Άλλες διδακτικοί μέθοδοι. Η διάρκεια του προγράμματος, που η ίδια η ΑΑΑΔ οργανώνει, είναι 1 εβδομάδα και συνδυάζει εκτός από θεωρία και πρακτική η οποία καλύπτει περίπου το 40% της συνολικής διάρκειας του προγράμματος. Το πρόγραμμα σπουδών λαμβάνει υπόψη την εκπαίδευση σε ειδικές / νέες / παραδοσιακές δεξιότητες και παιδαγωγικές μεθόδους, όπως: Η επιλογή και χρήση των κατάλληλων τεχνολογιών, όπως η ηλεκτρονική και διαδικτυακή μάθηση. Η προετοιμασία των εκπαιδευτικών της ΑΕΕ σε μια ποικιλία περιβαλλόντων ΑΕΕ μάθησης όπως οι αναπαραστάσεις, οι δυναμικές των ομάδων, τα παιχνίδια, κλπ. Η προετοιμασία των εκπαιδευτών ΑΕΕ για να καταφέρουν να φτιάξουν μια ομάδα εκπαιδευομένων. Αναμένεται ότι μόλις ένας εκπαιδευτικός παρακολουθήσει το πρόγραμμα εκπαίδευσης, "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών" που διοργανώνεται από την ΑΑΑΔ, θα είναι σε θέση να σχεδιάσει και να εφαρμόσει προγράμματα εκπαίδευσης με τη χρήση αποτελεσματικών μεθόδων. Επιπλέον, ένας εκπαιδευτικός θα είναι σε θέση 21

να εκπαιδεύσει άλλους ανθρώπους χρησιμοποιώντας πιο αποτελεσματικούς μεθόδους νέας τεχνολογίας. Το μόνο δημόσιο ινστιτούτο εκπαίδευσης που έχει ΑΕΕ εκπαιδευτικούς είναι το κυπριακό Κέντρο Παραγωγικότητας (ΚΕΠΑ Κύπρου). Στο ΚΕΠΑ, η πλειοψηφία των ενδοϋπηρεσιακών προγραμμάτων επιμόρφωσης που παρακολουθούνται από εκπαιδευτικούς έχει σχέση με το τομέα του ενδιαφέροντος τους όπως επίσης και με τις επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών. Τα πιο συνηθισμένα θέματα που προσφέρονται σε εκπαιδευτές που συμμετέχουν στην Αρχική Επαγγελματική Εκπαίδευση, εκτός από την "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών", είναι προγράμματα για τεχνικά μαθήματα ανάλογα με τους τομείς της ειδικότητάς τους. Η συνεχιζόμενη ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και σε επιχειρήσεις (τόσο Αρχικής όσο και Συνεχιζόμενης) είναι εθελοντική και επομένως τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι επιχειρήσεις αποφασίζουν αυτά αν θα επενδύσουν στην αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εκπαιδευτών τους. Η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού εφαρμόζει και επιχορηγεί εξειδικευμένα προγράμματα επιμόρφωσης για εκπαιδευτικούς που στοχεύουν σε: Εκπαιδευτές με λίγη ή καθόλου εμπειρία. Αναβάθμιση των ικανοτήτων των εκπαιδευτών για την υποστήριξη της εφαρμογής των προγραμμάτων επιμόρφωσης τα οποία εγκρίνει και επιχορηγεί η ΑΝΑΔ. Διαχείριση των κέντρων επιμόρφωσης. Τα παραπάνω επιμορφωτικά προγράμματα έχουν οργανωθεί από την ΑΝΑΔ και παραδίδονται από ξένους συνεργάτες, από το 1985. Τα προγράμματα αυτά εφαρμόζονται σε εκπαιδευτικούς με λίγη ή καθόλου εμπειρία, έμπειρους εκπαιδευτικούς καθώς επίσης και στους διευθυντές των κέντρων επιμόρφωσης, ανεξάρτητα από τον τομέα στον οποίο εμπλέκονται. Οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί πάροχοι και οι επιχειρήσεις είναι αυτοί που αποφασίζουν για το είδος των προγραμμάτων που θα σχεδιάσουν, προκειμένου να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς τους να αναβαθμίσουν τόσο τις δεξιότητες τους και όσο τις γνώσεις τους. Τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ινστιτούτα προσφέρουν προγράμματα για 22

εκπαιδευτικούς και για τη διαχείριση των κέντρων εκπαίδευσης. Μερικά από αυτά προσφέρουν εξειδικευμένα προγράμματα όπως: ECDL Πιστοποιητικό στην Επαγγελματική Εκπαίδευση & Πληροφορίες Ελέγχου Τεχνολογίας. Οπτικά βοηθήματα για εκπαιδευτικούς. Διαχείριση της λειτουργίας της εκπαίδευσης. Εκπαίδευση εκπαιδευτικών στον κλάδο της φιλοξενίας. Με την ολοκλήρωση των προγραμμάτων, που οργανώνονται είτε από την ΑΑΑΔ είτε από ιδιωτικούς πάροχους εκπαίδευσης, οι συμμετέχοντες λαμβάνουν σχετικό πιστοποιητικό παρακολούθησης. Ένα προσωπικό κίνητρο για να συμμετάσχουν σε τέτοια επιμορφωτικά προγράμματα είναι η αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων τους ούτως ώστε να παρέχουν μία πιο ανταγωνιστική εκπαίδευση σε μια ακόμα πιο ανταγωνιστική αγορά εκπαίδευσης. Αξιολόγηση και ποιότητα της παρακολούθησης Προς το παρόν, δεν υπάρχει κανένα σώμα αρμόδιο για την αξιολόγηση, την ανάθεση και διαπίστευση επίσημων προσόντων των εκπαιδευτικών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Ωστόσο, ένας από τους στρατηγικούς στόχους της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού είναι η προώθηση της εξέτασης και της σταδιακής εισαγωγής του συστήματος αξιολόγησης και πιστοποίησης των συντελεστών παροχής εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών. Το έργο ανατέθηκε σε μια ελληνική κοινοπραξία και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 5 στάδια, σε μια περίοδο τριάντα έξι μηνών. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Δεδομένου ότι η παιδαγωγική εκπαίδευση δεν περιλαμβάνεται στα βαθμολογούμενα μαθήματα, όλοι οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί πρέπει να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα προϋπηρεσιακής επιμόρφωσης (ΠΠΕ). Τις προηγούμενες χρονιές μόνο η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωσηση ήταν διαθέσιμη, ως 23

εκ τούτου η προϋπηρεσιακή επιμόρφωσηση δεν αποτελούσε προϋπόθεση για την πρόσληψη των εκπαιδευτικών. Το 2000 το ΠΠΕ εισήχθηκε και καθιερώθηκε ως υποχρεωτικό για το διορισμό όλων των εκπαιδευτικών στη Δημόσια Εκπαιδευτική Υπηρεσία. Από το 2007-2008 το ΠΠΕ προσφέρεται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (Λευκωσία, Κύπρος), σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Το Πρόγραμμα Προϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης έχει εισαχθεί από το Πανεπιστήμιο Κύπρου (και άλλα πανεπιστήμια του εξωτερικού) για τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας και της εκπαίδευσης και για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος της Κύπρου. Άλλοι στόχοι του ΠΠΕ είναι η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, η προετοιμασία των ανθρώπων για τη σύγχρονη κοινωνία μας, η οποία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη σύγχρονη τεχνολογία και η περαιτέρω ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού. Ωστόσο, ο πιο σημαντικός σκοπός του ΠΠΕ είναι να προσφέρει στους εκπαιδευτικούς την δυνατότητα να εκσυγχρονίσουν τις γνώσεις τους και να τους κρατήσει ενήμερους για τις τεχνολογικές αλλαγές. Τα ελάχιστα απαιτούμενα προσόντα για εκπαιδευτικούς της Κυπριακής Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης είναι ένα πανεπιστημιακό πτυχίο ή ένα ισότιμο προσόν ή μεταπτυχιακό τίτλο σε συγκεκριμένους τομείς. Τα προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών περιλαμβάνουν σεμινάρια, για τις νέες τεχνολογίες και ηλεκτρονική και διαδικτυακή μάθηση. Τα μαθήματα επιμόρφωσης διαρκούν από 50 μέχρι 280 ώρες και όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να περάσουν μια τελική εξέταση απόδειξης των ικανοτήτων τους. Η επίδοση όλων των συμμετεχόντων αξιολογείται και εκείνοι που ολοκληρώνουν επιτυχώς το πρόγραμμα λαμβάνουν ένα πιστοποιητικό παρακολούθησης του προγράμματος. Οι εκπαιδευτικοί της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης των δημοσίων ιδρυμάτων εκπαίδευσης βρίσκονται μόνο στο Κέντρο Παραγωγικότητας της Κύπρου. Με βάση τις ελάχιστες απαιτήσεις προσόντων, η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης πρέπει να είναι υποχρεωτική μόνο σε περιπτώσεις όπου δεν έχουν προηγούμενη εκπαιδευτική πείρα. Το κοινό πρόγραμμα επιμόρφωσης που παρακολουθούν όλοι οι εκπαιδευτικοί είναι η "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών" και απευθύνεται σε άτομα με λίγη ή καθόλου εμπειρία στην εκπαίδευση. Το επιμορφωτικό πρόγραμμα 24

"Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών" παρέχεται επίσης από ιδιωτικά ιδρύματα αλλά χρειάζεται πρώτα να εγκριθεί από την ΑΝΑΔ για να μπορεί επιδοτηθεί. Αναμένεται ότι μόλις ένας εκπαιδευτικός παρακολουθήσει το πρόγραμμα εκπαίδευσης "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών", που οργανώνεται από την ΑΝΑΔ, ο εκπαιδευτικός θα είναι σε θέση να σχεδιάσει και να εφαρμόσει το δικό του πρόγραμμα εκπαίδευσης με τη χρήση αποτελεσματικών μεθόδων. Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός θα είναι σε θέση να εκπαιδεύσει άλλους χρησιμοποιώντας πιο αποτελεσματικά τις μεθόδους των νέων τεχνολογιών. Τα προγράμματα αυτά εφαρμόζονται σε εκπαιδευτικούς με λίγη ή καθόλου εμπειρία και έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να αναβαθμίσουν τις δεξιότητες τους και τις γνώσεις τους. 25

ΕΛΛΑΔΑ 26

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στους ανήλικους και στους ενήλικους ανέκαθεν αποτελούσε μια πρόκληση για τα άτομα που εμπλέκονται στον χώρο της εκπαίδευσης είτε ως επαγγελματίες είτε ως διαμορφωτές της πολιτικής. Η ποιότητα αποτελεί μια πολυδιάστατη έννοια και περιλαμβάνει διαφορετικούς παράγοντες όπως την σαφήνεια των εκπαιδευτικών στόχων, την παροχή πόρων, την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την βελτίωση και ενδυνάμωση όσων συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία και την αντιμετώπιση μελλοντικών απαιτήσεων. Καθένας από τους παραπάνω παράγοντες επηρεάζει την ποιότητα της εκπαίδευσης, κυρίως επειδή είναι αλληλένδετοι και αλληλοεξαρτώμενοι. Ένας σημαντικός παράγοντας για την επίτευξη της ποιότητας στην εκπαίδευση, και πιο συγκεκριμένα στην εκπαίδευση ενηλίκων είναι ο ρόλος των εκπαιδευτών, η επαγγελματική τους ανάπτυξη και ο ρόλος τους στην βελτίωση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Όπως έχει σημειώσει ο Κόκκος (2002) «Ένας καθοριστικός παράγοντας σχετικά με την κατάρτιση ενηλίκων είναι, πέραν των κοινωνικών εταίρων, οι ίδιοι οι εκπαιδευτές». Άλλοι ειδικοί τονίζουν επίσης ότι «ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα της εκπαίδευσης είναι η ποιότητα εκάστου εκπαιδευτή μέσα στην τάξη». Ο ρόλος των εκπαιδευτών έχει αλλάξει κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι εκπαιδευτές πρέπει να ανταποκριθούν σε νέες απαιτήσεις στο πλαίσιο της δια βίου εκπαίδευσης και μάθησης όπως για παράδειγμα στην ανάγκη της ενεργούς συμμετοχής των καταρτιζομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για αυτόνομη μάθηση, οι οποίες θα βοηθήσουν τους καταρτιζόμενους να προσαρμοστούν καλύτερα σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα. Οι δάσκαλοι και εκπαιδευτές επαγγελματικής κατάρτισης αναλαμβάνουν νέους ρόλους από τον πιο παραδοσιακό ρόλο του καθοδηγητή στον πιο σύνθετο ρόλο του ειδικού που διευκολύνει την μάθηση των εκπαιδευομένων οι οποίοι πιθανόν να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους ως προς τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες και τον τρόπο εκμάθησης. Επομένως, οι εκπαιδευτές θεωρούνται δια βίου εκπαιδευόμενοι και επαγγελματίες που αναστοχάζονται, οι οποίοι εισέρχονται στο επάγγελμα τους κατέχοντας βασική και εξειδικευμένη γνώση, η οποία με το πέρασμα των χρόνων 27

θα πρέπει να εμπλουτίζεται με καινούργια γνώση, επικαιροποιημένες δεξιότητες και περισσότερες εμπειρίες. Άλλο ένα ζήτημα που σχετίζεται με τον ρόλο των εκπαιδευτών είναι η επαγγελματική τους ανάπτυξη. Αυτή σχετίζεται με πολλά και διαφορετικά στοιχεία συμπεριλαμβανομένων των τυπικών διαδικασιών (συμμετοχή σε σεμινάρια και εργαστήρια) και των άτυπων διαδικασιών (μελέτη επιστημονικών άρθρων και βιβλίων, συμμετοχή σε επαγγελματικά δίκτυα, κλπ). Ο σκοπός της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτών είναι η απόκτηση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων του επαγγέλματος τους και η βελτίωση της επαγγελματικής τους απόδοσης. Σε γενικές γραμμές, βάσει πρόσφατων μελετών, η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτών θεωρείται ότι είναι περισσότερο αποτελεσματική όταν στηρίζεται σε μια σειρά δραστηριοτήτων (αντί για περιστασιακές εκπαιδευτικές δραστηριότητες) οι οποίες συνδέουν την προηγούμενη γνώση με νέες εμπειρίες, όταν συνδέεται με τις καθημερινές πρακτικές τους και όταν βασίζεται στην συνεργασία διαφορετικών ατόμων που δραστηριοποιούνται στην διαδικασία της εκπαίδευσης (εκπαιδευτές, εκπαιδευτές εκπαιδευτών, προσωπικό στον τομέα της εκπαίδευσης, κλπ). Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτών εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την εκπαίδευση και την κατάρτιση τους. Όπως υποστηρίζουν πολλοί ειδικοί, η κατάλληλη εκπαίδευση των εκπαιδευτών βελτιώνει την απόδοση τους προς όφελος των καταρτιζομένων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα και την σύνδεση μεταξύ της ποιότητας της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτών, η εκπαίδευση εκπαιδευτών προκύπτει ως αναγκαιότητα. Η εκπαίδευση εκπαιδευτών είναι μια συνεχής διαδικασία που στοχεύει στην απόκτηση γνώσεων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων που θα τους επιτρέψουν να παρακολουθούν τις επιστημονικές και τις παιδαγωγικές εξελίξεις και να ανταποκρίνονται επιτυχώς στις προκλήσεις της κοινωνίας της γνώσης. Η πορεία «αρχική εκπαίδευση- εργασίαπεραιτέρω κατάρτιση» δεν θεωρείται πλέον αποτελεσματική, και ως εκ τούτου νέα είδη και νέες φόρμες κατάρτισης θα πρέπει να βρεθούν και να εφαρμοστούν. Η ανάγκη ύπαρξης διαφορετικών τρόπων οργάνωσης της διαδικασίας μάθησης 28

απαιτεί από τους καθηγητές και τους εκπαιδευτές να κατέχουν καινούργιες γνώσεις δεξιότητες και ικανότητες. Αυτό είναι δυνατό να επιτευχθεί μέσω της αποτελεσματικής κατάρτισης τους η οποία θα οδηγήσει στην επαγγελματική τους ανάπτυξη και κατά συνέπεια στην βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Στην παρακάτω ενότητα θα παρουσιαστεί η εκπαίδευση εκπαιδευτών στην Ελλάδα, με επικέντρωση στην προ- υπηρεσιακή τους κατάρτιση, στην κατάρτιση που λαμβάνουν ενώ εργάζονται ως εκπαιδευτές (ενδο- υπηρεσιακή) και τέλος στα προσόντα, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που θα πρέπει να έχουν και να αναπτύσσουν οι εκπαιδευτές προκειμένου να εκπληρώσουν τον επαγγελματικό τους ρόλο με τον βέλτιστο τρόπο. 1. ΠΡΟ- ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Πριν την παρουσίαση των διαφορετικών ειδών της ενδο-υπηρεσιακής κατάρτισης που έχουν εφαρμοστεί και υλοποιηθεί στην Ελλάδα, θα πρέπει να τονιστεί ότι η προ- υπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτών δεν παρέχεται τυπικά και επίσημα στους μελλοντικούς εκπαιδευτές ως μία επιπλέον συνεχής εκπαιδευτική πορεία. Αν και σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Γερμανία, Σουηδία, Ιταλία, Ιρλανδία, κλπ) η προ- υπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτών αναπτύσσεται είτε με πρωτοβουλία του κράτους είτε με πρωτοβουλία Πανεπιστημίων, εταιρειών και συλλόγων, στην Ελλάδα η προ- υπηρεσιακή κατάρτιση παρέχεται μόνο από τα Πανεπιστήμια ή άλλα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης ως τμήμα του πτυχίου. Επομένως, είναι φανερό ότι η προ- υπηρεσιακή κατάρτιση αφορά μόνο εκείνους από τους εκπαιδευτές που είναι απόφοιτοι της Ανώτερης Εκπαίδευσης. Παρόλα αυτά, υπάρχουν συγκεκριμένες διαδρομές τις οποίες κάποιος επαγγελματίας θα πρέπει να ακολουθήσει για να γίνει ένας ικανός και επαρκής εκπαιδευτής, ανεξάρτητα από το εκπαιδευτικό του υπόβαθρο. Η βασική πηγή πληροφοριών για αυτό το τμήμα της παρούσας έκθεσης είναι το υλικό που εκδόθηκε από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (πρώην ΕΚΕΠΙΣ). Ο οργανισμός, ιδρυθείς το 1997, στοχεύει στην εξασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση, 29

στην βελτίωση της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών κατάρτισης και στην ενίσχυση της αξιοπιστίας στην επαγγελματική κατάρτιση. Οι υπηρεσίες που προσφέρει το ΕΚΕΠΙΣ περιλαμβάνουν και την πιστοποίηση των εκπαιδευτών της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, την πιστοποίηση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων και την περιγραφή επαγγελματικών περιγραμμάτων. Ένα από τα επαγγελματικά περιγράμματα που έχει ήδη περιγραφεί από τον Οργανισμό είναι αυτό του Εκπαιδευτή Διά βίου Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Ενηλίκων. Με βάση το συγκεκριμένο περίγραμμα, οι διαδρομές (προ- υπηρεσιακή κατάρτιση) που απαιτούνται για κάποιον να γίνει εκπαιδευτής περιγράφονται κατωτέρω. Στην Ελλάδα υπάρχουν πέντε διαφορετικές διαδρομές τις οποίες κάποιος επαγγελματίας μπορεί να ακολουθήσει αν επιθυμεί να εργαστεί επίσημα ως πιστοποιημένος εκπαιδευτής ενηλίκων: Πρώτη διαδρομή: Άτομα που επιθυμούν να εργαστούν ως εκπαιδευτές ενηλίκων θα πρέπει να κατέχουν ένα πτυχίο (Πανεπιστημίου, Μεταπτυχιακό, Διδακτορικό) στην Εκπαίδευση Ενηλίκων ή στην Ανοικτή και Εξ αποστάσεως Εκπαίδευση (e- learning), ή στην Κατάρτιση Ενηλίκων. Η επαγγελματική τους εμπειρία θα πρέπει να ανέρχεται στα δύο χρόνια επαγγελματικής/ διδακτικής εμπειρίας στο ίδιο επιστημονικό πεδίο με αυτό των σπουδών τους, ενώ και άλλοι παράγοντες λαμβάνονται υπόψη και συνυπολογίζονται, όπως η εθελοντική εργασία, η διαχείριση προγραμμάτων κατάρτισης και οι κοινωνικές δραστηριότητες που απευθύνονται σε ενήλικες για τουλάχιστον δύο χρόνια. Δεύτερη διαδρομή: Οι μελλοντικοί εκπαιδευτές ενηλίκων θα πρέπει να είναι κάτοχοι πτυχίου Πανεπιστημίου και θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον δύο χρόνια εργασιακής εμπειρίας στον επαγγελματικό τους κλάδο. Για να πιστοποιηθούν επίσημα θα πρέπει να έχουν συμμετάσχει σε πρόγραμμα κατάρτισης με έμφαση στις δεξιότητες και τις ικανότητες που απαιτούνται στην διδασκαλία και να έχουν 150 ώρες διδακτικής εμπειρίας στην εκπαίδευση ή την κατάρτιση ενηλίκων τα τελευταία 5 χρόνια. Εκτός από αυτά, θα πρέπει να συμμετέχουν σε πρόγραμμα κατάρτισης με σκοπό να 30

αναπτύξουν τις δεξιότητες και τις ικανότητες που απαιτούνται από έναν εκπαιδευτή ενηλίκων. Τρίτη διαδρομή: Σε αυτή τη περίπτωση οι υποψήφιοι θα πρέπει να είναι κάτοχοι πτυχίου από Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης και να έχουν εργαστεί για τουλάχιστον 3 χρόνια στο επιστημονικό πεδίο του πτυχίου τους. Για την επίσημη πιστοποίηση τους απαιτείται η συμμετοχή σε σεμινάριο κατάρτισης για την απόκτηση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που είναι απαραίτητες για έναν εκπαιδευτή ενηλίκων, διδακτική εμπειρία 150 ωρών σε προγράμματα κατάρτισης που απευθύνονται σε ενήλικες τα τελευταία 5 χρόνια και τέλος, συμμετοχή σε πρόγραμμα κατάρτισης που να προσφέρει εκπαίδευση για τις βασικές λειτουργίες που θα πρέπει να εκπληρώνει ένας εκπαιδευτής. Τέταρτη διαδρομή: Άλλη μία εναλλακτική παρέχεται στους εν δυνάμει εκπαιδευτές που ολοκλήρωσαν την Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Για εκείνους, πέραν του πτυχίου τους, απαιτείται και πενταετής επαγγελματική εμπειρία στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο τους. Για να μπορέσουν να συμμετάσχουν στην διαδικασία αξιολόγησης και να αναγνωριστούν επίσημα ως εκπαιδευτές απαιτείται επίσης διδακτική εμπειρία 150 ωρών κατά τα τελευταία 5 χρόνια, καθώς επίσης και συμμετοχή σε πρόγραμμα κατάρτισης που να προσφέρει εκπαίδευση για τις βασικές λειτουργίες που θα πρέπει να εκπληρώνει ένας εκπαιδευτής. Πέμπτη διαδρομή: Τέλος, όσοι έχουν ολοκληρώσει την Υποχρεωτική Εκπαίδευση και επιθυμούν να εργαστούν ως εκπαιδευτές θα πρέπει να έχουν εργασιακή εμπειρία 6 χρόνων τουλάχιστον, ενώ για την επίσημη πιστοποίηση τους απαιτούνται 150 ώρες διδακτικής εμπειρίας τα τελευταία 5 χρόνια. Τέλος, όπως συμβαίνει και στις υπόλοιπες διαδρομές, θα πρέπει να έχουν παρακολουθήσει πρόγραμμα κατάρτισης που να προσφέρει εκπαίδευση για τις βασικές λειτουργίες που θα πρέπει να εκπληρώνει ένας εκπαιδευτής. 31

Με βάση τις προηγούμενες περιγραφές οι εκπαιδευτές ανεξαρτήτως του εκπαιδευτικού τους υπόβαθρου θα πρέπει να έχουν τα ακόλουθα: Πτυχίο οποιουδήποτε είδους εκπαίδευσης (ανώτερη, επαγγελματική, δευτεροβάθμια, κλπ) Επαγγελματική εμπειρία στον τομέα που πρόκειται να διδάξουν Συμμετοχή σε εξειδικευμένο σεμινάριο κατάρτισης για εκπαιδευτές. Το σεμινάριο αφορά στην απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που θα πρέπει να κατέχει ένας εκπαιδευτής ενηλίκων. Μόνο εφόσον ένας εκπαιδευτής ολοκληρώσει επιτυχώς αυτού του είδους την εκπαίδευση και περάσει την διαδικασία αξιολόγησης θα αναγνωριστεί επίσημα και νόμιμα ως εκπαιδευτής ενηλίκων και θα μπορέσει να παρέχει υπηρεσίες κατάρτισης σε προγράμματα διά βίου επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ενηλίκων. Συνοψίζοντας σχετικά με την προ- υπηρεσιακή κατάρτιση εκπαιδευτών στην Ελλάδα, θα πρέπει να τονιστεί ότι ενώ θεωρητικά αυτή η κατάρτιση είναι απαραίτητη για μελλοντικούς εκπαιδευτές, στην πράξη δεν οργανώνεται επίσημα και κεντρικά και δεν υλοποιείται σε τακτική βάση. Παρ όλα αυτά, προγράμματα «εκπαίδευσης εκπαιδευτών» οργανώνονται από ιδιωτικούς φορείς που παρέχουν μαθήματα σε επαγγελματίες που επιθυμούν να γίνουν εκπαιδευτές. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να πληρώσουν ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό για να παρακολουθήσουν αυτά τα προγράμματα τα οποία είναι συνήθως βραχύβια, αφού η διάρκεια τους κυμαίνεται από 20 μέχρι 100 περίπου ώρες. Η βεβαίωση παρακολούθησης που αποκτούν μετά την συμμετοχή τους σε αυτά τα προγράμματα δεν αναγνωρίζεται επίσημα από το Κράτος. Επομένως, η μόνη επιλογή που απομένει για ένα αναγνωρισμένο δίπλωμα είναι η συμμετοχή τους σε σεμινάρια που οργανώνονται από το Κράτος, τα οποία όμως είναι λίγα. 32

2. ΕΝΔΟΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Περιγραφή και καλές πρακτικές Η ενδο-υπηρεσιακή εκπαίδευση και κατάρτιση εκπαιδευτών χωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες: Κατάρτιση που παρέχεται από ιδιωτικούς οργανισμούς Κατάρτιση που οργανώνεται και παρέχεται από το Κράτος Το πρώτο είδος εκπαίδευσης και κατάρτισης οργανώνεται και υλοποιείται από Κέντρα και Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, από εταιρείες και εκπαιδευτικά κέντρα και είναι παρόμοιο με την προ- υπηρεσιακή κατάρτιση από ιδιωτικούς φορείς όπως περιγράφηκε ανωτέρω. Αν κάποιος εκπαιδευτής επιθυμεί να συμμετέχει σε αυτού του είδους την κατάρτιση θα πρέπει να καταβάλλει δίδακτρα το ύψος των οποίων εξαρτάται από την διάρκεια της κατάρτισης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μικρής σχετικά διάρκειας, μεταξύ 20 και 100 ωρών και συνήθως συνδυάζει την πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Αυτού του είδους η κατάρτιση απευθύνεται σε εκπαιδευτές συγκεκριμένων ειδικοτήτων (π.χ. εκπαιδευτές πληροφορικής) και το πρόγραμμα σπουδών συνήθως περιλαμβάνει την αναβάθμιση των γνώσεων των συμμετεχόντων σε σχέση με τις εξελίξεις στις αντίστοιχες επιστήμες. Δεν περιλαμβάνει γενικότερα γνωστικά αντικείμενα όπως εκπαιδευτική μεθοδολογία, αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, κλπ. Μετά την ολοκλήρωση της κατάρτισης οι συμμετέχοντες λαμβάνουν ένα δίπλωμα- πιστοποιητικό το οποίο δεν αναγνωρίζεται επίσημα από το κράτος αλλά, από την άλλη πλευρά είναι χρήσιμο για την δουλειά τους. Όσον αφορά το δεύτερο είδος ενδο- υπηρεσιακής εκπαίδευσης εκπαιδευτών, τα παρακάτω προγράμματα έχουν εφαρμοστεί και υλοποιηθεί επισήμως στη Ελλάδα, αποτελώντας παραδείγματα καλής πρακτικής και ως εκ τούτου αξίζει να επισημανθούν: 33

Αρχικά, το πρόγραμμα «Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης» υλοποιήθηκε κατά την περίοδο 2006-2007 με οργάνωση από το ΕΚΕΠΙΣ υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Προστασίας. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε κυρίως από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικά Ταμείο και αφορούσε στην διεξαγωγή 528 σεμιναρίων κατάρτισης σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στόχος του προγράμματος ήταν η κατάρτιση του συνόλου των εκπαιδευτών ενηλίκων που ήταν εγγεγραμμένοι στα μητρώα του ΕΚΕΠΙΣ, ο αριθμός των οποίων εκείνη την περίοδο ανερχόταν στα 10.000 περίπου άτομα. Η επιτυχής παρακολούθηση και ολοκλήρωση του προγράμματος κατάρτισης αποτελούσε προϋπόθεση για την πιστοποίηση των εκπαιδευτών ενηλίκων και θα σήμαινε ότι οι συμμετέχοντες κατέχουν την τεχνική και παιδαγωγική ικανότητα να παρέχουν εξειδικευμένες και επιστημονικά αποδεκτές υπηρεσίες κατάρτισης, επομένως μόνο οι πιστοποιημένοι εκπαιδευτές θα επιλέγονται στο εξής για την παροχή κατάρτισης στο μέλλον. Τα προγράμματα κατάρτισης χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: στα προγράμματα κατάρτισης που απευθύνονταν σε εκπαιδευτές θεωρητικής κατάρτισης και στα προγράμματα κατάρτισης που απευθύνονταν σε εκπαιδευτές πρακτικής κατάρτισης. Το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση εκπαιδευτών βασίστηκε στις ακόλουθες προδιαγραφές: Κάθε πρόγραμμα κατάρτισης σχεδιάστηκε για να διαρκεί 300 ώρες, κάτι το οποίο αρχικά θα σήμαινε 3 μήνες πλήρους και συνεχούς παρακολούθησης. Δεδομένου ότι οι εκπαιδευτές είναι εργαζόμενοι πλήρους ή μερικής απασχόλησης και δεν μπορούν να αφιερώσουν 3 εργάσιμους μήνες για την κατάρτιση τους και ότι ζουν και εργάζονται σε διαφορετικά μέρη της Ελλάδας (μερικές φορές σε απομακρυσμένες περιοχές και σε νησιά), η εκπαιδευτική μέθοδος που επιλέχθηκε ήταν ο συνδυασμός κατάρτισης «πρόσωπο με πρόσωπο» με εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Αυτή η «συνδυαστική» μέθοδος θεωρήθηκε η καταλληλότερη για την επίτευξη της μεγαλύτερης συμμετοχής των εκπαιδευτών και των καλύτερων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η συνολική διάρκεια διαιρέθηκε σε 231 ώρες εξ αποστάσεως εκπαίδευση (77% 34

του συνόλου των ωρών κατάρτισης) και σε 69 ώρες εκπαίδευσης «πρόσωπο με πρόσωπο» (23% του συνόλου των ωρών κατάρτισης). Η υλοποίηση του προγράμματος βασίστηκε σε δύο σημαντικές εκθέσεις: η πρώτη έκθεση αφορούσε στα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτών- συμβούλων που επρόκειτο να αναλάβουν την κατάρτιση των εκπαιδευτών και η δεύτερη περιλάμβανε την ανάπτυξη της μεθοδολογίας και του εκπαιδευτικού υλικού για την εκπαίδευση των εκπαιδευτών. Τα αποτελέσματα και τα παραδοτέα αυτών των εκθέσεων οδήγησαν στην επιλογή και την κατάρτιση 269 εκπαιδευτών που θα αναλάμβαναν την εκπαίδευση εκπαιδευτών. Καταρτίστηκαν στο ίδιο διδακτικό υλικό και με την ίδια μεθοδολογία που θα χρησιμοποιούσαν για τους μελλοντικούς καταρτιζόμενους- εκπαιδευτές έτσι ώστε να εξοικειωθούν και να κατανοήσουν πλήρως όλες τις διαδικασίες που εμπλέκονται στο πρόγραμμα κατάρτισης που επρόκειτο να αναλάβουν. Το εκπαιδευτικό περιεχόμενο των προγραμμάτων κατάρτισης συμπεριλάμβανε τις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, τα χαρακτηριστικά και τις προϋποθέσεις της, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της εκπαιδευτικής παρέμβασης και την χρήση συμμετοχικών εκπαιδευτικών τεχνικών. Το εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό σχεδιάστηκε έτσι ώστε κάθε καταρτιζόμενος- εκπαιδευτής να έχει την δυνατότητα να το μελετήσει και να το εμπεδώσει. Το υλικό αποτελούταν από έντυπο υλικό κατάρτισης και από διαδραστικό ψηφιακό υλικό. Το έντυπο υλικό είχε τα εξής χαρακτηριστικά: Περιείχε συγκεκριμένα στοιχεία που να διευκολύνουν τους καταρτιζόμενους στην κατανόηση των κειμένων (σε κάθε κεφάλαιο παρατίθενται οι στόχοι, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, οι έννοιες- κλειδιά και κατευθυντήριες γραμμές για την μελέτη) Το υλικό περιείχε άλλες πηγές πληροφοριών που να δρουν συμπληρωματικά στα βασικά κείμενα (βιβλιογραφία, οδηγός για περαιτέρω μελέτη, παραπομπές σε άλλο υλικό, κλπ) 35

Κάθε κεφάλαιο περιλάμβανε συγκεκριμένα τμήματα για να μπορούν οι καταρτιζόμενοι να εφαρμόζουν στην πράξη την αποκτηθείσα γνώση (ασκήσεις, ερωτήσεις, μελέτες περιπτώσεων, παραδείγματα, κλπ) Το ψηφιακό διαδραστικό υλικό αποτελούταν από δύο DVD που περιείχαν παραδείγματα διδακτικών πρακτικών και μεθόδων και ένα διαδραστικό CD- ROM το οποίο περιείχε κείμενα για περαιτέρω μελέτη, ασκήσεις, μεθοδολογικές κατευθύνσεις, οδηγούς για βιβλιογραφία, κλπ Το εκπαιδευτικό υλικό δημιουργήθηκε για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εκπαιδευτών που θα καταρτίζονταν, δηλαδή στην ανάγκη τους να αποκτήσουν και να αναπτύξουν γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες. Οι ανάγκες τους εκφράστηκαν και αξιολογήθηκαν μέσω συνεντεύξεων και ερωτηματολογίων που έγιναν πριν την έναρξη και κατά την διάρκεια των προγραμμάτων κατάρτισης. Η χαρτογράφηση των εκπαιδευτικών αναγκών των εκπαιδευτών είχε τεράστια σημασία για τα προγράμματα και συνέβαλε στην απρόσκοπτη έκβαση όλης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για την «πρόσωπο με πρόσωπο» κατάρτιση, οι καταρτιζόμενοι χωρίστηκαν σε τμήματα των 15-20 ατόμων για την απόκτηση θεωρητικών γνώσεων. Κάθε τμήμα λειτουργούσε υπό την επίβλεψη και τον συντονισμό ενός εκπαιδευτή, ο οποίος ήταν και ο επιστημονικός σύμβουλος της κατάρτισης τους. Η επικοινωνία μεταξύ των καταρτιζόμενων και των εκπαιδευτών τους αλλά και μεταξύ των εκπαιδευτών επιτεύχθηκε με την χρήση όλων των μέσων επικοινωνίας, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η αποτελεσματική αλληλεπίδραση μεταξύ όλων των συμμετεχόντων, κάτι που αποτελεί βασικό στοιχείο στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και στην ανάπτυξη πολλών σημαντικών δεξιοτήτων. Κάθε συμμετέχων στο πρόγραμμα κατάρτισης έπρεπε να υποβάλλει δύο γραπτές εκθέσεις στον εκπαιδευτή του, ως μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης. Ο εκπαιδευτής έπρεπε να απαντήσεις με εκτενή ανατροφοδότηση σχολιάζοντας πιθανά λάθη και ελλείψεις, επισημαίνοντας 36

τα θετικά στοιχεία των εκθέσεων, παρέχοντας συμβουλές, κατευθύνσεις και παραδείγματα για να βελτιώσει την απόδοση του και ενθαρρύνοντας τον, όταν ήταν απαραίτητο, ώστε να συνεχίσει την προσπάθεια του. Είναι γνωστό ότι αυτή η μέθοδος κατάρτισης (γραπτή εργασία- ανατροφοδότηση) ενεργοποιεί το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων σε προγράμματα κατάρτισης και συμβάλλει στην ανάπτυξη γενικών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Άλλο ένα σημαντικό τμήμα της διαδικασίας αξιολόγησης ήταν η παρουσίαση από τους καταρτιζόμενους «διδακτικών προσομοιώσεων» («μικρόδιδασκαλιών»), οι οποίες θα έπρεπε να διαρκούν περίπου 20 λεπτά. Κάθε συμμετέχων έπρεπε να γίνει ο εκπαιδευτής των υπολοίπων και να παρουσιάσει μία διδακτική ενότητα του αντικειμένου του, ενσωματώνοντας στην παρουσίαση τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις και δεξιότητες. Γινόταν βιντεοσκόπηση κάθε παρουσίασης για να αξιολογηθεί και στην συνέχεια γίνονταν σχόλια σχετικά με την μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε, το εκπαιδευτικό υλικό, άλλα υποστηρικτικά μέσα, κλπ. Αυτή η μέθοδος αξιολόγησης αποδείχθηκε αποτελεσματική γιατί οδήγησε σε χρήσιμες συζητήσεις και σε ανταλλαγή εποικοδομητικών σχολίων. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ήταν καινοτόμο γιατί για πρώτη φορά στα Ελληνικά δεδομένα εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα κατάρτισης που στόχευε σε εκπαιδευτές και προωθήθηκε η επαγγελματικότητα των εκπαιδευτών ενηλίκων. Ήταν καινοτόμο επίσης γιατί δόθηκε έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των καταρτιζομένων και στον εκτεταμένο ρόλο του εκπαιδευτή. Τέλος, χάρη στο πρόγραμμα συνάχθηκαν χρήσιμα αποτελέσματα σχετικά με τις ικανότητες και τις δεξιότητες των εκπαιδευτών ενηλίκων στην Ελλάδα, ενώ η έρευνα σχετικά με τις εκπαιδευτικές ανάγκες των εκπαιδευτών και με το εκπαιδευτικό υλικό αποτέλεσε άλλο ένα στοιχείο της καινοτομίας του προγράμματος. Γενικά, το πρόγραμμα «Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης» ήταν επιτυχημένο γιατί συμμετείχε και επωφελήθηκε η πλειοψηφία των εκπαιδευτών ενηλίκων στην Ελλάδα, αναβαθμίζοντας γνώσεις και δεξιότητες. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ολοκλήρωση αυτού του προγράμματος αποτελούσε 37

την προϋπόθεση για την πιστοποίηση εκπαιδευτών και πιθανόν αυτό να αποτέλεσε το κίνητρο για την μαζική συμμετοχή των Ελλήνων εκπαιδευτών. Άλλο ένα παράδειγμα της εκπαίδευσης εκπαιδευτών στην Ελλάδα αποτελεί το πρόγραμμα «Εκπαίδευση εκπαιδευτών ενηλίκων» το οποίο οργανώθηκε από το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΙΔΕΚΕ) και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Υλοποιήθηκε κατά την περίοδο 2007-2008 με στόχο την αναβάθμιση των γνώσεων των συμμετεχόντων εκπαιδευτών σε μεθοδολογικά ζητήματα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Πιο συγκεκριμένοι στόχοι αφορούσαν στην κατάρτιση για τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών ενοτήτων, για την δημιουργία καινοτόμου εκπαιδευτικού υλικού, την χρήση υπολογιστών στην εκπαιδευτική διαδικασία, την εφαρμογή νέων τεχνικών αξιολόγησης, κλπ. Συνολικά 2.223 εκπαιδευτές και προσωπικό εκπαίδευσης από όλη την Ελλάδα καταρτίστηκαν από αυτό το πρόγραμμα. Η διάρκεια του προγράμματος ήταν 100 ώρες. Κάθε πρόγραμμα κατάρτισης χωριζόταν σε τέσσερις εκπαιδευτικές ενότητες, η κάθε μια εκ των οποίων είχε διάρκεια 25 ώρες. Οι ενότητες ήταν οι ακόλουθες: Εισαγωγή στην εκπαίδευση ενηλίκων Δυναμική της ομάδας- εκπαίδευση και υποστήριξη των κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων Σχεδιασμός της διδακτικής ενότητας Αξιολόγηση στην εκπαίδευση ενηλίκων Η μεθοδολογία υλοποίησης του προγράμματος ήταν μεικτή: 24 ώρες διαρκούσε η κατάρτιση «πρόσωπο με πρόσωπο», ενώ οι υπόλοιπες 76 ώρες έγιναν εξ αποστάσεως. Μια διαδραστική ηλεκτρονική πλατφόρμα δημιουργήθηκε για να καλύψει τις απαιτήσεις του προγράμματος και έτσι, μέσω αυτής, κάθε συμμετέχων είχε τη δυνατότητα να επικοινωνεί με τους υπόλοιπους καταρτιζόμενους αλλά και με τον εκπαιδευτή ενώ μπορούσε επίσης να αποκτήσει το εκπαιδευτικό υλικό κάθε εκπαιδευτικής ενότητας. 38

Το εκπαιδευτικό υλικό για το πρόγραμμα αποτελείτο από ένα βιβλίο σε ηλεκτρονική μορφή, το οποίο περιείχε κείμενα που να υποστηρίζουν και να ακολουθούν την κάθε ενότητα, ένα DVD που περιείχε συνεντεύξεις με καταξιωμένους επιστήμονες στην εκπαίδευση ενηλίκων όπως του Jarvis και του Rogers και τέλος από οπτικοακουστικό υλικό το οποίο ήταν προσβάσιμο μέσω της πλατφόρμας. Τέλος, η αξιολόγηση των συμμετεχόντων διενεργήθηκε μέσω γραπτών εργασιών. Κάθε καταρτιζόμενος έπρεπε να γράψει τέσσερις εργασίες, μία για κάθε ενότητα, ενώ η τελική του αξιολόγηση στηρίχθηκε στην βαθμολογία που συγκέντρωσε από τις εργασίες και στην ενεργό συμμετοχή του σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος κατάρτισης, κάθε συμμετέχων έλαβε ένα «Πτυχίο στην Δια Βίου Εκπαίδευση» Τέλος, άλλο ένα παράδειγμα καλής πρακτικής όσον αφορά την ενδο- υπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτών ενηλίκων στην Ελλάδα είναι το πρόγραμμα «Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων» το οποίο οργανώθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2007 και επαναλήφθηκε το 2008. Στόχευε στην αναβάθμιση των προσόντων των ατόμων που εργάζονταν στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων και πιο συγκεκριμένα στην παροχή των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που απαιτούνται για την εκπαίδευση ενηλίκων. Οι συμμετέχοντες δεν ήταν μόνο εκπαιδευτές ενηλίκων αλλά και προσωπικό εκπαίδευσης που εργαζόταν σε οργανισμούς που παρέχουν διαφορετικές μορφές διαρκούς εκπαίδευσης ενηλίκων (για παράδειγμα, σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, σε Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, σε Βιβλιοθήκες, σε εταιρείες που οργανώνουν ενδο- επιχειρησιακή κατάρτιση, όπως τράπεζες, κλπ). Η διάρκεια εκάστου προγράμματος ήταν 124 ώρες, ενώ δεν υπήρχε περιορισμός στον αριθμό των συμμετεχόντων. Μέχρι το τέλος του 2008, 42 άτομα είχαν συμμετάσχει στο πρόγραμμα κατάρτισης. Κάθε πρόγραμμα κατάρτισης αποτελούταν από τις εξής ενότητες: Βασικές αρχές στην εκπαίδευση ενηλίκων Ψυχολογικές προϋποθέσεις για την μάθηση ενηλίκων 39

Μεθοδολογικές προσεγγίσεις στην εκπαίδευση και κατάρτιση ενηλίκων Στόχοι των προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων Ο εκπαιδευτής ενηλίκων Αξιολόγηση στα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων Το εκπαιδευτικό υλικό που δόθηκε στους συμμετέχοντες αποτελείτο από δύο βιβλία και από σημειώσεις που περιείχαν άρθρα και βιβλιογραφία στα Ελληνικά και στα Αγγλικά. Τέλος, η αξιολόγηση των συμμετεχόντων είχε την μορφή της συζήτησης στο τέλος του προγράμματος κατάρτισης και της γραπτής εξέτασης με ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών. Κάθε συμμετέχων που ολοκλήρωσε επιτυχώς το πρόγραμμα έλαβε μία Βεβαίωση Παρακολούθησης. Συγκρίνοντας τα παραπάνω προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών ενηλίκων, παρατηρούνται κάποιες ομοιότητες και κάποιες διαφορές. Ως προς το περιεχόμενο τους, όλα επικεντρώθηκαν στις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και όλα παρείχαν στους συμμετέχοντες επίκαιρες γνώσεις και τις απαραίτητες δεξιότητες για την εκπαίδευση και κατάρτιση ενηλίκων. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, ως προς το περιεχόμενο, την μεθοδολογία και την αξιολόγηση, το πρόγραμμα που υλοποιήθηκε από το ΕΚΕΠΙΣ ήταν το πιο καλά οργανωμένο. Επιπροσθέτως, και άλλα συμπεράσματα είναι δυνατό να συναχθούν σε σχέση με τα παραπάνω προγράμματα, τα οποία έχουν ως εξής: Η εκπαίδευση εκπαιδευτών θα πρέπει να είναι συνεχής και συστηματική, ενώ κίνητρα που να ενθαρρύνουν την παρακολούθηση της θα πρέπει να παρέχονται στους εκπαιδευτές. Τα κίνητρα θα μπορούσαν να έχουν την μορφή «πόντων», ενώ θα πρέπει να εξεταστεί η πιθανότητα ο εκπαιδευτής να μην εργάζεται κατά την περίοδο της κατάρτισης του. Οι εκπαιδευτές εκπαιδευτών θα πρέπει να είναι επαγγελματίες στον τομέα που διδάσκουν, να έχουν παρακολουθήσει διαφορετικά είδη κατάρτισης και να είναι έμπειροι στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Θα πρέπει επίσης 40

να έχουν παρακολουθήσει εξειδικευμένη κατάρτιση πριν ξεκινήσουν κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών. Η κατάρτιση θα πρέπει να στηρίζεται σε συνεργατικές και συμμετοχικές μορφές εκπαίδευσης, ενώ θα πρέπει να δημιουργηθούν και να εφαρμοστούν νέες διδακτικές μεθοδολογίες. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να συμβάλλουν στον σχεδιασμό των δράσεων κατάρτισης τους και θα πρέπει να εκφράζουν τις μαθησιακές τους ανάγκες για να εμπλέκονται ενεργά στην διαδικασία κατάρτισης. Το εκπαιδευτικό υλικό θα πρέπει να είναι σχεδιασμένο προσεκτικά έτσι ώστε να μεγιστοποιεί τα μαθησιακά αποτελέσματα. Οι εκπαιδευτές, εκτός από την κατάρτιση στα συγκεκριμένα θεματικά πεδία που διδάσκουν, θα πρέπει να καταρτίζονται και σε κοινωνικές και διαπροσωπικές δεξιότητες και ικανότητες, όπως την ικανότητα να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις, συνεργασία, αποδοχή και εμπιστοσύνη. Για να επιτευχθεί αυτό, η κατάρτιση θα πρέπει να στηρίζεται στις αρχές της κριτικής σκέψης, της μάθησης με βάση τις προηγούμενες εμπειρίες και την ανοιχτή επικοινωνία. Θα πρέπει να κατοχυρωθεί ένα επίσημο εθνικό σύστημα εκπαίδευσης και πιστοποίησης εκπαιδευτών για να οργανώνει και να συντονίζει όλες τις ενέργειες κατάρτισης που παρέχονται τακτικά και επίσημα. 3. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία σχετικά με τις δεξιότητες, τις ικανότητες και τα προσόντα που θα πρέπει να έχουν οι εκπαιδευτές για να κατακτήσουν την προσωπική και την επαγγελματική τους ανάπτυξη και για να εξασφαλίσουν την επάρκεια τους στο να εκπαιδεύουν και να καταρτίζουν ενήλικες. Σε αυτό το τμήμα της έκθεσης θα γίνει αναφορά στις δεξιότητες και τα προσόντα που θα πρέπει να 41

έχει ένας εκπαιδευτής στην Ελλάδα. Η αναφορά χωρίζεται σε δύο τμήματα: πρώτα θα παρουσιαστούν οι επιθυμητές και απαραίτητες δεξιότητες, ικανότητες και προσόντα, σύμφωνα με το Ελληνικό Κράτος και στη συνέχεια θα παρατεθεί η γνώμη των ίδιων των εκπαιδευτών σχετικά με τις ικανότητες και τα προσόντα που επιθυμούν να έχουν για να βελτιώσουν την ποιότητα της εργασίας τους και των υπηρεσιών που προσφέρουν τόσο σε εκπαιδευόμενους όσο και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα/ φορείς κατάρτισης. Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία, η οποία ακολούθως εφαρμόζεται από το ΕΚΕΠΙΣ, υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι για την αξιολόγηση των εκπαιδευτών στην Ελλάδα. Κάθε τρόπος ενδείκνυται ανάλογα με τις διαδρομές που παρουσιάστηκαν προηγουμένως (προ- υπηρεσιακή κατάρτιση εκπαιδευτών) και αξιολογεί συγκεκριμένες δεξιότητες και ικανότητες. Πιο συγκεκριμένα, οι ενδεικτικοί τρόποι (ή εργαλεία) για την αξιολόγηση των εκπαιδευτών και για τις δεξιότητες που αξιολογούνται έχουν ως εξής: «Πορτοφόλιο» ενός εκπαιδευτή επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ενηλίκων. Αυτό προτείνεται ως ένα εργαλείο αξιολόγησης για όλες τις διαδρομές που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Το «Πορτοφόλιο» θεωρείται ο κατάλληλος και ο συνιστώμενος τρόπος για την αποτύπωση της ικανότητας του εκπαιδευτή για αυτό- διαχειριζόμενη και αυτόνομη μάθηση, για κριτική σκέψη και για μετασχηματισμό της γνώσης και τέλος για επίγνωση των κοινωνικών και των πολιτιστικών ανισοτήτων. Γραπτές εξετάσεις. Αυτή η μέθοδος ενδείκνυται για τις διαδρομές 1 και 2. Οι δεξιότητες και ικανότητες που θεωρούνται απαραίτητες για τους εκπαιδευτές και αξιολογούνται με αυτή τη μέθοδο έχουν ως εξής: o Δεξιότητες να διαχωρίζουν και να αναγνωρίζουν την καταλληλότητα των θεωριών, των μεθοδολογιών, και των μοντέλων για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων o Οργανωτικές δεξιότητες για να κάνουν πράξη τις θεωρητικές γνώσεις 42

o Δεξιότητα να σκέφτονται και να ερμηνεύουν τα κείμενα που χρησιμοποιούν o Δεξιότητα κριτικής ανάλυσης και επεξεργασίας της γνώσης o Ικανότητα να παρεμβαίνουν δημιουργικά στο γνωστικό σύστημα o Στοχαστική σκέψη και ανάλυση Εκτίμηση της απόδοσης και Προσομοιώσεις. Αυτή η μέθοδος ενδείκνυται για όλες τις επαγγελματικές διαδρομές. Αξιολογεί τις ακόλουθες ικανότητες και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για έναν εκπαιδευτή: o Δεξιότητα να επιλέγει εκπαιδευτικό υλικό, πηγές και μέσα o Δεξιότητα να εφαρμόζει νέες προσεγγίσεις σε κάτι που είναι ήδη γνωστό o Δεξιότητα να αναπροσαρμόζει το αρχικό σχέδιο ενώ ήδη εφαρμόζεται o Δεξιότητα να διαμορφώνει την κατάρτιση λαμβάνοντας υπόψη πιθανές κοινωνικοπολιτικές διαφοροποιήσεις στην ομάδα- στόχο o Ικανότητα να δημιουργεί νέες προσεγγίσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης o Διαπολιτισμικές ικανότητες o Ικανότητα να τολμά και να επιχειρεί κάτι καινούργιο Πλάνο Επαγγελματικής Ανάπτυξης. Αυτό το είδος αξιολόγησης ενδείκνυται για τις διαδρομές 2 και 5 και αφορά στις ακόλουθες δεξιότητες και ικανότητες: o Ικανότητα αναζήτησης πληροφοριών και ενσωμάτωσης τους στην εκπαιδευτική διαδικασία o Δεξιότητα συνεργασίας με άλλους για τον έλεγχο επιλογών o Δεξιότητα να δρα ως πολίτης στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης o Ικανότητα να συνδέει τις προσωπικές επιλογές και στάσεις με τις ευρύτερες εξελίξεις στο επαγγελματικό πεδίο o Αυτογνωσία 43

o Υπευθυνότητα o Δεξιότητα να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της πολυπολιτισμικής κοινωνίας o Δεξιότητα να διαχειρίζεται νέες πηγές πληροφοριών Παραγωγή υλικού για την δουλειά του/της. Αυτό το είδος αξιολόγησης ενδείκνυται για τις διαδρομές 1 και 3 και είναι σχεδιασμένο για να αξιολογεί τις ακόλουθες δεξιότητες και ικανότητες: o Ικανότητα να διαχειρίζεται την γνώση o Δεξιότητες διαπραγμάτευσης o Δεξιότητες αναπροσαρμογής των μεθοδολογιών κατάρτισης o Δεξιότητες διαχείρισης των υπαρχουσών πηγών για εκπαιδευτικό υλικό σε οποιαδήποτε μορφή o Δεξιότητες να κατανοεί τα χαρακτηριστικά της ομάδας στόχου για την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού. Όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, κάθε μεθοδολογία αξιολόγησης αξιολογεί διαφορετικά είδη προσόντων και ικανοτήτων. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν και άλλα συγκεκριμένα είδη γνώσεων και δεξιοτήτων που είναι απαραίτητα για το επαγγελματικό προφίλ του εκπαιδευτή. Σε όλους τους διαφορετικούς τρόπους αξιολόγησης τα εξής είδη γνώσεων και δεξιοτήτων θεωρούνται απαραίτητα: Θεωρητική επάρκεια στην εκπαίδευση ενηλίκων Γνώση του αντικειμένου που διδάσκουν Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού 44

Γνώσεις πληροφορικής και αποτελεσματική χρήση υπολογιστών. Εκτός από τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που προαναφέρθηκαν και αξιολογούνται για την πιστοποίηση εκπαιδευτών, το ΕΚΕΠΙΣ έχει καταρτίσει έναν κατάλογο με γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που περιγράφουν πλήρως τα «εφόδια» ή τα προσόντα που θα πρέπει να κατέχει ένας εκπαιδευτής. Αυτά παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Γνώσεις Δεξιότητες Ικανότητες - Δομή και λειτουργίες της Επαγγελματικής Κατάρτισης - Διαδραστικά τεχνολογικά συστήματα - Πολιτισμική διαφοροποίηση (συμπεριλαμβανομέ νου του φύλου) - Σχεδιασμός Προγραμμάτων Επαγγελματικής Κατάρτισης - Μεθοδολογίες για την Εκπαίδευση Ενηλίκων - Διαχείριση οργανωτικών αλλαγών - Αποτύπωση της εξέλιξης ενός προγράμματος κατάρτισης σε σχέση με τους τεθέντες στόχους και τα αναμενόμενα αποτελέσματα - Δεξιότητα σύνδεσης των τεθέντων στόχων με τις προσδοκίες και την επαγγελματική εμπειρία των - Αυτονομία - Υπευθυνότητα - Συνεργασία - Επικοινωνία - Δικτύωση - Αλληλεπίδραση - Δυναμική της ομάδας - Διαχείριση γνώσης - Διαχείριση κρίσεων - Πολύπολιτισμικότητα/ αποδοχή του διαφορετικού - Ανάληψη ρίσκου 45

- Σχεδιασμός εκπαίδευσης αποστάσεως εξ - Δυναμική της ομάδας - Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού - Διαχείριση κρίσεων - Κοινωνικός αποκλεισμός/ ένταξη καταρτιζομένων - Κατανόηση των εκπαιδευτικών αναγκών των καταρτιζομένων - Οργανωτικές δεξιότητες - Δεξιότητα καθορισμού των αναμενόμενων αποτελεσμάτων μιας εκπαιδευτικής ενότητας - Δεξιότητες λήψης αποφάσεων - Δεξιότητες ενδυνάμωσης της ομάδας - Δεξιότητες δικτύωσης - Ευελιξία - Διαπραγμάτευση Ως εδώ έχουν περιγραφεί οι απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες που θα πρέπει να να έχει ένας εκπαιδευτής ενηλίκων, σύμφωνα με το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι οι εκπαιδευτές έχουν εκφράσει τις απόψεις τους σχετικά με το ίδιο ζήτημα. Κάποιες απόψεις αποτυπώθηκαν στα ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν στην προηγούμενη φάση του έργου DOPSIES και αντανακλούν τις απόψεις της πλειοψηφίας των εκπαιδευτών ενηλίκων στην Ελλάδα, όπως περιγράφεται στην σχετική βιβλιογραφία. 46

Πιο συγκεκριμένα, οι εκπαιδευτές ενηλίκων θεωρούν ότι ένας εκπαιδευτής προκειμένου να παρέχει υπηρεσίες κατάρτισης υψηλής ποιότητας θα πρέπει να κατέχει τις ακόλουθες γνώσεις και δεξιότητες: o Δεξιότητες ΤΠΕ: Η πλειοψηφία των εκπαιδευτών πιστεύει ότι ένας εκπαιδευτής ενηλίκων θα πρέπει να έχει τις βασικές γνώσεις στην χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή για δύο βασικούς λόγους: πρώτον, για να αναζητά σχετικές πληροφορίες με στόχο να εμπλουτίσει τις γνώσεις του στο αντικείμενο που διδάσκει και να παρακολουθεί τις εξελίξεις και τις αλλαγές στην κοινωνία, το επάγγελμα και σε επιστημονικά πεδία που σχετίζονται με την εργασία του. Δεύτερον, για να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή κατά την διάρκεια της κατάρτισης ως εργαλείο διευκόλυνσης. Κάποιοι εκπαιδευτές μάλιστα τόνισαν ότι ίσως είναι απαραίτητο ένας εκπαιδευτής να έχει προχωρημένες δεξιότητες χρήσης υπολογιστή για να επιλύει τα καθημερινά προβλήματα γρήγορα και αποτελεσματικά. o Κοινωνικές δεξιότητες: Οι εκπαιδευτές ανέφεραν έναν σημαντικό αριθμό διαφορετικών κοινωνικών δεξιοτήτων που θα πρέπει να έχει ένας εκπαιδευτής για να προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και για να νιώθει αυτοπεποίθηση σχετικά με την εργασία του. Κάποιες από αυτές τις δεξιότητες είναι η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία, δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων (συμπεριλαμβανομένων του ορισμού και της ανάλυσης προβλήματος, κατανόησης των διαφορετικών παραγόντων που εμπλέκονται στην επίλυση και των διαφορετικών λύσεων), ενεργητική ακρόαση, δεξιότητα να κατανοεί τις απόψεις τρίτων χωρίς απαραίτητα να συμφωνεί μαζί τους και ευαισθητοποίηση στην διαφορετικότητα. Η τελευταία δεξιότητα συμπεριλαμβάνει την συναίσθηση της πολύ- πολιτισμικότητας, και την αποδοχή της διαφορετικότητας με βάση το κοινωνικό υπόβαθρο, το εκπαιδευτικό επίπεδο, την εθνική προέλευση και το φύλο. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτών θεωρεί τις δεξιότητες επικοινωνίας ιδιαιτέρως απαραίτητες για έναν επιτυχημένο εκπαιδευτή. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η συνεργασία, οι δεξιότητες διαπραγμάτευσης, οι 47

δεξιότητες για αποτελεσματική αλληλεπίδραση, η φιλικότητα και ο σεβασμός στους άλλους. o Οι εκπαιδευτές εξέφρασαν και απόψεις σχετικά με δεξιότητες που περιλαμβάνουν την έννοια του «εαυτού». Ενδεικτικά, αναφέρθηκαν δεξιότητες όπως ο αναστοχασμός, η αυτοκριτική, η αυτό- παρακίνηση, η αυτό- αξιολόγηση, ο αυτοσεβασμός και η αυτοπεποίθηση. Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικότερες αλλαγές που συμβαίνουν στην εποχή μας, αλλά και συγκεκριμένα τις αλλαγές στον ρόλο του εκπαιδευτή, γίνεται φανερό ότι ένας εκπαιδευτής θα πρέπει να έχει υψηλό βαθμό αυτογνωσίας για να κρίνει και να βελτιώνει τον εαυτό του τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Γενικά, από την σύγκριση των γνώσεων και δεξιοτήτων όπως περιγράφονται νομικά και όπως διατυπώνονται από τους εκπαιδευτές, είναι φανερό ότι στα περισσότερα ζητήματα συμπίπτουν. Και στις δύο περιπτώσεις κοινωνικές, επικοινωνιακές και οργανωτικές δεξιότητες αξιολογούνται υψηλά, ενώ γνώσεις των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της εκπαίδευσης- κατάρτισης ενηλίκων θεωρούνται υποχρεωτικές για τους εκπαιδευτές που επιθυμούν να έχουν τα κατάλληλα εφόδια για να εργαστούν στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με την παρούσα μελέτη έγινε προσπάθεια να αποτυπωθεί η ισχύουσα κατάσταση σχετικά με την εκπαίδευση εκπαιδευτών στην Ελλάδα, λαμβάνοντας υπόψη τις έρευνες, τις γνώμες και τις προτάσεις ερευνητών και ειδικών στον τομέα της εκπαίδευσης, ειδικότερα στον τομέα της κατάρτισης ενηλίκων και της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Αρχικά επισημάνθηκε η ισχυρή αλληλεπίδραση μεταξύ της ποιότητας της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτών και της κατάρτισης τους. Κατέστη φανερό το γεγονός ότι η ποιότητα στην εκπαίδευση εξαρτάται από τους εκπαιδευτές, η κατάρτιση των οποίων αποτελεί ζήτημα ύψιστης σημασίας. 48

Όπως καταδεικνύουν πολλές μελέτες και έρευνες σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, οι σύγχρονοι εκπαιδευτές πρέπει να πραγματοποιούν και να καλύπτουν ένα διαφορετικό φάσμα ρόλων και για να επιτευχθεί αυτό η εκπαίδευση τους θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες. Ο προσδιορισμός των απαιτούμενων προσόντων για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής καθώς και των απαραίτητων δεξιοτήτων και ικανοτήτων που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν τους εκπαιδευτές ενηλίκων είναι πολύ σημαντικός όσον αφορά στην εκπαίδευση εκπαιδευτών. Τέτοιοι προσδιορισμοί υπάρχουν στην Ελλάδα και σχετίζονται με διαφορετικά είδη τυπικών προσόντων και δεξιοτήτων, οι οποίες μπορούν να αποκτηθούν με τυπικό ή άτυπο τρόπο. Τα προσόντα και οι δεξιότητες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό όλες τις παραμέτρους της εκπαίδευσης εκπαιδευτών, όπως την μεθοδολογία, το εκπαιδευτικό περιεχόμενο, τις πηγές και το εκπαιδευτικό υλικό. Οι ειδικοί στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης ενηλίκων στην Ελλάδα έχουν τονίσει την σημασία της δημιουργίας ενός συστήματος κατάρτισης το οποίο να υποστηρίζει και να ενθαρρύνει την εκπαίδευση εκπαιδευτών ως μία προϋπόθεση για την αποτελεσματική ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των εκπαιδευτών. Αυτό το σύστημα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις στην κοινωνία και την γνώση καθώς και τις δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται από έναν εκπαιδευτή. Αυτό το σύστημα θα πρέπει να οργανωθεί σε εθνικό και επίσημο επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη αντίστοιχα συστήματα σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Για τον σχεδιασμό του συστήματος εκπαίδευσης εκπαιδευτών ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε παράγοντες όπως η εκπαιδευτική μεθοδολογία και το εκπαιδευτικό υλικό, οι εκπαιδευτές που θα αναλάβουν την εκπαίδευση εκπαιδευτών, οι γενικοί στόχοι και σκοποί της εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς επίσης και ο σαφής ορισμός του ρόλου του εκπαιδευτή στην κοινωνία μέσα στην οποία ζει. Ο σχεδιασμός αυτού του συστήματος είναι σύνθετος και διαφορετικά είδη επαγγελματιών θα πρέπει να συμβάλλουν σε αυτόν. Επιπροσθέτως, μελετώντας τα παραδείγματα καλής πρακτικής που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα κατά τα τελευταία χρόνια σχετικά με την ενδουπηρεσιακή εκπαίδευση εκπαιδευτών, οι εκπαιδευτικές ανάγκες των συμμετεχόντων θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη. Οι συμμετέχοντες θα 49

πρέπει να θέτουν σε σειρά προτεραιότητας τις μαθησιακές τους ανάγκες και θα πρέπει να αποσαφηνίζουν τα αντικείμενα, το εκπαιδευτικό υλικό, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που θα εμπλακούν στην εκπαίδευση τους. Είναι απαραίτητο οι ίδιοι οι εκπαιδευτές να συμμετέχουν στην οργάνωση της εκπαίδευσης τους, καθώς όσο περισσότερο εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, τόσο περισσότερο θα συμμετέχουν ενεργά σε αυτήν και τόσο περισσότερο θα επωφεληθούν από τις παρεχόμενες γνώσεις. Μόνο με αυτόν τον τρόπο η εκπαίδευση εκπαιδευτών θα είναι αποτελεσματική και επιτυχημένη οδηγώντας τους στην ανάπτυξη των επιθυμητών δεξιοτήτων. Τέλος, η μεθοδολογία κατάρτισης και εκπαίδευσης θα πρέπει να επιλεγεί προσεκτικά και θα πρέπει να έχει άμεση σχέση με τους στόχους που είναι απαραίτητο να επιτευχθούν. Επομένως, ο καθορισμός των επιθυμητών στόχων αποτελεί προτεραιότητα κατά την επιλογή της εκπαιδευτικής μεθοδολογίας. Συνοψίζοντας, αναμφίβολα ένα επιτυχημένο σύστημα εκπαίδευσης εκπαιδευτών αποτελεί ένα από τους παράγοντες- κλειδιά για την συνολική ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού συστήματος και, γενικότερα, μιας χώρας. Σίγουρα, η εκπαίδευση δεν είναι δυνατό από μόνη της να προσφέρει στους εκπαιδευτές τις απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες, κυρίως εξαιτίας των ταχύτατων αλλαγών στην γνώση και την κοινωνία. Έτσι, η επιτυχία της εκπαίδευσης εκπαιδευτών θα εξασφαλιστεί μόνο εάν τους παρέχει τα κατάλληλα μέσα για να γίνουν αυτόνομοι αποδέκτες της γνώσης και να πάρουν τον έλεγχο της δικής τους προσωπικής μαθησιακής διαδικασίας. Για αυτό, ο απόλυτος στόχος οποιασδήποτε πρωτοβουλίας κατάρτισης και εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η δεξιότητα «μαθαίνω να μαθαίνω», η οποία αποτελεί μία από τις βασικές δεξιότητες για το σύνολο των επαγγελματιών στις ημέρες μας. 50

ΓΑΛΛΙΑ 51

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Επαγγελματική Κατάρτιση, εκπαιδευτής είναι ο επαγγελματίας που εργάζεται σε μια εταιρεία ή έναν οργανισμό κατάρτισης και γενικότερα σε όλο το φάσμα του ιδιωτικού τομέα. Ειδικότερα, ο εκπαιδευτής είναι ο καθηγητής που εκπαιδεύει ενήλικες. Η κατάσταση και το προφίλ των εκπαιδευτών επαγγελματικής κατάρτισης στην Γαλλία δεν ρυθμίζεται επίσημα και εξαρτάται βασικά από το ιδιωτικό δίκαιο. Επιπροσθέτως, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση είναι σύνθετη και περιλαμβάνει μια ποικιλία ατόμων, η κατάρτιση και η εκπαίδευση των οποίων δεν αποτελεί πάντα μία βασική δραστηριότητα. Η πρόσβαση σε λειτουργίες και δράσεις κατάρτισης είναι πολύ πιο ευέλικτη από την πρόσβαση στην αρχική κατάρτιση. Δεν υπάρχουν επίσημες κρατικές ρυθμίσεις και κανόνες που να καθορίζουν την κατάσταση στην κατάρτιση και τους παράγοντες που την συναποτελούν. Η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτών επαγγελματικής κατάρτισης εργάζονται με βάση το ιδιωτικό δίκαιο και απασχολούνται είτε με πλήρη είτε με μερική απασχόληση. Επιλέγονται βάσει των ακαδημαϊκών προσόντων τους ή/και των επαγγελματικών δεξιοτήτων και της επαγγελματικής εμπειρίας τους σε σχέση με κάποιον συγκεκριμένο κλάδο. Αρχικά, η κατάρτιση προοριζόταν για ενήλικες με διαφορετικό εκπαιδευτικό υπόβαθρο σε σχέση με το παραδοσιακό. Το εκπαιδευτικό περιεχόμενο των προγραμμάτων κατάρτισης είναι ευέλικτο και δημιουργείται για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του «πελάτη». Ποικίλει από την προετοιμασία για μια πιστοποίηση μέχρι την υλοποίηση συγκεκριμένων θεματικών ενοτήτων. Συνοπτικά, ο εκπαιδευτής στην Γαλλία συχνά προσαρμόζει το περιεχόμενο της διδασκαλίας του βάσει των απαιτήσεων του κοινού του. Στην Γαλλία, δεν υπάρχει διαφοροποίηση ανάμεσα σε έναν δάσκαλο- καθηγητή και σε έναν εκπαιδευτή. Ο όρος εκπαιδευτής είναι ένας γενικός όρος ο οποίος χρησιμοποιείται για οποιοδήποτε άτομο ασχολείται με την κατάρτιση. Είναι δύσκολο, σε εθνικό επίπεδο, να αποδοθεί μια κατανοητή εικόνα των υπαρχόντων 52

προσφορών για την συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτών: τα μεγάλα και σημαντικά ιδρύματα τα οποία έχουν ένα δίκτυο εκπαιδευτών σε εθνική εμβέλεια (όπως τα Υπουργεία Εθνικής Παιδείας, Γεωργίας, Εργασίας, οι ομοσπονδίες ιδιωτικής εκπαίδευσης, οι σύλλογοι, τα ιδιωτικά δίκτυα εκπαίδευσης ενηλίκων, κλπ) χρηματοδοτούν την κατάρτιση εκπαιδευτών του προσωπικού τους σε εθνικό επίπεδο. Αυτά τα προγράμματα δεν είναι γνωστά καθώς απευθύνονται αποκλειστικά το προσωπικό αυτών των ιδρυμάτων. Επιπροσθέτως, συχνά συμπληρώνονται από προγράμματα κατάρτισης που οργανώνονται σε τοπικό επίπεδο ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες. Επομένως οι εκπαιδευτές θα πρέπει να υποβάλλουν αίτηση σε κάθε ξεχωριστό ίδρυμα για περισσότερες πληροφορίες. Οι οργανισμοί απασχόλησης, οι κρατικές και οι τοπικές αρχές (πιο συγκεκριμένα, τα τοπικά συμβούλια) χρηματοδοτούν αυτού του είδους τα προγράμματα. Επίσης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο συμμετέχει οικονομικά στα προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών. Μέχρι το 1992, το κράτος χρηματοδοτούσε την εκπαίδευση εκπαιδευτών σε εθνικό επίπεδο για να βελτιώσει τον επαγγελματισμό στον χώρο της εκπαίδευσης προσωπικού. Αυτά τα δημόσια προγράμματα γίνονται τώρα σε τοπικό επίπεδο και συγχρηματοδοτούνται από τα τοπικά συμβούλια. Η εκπαίδευση εκπαιδευτών οργανώνεται και υλοποιείται με βάση τις προτεραιότητες, τις δράσεις και την κατάσταση της τοπικής κοινωνίας. Κάποιες περιοχές έχουν δημιουργήσει ειδικές δομές (κέντρα τοπικών πόρων) οι οποίες συντάσσουν ετήσια σχέδια κατάρτισης, αφού προηγουμένως έχουν συλλέξει και έχουν αναλύσει τις τοπικές ανάγκες. Συμπερασματικά, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το σύστημα κατάρτισης στην Γαλλία στηρίζεται σε διαδοχικές αναπροσαρμογές και επαναρρυθμίσεις για να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές κοινωνικό-πολιτικές παράμετροι. Πιθανότατα να φαίνεται περίπλοκο και όχι άμεσα κατανοητό 53

1. ΠΡΟ- ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Οι εκπαιδευτές στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να έχουν άδεια εξάσκησης επαγγέλματος και να έχουν καταρτιστεί για δύο χρόνια στο πανεπιστήμιο κατόπιν διαγωνισμού. Επίσης οι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου (master) μπορούν να διδάξουν. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, οι εκπαιδευτές έχουν τα προσόντα για να διδάξουν το συγκεκριμένο αντικείμενο της ειδίκευσης τους (από το Πανεπιστήμιο ή αλλού) και στη συνέχεια αποκτούν την ιδιότητα του εκπαιδευτή. Η εκπαίδευση εκπαιδευτών ποικίλει και μπορεί ακόμη να αποκτηθεί αποκλειστικά και μόνο μέσω εμπειρίας. 2. ΕΝΔΟ-ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Είναι δύσκολο να παρασχεθεί μια σύντομη περίληψη σχετικά με την παρεχόμενη συνεχιζόμενη κατάρτιση εκπαιδευτών σε εθνικό επίπεδο: τα σημαντικότερα ιδρύματα που διαθέτουν ένα εθνικής εμβέλειας δίκτυο εκπαιδευτών (τα Υπουργεία Παιδείας και Γεωργίας, το Βιομηχανικό Επιμελητήριο και το Επιμελητήριο Εμπορίου, οι ιδιωτικές ομοσπονδίες εκπαίδευσης, μεγάλες εταιρείες, ιδιωτικά δίκτυα εκπαίδευσης ενηλίκων, κλπ) χρηματοδοτούν ένα εθνικό πρόγραμμα κατάρτισης εκπαιδευτών για το δικό τους προσωπικό. Τα προγράμματα αυτά απευθύνονται αποκλειστικά στο προσωπικό αυτών των ιδρυμάτων και συχνά συμπληρώνονται από προγράμματα κατάρτισης που οργανώνονται σε τοπικό επίπεδο για την προσαρμογή και την ανάπτυξη των εκπαιδευτών ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες. Κάθε χρόνο αποφασίζεται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας ένα εθνικό σχέδιο για την εκπαίδευση και κατάρτιση εκπαιδευτών, το οποίο υλοποιείται από την σχολική επιθεώρηση. Για τους εκπαιδευτές, το σχέδιο κατάρτισης εξαρτάται από το αν γίνεται με δημόσια ή με ιδιωτική πρωτοβουλία. Στην Γαλλία, κάθε εργαζόμενος δικαιούται 20 ώρες 54

κατάρτισης ετησίως, οι οποίες μπορούν να αυξηθούν μέχρι τις 120 ώρες, αν και αυτός ο νόμος σπάνια εφαρμόζεται στα δημόσια ιδρύματα και τους δημόσιους φορείς. Παρόλα αυτά, κάθε φορέας κατάρτισης έχει την δυνατότητα να προετοιμάσει τους υπαλλήλους του ώστε να ανταποκριθούν σε ένα συγκεκριμένο αίτημα ή να αναπτύξουν ένα καινούργιο προϊόν. 3. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΠΌΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ Για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για τον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα, θα πρέπει να έχει το κατάλληλο εκπαιδευτικό υπόβαθρο στο πεδίο που πρόκειται να διδάξει και να έχει παρακολουθήσει κάποιο πρόγραμμα εκπαιδευτικής κατάρτισης. Αυτή η κατάρτιση είναι δυνατό να αποκτηθεί σε κάποιο Πανεπιστήμιο με την μορφή μεταπτυχιακού τίτλου (Masters degree), είτε μέσω σύντομων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που υλοποιούνται σε κέντρα κατάρτισης. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση εκπαιδευτών ποικίλουν ανάλογα με το Πανεπιστήμιο ή το κέντρο κατάρτισης που τις παρέχει. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εκπαίδευση εκπαιδευτών στην Γαλλία φαίνεται αρκετά περίπλοκη, παρόλα αυτά, είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτές στο σύστημα Εθνικής Παιδείας εκπαιδεύονται στο Πανεπιστήμιο. Η ελάχιστη απαίτηση είναι η άδεια εξάσκησης επαγγέλματος, ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων έχουν και μεταπτυχιακό τίτλο (master). Το εθνικό σχέδιο εκπαίδευσης προσαρμόζεται εν συνεχεία για κάθε ξεχωριστή περιοχή της χώρας. Κάποια ινστιτούτα που παρέχουν κυρίως τεχνολογική κατάρτιση μπορούν να χρησιμοποιήσουν επαγγελματίες που γνωρίζουν πολύ καλά ένα αντικείμενο, αλλά δεν έχουν παρακολουθήσει καθόλου την εκπαίδευση εκπαιδευτών. 55

Η εκπαίδευση εκπαιδευτών στοχεύει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους με σκοπό την προσαρμογή τους στις αλλαγές του εκπαιδευτικού συστήματος και την υποστήριξη των μαθητών τους. Αφορά τους εκπαιδευτές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τρείς μηχανισμοί τους επιτρέπουν να καταρτίζονται κατά την διάρκεια της εργασίας τους. Τα Ακαδημαϊκά Σχέδια Εκπαίδευσης αναπτύσσονται με βάση μια προοπτική που είναι πιο κοντά στους εκπαιδευτές, ενώ οι εθνικές προτεραιότητες δεν λαμβάνονται υπόψη ανάλογα με τις εξειδικεύσεις της ακαδημίας. Οι άλλοι δύο μηχανισμοί είναι, πρώτον, το ατομικό δικαίωμα του καθενός στην κατάρτιση (για 20 ώρες ετησίως) και δεύτερον η εκπαιδευτική άδεια που μπορεί να διαρκεί μέχρι και ένα έτος. Το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, 118.000 δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και 241.000 άτομα από το προσωπικό που υπηρετεί στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρακολούθησαν τουλάχιστον μια εκπαιδευτική ενότητα ως τμήμα του Ακαδημαϊκού Σχεδίου Εκπαίδευσης, δηλαδή σε ποσοστό 35% και 66% από όλους τους εκπαιδευτές σε καθένα από τα δύο επίπεδα. Κατά μέσο όρο οι δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης παρακολούθησαν την κατάρτιση για έξι ημέρες, ενώ εκείνοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για 3,3 ημέρες. Το ποσοστό εγγραφής σε τουλάχιστον μία εκπαιδευτική ενότητα ποικίλει ανάλογα με την λειτουργία (για το πρώτο δίπλωμα) ή την υπηρεσία (για το δεύτερο δίπλωμα). Για το πρώτο δίπλωμα οι διευθυντές ήταν η πιο πολυάριθμη ομάδα (57.7%), ενώ για το δεύτερο εγγράφονται περισσότεροι βοηθοί και λέκτορες κυρίως επειδή προετοιμάζουν τους εκπαιδευτικούς διαγωνισμούς. Η ανάπτυξη των επαγγελματικών δεξιοτήτων είναι ο πρωταρχικός στόχος της εκπαίδευσης και της κατάρτισης όλων των εκπαιδευτών. Οι δευτερεύοντες στόχοι ποικίλουν και είναι η «επαγγελματική προσαρμογή» για τους εκπαιδευτές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και η «πληροφόρηση, συντονισμός, εμψύχωση» για τους εκπαιδευτές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αναλύοντας την κατάσταση των εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα, η εκπαίδευση εκπαιδευτών είναι ακόμη περισσότερο συγκεχυμένη. Ενώ υπάρχουν νόμοι που καθορίζουν την εκπαίδευση στον ιδιωτικό τομέα (εύρεση και χρήση κονδυλίων, 56

ώρες εκπαίδευσης που δικαιούνται οι υπάλληλοι), ο καθένας θα μπορούσε να θεωρηθεί εκπαιδευτής και να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Τέλος, ο αριθμός των εταιρειών που προσφέρουν κατάρτιση αυξήθηκε κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Χάρη στη νέα τεχνολογία και το διαδίκτυο μπορούν να προσφέρουν κατάρτιση σε άτομα που γεωγραφικά δεν βρίσκονται κοντά στην έδρα τους. Έτσι οι ευκαιρίες κατάρτισης αυξήθηκαν κατά πολύ μέσω του διαδικτύου και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν αυτά τα κέντρα κατάρτισης πραγματικά χρησιμοποιούν εκπαιδευτές και ποιο είναι το επίπεδο των δεξιοτήτων αυτών των εκπαιδευτών. Ολοκληρώνοντας θα θέλαμε να γίνει αναφορά στην περίπτωση του GRETA στην Γαλλία, που πρόκειται για μια δομή κατάρτισης που υπάγεται απευθείας στην Εθνική Εκπαίδευση. Ακόμα και αν λειτουργεί με ίδια κεφάλαια υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και αναλαμβάνει την εκπαίδευση ενηλίκων, όπως ακριβώς συμβαίνει με τους νέους και την αρχική κατάρτιση. Επιπροσθέτως, το GRETA είναι επικεφαλής μίας δημόσιας υπηρεσίας που απευθύνεται σε άτομα που αναζητούν εργασία και σε άτομα ειδικών κοινωνικών ομάδων όπως τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τα νεαρά άτομα (κάτω των 26 ετών) που εγκατέλειψαν την εκπαίδευση χωρίς να την ολοκληρώσουν. Το δίκτυο GRETA δημιουργήθηκε σταδιακά μετά την ψήφιση των νόμων του 1971 που καθιστούσαν τους εργοδότες ως υπεύθυνους για την εκπαίδευση του προσωπικού τους. Το δίκτυο αυτό παρέχει την δυνατότητα στο εκπαιδευτικό δυναμικό του Υπουργείου Παιδείας να προσφέρει συνεχιζόμενη εκπαίδευση σε ενήλικες. Τα τελευταία χρόνια, οι προσφορές του δικτύου GRETA έχουν διευρυνθεί με νέες υπηρεσίες: καθοδήγηση, εκτίμηση δεξιοτήτων, πιστοποίηση πρότερης γνώσης και εμπειρίας, οι οποίες εμπίπτουν στις παροχές που σχετίζονται με την συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση. Από το 2002, κάθε παράρτημα του GRETA δημιούργησε μία Ομάδα Δημόσιου Ενδιαφέροντος για την κατάρτιση και την απασχολησιμότητα με στόχο την συνεργασία για την συμπλήρωση των υπηρεσιών που προσφέρονται από το GRETA. Κάθε παράρτημα καταρτίζει το δικό του σχέδιο κατάρτισης για τους ενδιαφερόμενους και υποστηρίζεται από τις Ομάδες Δημόσιου Ενδιαφέροντος. Συχνά, αυτά τα σχέδια στοχεύουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των εκπαιδευτών για να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες απαιτήσεις. 57

Τα τελευταία χρόνια προσφέρθηκαν πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα στον τομέα των νέων τεχνολογιών και του e learning. Κάθε εκπαιδευτής έχει επίσης την δυνατότητα να αναζητήσει κατάρτιση στα πλαίσια της Επιτροπής Ανθρώπινου Δυναμικού, η οποία ενσωματώνεται ή όχι στο σχέδιο κατάρτισης. Η αύξηση του αριθμού των ανέργων εξαιτίας της κρίσης και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών έχουν καταστήσει την εκπαίδευση εκπαιδευτών ένα πολύ σημαντικό ζήτημα στην κοινωνία της Γαλλίας. Οι εξελίξεις φαίνεται ότι επιταχύνονται και οι εκπαιδευτές πρέπει συνεχώς να προσαρμόζονται, να ανανεώνουν τις δεξιότητες τους και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις που όλο και περισσότερο ποικίλουν. Οι αλλαγές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αυξάνονται και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να είναι σε θέση να συνοδεύουν τους εκπαιδευόμενους τους σε αυτές τις εξελίξεις. 58

ΙΣΠΑΝΙΑ 59

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σύστημα προσόντων της Ισπανίας: βασική δομή Η έγκριση που δόθηκε το 1993 για το εθνικό πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης 1993-1996 και εν συνεχεία για το νέο εθνικό πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης 1998-2002 διαφοροποίησαν ραγδαία την επαγγελματική κατάρτιση στην Ισπανία. Οι αλλαγές ήταν ριζικές από δύο απόψεις: 1. Έθεσε τομείς δεξιοτήτων διαχωρίζοντας το σύστημα σε τρία μικρότερα υπόσυστήματα: a) αρχική/ ρυθμιζόμενη κατάρτιση, η οποία εμπίπτει στην ευθύνη των αρχών που εμπλέκονται με την εκπαίδευση είτε σε επίπεδο κεντρικής διακυβέρνησης είτε σε επίπεδο τοπικής κοινότητας. Στοχεύει κυρίως στα νεαρά άτομα, είναι όμως προσβάσιμη και σε ενήλικες. b) εργασιακή κατάρτιση, η οποία στοχεύει στους ανέργους και υπάγεται στις δημόσιες αρχές που εμπλέκονται στην απασχόληση. Ένας στόχος του νέου προγράμματος επαγγελματικής κατάρτισης είναι να ενισχύσει τις πολιτικές για την κατάρτιση και την απασχόληση και να βελτιώσει την αλληλεπίδραση τους προσφέροντας καθοδήγηση και κατάρτιση στους ανέργους με στόχο την τοποθέτηση ή την επανατοποθέτηση τους σε θέσεις εργασίας. c) συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, η οποία απευθύνεται σε εργαζόμενους και τελεί υπό την ευθύνη των εργοδοτών και των σωματείων, καθώς επίσης και της εκάστοτε κυβέρνησης. Καλύπτει την κατάρτιση που παρέχεται από εταιρείες, από εργατικά σωματεία ή από διάφορους οργανισμούς με στόχο την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των προσόντων τους καθώς επίσης και την επανακατάρτιση των εργαζόμενων έτσι ώστε να συμβαδίζουν οι προσπάθειες τις επιχείρησης τους να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της με την κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη των εργαζόμενων της. 60

Το Ισπανικό σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης και τα υπόσυστήματα του 2. Δημιουργήθηκε ένα ενοποιημένο σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς αναγνωρίστηκε επισήμως η ανάγκη να ενοποιηθούν τα τρία υπό- συστήματα σε ένα σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης. Ο συνδετικός κρίκος είναι το εθνικό σύστημα επαγγελματικών προσόντων, το οποίο θέτει ένα κοινό κριτήριο για κάθε είδος κατάρτισης που καλύπτεται από τον Κατάλογο Επαγγελματικών Προσόντων για την περίπτωση της αρχικής κατάρτισης και τον Κατάλογο των Πιστοποιήσεων Επαγγελματικών Δεξιοτήτων για την περίπτωση της επαγγελματικής κατάρτισης, ενώ ταυτόχρονα καθιερώνεται ένα σύστημα αναγνωρισμένων ισοδύναμων καταρτίσεων για την αρχική και την επαγγελματική κατάρτιση. Επομένως, οι εργαζόμενοι που έχουν αποκτήσει ένα επίπεδο δεξιοτήτων κατά την διάρκεια της εργασίας τους και μέσω της συνεχιζόμενης κατάρτισης θεωρούνται ότι διαθέτουν τα ίδια προσόντα που αποκτώνται μέσω του συστήματος ρυθμιζόμενης κατάρτισης. 61

Το σύστημα καλείται να εξασφαλίσει ότι οι δεξιότητες που αποκτήθηκαν με διαφορετικούς τρόπους λαμβάνουν ισότιμη αναγνώριση και να κατοχυρώσει τον βαθμό και την φύση των επαγγελματικών δεξιοτήτων που απαιτούνται σε διαφορετικά πεδία οικονομικών δραστηριοτήτων. Έτσι θα παρέχει έναν πρακτικό τρόπο για την αναγνώριση και την αξιοποίηση των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν με τυπικό και μη τυπικό τρόπο. Αυτή η μεταρρύθμιση έχει ενισχύσει την χρησιμοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, έτσι ώστε η εργασία να συνδυάζεται με την συμμετοχή σε διαφορετικά είδη κατάρτισης. Ένα καινούργιο σχέδιο νόμου για την επαγγελματική κατάρτιση και τα προσόντα αναφέρεται στο σύστημα ως «το εθνικό σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης και προσόντων» και αντιμετωπίζεται ως ένα ενιαίο σύστημα το οποίο απαρτίζεται από πέντε βασικά αλληλένδετα συστατικά: a) έναν εθνικό κατάλογο των επαγγελματικών προσόντων ο οποίος ορίζει, αναθεωρεί και εκσυγχρονίζει τα επαγγελματικά προσόντα b) έναν κατάλογο από εκπαιδευτικές ενότητες της επαγγελματικής κατάρτισης που συνδέονται με τον εθνικό κατάλογο των επαγγελματικών προσόντων, ο οποίος θα συντονίζει την διαθέσιμη κατάρτιση και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τα κέντρα κατάρτισης που την παρέχουν c) ένα σύστημα πληροφόρησης και καθοδήγησης σε θέματα καριέρας d) τον έλεγχο ποιότητας και την αξιολόγηση του συστήματος σε σχέση με την συνεχή προσαρμογή του στις αλλαγές και στην ποιότητα της παροχής υπηρεσιών κατάρτισης e) μία διαδικασία για την αξιολόγηση, την αναγνώριση, την πιστοποίηση και την κατοχύρωση των δεξιοτήτων 62

Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει τα συστατικά του συστήματος επαγγελματικής κατάρτισης και προσόντων με περισσότερες λεπτομέρειες: Το Ισπανικό σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης και προσόντων Οι στόχοι του εθνικού συστήματος επαγγελματικών προσόντων παρατίθενται στο νέο εθνικό πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης. Αυτοί είναι οι εξής: να επιτύχει την ενοποίηση του συστήματος των επαγγελματικών προσόντων καθορίζοντας ένα κοινό σημείο αναφοράς για τις δεξιότητες με βάση τις πραγματικές οικονομικές δραστηριότητες. να συγκεντρώσει τους διαφορετικούς τρόπους και τα διαφορετικά μέσα με τα οποία αποκτώνται οι επαγγελματικές δεξιότητες να τυποποιήσει την παρεχόμενη επαγγελματική κατάρτιση. 63

Ο τελευταίος στόχος εκφράζεται και πραγματοποιείται με δύο στοιχεία: έναν κατάλογο με εκπαιδευτικές ενότητες που συνδέονται και αντιστοιχούν στο σύστημα προσόντων και ένα δίκτυο κέντρων κατάρτισης που προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα που οδηγούν σε αυτά τα προσόντα. Η κατάρτιση αποτελεί το μέσο απόκτησης αυτών των δεξιοτήτων και των γνώσεων, οι οποίες θα αξιολογηθούν σε διαφορετικά επαγγελματικά πεδία. 1. ΠΡΟ-ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Η πλειοψηφία των προ- υπηρεσιακών προγραμμάτων κατάρτισης εκπαιδευτών επικεντρώνονται αποκλειστικά στην εκπαίδευση ενήλικων καταρτιζόμενων. Όμως, οι περισσότεροι εκπαιδευτές σε ιδιωτικά σχολεία γλώσσας σπανίως εκπαιδεύουν ενήλικες μαθητές μόνο. Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των ωρών διδασκαλίας τους εβδομαδιαίως αφιερώνεται στην διδασκαλία νεαρών μαθητών και πολλοί εκπαιδευτές που ξεκινούν να εργάζονται στην Ισπανία συχνά δεν νιώθουν προετοιμασμένοι να διδάξουν σε τάξεις με νεαρούς μαθητές. Χρειάζονται βοήθεια σχετικά με κάποιες ιδιαίτερες πτυχές της διδασκαλίας νεαρών μαθητών, όπως είναι η διαχείριση της συμπεριφοράς τους, η αντιμετώπιση συμπεριφορών που διασπούν το μάθημα και τα διαφορετικά είδη μάθησης και διανοητικής ανάπτυξης των παιδιών. Δυστυχώς, τα σχολεία στα οποία εργάζονται πιθανώς να μην είναι σε θέση να τους παρέχουν την βοήθεια που χρειάζονται. Τι κοινό έχουν οι εκπαιδευτές επαγγελματικής κατάρτισης; - Το επάγγελμα. Το να είναι κάποιος εκπαιδευτής σημαίνει ότι έχει την ικανότητα να διδάξει και το κάνει καλά. - Την αίσθηση της ευθύνης, καθώς εκείνοι διαμορφώνουν την κοινωνία του αύριο - Την ικανότητα συνεχούς αυτό- ανάλυσης για τις πιθανές αποτυχίες και για την αναγνώριση των παραγόντων που εμποδίζουν την μάθηση καθώς και τον σεβασμό προς τους μαθητές τους. 64

- Την ανεκτικότητα και την σεμνότητα που είναι δύο χαρακτηριστικά εγγενή στο επάγγελμα του εκπαιδευτή - Έναν βαθμό αντικομφορμισμού, μεγάλη προσαρμοστικότητα και προσπάθεια. Αντικομφορμισμό για να προσπαθούν να βελτιώσουν τα πράγματα και να μπορούν οι μαθητές τους να επιτύχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Προσαρμοστικότητα γιατί είναι απαραίτητη στην εποχή των νέων τεχνολογιών. Προσπάθεια γιατί στο επάγγελμα τους η μάθηση και επανακατάρτιση θα πρέπει να είναι μια συνεχής δια βίου διαδικασία. Τι χρειάζεται για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής επαγγελματικής κατάρτισης στην Ισπανία; Η ανεπίσημη κατάρτιση υλοποιείται σε ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (ακαδημίες κατάρτισης), δια ζώσης, εξ αποστάσεως ή ανάμεικτα. Με αυτή την κατάρτιση, ο εκπαιδευόμενος λαμβάνει έναν «άκυρο» ακαδημαϊκό τίτλο (αφού δεν είναι αναγνωρισμένος από κανένα επίσημο σώμα), όμως πολύ «έγκυρο» όταν πρόκειται για την εύρεση εργασίας ή για μια εξειδίκευση. Κατά παράδοση, η ανεπίσημη σχολή/ κέντρο κατάρτισης χωρίζεται σε διαφορετικές κατηγορίες και επαγγελματικές ομάδες: - καθηγητής (ο οποίος αναπτύσσει τα προγράμματα που προσφέρονται στο κέντρο) - δάσκαλος εργαστηρίου (ο οποίος διδάχθηκε την διδασκαλία σε κοινωνικόπολιτιστικά προγράμματα) - εκπαιδευτής ή ειδικός (ο οποίος παρέχει εκπαίδευση με βάση την εξειδίκευση του) - βοηθός καθηγητή ή κατώτερος (συνεργάζεται με τον καθηγητή ο οποίος κατευθύνει τις δραστηριότητες τους) - κοινωνικός εκπαιδευτής (ο οποίος εκτελεί την συγκεκριμένη λειτουργία στην οποία έχει εμπλακεί με προγράμματα κοινωνικό- πολιτιστικά, αθλητικά, ελεύθερου χρόνου και φροντίδας) 65

Το πτυχίο για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής στην ανεπίσημη κατάρτιση δίνεται από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό οργανισμό και για αυτό ποικίλει. Συνήθως όμως απαιτεί, τουλάχιστον, ανώτερη εκπαίδευση και εξειδίκευση στα αντικείμενα που πρόκειται να διδάξει. 2. ΕΝΔΟΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Όταν οι εκπαιδευτές ξεκινούν την διδασκαλία σε κάποιο κέντρο εκπαίδευσης δημόσιο ή ιδιωτικό έχουν την δυνατότητα για περαιτέρω εκπαίδευση σε θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα. Για να το κάνουν αυτό, έχουν διαφορετικές διαθέσιμες επιλογές έτσι ώστε να συνεχίσουν να αποκτούν νέες δεξιότητες και ικανότητες οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν στον εργασιακό τους χώρο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η επαγγελματική κατάρτιση είναι ένας τομέας της εκπαίδευσης κατά τον οποίο οι μαθητές κάνουν πρακτική εξάσκηση όσων έμαθαν στα μαθητικά τους χρόνια, οι εκπαιδευτές έχουν την υποχρέωση και το καθήκον να είναι ενημερωμένοι για τις εξελίξεις στον τομέα τους, τις νέες εκπαιδευτικές μεθόδους και τις εξελίξεις στο διδακτικό τους αντικείμενο, καθώς εξαρτώνται από την αγορά εργασίας της χώρας. Η συνεχής εκπαίδευση αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωση όλων των εκπαιδευτών και ευθύνη των εκπαιδευτικών αρχών και ιδρυμάτων. Στα προγράμματα κατάρτισης θα προσαρμόσουν τις μεθόδους επιμόρφωσης και εκπαίδευσης στην ανάπτυξη της εκπαιδευτικής επιστήμης και των μεθοδολογιών της καθώς επίσης και όλες τις διαστάσεις του συντονισμού, της συμβουλευτικής, της καθοδήγησης, του σεβασμού στην διαφορετικότητα και της οργάνωσης για την βελτίωση της ποιότητα της εκπαίδευσης και της λειτουργίας των εκπαιδευτικών φορέων. 66

Εκπαίδευση εκπαιδευτών Στην Ισπανία η εκπαίδευση εκπαιδευτών αποτελεί ευθύνη της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (Υ.Π.Π.). Υπό την αιγίδα του ΥΠΠ τελεί και το Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών. Ιδρύθηκε το 2000 με στόχο την ενθάρρυνση και την ανάπτυξη της εκπαίδευσης και κατάρτισης εκπαιδευτών. Δημιουργήθηκε το 2000 ως φορέας συνεργασίας των Αυτόνομων Κοινοτήτων για να εγγυάται την σωστή προ- υπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτών και την κατάλληλη ενδο- υπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτών προσαρμοσμένες στις εκπαιδευτικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών οργάνωσε μαθήματα και προγράμματα ανταποκρινόμενο στις ανάγκες των εκπαιδευτών. Τα μαθήματα και τα προγράμματα έχουν ως εξής: Πρόγραμμα γλωσσικής και πολιτιστικής εμβάθυνσης με την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόκειται για ένα εντατικό πρόγραμμα γλώσσας και πολιτισμού για την γλωσσική επιμόρφωση στα Γαλλικά και τα Αγγλικά των δασκάλων της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο στόχος αυτού του προγράμματος είναι να καταστήσει τους δασκάλους ικανούς να αποκτήσουν επικοινωνιακές στρατηγικές ώστε να μπορούν να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά έργα και ανταλλαγές με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καλοκαιρινά μαθήματα (για τους εργαζόμενους εκπαιδευτές). Ένας από τους βασικούς σκοπούς της βελτίωσης της εκπαίδευσης είναι η αναβάθμιση της κατάρτισης των εκπαιδευτών, επειδή η κοινωνία εξελίσσεται καθημερινά και η εκπαίδευση πρέπει να υποστηρίζει αυτή την εξέλιξη. Κάθε καλοκαίρι οργανώνονται μαθήματα από το ΥΠΠ σε συνεργασία με κάποια πανεπιστήμια για την διδασκαλία των εκπαιδευτών σε σύγχρονα θέματα. Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Τσιγγάνων. Ένα από τα σχέδια που εκπονούν είναι το πρόγραμμα «Κατάρτιση στην διαπολιτισμική διαμεσολάβηση με τον 67

πληθυσμό των τσιγγάνων». Ο στόχος αυτού του προγράμματος είναι δημιουργία και η κατάρτιση των «διαπολιτισμικών διαμεσολαβητών». Υποτροφία για την κατάρτιση εκπαιδευτών Comenius. Πρόκειται για μια υποτροφία που δίνεται σε επαγγελματίες της εκπαίδευσης. Διαφορετικά μαθήματα προσφέρονται, δυο εκ των οποίων αφορούν στην διαπολιτισμική εκπαίδευση, συγκεκριμένα τα «Ευρωπαϊκή Ιδιότητα του Πολίτη» και «Εκπαίδευση Μεταναστών». Μεταπτυχιακά μαθήματα. Τα μεταπτυχιακά μαθήματα που παρέχονται από τα πανεπιστήμια είναι: - Πολυγλωσσική Εκπαίδευση - Εκπαίδευση στην Δημοκρατία και τις Αξίες - Εκπαιδευτική Έρευνα σε μία Πολυπολιτισμική Κοινωνία - Πολυπολιτισμικότητα και διεπιστημονική εκπαίδευση - Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Παιδαγωγική στην κοινωνικό- πολιτιστική διαφορετικότητα - Διδασκαλία Ισπανικών σε μετανάστες 3. ΤΑ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Προτού αναλυθεί η εκπαίδευση εκπαιδευτών στην Ισπανία και η μεθοδολογία για να αποκτήσουν οι εκπαιδευτές συγκεκριμένες δεξιότητες και ικανότητες, θα περιγραφούν τα απαραίτητα προσόντα που θα πρέπει να έχει κάποιος για να εργαστεί ως εκπαιδευτής στην Ισπανία. 68

Δεξιότητες και ικανότητες χρήσης ΤΠΕ Οι δεξιότητες ΤΠΕ συμπεριλαμβάνονται στο επίσημο πλαίσιο για τα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και υπάρχουν σαφείς απαιτήσεις για την χρήση των ΤΠΕ στην διδασκαλία. Στους κανόνες για τα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι δεξιότητες ΤΠΕ περιγράφονται ως θεμελιώδεις δεξιότητες μαζί με την δεξιότητα ανάγνωσης, τις δεξιότητες προφορικής και γραπτής επικοινωνίας και τα μαθηματικά, για τα περισσότερα προγράμματα. Οι δεξιότητες ΤΠΕ περιγράφονται επίσης ως ένας συγκεκριμένος ακαδημαϊκός στόχος. Επομένως, οι δεξιότητες ΤΠΕ είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα των συγκεκριμένων ακαδημαϊκών δεξιοτήτων στις οποίες στοχεύουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι οποίες επηρεάζουν την ικανότητα των εκπαιδευομένων να επιτύχουν στην αγορά εργασίας. Κοινωνική ευθύνη και ιδιότητα του πολίτη Τα μαθήματα σχετικά με την ιδιότητα του πολίτη βοηθούν τα άτομα να κατανοήσουν τα δικαιώματα και τις ευθύνες τους, να καταλάβουν τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία και να αναλάβουν έναν ενεργό ρόλο σε αυτήν. Η εκπαίδευση στα θέματα της ιδιότητας του πολίτη επίσης συνεισφέρει ώστε οι πολίτες να: Αναγνωρίσουν την αξία τους ως άτομα, κατανοώντας ότι είναι μοναδικά Καταλάβουν ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί σε πολλά ζητήματα Αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις από την οπτική γωνία των άλλων Διαχωρίζουν το σωστό από το λάθος και να εμπιστεύονται την επιλογή του σωστού Καταλάβουν ότι έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις Κατανοήσουν τις δημοκρατικές διαδικασίες. Αυτή η εκπαίδευση είναι σωστή αλλά δεν αρκεί. Και αυτό γιατί στην σύγχρονη κοινωνία είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να καταλαβαίνουν και να βιώνουν πολλά περισσότερα. Σε μια πολύ- πολιτισμική κοινωνία όπως η δική μας είναι ακόμα πιο 69

σημαντικό να συμπεριλαμβάνεται και η παγκόσμια διάσταση στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Η ιδιότητα του πολίτη, με έμφαση στην διδασκαλία των κοινωνικών και ηθικών αξιών, είναι μεν σημαντική, όμως θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και ένα στοιχείο παγκοσμιότητας αν αναλογιστούμε τα είδη των διακρίσεων και του ρατσισμού που υπάρχουν στην Ισπανία αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Θα πρέπει να: Αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε ότι ζούμε σε μια πολύ- πολιτισμική όπου όλοι είναι ίσοι Καταλάβουμε ότι όλοι μπορούμε να μάθουμε από άλλες εθνικότητες και άλλους πολιτισμούς. Καταλάβουμε ότι θα πρέπει να βοηθήσουμε τις αναπτυσσόμενες χώρες να συνειδητοποιήσουν την δυναμική τους Αναγνωρίσουμε ότι και εκείνοι θα παίξουν έναν σημαντικό ρόλο για την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης. Δεξιότητες διαχείρισης της σχολικής τάξης Για να είναι κάποιος σωστός εκπαιδευτής, δεν χρειάζεται μόνο η ενδελεχής γνώση του αντικειμένου που διδάσκει, αλλά θα πρέπει να γνωρίζει πώς να ελέγχει μια τάξη εκπαιδευομένων και πώς να διατηρεί την πειθαρχία και την ευταξία. Για αυτό, απαιτούνται οι ακόλουθες δεξιότητες διαχείρισης της τάξης εκπαιδευομένων: Εξουσία Κάποιοι εκπαιδευτές επιβάλλουν την εξουσία τους απλά από την εμφάνιση τουςκαι μόνο η εμφάνιση τους ωθεί τους εκπαιδευόμενους στο να τους δείχνουν τον σεβασμό που δικαιούνται Γνώση Όταν κάποιος πρόκειται να αναλάβει τον ρόλο του εκπαιδευτή θα πρέπει να είναι σίγουρος ότι γνωρίζει απολύτως το αντικείμενο που πρόκειται να διδάξει. 70

Εξατομίκευση Οι σωστοί εκπαιδευτές γνωρίζουν πώς να προσαρμόζουν την διδασκαλία τους με βάση τους εκπαιδευόμενους τους. Μια τάξη που απαρτίζεται από επιτυχημένους εκπαιδευόμενους θα έβρισκε τελείως ανιαρές κάποιες απλοποιημένες εξηγήσεις, ενώ μία τάξη με μέτριους μαθητές θα έβρισκε δύσκολη την κατανόηση περίπλοκων θεωριών εκτός κι αν οι θεωρίες προσαρμόζονταν στο επίπεδο κατανόησης τους. Διαχείριση χρόνου Οι καλύτεροι εκπαιδευτές είναι εκείνοι που συνδυάζουν στην διδασκαλία τους την διασκέδαση και την μάθηση- μπορούν δηλαδή να διδάξουν το αντικείμενο τους και παράλληλα να κάνουν το μάθημα διασκεδαστικό. Υπομονή Οι εκπαιδευτές που διαχειρίζονται σωστά τις τάξεις των εκπαιδευόμενων έχουν τεράστια υπομονή. Δεν χάνουν την αυτοπειθαρχία τους όταν οι εκπαιδευόμενοι αρχίζουν να κάνουν αταξίες. Δεν βάζουν τις φωνές για οποιονδήποτε λόγο και ποτέ δεν χάνουν τον έλεγχο μιας κατάστασης. Δεξιότητες σχετικές με την αποδοχή της διαφορετικότητας και της πολύπολιτισμικότητας. Η πολύ- πολιτισμική εκπαίδευση είναι μια φιλοσοφική έννοια που βασίζεται στα ιδανικά της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της αμεροληψίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Επιβεβαιώνει την ανάγκη μας να προετοιμάζουμε τους εκπαιδευόμενους για τις ευθύνες τους σε έναν αλληλοεξαρτώμενο κόσμο. Αναγνωρίζει τον ρόλο που πρέπει να παίζουν τα σχολεία στην ανάπτυξη των στάσεων και των αξιών που είναι απαραίτητες σε μια δημοκρατική κοινωνία. Εκτιμά τις πολιτισμικές διαφορές και επιβεβαιώνει τον πλουραλισμό που αντικατοπτρίζουν οι εκπαιδευτές, οι εκπαιδευόμενοι και οι κοινότητες τους. Εναντιώνεται σε όλες τις μορφές διακρίσεων στα σχολεία και στην κοινωνία μέσω της προώθησης των δημοκρατικών αρχών της κοινωνικής δικαιοσύνης. 71

Η πολύ- πολιτισμική εκπαίδευση είναι μια διαδικασία που διατρέχει όλες τις εκφάνσεις της σχολικής πρακτικής, της εκπαιδευτικής πολιτικής και των οργανισμών εκπαίδευσης ως μέσο για την εξασφάλιση των υψηλότερων ακαδημαϊκών επιτευγμάτων για όλους τους εκπαιδευόμενους. Βοηθά τους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν μια θετική αυτό- εικόνα παρέχοντας γνώσεις για την ιστορία, τους πολιτισμούς και την συμβολή διαφορετικών ανθρώπινων ομάδων και φυλών. Προετοιμάζει τους εκπαιδευόμενους να δραστηριοποιηθούν ενεργά για την δομική ισότητα σε οργανισμούς και φορείς προσφέροντας τις γνώσεις, τις στάσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την αναδιανομή της δύναμης και του πλούτου σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων. Επομένως, το εκπαιδευτικό περιεχόμενο πρέπει άμεσα να περιλαμβάνει ζητήματα όπως ο σεξισμός, ο ρατσισμός με βάση την φυλή, την γλώσσα, την ηλικία, το θρήσκευμα, την ετεροφυλοφιλία, και η ξενοφοβία. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, η πολύ- πολιτισμική εκπαίδευση απαιτεί το εκπαιδευτικό προσωπικό να είναι συνειδητοποιημένο σε θέματα πολιτισμού και όσο το δυνατό περισσότερο ποικίλο όσον αφορά στην φυλή, το πολιτιστικό υπόβαθρο και την γλωσσική ποικιλότητα. Το εκπαιδευτικό προσωπικό θα πρέπει να έχει επίγνωση της πολύ- πολιτισμικότητας και να είναι ικανό να αγκαλιάζει οικογένειες και κοινότητες έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα περιβάλλον το οποίο να είναι υποστηρικτικό ως προς τις διαφορετικές οπτικές γωνίες, τις διαφορετικές εμπειρίες και την δημοκρατία. Η πολύ- πολιτισμική εκπαίδευση απαιτεί εκτενείς εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις καθώς θα πρέπει να ενυπάρχει σε όλες τις πλευρές κάθε σχολικής κοινότητας και κάθε εκπαιδευτικού οργανισμού. Δεξιότητα αναγνώρισης και επίλυσης προβλημάτων Η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων είναι μια από τις βασικές δεξιότητες ζωής και είναι απαραίτητη για την κατανόηση των τεχνικών ζητημάτων. Η επίλυση προβλημάτων προσομοιάζει με την κριτική σκέψη και χρησιμοποιεί τις ίδιες στρατηγικές και τακτικές. Αν και τα όρια μεταξύ των δύο είναι ασαφή, σε γενικές γραμμές, ο στόχος της επίλυσης προβλημάτων είναι παραθέτει τις σωστές λύσεις σε ορθώς δομημένα προβλήματα, ενώ ο στόχος της κριτικής σκέψης είναι να 72

κατασκευάζει και να υπερασπίζεται τις σωστές λύσεις σε προβλήματα που δεν είναι διατυπωμένα ή δομημένα σωστά. Βασικά, η επίλυση προβλημάτων είναι μία συλλογιστική διαδικασία για την ανεύρεση λύσεων χρησιμοποιώντας κάτι παραπάνω από την απλή εφαρμογή των διαδικασιών που έχουν κατανοηθεί και χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που οι εκπαιδευόμενοι αποτυγχάνουν να κατακτήσουν ένα επαρκές και ικανοποιητικό επίπεδο στην επίλυση προβλημάτων. Συχνά βιώνουν φόβους και άγχη, κυρίως τον φόβο της αποτυχίας, ο οποίος παρεμποδίζει τις προσπάθειες τους να επιλύουν προβλήματα. Συγκεκριμένοι τρόποι μάθησης είναι πιθανό να δυσχεραίνουν την εκμάθηση της επίλυσης προβλημάτων. Επίσης, οι γενικοί τρόποι σκέψης είναι πιθανό να αναστέλλουν την ικανότητα των εκπαιδευόμενων να επιλύουν προβλήματα. Παρακάτω εξετάζονται αυτά τα προβλήματα και διερευνώνται κάποιες από τις στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι για να τα αντιμετωπίσουν. Εμπόδια στην επίλυση προβλημάτων Ακόμα κι αν κάποιος έχει πρακτική εμπειρία στην επίλυση προβλημάτων, ο έλεγχος των συναισθημάτων του όταν χρειάζεται να σκεφτεί καθαρά μπορεί να αποδειχθεί, κάποιες φορές, δύσκολος. Παρόλα αυτά, ο κανόνας και όχι η εξαίρεση είναι ότι πολλοί από τους εκπαιδευόμενους μας βασανίζονται από αυτά τα άγχη και τους φόβους. Πολλοί από αυτούς αμφισβητούν την ικανότητα τους να επιλύουν τα προβλήματα αποτελεσματικά και στην πραγματικότητα αποφεύγουν σεμινάρια που περιλαμβάνουν την επίλυση προβλημάτων εξαιτίας αυτής της ανησυχίας. Το ξεπέρασμα αυτών των φόβων και αυτού του άγχους είναι το πρώτο βήμα για την εκπαίδευση στην αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων, ένα βήμα όμως που οι εκπαιδευτές συχνά αγνοούν. Οι διαφορετικοί τρόποι μάθησης των εκπαιδευόμενων επίσης επηρεάζουν την εκπαίδευση τους στην επίλυση προβλημάτων. Κάποιοι άνθρωποι μαθαίνουν κυρίως οπτικά, κάποιοι άλλοι ακουστικά. Κάποιοι μαθαίνουν βήμα- βήμα, άλλοι χρησιμοποιούν την διαδικασία «όλα ή τίποτα». Κάποιοι συλλογίζονται το πρόβλημα μόνοι τους, εσωτερικά, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι τα προβλήματα λύνονται καλύτερα όταν μπορούν να συζητήσουν για αυτά. 73

Στρατηγικές διδασκαλίας και εκμάθησης που επίλυσης προβλημάτων. ενισχύουν τις δεξιότητες Υπάρχουν δύο είδη στρατηγικών οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στον υπερκερασμό των δυσκολιών στην επίλυση προβλημάτων: παιδαγωγικές στρατηγικές, οι οποίες είναι δασκαλοκεντρικές μέθοδοι και μεθοδολογικές στρατηγικές οι οποίες τείνουν να είναι μαθητοκεντρικές. Παιδαγωγικές στρατηγικές Κάποιες παιδαγωγικές στρατηγικές επιτρέπουν στον εκπαιδευτή να αντιμετωπίσει ταυτοχρόνως τα συναισθηματικά, ψυχολογικά και γνωστικά εμπόδια της επίλυσης προβλημάτων. Για παράδειγμα, την πρώτη ημέρα του μαθήματος, ένας εκπαιδευτής θα μπορούσε να διενεργήσει μία ανοιχτή συζήτηση σχετικά με την φύση του εκπαιδευτικού υλικού του μαθήματος, ενθαρρύνοντας τους καταρτιζόμενους να εκφράσουν τους φόβους τους και τις ανησυχίες τους σχετικά με αυτό. Αυτή η προσέγγιση συμβάλλει στην δημιουργία ενός άνετου μαθησιακού κλίματος- μίας εκπαιδευτικής τάξης στην οποία οι καταρτιζόμενοι ενθαρρύνονται να αμφισβητούν και να παίρνουν ρίσκο χωρίς ποινές. Η συνέχιση αυτού του είδους του ανοιχτού διαλόγου στην τάξη καθ όλη την διάρκεια των μαθημάτων (του τριμήνου/ εξαμήνου)θα ενδυναμώσει την καλή σχέση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου και θα παρέχει πολλές ευκαιρίες στους εκπαιδευόμενους να συζητήσουν διαφορετικές ιδέες και προσεγγίσεις για την επίλυση προβλημάτων. Η συζήτηση μέσα στην τάξη επίσης εξασφαλίζει την επιτυχία και την μεταβίβαση δεξιοτήτων. Μελέτες καταδεικνύουν ότι η ενεργός εμπλοκή είναι σημαντικότατη για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, έτσι η χρησιμοποίηση μαθησιακών ομάδων καταρτιζομένων για την προώθηση του ενεργού πειραματισμού με προβλήματα αποτελεί μία σωστή και ασφαλή παιδαγωγική στρατηγική. Άλλες αποτελεσματικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την αποδοχή πολλαπλών προσπαθειών για την επίλυση ενός προβλήματος, την ανάθεση προσωπικών ημερολογίων στα οποία οι εκπαιδευόμενοι περιγράφουν τις 74

στρατηγικές τους για την επίλυση ενός προβλήματος, και την παροχή της δυνατότητας στους εκπαιδευόμενους να ξαναδουλέψουν τις εργασίες και τις εξετάσεις τους για περισσότερες μονάδες βαθμολογίας. Αυτές οι στρατηγικές εξαλείφουν το άγχος καθώς μειώνουν την έμφαση στο «να βρεθεί η σωστή απάντηση» και ενθαρρύνουν τον στοχασμό για την διαδικασία επίλυσης προβλημάτων. Οι διαφορετικοί τρόποι μάθησης καθώς και οι διαφορές στον τρόπο σκέψης με βάση το φύλο μπορούν να αντιμετωπιστούν με την χρησιμοποίηση μίας ποικιλίας δραστηριοτήτων και προσεγγίσεων στην διδασκαλία. Προωθώντας την μεταβίβαση Άλλες στρατηγικές βοηθούν τους καταρτιζόμενους να μεταβιβάσουν τις τεχνικές επίλυσης προβλημάτων από ένα πρόβλημα σε ένα άλλο παρόμοιο ή ανάλογο. Για να είναι επιτυχημένη η μεταβίβαση, είναι απαραίτητο οι εκπαιδευόμενοι να αναγνωρίσουν το κεντρικό θέμα που είναι κοινό σε μια κατηγορία ομάδα προβλημάτων έτσι ώστε να μπορούν να το αναγνωρίζουν άμεσα και να το εφαρμόζουν και σε περισσότερο θεωρητικές και αφηρημένες περιπτώσεις. Διαμέσου της συνειδητής χρήσης της αναλογίας, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να διερευνήσουν περιπτώσεις που είναι παρόμοιες, μεταβιβάζοντας την οργάνωση και την δομή της λύσης στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Μια δυναμική πλευρά αυτής της τεχνικής είναι ότι επικαλείται (απευθύνεται) στις προηγούμενες εμπειρίες και την κοινή λογική. Για παράδειγμα, το πρόβλημα της εξάλειψης ενός όγκου μπορεί να φαίνεται πολύ εξειδικευμένο σε μερικούς εκπαιδευόμενους, όμως το ανάλογο πρόβλημα ενός οχυρού και ενός επιτιθέμενου στρατού ίσως να φαίνεται περισσότερο οικείο και γνώριμο και επομένως να κατανοείται πιο εύκολα. Επίσης, οι εκπαιδευτές θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους εκπαιδευόμενους να αναπτύσσουν τις κατάλληλες αναλογίες με δική τους προσωπική πρωτοβουλία. Χρειάζεται επίσης να μπορούν να παρουσιάζουν αναλυτικά και λεπτομερώς, ίσως και με την χρήση διαγραμμάτων, τον τρόπο που τα στοιχεία ενός προβλήματος αντιστοιχούν με τα στοιχεία ενός ανάλογου προβλήματος και να συζητούν σχετικά με τις έμμεσες σχέσεις μεταξύ των προβλημάτων. 75

Ο διάλογος μπορεί επίσης να είναι χρήσιμος στην προώθηση της μεταβίβασης με την επισήμανση των διαφορών μεταξύ των τεχνικών επίλυσης προβλημάτων που χρησιμοποιούνται είτε από ειδικούς είτε από αρχάριους. Για την επίλυση ενός προβλήματος και οι ειδικοί και οι αρχάριοι ακολουθούν το ίδιο μοτίβο: διαβάζουν και αναλύουν, σχεδιάζουν μία στρατηγική, δρουν με βάση αυτή την στρατηγική για να βρουν μια λύση και στη συνέχεια προσπαθούν να την επαληθεύσουν. Όμως οι ειδικοί εργάζονται εντονότερα στο αρχικό στάδιο από ότι κάνουν οι αρχάριοι στην επίλυση προβλημάτων, ενώ η ακατάλληλη ή επιφανειακή μεταβίβαση συχνά χαρακτηρίζει τον αρχάριο. Η ενθάρρυνση των μαθητών να συζητήσουν αναλυτικά τις διαφορές μεταξύ προβλημάτων τα οποία έχουν παρόμοιες επιφανειακές δομές όμως διαφορετικές βαθύτερες δομές μειώνει τον κίνδυνο της λανθασμένης μεταβίβασης. Επίσης, η ενασχόληση των εκπαιδευομένων με πολυάριθμα προβλήματα είτε ατομικά είτε σε ομάδες διευκολύνει την μεταβίβαση. Η χρησιμοποίηση πραγματικών στοιχείων σε υποθετικά προβλήματα θα βοηθήσει επίσης την διαδικασία μεταβίβασης, καθώς οι εκπαιδευόμενοι μπορούν πιο εύκολα να αναγνωρίσουν το περιεχόμενο μίας δεδομένης κατάστασης. Χρησιμοποιώντας αυτές τις τεχνικές, οι εκπαιδευόμενοι θα κατανοήσουν την συνάφεια ανάμεσα στο εκπαιδευτικό υλικό και την καθημερινή ζωή και θα αρχίσουν να μεταβιβάζουν ιδέες και έννοιες ανάμεσα σε επιστημονικά πεδία, προσεγγίζοντας την πιο συνεκτική και ενιαία κατανόηση του πραγματικού κόσμου. Αυτορυθμιζόμενες δεξιότητες μάθησης Είναι απαραίτητο οι εκπαιδευτές να μάθουν πώς να αναγνωρίζουν τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων τους καθώς και τις δικές τους προσωπικές και επαγγελματικές μαθησιακές ανάγκες, όμως αυτό δεν αρκεί. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει ακόμη να αναπτύξουν εκείνες τις αυτορυθμιζόμενες δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να παρακολουθούν και να συλλογίζονται την αποτελεσματικότητα των αλλαγών που προβαίνουν κατά την εξάσκηση του έργου τους. Αυτή η παρακολούθηση θα τους διαφωτίσει σχετικά με τις συνεχείς προσαρμογές που θα πρέπει να κάνουν για να μεγιστοποιήσουν τα μαθησιακά αποτελέσματα των εκπαιδευόμενων. Όταν 76

απουσιάζει αυτή η αυτορρύθμιση, η εναλλαγή των πρακτικών γίνεται αυτοσκοπός αντί για τρόπος ωφέλειας των εκπαιδευόμενων. Η αυτορρύθμιση είναι σημαντική για όλους είτε πρόκειται για εκπαιδευόμενους είτε πρόκειται για εκπαιδευτές. Είναι η διαδικασία με την οποία αναζητούν ανατροφοδότηση για τις προσπάθειες τους. Η πληροφόρηση σχετικά με το τι απαιτείται να γνωρίζουν και να κάνουν οι εκπαιδευόμενοι χρησιμοποιείται για να καθοριστεί το τι πρέπει να γνωρίζουν, να κάνουν και να μάθουν οι εκπαιδευτές. Κρίσιμη για αυτή την αυτορρύθμιση είναι η αποτύπωση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων και των τρόπων που θα επιτρέπουν την παρακολούθηση της προόδου σε σχέση με αυτά τα αποτελέσματα. Η υπαγόρευση των επιθυμητών συμπεριφορών ή η ανάπτυξη καλύτερων πρακτικών από την πλευρά των εκπαιδευτών χωρίς όμως τον σαφή καθορισμό των στόχων δεν βοηθούν και δεν υποστηρίζουν την ανάπτυξη της αυτορρύθμισης. Δεξιότητες για την παροχή κινήτρων στους εκπαιδευόμενους Το κίνητρο είναι η κινητήριος δύναμη με την οποία όλοι οι άνθρωποι επιτυγχάνουν τους στόχους τους. Το κίνητρο θεωρείται είτε εσωτερικό είτε εξωτερικό. Ο όρος γενικά χρησιμοποιείται για τους ανθρώπους, χρησιμοποιείται όμως και για την περιγραφή της συμπεριφοράς των ζώων. Στην παρούσα έκθεση το κίνητρο αφορά στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Σύμφωνα με διάφορες θεωρίες το κίνητρο είναι πιθανό να πηγάζει από την βασική ανάγκη για ελαχιστοποίηση του φυσικού πόνου και την μεγιστοποίηση της ευχαρίστησης ή μπορεί να περιλαμβάνει συγκεκριμένες ανάγκες όπως η τροφή και η ξεκούραση ή ένας επιθυμητός στόχος, αντικείμενο, ιδανικό, κατάσταση, ή τέλος μπορεί να αποδοθεί σε λιγότερο εμφανείς λόγους όπως ο αλτρουισμός, ο εγωισμός, η ηθική και η αποφυγή της θνησιμότητας. Εννοιολογικά, δεν θα πρέπει να συγχέεται με την βούληση ή την αισιοδοξία. Το κίνητρο σχετίζεται με το συναίσθημα αλλά και διαφοροποιείται από αυτό. Το εσωτερικό κίνητρο αφορά στο κίνητρο που κινητοποιείται από το ενδιαφέρον ή την ευχαρίστηση για την δραστηριότητα καθαυτή και ενυπάρχει στο άτομο, δηλαδή δεν προέρχεται από οποιαδήποτε εξωτερική πίεση. Το εσωτερικό κίνητρο μελετήθηκε από εκπαιδευτικούς ψυχολόγους από τις αρχές της δεκαετίας του 70. 77

Οι εκπαιδευόμενοι που κινητοποιούνται εσωτερικά, είναι πιθανότερο να αναλάβουν μια δραστηριότητα ή ένα καθήκον με την θέληση τους καθώς επίσης και να δραστηριοποιηθούν για την βελτίωση των δεξιοτήτων τους, η οποία θα αυξήσει τις ικανότητες τους. Οι εκπαιδευόμενοι είναι πιθανό να κινητοποιούνται εσωτερικά αν: Αποδίδουν τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα τους σε παράγοντες που ελέγχουν οι ίδιοι, αν δηλαδή είναι αυτόνομα άτομα, Πιστεύουν ότι διαθέτουν εκείνες τις ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να είναι αποτελεσματικοί στην επίτευξη των επιθυμητών στόχων (δηλαδή πιστεύουν οτι τα αποτελέσματα δεν καθορίζονται από την τύχη) Δείχνουν ενδιαφέρον στο να κατέχουν σε βάθος ένα αντικείμενο παρά να παπαγαλίσουν για να επιτύχουν υψηλή βαθμολογία Το εξωτερικό κίνητρο αφορά στην απόδοση σε μία δραστηριότητα με στόχο την επίτευξη ενός αποτελέσματος, και αντιτίθεται με το εσωτερικό κίνητρο, καθώς προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες. Συνήθη εξωτερικά κίνητρα είναι οι επιβραβεύσεις όπως τα χρήματα και οι βαθμοί, ο εκφοβισμός και η απειλή τιμωρίας. Ο ανταγωνισμός είναι γενικά εξωτερικό κίνητρο γιατί ενθαρρύνει το άτομο να νικήσει και να κερδίσει τους άλλους και όχι να απολαμβάνει την εσωτερική επιβράβευση της δραστηριότητας. Ένα πλήθος που ζητωκραυγάζει για ένα άτομο και τα έπαθλα αποτελούν επίσης εξωτερικά κίνητρα. Ένας καλός εκπαιδευτής θα πρέπει να κατέχει κάποιες δεξιότητες για να κινητοποιεί τους εκπαιδευόμενους του. Κάποιες δεξιότητες είναι οι εξής: Ενσυναίσθηση Η ενσυναίσθηση παρέχει την δυνατότητα στον εκπαιδευτή να δεθεί με τους εκπαιδευόμενους του, να κατανοεί και να συμμερίζεται τα συναισθήματα τους, να επικοινωνεί στο δικό τους επίπεδο, να τους συμπαραστέκεται όταν είναι κακοδιάθετοι και να χαίρεται μαζί τους όταν είναι χαρούμενοι. 78

Θετική Πνευματική Διάθεση Με την θετική πνευματική διάθεση ο εκπαιδευτής έχει την ικανότητα να σκέφτεται περισσότερο θετικά και λιγότερο αρνητικά, να διατηρεί το χαμόγελο του ακόμα και όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, να βλέπει την θετική πλευρά των γεγονότων, να αναζητά και να βρίσκει τα θετικά στοιχεία σε κάθε αρνητική κατάσταση και να είναι φιλοσοφημένος. Ανοιχτός στην αλλαγή Αυτή η δεξιότητα επιτρέπει στον εκπαιδευτή να αναγνωρίζει ότι η μόνη σταθερά στην ζωή είναι η αλλαγή. Μπορεί να κατανοεί ότι υπάρχει μεν χώρος για την παράδοση, υπάρχει όμως και χώρος για νέους τρόπους, νέες ιδέες, νέα συστήματα, και νέες προσεγγίσεις. Έτσι δεν τίθενται εμπόδια γιατί δεν είναι κοντόφθαλμος, και είναι πάντα ανοιχτός και πρόθυμος κα ακούσει τις ιδέες των άλλων. Πρότυπο Ο εκπαιδευτής αποτελεί ένα παράθυρο μέσω του οποίου πολλοί νέοι άνθρωποι βλέπουν το μέλλον τους. Επομένως θα πρέπει να είναι ένα σωστό και θετικό πρότυπο. Δημιουργικότητα Ο εκπαιδευτής θα έχει την ικανότητα να κινητοποιεί και να παρακινεί τους εκπαιδευόμενους του χρησιμοποιώντας δημιουργικές και εμπνευσμένες διδακτικές μεθόδους. Έτσι θα διαφοροποιείται από τους υπόλοιπους εκπαιδευτές και θα ξεχωρίζει από το πλήθος. Για αυτό το λόγο οι εκπαιδευόμενοι θα απολαμβάνουν το μάθημα του συγκεκριμένου εκπαιδευτή και θα τον αναζητούν για νέες ιδέες. 79

Αίσθηση του χιούμορ Η καλή αίσθηση του χιούμορ παρακάμπτει τα εμπόδια και ελαφραίνει την ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα σε δύσκολες περιόδους. Η συγκεκριμένη δεξιότητα θα κάνει τους εκπαιδευόμενους να γελάσουν και θα επιτρέψει στον εκπαιδευτή να κερδίσει τον σεβασμό τους και να αυξήσει την δημοτικότητα του. Δεξιότητες Παρουσίασης Είναι γνωστό ότι οι εκπαιδευόμενοι είναι οπτικοί, ακουστικοί ή διαδραστικοί τύποι ως προς τον τρόπο που μαθαίνουν. Ο εκπαιδευτής θα πρέπει να είναι ικανός να δημιουργεί παρουσιάσεις και παραδόσεις και για τους τρεις τύπους εκπαιδευομένων. Η γλώσσα του σώματος είναι ο κύριος δίαυλος επικοινωνίας για τον εκπαιδευτή και για αυτό θα πρέπει να την διατηρεί συνεχώς θετική. Όπως ένας ρήτορας, ο εκπαιδευτής θα πρέπει να είναι παθιασμένος όταν μιλάει και παραδίδει το μάθημα του, αναγνωρίζοντας όμως ταυτόχρονα ότι η συζήτηση και όχι η διάλεξη βελτιώνουν και προάγουν την ανταπόκριση των εκπαιδευομένων. Ηρεμία Είναι γνωστό ότι η επιθετικότητα, οι αρνητικές στάσεις και συμπεριφορές κάποιων μαθητών έχουν βαθύτερες αιτίες, καθώς πρόκειται για φοβισμένα νέα άτομα που έχουν βιώσει κάποιες αρνητικές εμπειρίες στη ζωή τους. Αυτή η αποδοχή θα πρέπει να κάνει τον εκπαιδευτή ήρεμο και ικανό να έχει τον έλεγχο του εαυτού του, των εκπαιδευόμενων και της όλης κατάστασης. Αυτή η δεξιότητα θα κάνει τον εκπαιδευτή να είναι καλός στο να βοηθά τους εκπαιδευόμενους του να αποβάλλουν το άγχος και την πίεση και να αποφορτίζονται. 80

Σεβασμός Είναι γνωστό ότι κανένας στον κόσμο δεν είναι πιο σημαντικός από κανέναν άλλο. Είναι γνωστό επίσης και ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν την θέση τους στον κόσμο. Ο σεβασμός προς τους συνομηλίκους και προς τους εκπαιδευόμενους είναι σημαντικός καθώς όταν κάποιος σέβεται τους άλλους, και οι άλλοι θα τον σεβαστούν. Εμψύχωση Ο εκπαιδευτής έχει την ικανότητα να αλλάξει την ζωή των νέων ανθρώπων βοηθώντας τους να αναγνωρίζουν τις δυνατότητες τους, βοηθώντας τους να αναπτυχθούν και να ανακαλύψουν τα ταλέντα, τις κλίσεις, τις ικανότητες και τις δεξιότητες τους. Πάθος Ένας εκπαιδευτής είναι παθιασμένος σε αυτό που κάνει και η διδασκαλία σε νέους ανθρώπους είναι μία πραγματική αποστολή ζωής. Ο σκοπός της ζωής του είναι να κάνει την διαφορά. Ελάχιστα προσόντα για εκπαιδευτές επαγγελματικής κατάρτισης Για την διδασκαλία στον χώρο της επαγγελματικής κατάρτισης, από το Ισπανικό Κράτος, γενικά, απαιτείται η ίδια κατάρτιση και πιστοποίηση για την δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση: 1. Πτυχίο από Ίδρυμα Ανώτερης ή Ανώτατης Εκπαίδευσης ή κάποιο άλλο ισότιμο πτυχίο 2. Πτυχίο εκπαίδευσης και κατάρτισης εκπαιδευτών, το οποίο μπορεί να είναι: 81

a) Πιστοποιητικό διδασκαλίας ή CAP: Ο συγκεκριμένος τίτλος βρίσκεται σε ισχύ επί του παρόντος και αποκτάται μέσω ενός συγκεκριμένου προγράμματος σπουδών. Στοχεύει στην παροχή αρχικής κατάρτισης σε απόφοιτους παιδαγωγικών και διδακτικών σχολών και σε αποφοίτους που επιθυμούν να απασχοληθούν επαγγελματικά με την διδασκαλία στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από αυτή τη διαδικασία εξαιρούνται και απαλλάσσονται οι απόφοιτοι σχολών Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας και Διδακτικής καθώς επίσης και όσοι έχουν διδακτική πείρα δύο διδακτικών ετών σε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα. b) Τίτλος Διδακτικής Εξειδίκευσης ή TED: Το Βασιλικό Διάταγμα 1318/2004 της 28 ης Μάιου προέβλεπε την μελλοντική εφαρμογή αυτού του τίτλου προς αντικατάσταση του CAP. Η εφαρμογή του είχε προγραμματιστεί για το ακαδημαϊκό έτος 2006-2007, κάτι το οποίο τελικά καθυστέρησε και αναβλήθηκε. Τώρα το Υπουργείο Παιδείας έχει αποφασίσει να ανάγει το πτυχίο σε επίπεδο master (μεταπτυχιακού). Επομένως, αν και το TED θεσπίστηκε για να αντικαταστήσει το CAP, ο μόνος επίσημος τίτλος που μπορεί να αποκτήσει κάποιος στις μέρες μας παραμένει το CAP. Οι θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των δύο τίτλων είναι ότι το TED έχει μεγαλύτερη διάρκεια, ότι καθορίζονται κριτήρια για το επίπεδο master, ότι υπάρχει δυσκολία στην πρόσβαση, έχει υψηλότερο κόστος εγγραφής και ότι αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για όσους επιθυμούν να διδάξουν στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πιο πρόσφατα, στο Άρθρο 13 του Βασιλικού Διατάγματος 276/2007 της 23 ης Φεβρουαρίου, η υιοθέτηση του κανονισμού εισόδου, πρόσβασης και απόκτησης των νέων ειδικοτήτων, αναφέρεται σε γενικές απαιτήσεις για όσους επιθυμούν να ενταχθούν στο εκπαιδευτικό σώμα και οι οποίες έχουν τροποποιηθεί ως εξής: 1. Για το Σώμα των Εκπαιδευτών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης απαιτείται ένα πτυχίο ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης ή άλλο ισότιμο πτυχίο και 82

παιδαγωγικές και διδακτικές γνώσεις όπως ορίζονται στο Άρθρο 100.2 του Νόμου 2/2006 της 3 ης Μαΐου, για την Εκπαίδευση. 2. Για την εισαγωγή στο σώμα των Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης απαιτείται πτυχίο ή δίπλωμα από Τεχνική ή Επαγγελματική Σχολή ή Κολέγιο ή άλλο αντίστοιχο πτυχίο και παιδαγωγικές και διδακτικές γνώσεις όπως ορίζονται στο Άρθρο 100.2 του Νόμου 2/2006 της 3 ης Μαΐου, για την Εκπαίδευση. Η παιδαγωγική και διδακτική πρακτική στην επαγγελματική κατάρτιση Στην πράξη, δεν υπάρχει ένα μοναδικό είδος- μοντέλο του προγράμματος CAP το οποίο να ισχύει για ολόκληρη την Ισπανία. Επομένως, στοιχεία όπως το εκπαιδευτικό περιεχόμενο των μαθημάτων, η διάρκεια και ο απαιτούμενος χρόνος παρακολούθησης, οι τρόποι και οι μέθοδοι μελέτης, οι απαιτήσεις εισαγωγής και το κόστος διδάκτρων διαφέρουν ανάλογα με το εκπαιδευτικό κέντρο που παρέχει το CAP. Η εκπαίδευση για την απόκτηση του πιστοποιητικού περιλαμβάνει από 100 μέχρι 300 ώρες εκπαίδευσης (10 έως 30 μονάδες), οι οποίες χωρίζονται σε θεωρητικό και πρακτικό μέρος, ενώ αυτά τα μέρη ποικίλουν ανάλογα με το Πανεπιστήμιο που διοργανώνει και υλοποιεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ως προς το περιεχόμενο, το θεωρητικό μέρος περιλαμβάνει γενικά μαθήματα που απαιτούνται για όλους τους εκπαιδευόμενους και σχετίζονται με θέματα ψυχολογίας, κοινωνιολογίας και παιδαγωγικής και αφορούν στην οργάνωση και το εκπαιδευτικό περιεχόμενο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Περιλαμβάνει επίσης συγκεκριμένα μαθήματα διδακτικής τα οποία επιλέγονται από τους εκπαιδευομένους και αντιστοιχούν στην διδασκαλία συγκεκριμένων ειδικοτήτων και αφορούν στην διδακτική των συγκεκριμένων επιστημονικών πεδίων. Κανονικά, 10 Πανεπιστήμια προσφέρουν τις εξειδικευμένες διδακτικές, οι οποίες επιλέγονται από τους εκπαιδευόμενους, τις περισσότερες φορές, με βάση τις προηγούμενες σπουδές τους. 83

Όσον αφορά το πρακτικό μέρος, οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν σχολικές ώρες όπως ορίζονται από το Πανεπιστήμιο σε κάποιο σχολείο Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είτε ιδιωτικό είτε δημόσιο. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος θέλει να αποκτήσει το CAP θα πρέπει να διδάξει αποκλειστικά και μόνο σε κάποιο σχολείο Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή σε Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης. Επιπροσθέτως, τα μαθήματα του πρακτικού μέρους θα επικεντρώνονται στην συγκεκριμένη διδακτική που έχει επιλεγεί για την εκπαίδευση. Στη συνέχεια, οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να συντάξουν μία έκθεση πρακτικής εξάσκησης σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που ορίζει το κάθε Πανεπιστήμιο. Υπάρχει επίσης και μία μορφή εικονικού- ψηφιακού CAP το οποίο προσφέρεται από κάποια Πανεπιστήμια (π.χ. το Πανεπιστήμιο της Μούρθια, της Εξτρεμαδούρα, κλπ) όπου υπάρχουν υποχρεωτικές συνεδρίες. Η διάρκεια του εικονικού CAP είναι ακριβώς η ίδια με την διάρκεια του σε μία τάξη, όπως και η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται (περίπου 100 ώρες μελέτης) και σχετίζεται με τις ίδιες δραστηριότητες που υλοποιούνται στο θεωρητικό μέρος. Ανάλογα με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα κάθε Πανεπιστημίου, ορίζονται συγκεκριμένες προϋποθέσεις και συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό με την χρήση πολυμέσων. Η επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευτών και των εκπαιδευομένων γίνεται μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με την μορφή chat και forum ή τηλεφωνικά. Η αξιολόγηση των εκπαιδευομένων στο εικονικό- ψηφιακό CAP γίνεται συνήθως με δύο τρόπους: πρώτον, οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να καταθέτουν θεωρητικές και πρακτικές εργασίες- δραστηριότητες τις οποίες προτείνουν οι εκπαιδευτές (συνεχής αξιολόγηση). Αυτό αντιπροσωπεύει το 30% του βαθμού τους. Δεύτερον, θα πρέπει να συμμετέχουν σε γραπτές εξετάσεις, η βαθμολογία στις οποίες αντιπροσωπεύει το υπόλοιπο 70% της τελικής βαθμολογίας τους για να καθοριστεί τελικά αν πέτυχαν ή απέτυχαν στο πτυχίο τους 84

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η επαγγελματική εκπαίδευση έχει ιδιαίτερη σημασία για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και επομένως συνδράμει στην διατήρηση των θέσεων εργασίας. Στις μέρες μας διαβιούμε σε μία κοινωνία της γνώσης και συμβαίνουν ταχείες αλλαγές στις οικονομικές δραστηριότητες. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να εφαρμόσουμε ακριβείς στρατηγικές στην εκπαίδευση και την κατάρτιση για την προώθηση της δια βίου μάθησης. Για να συμβεί αυτό, οι δημόσιες αρχές, οι κοινωνικοί εταίροι και ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να συνεργαστούν. Στην Ισπανία από το 1993 οργανώνονται και υλοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης με εθνική εμβέλεια. Το Βασιλικό Διάταγμα 797/1995, το οποίο υιοθετήθηκε από την Ισπανική Κυβέρνηση στις 19 Μάιου, εφαρμόζει μια συνολική αναπροσαρμογή της επαγγελματικής κατάρτισης με στόχο να της αποδοθεί η σημασία και το κύρος που χρειάζεται για την ενδυνάμωση της αγοράς εργασίας.. Στην Ισπανία, υπάρχουν τρία είδη επαγγελματικής κατάρτισης: η αρχική κατάρτιση στην εκπαίδευση, η εργασιακή κατάρτιση για τους ανέργους και η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση για εργαζομένους. Πρόσφατα, πολλά βήματα έχουν γίνει για την βελτίωση της ποιότητας της επαγγελματικής κατάρτισης και για την αναγνώριση προσόντων και έχουν επιτευχθεί κάποιες σημαντικές βελτιώσεις. Αναπτύχθηκαν τομείς όπως ένα αποτελεσματικό και ενοποιημένο σύστημα προσόντων, ο επαγγελματικός προσανατολισμός και η επαγγελματική κατάρτιση. Το 1999 δημιουργήθηκε το Εθνικό Ινστιτούτο Προσόντων στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Επιστήμης για να συντονίζει και να καθοδηγεί τις πολιτικές σχετικές με την επαγγελματική κατάρτιση και το σύστημα προσόντων. Είναι υπεύθυνο για τον καθορισμό, την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του Εθνικού Καταλόγου Επαγγελματικών Προσόντων και του αντίστοιχου Κατάλογου Εκπαιδευτικών Ενοτήτων της Επαγγελματικής Κατάρτισης. 85

Όλα αυτά στοχεύουν στην αποτύπωση των προσόντων, και συγκεκριμένα στην εξέλιξη, τον καθορισμό και την πιστοποίηση τους. Ακόμη, θα πρέπει να βελτιώσουν την ενοποίηση/ ενσωμάτωση των επαγγελματικών προσόντων καθώς και να ελέγχουν και να αξιολογούν το Εθνικό Πρόγραμμα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Από την άλλη πλευρά, έχουν δημιουργηθεί τοπικοί οργανισμοί για να ενθαρρύνουν και να διευκολύνουν την συνεργασία της εθνικής και τοπικής διοίκησης. Όμως υπάρχει μία σειρά από ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Πρώτον, δεν υπάρχει επαρκής θεσμικός μηχανισμός για να εξασφαλίζει τις συνεχείς αλλαγές που υφίσταται η παροχή της επαγγελματικής κατάρτισης στην Ισπανία. Ο σχεδιασμός αυτής της παροχής γίνεται βάσει μίας σχολικής λογικής και η συμμετοχή μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων είναι ανεπαρκής. Επίσης, η προσαρμογή της προσφοράς επαγγελματικής κατάρτισης δεν είναι αρκετά γρήγορη ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Δεύτερον, η συμμετοχή σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης στην Ισπανία είναι σχετικά χαμηλή σε σχέση με τις εκτιμώμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας. Τρίτον, η ποιότητα των μαθημάτων επαγγελματικής κατάρτισης χρειάζεται συνεχή αξιολόγηση και βελτίωση. Παρ όλα αυτά, προς το παρόν κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να έχει εξασφαλιστεί. Οι μελλοντικές κινήσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν τον αποτελεσματικό συντονισμό των τριών υπό- συστημάτων της επαγγελματικής κατάρτισης σε τοπικό επίπεδο, την δημιουργία ενοποιημένων κέντρων επαγγελματικής κατάρτισης και την ανάπτυξη των δράσεων ή των προγραμμάτων που να αξιολογούν και να βελτιώνουν την ποιότητα της κατάρτισης. Όσον αφορά την παροχή επαγγελματικής κατάρτισης σε σχέση με την αγορά εργασίας, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι στην Ισπανία, αυτού του είδους τα προγράμματα είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα για την ένταξη στην αγορά εργασίας εκείνων 86

των μαθητών που διατρέχουν τον κίνδυνο της σχολικής αποτυχίας. Με αυτόν τον τρόπο οι μειονεκτούντες μαθητές μπορούν να αποκτήσουν τα ελάχιστα προσόντα για να βρουν εργασία αργότερα. Επίσης, ο Ισπανικός Νόμος για την Βιώσιμη Οικονομία παρέχει την δυνατότητα σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης οι οποίοι επιτυγχάνουν στα υποχρεωτικά μαθήματα να έχουν πρόσβαση απευθείας στο μεσαίο επίπεδο επαγγελματικής κατάρτισης. Οι πρόσφατες βελτιώσεις στο σύστημα προκάλεσαν την αύξηση του αριθμού των μαθητών που εγγράφονται σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Παρ όλα αυτά, η επίτευξη του επιθυμητού επιπέδου εγγραφών βρίσκεται ακόμα μακριά. Η παρούσα οικονομική κρίση και οι επιπλοκές της για την Ισπανική αγορά εργασίας, η οποία επηρεάστηκε περισσότερο από όλες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να μελετηθεί και τα αποτελέσματα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την ανάλυση και τον σχεδιασμό μελλοντικών στρατηγικών επαγγελματικής κατάρτισης. Η Ευρώπη υποστηρίζει σθεναρά την επαγγελματική κατάρτιση, το ίδιο και η Ισπανία. Η Ισπανική αγορά εργασίας κυριαρχείται από τον τομέα παροχής υπηρεσιών (71,7% το 2010 σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής), ακολουθούμενος από τον τομέα κατασκευών (9,3%), τον αγροτικό τομέα (4,7%), και την βιομηχανία. Αυτό, σε σχέση με την δημιουργία θέσεων εργασίας, σημαίνει ότι η οικονομία μας εξαρτάται από τον τομέα παροχής υπηρεσιών και κυρίως από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Η ύφεση στην Ισπανία δεν ήταν περισσότερο σκληρή σε σχέση με άλλες χώρες, παρόλα αυτά ο αντίκτυπος της στην απασχόληση ήταν μεγαλύτερος, κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα και στην συναφή βιομηχανία. Οι λιγότερο καταρτισμένοι επηρεάστηκαν περισσότερο από την αύξηση του ποσοστού της ανεργίας, πιθανώς διότι οι περισσότερο καταρτισμένοι επαγγελματίες έχουν καλύτερη απόδοση και υψηλότερη παραγωγικότητα. Η επαγγελματική κατάρτιση θα πρέπει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των πραγματικών αναγκών της αγοράς εργασίας. Μελετήθηκε η προοπτική του 2020 και το συμπέρασμα ήταν ότι υπάρχει ανάγκη αύξησης των επαγγελματιών επαγγελματικής κατάρτισης, λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς 87

μελέτες για τις ανάγκες της αγοράς, τόσο για τους νέους όσο και για τους μεγαλύτερους ηλικιακά. Η αλλαγή του σημερινού μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Ο πληθυσμός θα πρέπει να είναι ικανός να συμμετέχει στην κατάρτιση, η οποία είναι απαραίτητη για την προσωπική και την επαγγελματική ανάπτυξη. Παρ όλα αυτά, η παροχή τέτοιας κατάρτισης δεν είναι εφικτή για το Ισπανικό εκπαιδευτικό σύστημα προς το παρόν. Τα κέντρα εκπαίδευσης και απασχόλησης και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συνεργαστούν περαιτέρω για να αναπτύξουν νέα εργαλεία που να ενθαρρύνουν την αλλαγή. Από την άλλη πλευρά, οι δομές, οι εκπαιδευτές κατάρτισης και ο προϋπολογισμός για την επαγγελματική κατάρτιση θα πρέπει να αναλυθούν για να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των νέων ανθρώπων και του εργατικού δυναμικού. Τέλος, η χωροταξική κατανομή της επαγγελματικής κατάρτισης θα πρέπει να αντιστοιχεί στις τοπικές και εθνικές ανάγκες και προτεραιότητες. Η προσφορά θα πρέπει να εκσυγχρονίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες και την κοινωνική ζήτηση. Η εξέλιξη των αγορών δεν είναι δυνατό να σταματήσει ενώ οι αλλαγές σε διαφορετικούς τομείς είναι αναπόφευκτες και θα γίνουν ακόμα μεγαλύτερες στο εγγύς μέλλον. Η συνεχής βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζόμενων είναι απαραίτητη και για αυτό η επαγγελματική κατάρτιση θα λάβει μεγαλύτερη σημασία, ενώ θα πρέπει να εφαρμοστούν σταθερές δομές για την κατάρτιση. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανάγκες θα πρέπει να αναληφθούν σημαντικές οικονομικές προσπάθειες, κυρίως από την δημόσια διοίκηση, σε επίπεδο κεντρικής και τοπικής διακυβέρνησης. 88

ΤΟΥΡΚΙΑ 89

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το εκπαιδευτικό σύστημα της Τουρκίας έχει σήμερα τη μορφή που είχε τα τελευταία 79 χρόνια. Σήμερα, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία διαρκεί 8 έτη, είναι υποχρεωτική για όλους τους πολίτες και η εκπαίδευση σε άλλα επίπεδα είναι προαιρετική. Εκτός από την επίσημη εκπαίδευση, η οποία προσφέρεται πρόσωπο με πρόσωπο, παρέχεται στον πληθυσμό επίσης πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Υπάρχουν επί του παρόντος 16.090.785 μαθητές σε 48.940 σχολεία στα στάδια της προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων και των μη επίσημων ιδρυμάτων. Ο αριθμός των εκπαιδευτικών που διδάσκουν σε αυτά τα ιδρύματα είναι 578.805. Επιπλέον, 1.727.520 μαθητές (συμπεριλαμβανομένων και των φοιτητών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης) φοιτούν σε 76 πανεπιστήμια σε ολόκληρη τη χώρα και 66.750 διδακτικό προσωπικό (συμπεριλαμβανομένων των βοηθών έρευνας) εργάζεται στα πανεπιστήμια. Η παιδεία αποτελεί προτεραιότητα για την Τουρκία από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (το 1923) και αυτό επειδή η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι θέματα που ποτέ δεν χάνουν τη σημασία τους και παραμένουν πάντα στην ημερήσια διάταξη της χώρας. Υπάρχει μια μεγάλη προσπάθεια για την αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών και των σχολείων, καθώς και του επιπέδου της σχολικής εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της, όπου παρατηρείται ότι οι στόχοι που θέτουν δεν επιτυγχάνονται. Επιπλέον, με σκοπό την αύξηση της ποιότητας της εκπαίδευσης, ένα σχολικό σχέδιο ανάπτυξης έχει εφαρμοστεί: τα σχολεία έχουν εξοπλιστεί με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλες εκπαιδευτικές τεχνολογίες, ξεκίνησε μια πιο μαθητοκεντρική διδασκαλία και παρέχονται ενδοϋπηρεσιακά προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών. Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας εργάζεται πολύ σκληρά για να επεκτείνει τις υπηρεσίες αυτές. Ωστόσο, πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να γίνουν και να επιτύχουν σε αυτή την κατεύθυνση. 90

1. ΠΡΟ- ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Το σύστημα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών της Τουρκίας έχει υποστεί αρκετά σημαντικές αλλαγές μέσα στα τελευταία 79 χρόνια, από την ίδρυση της Δημοκρατίας της, και έχει φτάσει στη τελική του δομή όπως είναι σήμερα. Ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, όλοι οι καθηγητές των σχολείων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, εκπαιδεύονται μέσα από τα προγράμματα σπουδών στα τριτοβάθμιας ινστιτούτα εκπαίδευσης. Για να γίνει κανείς εκπαιδευτικός σε προδημοτικό ή δημοτικό ή Επαγγελματικό και τεχνικό σχολείο, πρέπει να έχει περάσει απαραίτητα από ένα 4-ετές προπτυχιακό επίπεδο εκπαίδευσης. Αυτό το 4ετες έργο εκτελείται κυρίως από τις σχολές εκπαίδευσης των πανεπιστημίων. Μια πρόσφατη εξέλιξη (του 1999) είναι ότι πλέον έγινε υποχρεωτική η απόκτηση ενός μεταπτυχιακού στην εκπαίδευση για τους καθηγητές του γυμνασίου και λυκείου. Στην Τουρκία υπάρχουν 78 σχολές εκπαίδευσης: 57 από αυτές είναι για γενικές σχολές της εκπαίδευσης και οι υπόλοιπες 21 είναι για επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση. Για να πάρει κανείς ένα πτυχίο στην προδημοτική ή πρωτοβάθμια εκπαίδευση, χρειάζεται τουλάχιστον 144 πιστωτικές μονάδες. Ένα προϋπηρεσιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης περιλαμβάνει μαθήματα στην επαγγελματική διδασκαλία, γενικά μαθήματα πολιτισμού και μαθήματα σχετικά με θέματα διδασκαλίας των μαθητών. Τα θεωρητικά μαθήματα συμπληρώνονται από παρατηρήσεις τάξεων και πρακτικές διδασκαλίες στα σχολεία. Από την άλλη πλευρά, τα μεταπτυχιακά σχολεία και οι σχολές εκπαίδευσης συνεργάζονται με σκοπό να εκπαιδεύσουν τους καθηγητές στα μαθήματα του γυμνασίου και λυκείου. Οι απόφοιτοι πανεπιστημίων σχετικών τμημάτων με ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών πρέπει να παρακολουθήσουν ένα Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Εκπαίδευσης τριών εξαμήνων, αν θέλουν να γίνουν καθηγητές σε γυμνάσια και λύκεια. Ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα αποτελείται από 45 πιστωτικές μονάδες, συμπεριλαμβανομένων και των μαθημάτων για την επαγγελματική διδασκαλία και παρατήρηση, καθώς επίσης και πρακτικές διδασκαλίας για γυμνάσια και λύκεια. 91

Χρησιμοποιούνται επίσης και άλλα μοντέλα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, ούτως ώστε να λυθεί το πρόβλημα έλλειψης εκπαιδευτικών σε επιλεγμένα μαθήματα. Για παράδειγμα, το 2000, η ανάγκη για δασκάλους προδημοτικής εκπαίδευσης και καθηγητών Αγγλικών δεν θα μπορούσε να καλυφθεί μέσω της τακτικής των προπτυχιακών προγραμμάτων. Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας ζήτησε από το Aναντόλου Πανεπιστήμιο, (Anadolu University) που εξειδικεύεται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση να εκπαιδεύσει δασκάλους προδημοτικής εκπαίδευσης και καθηγητές Αγγλικών. Για το σκοπό αυτό, αναπτύχθηκε ένα μοντέλο και συμφωνήθηκε ένα πρόγραμμα σπουδών, βασισμένο σε μια ημι - εξ αποστάσεως προσέγγιση της εκπαίδευσης. Επί του παρόντος, 17.923 φοιτητές είναι εγγεγραμμένοι σε αυτά τα δύο 4ετή πτυχιακά προγράμματα. 2. ΕΝΔΟΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Νομοθεσία για την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών Είναι αποδεκτό στην Τουρκία ότι η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι εξίσου σημαντική με την προϋπηρεσιακή επιμόρφωση. Έτσι, έχουν γίνει μεταρρυθμίσεις για την δημιουργία των νομικών βάσεων της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι από το νόμο να παρακολουθήσουν τα ενδοϋπηρεσιακά προγράμματα επιμόρφωσης, είτε στο σπίτι, είτε εκτός. Σύμφωνα με αυτούς τους νόμους, το Τμήμα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας είναι υπεύθυνο για την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Από την άλλη πλευρά, ο νόμος για τους Οργανισμούς Ινστιτούτων Ανώτατης Εκπαίδευσης, αναθέτει στα πανεπιστήμια να συμμετέχουν στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. 92

Κάποιοι κανονισμοί έγιναν σε συμφωνία με τους κύριους νόμους που αναφέρονται παραπάνω, προκειμένου να σχεδιαστεί και να πραγματοποιηθεί η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση εκπαιδευτικών: Κανονισμός των Δημοσίων Υπαλλήλων του Κέντρου Ξένων Γλωσσών, Κανονισμός για την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών μέσα από την Ενδοϋπηρεσιακή Επιμόρφωση, Κανονισμός για την Οργάνωση και Διοίκηση του Τμήματος Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης, Κανονισμός των Κέντρων Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, Ενδοϋπηρεσιακός Κανονισμός Επιμόρφωσης του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, Κανονισμός για την εκπαίδευση των υποψηφίων Δημόσιων Υπαλλήλων του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας. Κύρια δεδομένα στην ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών Η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην προδημοτική, την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση διεξάγεται από το Τμήμα Ενδοϋπηρεσιακής Εκπαίδευσης από το 1960. Από τότε, έγιναν σημαντικές εισαγωγές, αλλαγές και βελτιώσεις όσον αφορά την ποσότητα και την ποιότητα της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Οι ακόλουθες εξελίξεις έχουν σημειωθεί από το 1960. Το Προεδρείο της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σχετικά με την εργασία τους, που σήμερα είναι γνωστό ως το Τμήμα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης, ιδρύθηκε για να παρέχει ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση στους εκπαιδευτικούς και άλλο προσωπικό που εργάζεται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας. Το Τμήμα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης σχεδιάζει και ρυθμίζει τα προγράμματα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης για όλους τους εκπαιδευτικούς των διαφόρων επιπέδων που διδάσκουν διαφορετικά μαθήματα και για διαφορετικά χρονικά διαστήματα σε όλη τη χώρα. Το Τμήμα αποφασίζει για τον τόπο διεξαγωγής του προγράμματος, για τους εκπαιδευόμενους και τους εκπαιδευτικούς. Η υπηρεσία παρέχει επίσης ευκαιρίες ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης στο εξωτερικό σε συγκεκριμένους τομείς ή μαθήματα ανάγκης. Εκτός από αυτές τις υπηρεσίες, το Τμήμα δημοσιεύει το υλικό για ενδοϋπηρεσιακούς επιμορφωτικούς σκοπούς. Το 93

Τμήμα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης, με τους 51 εργαζομένους του με διαφορετικά επαγγελματικά υπόβαθρα, αποτελεί μια μονάδα που προσπαθεί να ανταποκριθεί στις ενδοϋπηρεσιακές επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών. Τα ιδρύματα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης, που η αποκλειστική τους λειτουργία είναι να παρέχουν ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, ξεκίνησαν από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας. Υπάρχουν έξι ιδρύματα αυτού του είδους, τα οποία λειτουργούν από το 1982. Τα ιδρύματα αυτά βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη της χώρας: Άγκυρα, Σμύρνη-Μπορνόβα, Αϊσέλ (Icel), Ακσαράι, Χατάι-Μπρελέν, Γκουζελγιάγλια και Γιάλοβα-Εσενκόι. Τα ιδρύματα αυτά μπορούν να προσφέρουν κατάλληλες εγκαταστάσεις και τις εκπαιδευτικές παροχές στους εκπαιδευόμενους. Σε αυτά τα ιδρύματα, τα ενδοϋπηρεσιακά προγράμματα επιμόρφωσης εφαρμόζονται κατά διάρκεια του έτους για όλους τους δασκάλους και καθηγητές από όλη την Τουρκία. Με το «σχέδιο ανάπτυξης σχολείων», η λειτουργικότητα και η σημασία των ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης, από τη σκοπιά των εκπαιδευτικών, έχει ενισχυθεί. Το 1992, το «εργαστήριο σχέδιο για σχολεία» υλοποιήθηκε με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης καθώς και την ενίσχυση της επιτυχίας των μαθητών σε 147 δημοτικά σχολεία και σε 61 γυμνάσια, συνολικά 208 σχολεία. Αυτό είναι ένα σχολικό σχέδιο που πιστεύει στην ολική ποιότητα, εφαρμόζει μια μαθητοκεντρική εκπαίδευση και αντανακλά την τεχνολογική πρόοδο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής της εφαρμογής σε αυτά τα 208 εργαστηριακά σχολεία, έχει συμφωνηθεί ότι αυτή η εφαρμογή θα επεκταθεί σε όλα τα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο σχέδιο ανάπτυξης σχολείων, η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι υποχρεωτική, καθώς και για τους διευθυντές σχολείων και για τα υπόλοιπα μέλη του προσωπικού. Η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση της συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση αποτελεί μία από τις 13 βασικές αρχές του εργαστηριακού σχολικού σχεδίου. Συνεπώς, αυτό οδήγησε στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να καταστεί αναπόσπαστο τμήμα της επαγγελματικής εξέλιξης. 94

Η ενίσχυση της συνεργασίας του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας με τα πανεπιστήμια έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ποικιλίας, του αριθμού και της ποιότητας των προγραμμάτων της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Η ευθύνη για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αφαιρέθηκε από τα ιδρύματα εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, τα οποία ήταν κάποτε συνδεδεμένα με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και δόθηκαν στα πανεπιστήμια, τα οποία με τη σειρά τους οδήγησαν στην ίδρυση των εκπαιδευτικών σχολών σε πολλά πανεπιστήμια. Κατά συνέπεια, έχει αυξηθεί η συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και των πανεπιστημίων σε σχέση με τα προσόντα των εκπαιδευτικών και την προϋπηρεσιακή επιμόρφωση τους. Αυτή η συνεργασία τελικά επεκτάθηκε για να καλύψει την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Επίσης, οι διασκέψεις, τα σεμινάρια, τα μαθήματα, τα πιστοποιημένα προγράμματα, τα ολοκληρωμένα προπτυχιακά προγράμματα και τα μεταπτυχιακά προγράμματα έχουν εφαρμοστεί από τις σχολές εκπαίδευσης για την κάλυψη των αναγκών της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στην εργασία τους. Αυτές οι δραστηριότητες ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης εξακολουθούν να επεκτείνονται. Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία στην δοκιμαστική επιμόρφωση των ήδη διορισμένων εκπαιδευτικών, αλλά και των νέων, καθώς επίσης έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα ενδοϋπηρεσιακό επιμορφωτικό πρόγραμμα ενός έτους, που ονομάζεται «δόκιμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα». Το δοκιμαστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα αποτελείται από τρία υποπρογράμματα: βασική εκπαίδευση, προπαρασκευαστική κατάρτιση και πρακτική εκπαίδευση. Το βασικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα έχει διάρκεια 50 διδακτικές ώρες και καλύπτει θέματα που σχετίζονται με δημόσιες υπηρεσίες. Το δοκιμαστικό πρόγραμμα επιμόρφωσης, το οποίο διαρκεί 110 ώρες, περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, νομοθεσίες και κανονισμούς που αφορούν την εκπαίδευση και τα καθήκοντα των εκπαιδευτικών. Το πρόγραμμα πρακτικής επιμόρφωσης, που διαρκεί 220 ώρες, έχει σχεδιαστεί κατάλληλα ούτως ώστε να παρέχει στους υποψηφίους εκπαιδευτικούς επαγγελματική πρακτική άσκηση. Το πρόγραμμα απαιτεί από κάθε υποψήφιο εκπαιδευτικό να λάβει την πρακτική διδασκαλία στο 95

σχολείο που είναι διορισμένος υπό την καθοδήγηση ενός έμπειρου δασκάλου. Έτσι, το δοκιμαστικό πρόγραμμα επιμόρφωσης μπορεί να οριστεί ως ένα πρόγραμμα εντατικής και σημαντικής ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης για την προετοιμασία των εκπαιδευτικών στο χώρο εργασίας τους. Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε το 1995 και μέχρι το 2001, 263.847 νέοι καθηγητές εκπαιδεύτηκαν και διορίστηκαν στα σχολεία. Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας έχει θεσπίσει την παρακολούθηση της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης ως υποχρεωτική για τους υποψηφίους που επιθυμούν να διοριστούν ως διευθυντές σχολείων, εκπαιδευτικοί λειτουργοί και επιθεωρητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από το 1998, οι εκπαιδευτικοί που θέλουν να προαχθούν σε διευθυντές σχολείων υποβάλλονται σε εξέταση πολλαπλών επιλογών και σε περίπτωση επιτυχίας θα πρέπει να παρακολουθήσουν ένα ενδοϋπηρεσιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης 120 ωρών που σχετίζεται με θέματα διοίκησης ενός σχολείου. Το 1998, για παράδειγμα, 1553 καθηγητές που πέρασαν την εξέταση πολλαπλών επιλογών διορίστηκαν ως διευθυντές σχολείων, μετά την ολοκλήρωση του ενδοϋπηρεσιακού προγράμματος επιμόρφωσης των 120ωρών. Επίσης, οι διευθυντές σχολείων, που θα εργαστούν στην κεντρική οργάνωση του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, καθώς και εκείνοι που θα εργαστούν στις επαρχίες πρέπει να παρευρεθούν σε προγράμματα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης ποικίλων εντάσεων πριν από τον πρώτο διορισμό τους και των προαγωγών τους, ανάλογα πάντα με την προηγούμενη εκπαίδευσή τους. Από την άλλη πλευρά, οι βοηθοί των επιθεωρητών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να προαχθούν για να γίνουν επιθεωρητές μετά την ολοκλήρωση ενός προγράμματος 240 με 1200 ωρών, ανάλογα με την προηγούμενη εκπαίδευσή τους. Ακόμα κι αν οι παραπάνω διαδικασίες είναι πολύ πρόσφατες, η θέση της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης που στοχεύει στην εκπαίδευση και τον διορισμό των διευθυντών όλων των ειδών και επιπέδων εντός του οργανισμού του τουρκικού εκπαιδευτικού συστήματος έχει αποδειχθεί ως ένα σημαντικό και χρήσιμο μέτρο. Για τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια τους δόθηκε η δυνατότητα να λάβουν πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης μέσω της εξ 96

αποστάσεως εκπαίδευσης σαν μια ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το Εθνικό Υπουργείο Παιδείας κατέστησε υποχρεωτικό για τους εκπαιδευτικούς όλων των επιπέδων της εκπαίδευσης να έχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση, έτσι ώστε να αυξηθεί η ποιότητα των εκπαιδευτικών και της εκπαίδευσης. Η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση εκπαιδευτικών που κάποτε προσφερόταν μόνο στο κέντρο, στη συνέχεια προσφέρθηκε ευρύτερα σε τοπικά επίπεδα. Λόγω της αύξησης του αριθμού των εκπαιδευτικών και των αναγκών της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης των εν λόγω εκπαιδευτικών εντός συγκεκριμένων ετών, το τμήμα της επιμόρφωσης απέτυχε να ανταποκριθεί στις αναμενόμενες ανάγκες της ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωσης που είχαν δοθεί μόνο στο κέντρο. Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, μια νέα ρύθμιση εφαρμόστηκε. Η Εθνική Εκπαιδευτική Διεύθυνση έδωσε άδεια για την προετοιμασία και τη διαχείριση (σε τοπικό επίπεδο) των προγραμμάτων ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Ως αποτέλεσμα αυτής της μεταρρύθμισης, περισσότεροι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να λάβουν περισσότερες υπηρεσίες ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Για παράδειγμα, ο αριθμός των προγραμμάτων ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης που οργανώνονται το 1990 ήταν 373 και ο αριθμός των εκπαιδευτικών που παρακολουθούν αυτά τα προγράμματα ήταν 40.881. Ωστόσο, το 2000, ο αριθμός των προγραμμάτων αυξήθηκε σε 6571 και ο αριθμός των εκπαιδευτικών που παρακολουθούν αυτά τα μαθήματα αυξήθηκε σε 312.009. Συνοψίζοντας, ο αριθμός των προγραμμάτων οκταπλασιάστηκε, όπως επίσης οκταπλασιάστηκε και ο αριθμός των εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν τα προγράμματα. Η τοπική ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση λειτούργησε ως μέσο για την αύξηση του αριθμού των προγραμμάτων και των εκπαιδευομένων αλλά και ως μέσο βελτίωσης της ποιότητα της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης, καθώς οι πραγματικές ανάγκες των εκπαιδευτικών μπορούσαν να εξεταστούν. 97

3. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ Δεν βρέθηκαν πληροφορίες. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην Τουρκία, η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών έχει λάβει και συνεχίζει να λαμβάνει ιδιαίτερη προσοχή. Από τη δεκαετία του 1960, το θέμα αυτό είναι ένα μέρος των σχεδίων ανάπτυξης και των προγραμμάτων της κυβέρνησης. Επιπλέον, έγιναν νομικές ρυθμίσεις, τα προβλήματα συζητήθηκαν από τους υπαλλήλους και τις αρχές του τμήματος, καθώς και διάφορες εφαρμογές έχουν πραγματοποιηθεί. Ωστόσο, σήμερα, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν για την ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Για να γίνει το ενδοϋπηρεσιακό σύστημα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών πιο λειτουργικό, για να αυξήσει την ποσότητα και την ποιότητα των δραστηριοτήτων, καθώς και για να αποκτήσουν τα οφέλη που αναμένονται από τις δραστηριότητες στην Τουρκία, ορισμένα μέτρα πρέπει να ληφθούν. Η οργανωτική δομή και το μόνιμο προσωπικό του συστήματος της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης δεν είναι αρκετό για να εκτελούν τα καθήκοντά τους αποτελεσματικά. Για την επίλυση αυτού του προβλήματος, το τμήμα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη συνεχή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, θα πρέπει να γίνει ένας πιο πρακτικός οργανισμός με κεντρικές και τοπικές μονάδες. Και οι δύο κεντρικές και τοπικές μονάδες του οργανισμού θα πρέπει να στηρίζονται με το απαραίτητο προσωπικό και εξοπλισμό, καθώς και χρηματοδότηση. Το προσωπικό σε αυτές τις μονάδες θα πρέπει να αυξηθεί και θα πρέπει να του δοθεί η αρμοδιότητα για το σχεδιασμό, τη διαχείριση και την υλοποίηση των προγραμμάτων ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης με τη χρήση επιστημονικών μεθόδων. Οι εξειδικευμένες σχολές εκπαίδευσης των πανεπιστημίων πρέπει 98

να δέχονται στήριξη για την επιμόρφωση του ενδοϋπηρεσιακού επιμορφωτικού προσωπικού - διαχειριστές, εκπαιδευτές και ειδικούς. Αυτό βέβαια, απαιτεί την αύξηση της συνεργασίας του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας με τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Όχι οι ανάγκες, αλλά η υποκειμενικότητα έχει χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο για την επιλογή των εκπαιδευτικών που θα συμμετάσχουν στα προγράμματα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Δυστυχώς, τα επιστημονικά όργανα και μέθοδοι δεν χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των αναγκών της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Για να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τα προγράμματα, επιστημονικές μέθοδοι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση των εκπαιδευτικών αναγκών, την επιλογή των εκπαιδευόμενων και την αξιολόγηση των προγραμμάτων. Για το σκοπό αυτό, χρειάζεται να εργαστούν στις μονάδες ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης της οργάνωσης εμπειρογνώμονες. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν διαθέτει κινητήριους παράγοντες που να πείθουν τους εκπαιδευτικούς να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Για να κινήσουν το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών στη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη και στην αύξηση της συμμετοχής τους στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, κάποια κίνητρα πρέπει να προστεθούν στο σύστημα. Ενδεχομένως, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να κερδίσουν ορισμένες πιστωτικές μονάδες στα προγραμμάτα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να προαχθούν, μέσω ορισμένων απαιτούμενων προϋποθέσεων συμμετοχής σε προγράμματα. Εκτός από αυτό, οι ενδοϋπηρεσιακές δραστηριότητες επιμόρφωσης μπορούν κάλλιστα να γίνουν μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος του εκπαιδευτικού, στο σχολείο. Με άλλα λόγια, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να περάσουν ορισμένες ώρες εργασίας την εβδομάδα στην ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης αντί στην διδασκαλία μαθητών. 99

Οι διευθυντές των σχολείων και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων θεωρούν την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση ασήμαντη και, κατά συνέπεια, δεν της δίνουν την δέουσα προσοχή. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει σημαντικούς περιορισμούς στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα, οι διευθυντές σχολείων θα πρέπει να εκπαιδευτούν και να πειστούν για την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση μέσω σεμιναρίων, και να βοηθηθούν έτσι ώστε να αποκτήσουν θετική στάση προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, θα πρέπει ιδιαίτερα να ενημερώνονται σχετικά με τους στόχους, το περιεχόμενο και την εφαρμογή της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης που βασίζεται στα σχολεία. Το επίπεδο ικανοποίησης των επιμορφωτικών και κοινωνικών αναγκών των εκπαιδευομένων σε ορισμένες περιοχές όπου εφαρμόζονται προγράμματα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης είναι χαμηλό. Ως εκ τούτου, τα σημεία που επιλέγονται για την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, εξαιρουμένων των ιδρυμάτων ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης, θα πρέπει να παρέχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό και εκπαιδευτικό υλικό. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να είναι κατάλληλα για τους ενήλικες εκπαιδευόμενους. Η στέγαση και το φαγητό θα πρέπει να είναι υψηλής ποιότητας, καθώς και ορισμένες κοινωνικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να οργανωθούν για τους εκπαιδευτικούς κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων της ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης. Είναι μάλλον δύσκολο να παρέχουν συνεχή και πρόσωπο-με-πρόσωπο ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση για όλους τους εκπαιδευτικούς, επειδή υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός των εκπαιδευτικών στα σχολεία, καθώς και οι οικονομικοί πόροι για την ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι ανεπαρκείς. 100

Ως εκ τούτου, οι χώροι διεξαγωγής ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών θα πρέπει να αυξηθούν. Για το σκοπό αυτό, ως εναλλακτική λύση, μια εξ αποστάσεως προσέγγιση της εκπαίδευσης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Διαφορετικά είδη των προγραμμάτων με διαφορετικούς σκοπούς θα μπορούσαν να υλοποιηθούν μέσω του διαδικτύου, ραδιοφώνου, τηλεόρασης και εντύπων. Ο αριθμός των περιοδικών και εκδόσεων θα μπορούσε να αυξηθεί, και επιπλέον, το υλικό αυτό θα μπορούσε να διανέμεται σε όλους τους εκπαιδευτικούς. 7. ΚΟΙΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Αυτός ο οδηγός επιχείρησε να παρουσιάσει τις δεξιότητες που πρέπει να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης για να κατορθώσουν να παραδώσουν μια επιτυχημένη / αποτελεσματική εκπαίδευση. Έγινε προσπάθεια να επισημανθεί η διασύνδεση μεταξύ της ποιότητας της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτών. Κατέστη σαφές ότι η ποιότητα στην εκπαίδευση εξαρτάται από τους εκπαιδευτικούς, των οποίων η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι σημαντική για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, λαμβάνοντας υπόψη τους τεράστιους πόρους που δαπανώνται για την εκπαίδευση και ιδιαίτερα για τα προγράμματα επιμόρφωσης, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι οι εν λόγω οικονομικοί πόροι θα χρησιμοποιηθούν σωστά. Δεύτερον, διασφαλίζεται η ποιότητα και η ποσότητα της εκπαίδευσης, που στοχεύει να δημιουργήσει καλά εκπαιδευμένους μαθητές με καλή συμπεριφορά, οι οποίοι μελλοντικά θα καθορίσουν το είδος της ηγεσίας και τη διαχείριση του εργατικού δυναμικού των χωρών. Συνήθως, οι καθηγητές της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης έχουν τα προσόντα και αρκετή εργασιακή εμπειρία σε εξειδικευμένους τομείς. Θα πρέπει να είναι σε θέση να διεξάγουν τα εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά προγράμματα καθώς επίσης και να αξιολογούν τις δεξιότητες των μαθητών με βάση τα εγκεκριμένα πρότυπα επάρκειας. Για εκείνους που σχεδιάζουν να διδάξουν στην αρχική 101

επαγγελματική εκπαίδευση στα γυμνάσια, κανονικά απαιτείται ένα πτυχίο ειδίκευσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα προγράμματα των καθηγητών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης συνήθως περιλαμβάνουν μελέτες για θεωρίες περί μάθησης των εφήβων και των ενηλίκων, ομαδική και οργανωτική συμπεριφορά, ανάπτυξη προγραμμάτων και διδακτέας ύλης, δεξιότητες στην διδασκαλία και επικοινωνία, στρατηγικές διαχείρισης και αξιολόγησης και διδασκαλία τεχνολογιών. Τα προγράμματα ενδέχεται να περιλαμβάνουν και περιόδους πρακτικής άσκησης ή επίβλεψη στο χώρο εργασίας. Η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση Μέσα από την έρευνα που παρουσιάζει η παρούσα έκθεση, η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε κάποια σημεία εμφανίζεται πολύ διαφορετική σε διαφορετικές χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και σε κάποια άλλα εμφανίζεται με πολλές ομοιότητες. Πρώτο σημείο είναι ότι η κάθε συμμετέχουσα χώρα διοργανώνει επιμορφωτικά σεμινάρια για τους εκπαιδευτικούς: - Για την Κύπρο, η εθνική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών υποστηρίζεται από ευρωπαϊκά κονδύλια και οργανώνεται από το κράτος μέσω του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. - Ομοίως, για την Ελλάδα: το εθνικό πρόγραμμα επιμόρφωσης υποστηρίζεται από την Ευρώπη και οργανώνεται από το Υπουργείο Εργασίας. - Αν και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη Γαλλία είναι περίπλοκη για να παρουσιαστεί, το γεγονός που παραμένει είναι ότι υπάρχει σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και υποστηρίζεται επίσης από ευρωπαϊκά κονδύλια. Διοργανώνεται από το Υπουργείο Παιδείας ή από περιφερειακούς δημόσιου οργανισμούς. 102

- Στην Ισπανία, η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών διοργανώνεται σε εθνικό επίπεδο από κάθε αυτόνομη περιοχή. Παρέχεται από το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών. - Τέλος, στην Τουρκία η επιμόρφωση που παρέχεται από το Εθνική Εκπαίδευση των καθηγητών ακολουθεί τα εθνικά σχέδια επιμόρφωσης. Δεύτερο σημείο, βρέθηκε ότι η επιμόρφωση που προσφέρεται καλύπτει παρόμοιους τομείς από χώρα σε χώρα: - Επικοινωνία / Ψυχαγωγία - Γνώση που διδάσκεται - Διαχείριση ομάδας - Ψυχολογία - Δημιουργικότητα - Αξιολόγηση Τέλος, κάθε χώρα τονίζει τη σημασία των δεξιοτήτων στις νέες τεχνολογίες. Η απόκτηση αυτής της δεξιότητας από ευρωπαίους εκπαιδευτικούς φαίνεται να έχει θεμελιώδη σημασία για όλους σε μια εποχή που η γνώση των νέων τεχνολογιών είναι απαραίτητη. Όλες οι χώρες εταίροι τονίζουν την επιθυμία τους για βελτίωση των συστημάτων επιμόρφωσης, δεξιοτήτων συνεργασίας και για την παροχή νέων δεξιοτήτων στους εκπαιδευτικούς. Η Γαλλία έχει αρχίσει αυτή τη διαδικασία από το 1970. Πράγματι, κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια πριν από την αύξηση της ανεργίας, οι κυβερνήσεις η μία μετά την άλλη άρχισαν να ενθαρρύνουν το σχηματισμό αυτών των επιμορφωτικών προγραμμάτων. Πολλά δημόσια ιδρύματα και ιδιωτικές εταιρείες είχαν τότε αρχίσει να αναπτύσσουν τις δικές τους επιμορφωτικές δυνατότητες και σχημάτιζαν τους δικούς τους καθηγητές της ΑΕΕ. Διαπιστώνεται ότι τα διάφορα σχέδια για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών που περιγράφονται από τους ισπανούς, 103

έλληνες και κύπριους εταίρους είχαν αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 2000, μια εποχή που οι χώρες αυτές αντιμετώπισαν το μετασχηματισμό της κοινωνίας τους και επίσης μια σταθερή αύξηση του αριθμού της ανεργίας. Αυτό το τελευταίο σημείο μπορεί να εξηγήσει το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει οργανώσει το σύστημα επιμόρφωσης των ενηλίκων εκπαιδευτικών, αλλά το σχολικό σύστημα παρέχει την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Δεν φαίνεται να υπάρχει καμία διάκριση στο σχολικό σύστημα, σε αντίθεση με τους άλλους εταίρους στης επιμόρφωση. Παραδοσιακά, η εκπαίδευση ενηλίκων διαμορφώνεται στο πρότυπο της πατροπαράδοτης εκπαίδευσης, αλλά γρήγορα ανάπτυξαν τις δικές τους ιδιαιτερότητες. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η Τουρκία θα αναπτύξει γρήγορα τα νέα συστήματα ειδικής επιμόρφωσης ενηλίκων με τη δημιουργία διεθνών εταιρειών. Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση για τους καθηγητές της ΑΕΕ διαφέρει πολύ μεταξύ των εταίρων χωρών. Κάποιοι απαιτούν πτυχίο πανεπιστημίου για να εργαστούν ως καθηγητές, ενώ άλλοι επιλέγουν λιγότερο τυπική εκπαίδευση και δίνουν προτεραιότητα στην πρακτική εμπειρία εργασίας. Ένα παράδειγμα είναι η Γαλλία και η Τουρκία. Στη Γαλλία, οι καθηγητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να κατέχουν τουλάχιστον ένα πτυχίο και σε υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού. Στην Τουρκία η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση παρέχεται επίσης στα πανεπιστήμια και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συμπληρώσουν τουλάχιστον 4-έτη προπτυχιακού προγράμματος. Για να διδάξουν σε γυμνάσια και στην περαιτέρω εκπαίδευση είναι απαραίτητο να κατέχουν ένα μεταπτυχιακό. Όσον αφορά την Κύπρο, το σύστημα επιμόρφωσης έχει τροποποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση είναι υποχρεωτική από το 2000. 104

Προηγουμένως παρεχόταν εθελοντική ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση. Επί του παρόντος, η αρχική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι υποχρεωτική για μπουν στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Οικονομική ενίσχυση παρέχεται στους συμμετέχοντες των οποίων τα προγράμματα εργασίας επηρεάζονται εξαιτίας της επιμόρφωσης. Επιπλέον, οι καθηγητές της ΑΕΕ πρέπει να κατέχουν ένα πτυχίο ή τουλάχιστον 2 χρόνια εργασιακής εμπειρίας. Στην Ισπανία, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της ΑΕΕ προσφέρεται από ιδιωτικές ακαδημίες. Τα προγράμματα σπουδών καθορίζονται από τις αντίστοιχες σχολές και διαφέρουν μεταξύ των σχολείων. Συχνά παρέχεται εξ αποστάσεως ή μικτή εξ αποστάσεως και αντιπροσωπευτική μάθηση. Οι ακαδημαϊκό τίτλοι που κερδίζονται με αυτόν τον τρόπο δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένοι αλλά είναι κατάλληλοι για να βρει κανείς δουλειά σε ιδιωτικά ινστιτούτα. Χαρακτηριστικά και ικανότητες όπως ο προσανατολισμός, το αίσθημα ευθύνης, η δυνατότητα ανάλυσης του εαυτού τους, ο σεβασμός προς τους μαθητές, η ανοχή και η προσαρμογή είναι αρετές που εκτιμούνται σε ένα εκπαιδευτή. Το ελληνικό σύστημα δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται για να γίνει κανείς δάσκαλος. Απαιτούνται οργανωτικές και αναλυτικές δεξιότητες για να γίνει κάποιος δάσκαλος της ΑΕΕ. Επιπλέον είναι απαραίτητη η ικανότητα στις νέες τεχνολογίες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους εκπαιδευτικούς να αποδείξουν τις καλές τους διαπολιτισμικές και κοινωνικές ικανότητες, υπευθυνότητα, αυτογνωσία και ικανότητες και προθυμία να μαθαίνουν. Πέρα από αυτό, οι καθηγητές της ΑΕΕ πρέπει να αποδείξουν την θεωρητική τους απόδοση στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων και τις γνώσεις τους περί του αντικειμένου που διδάσκουν. Συμπερασματικά, όντας αντιμέτωποι με μια κρίση όλο και πιο σημαντική στην Ευρώπη, φαίνεται θεμελιώδους σημασίας η καλύτερη προετοιμασία των εργαζομένων για μια νέα θέση εργασίας. Συνεπώς, οι επιμορφωτές θα πρέπει να έχουν υψηλά προσόντα και να είναι έτοιμοι να προσαρμοστούν σε όλες τις καταστάσεις. Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για 105

το επαγγελματικό μέλλον της Ευρώπης. Ως εκ τούτου θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον εάν προτεινόταν ένα επιμορφωτικό περιεχόμενο κατάλληλο για κάθε εταίρο στην Ευρώπη, που θα επισημαίνει τις επαγγελματικές δεξιότητες που απαιτούνται σε κάθε χώρα. 8. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΚΑΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δεξιότητες και ικανότητες εκπαιδευτικών Οι δεξιότητες των εκπαιδευτικών της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι ζωτικής σημασίας για την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχουν στους μαθητές τους. Θα πρέπει να έχουν ή να είναι σε θέση να αποκτήσουν, το πλήρες φάσμα των ειδικών γνώσεων, αντιλήψεων και παιδαγωγικών δεξιοτήτων για να είναι σε θέση να βοηθήσουν τους νέους να αναπτύξουν το πλήρες δυναμικό τους. Εξειδικευμένες, πρακτικές, καθοδηγητικές και παιδαγωγικές δεξιότητες πρέπει να ληφθούν υπόψη. Κατ' αρχάς, ένας καθηγητής της ΑΕΕ πρέπει να έχει εξειδικευμένες δεξιότητες που καθιστούν δυνατή την ποιότητα της εκπαίδευσης και τη μεταφορά της γνώσης ή με άλλα λόγια θα πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες ικανότητες μαθημάτων. Αυτό απαιτεί προηγούμενη θεωρητική εμπειρία που ολοκληρώνεται από την πρακτική εμπειρία, όπως επίσης θα πρέπει να έχουν τελειοποιήσει την τέχνη ή την εργασία που πρόκειται να διδάξουν. Για το λόγο αυτό πριν ξεκινήσουν την καριέρα τους ως καθηγητές, συνιστάται να εργαστούν στον τομέα των ικανοτήτων τους για σημαντικό χρονικό διάστημα για να αποκτήσουν hands-on εμπειρία. Δεύτερον, απαιτούνται παιδαγωγικές, μεθοδολογικές και καθοδηγητικές δεξιότητες για να είναι αποτελεσματική η διαδικασία της διδασκαλίας. Σε ότι αφορά την παιδαγωγία, ένας αποτελεσματικός δάσκαλος της ΑΕΕ πρέπει να είναι σε θέση να σχεδιάσει, να αναπτύξει και να αξιολογήσει την μαθησιακή διαδικασία, που παρέχει στρατηγικές ενδυνάμωσης των προσπαθειών και προώθησης της ανεξαρτησίας και 106

αναλύει τις ανάγκες των μαθητών για την παροχή ξεχωριστού προσανατολισμού σε συνεργασία με άλλους ειδικούς. Σε ότι αφορά τις μεθοδολογικές δεξιότητες, θα πρέπει να είναι σε θέση να αναπτύξουν μεθοδολογίες για την προσαρμοσμένη διδακτική στην ποικιλομορφία της τάξης λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της ομάδας, καθώς και την μοναδικότητα του κάθε μαθητή. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να προσαρμόσουν τις μεθόδους διδασκαλίας τους με το ρυθμό προόδου του κάθε μαθητή θα πρέπει να επικεντρωθούν στους μαθητές, προκειμένου να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με τη γνώση και να διευκολύνουν την απόκτηση της. Οι καθοδηγητικές δεξιότητες περιλαμβάνουν την ικανότητα να εξηγούν, να αποδεικνύουν και να αμφισβητούν. Οι καθηγητές της ΑΕΕ είναι επαγγελματίες που πρέπει να είναι σε θέση να αναζητήσουν πληροφορίες, να τις αναλύουν και να ερμηνεύουν με κριτικό τρόπο και να τις μετατρέπουν σε γνώσεις που μπορούν τότε να διδαχτούν. Πρέπει να είναι σε θέση να εφαρμόσουν τη θεωρία στην πράξη. Τρίτον, οι αλληλεπιδραστικές και επικοινωνιακές δεξιότητες είναι ζωτικής σημασίας για τη διδασκαλία. Οι καθηγητών της ΑΕΕ πρέπει να επικοινωνούν καθαρά και σωστά στη γλώσσα της διδασκαλίας, τόσο προφορικά όσο και γραπτά. Θα αλληλεπιδρούν με μαθητές, γονείς, συναδέλφους, πανεπιστημιακούς καθώς επίσης και με ιδρύματα και άλλους εταίρους (για παράδειγμα με επιχειρήσεις). Θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογήσουν τους μαθητές και τους γονείς τους σχετικά με τη διαδικασία της διδασκαλίας και την παροχή προσωπικού προσανατολισμού, συμπεριλαμβανομένων των ξεχωριστών προγραμμάτων για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Επιπλέον, οι καθηγητές της ΑΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να εργαστούν σε μια ομάδα, για να συντονίσουν το έργο άλλων ανθρώπων, να διαπραγματευτούν και να αναλάβουν ηγετικό ρόλο όταν χρειάζεται. Θα πρέπει να έχουν άριστες δεξιότητες διαχείρισης του χρόνου. Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί η σημασία των δεξιοτήτων στις νέες τεχνολογίες που είναι απαραίτητες στην αγορά εργασίας. Οι καθηγητές της ΑΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να διδάξουν πώς μπορεί κανείς να επωφεληθεί πλήρως από αυτές τις 107

τεχνολογίες για να εγγυηθεί ότι οι μαθητές είναι σε θέση να ψάχνουν για νέες πληροφορίες και να μάθουν από μόνοι τους. Διάρκεια Το μάθημα μπορεί να διεξαχθεί σε τριετές πτυχίο, 180 πιστωτικών μονάδων και να περιλαμβάνει τουλάχιστον 1 χρόνο επαγγελματικής εμπειρίας. Αυτό θα μπορούσε να είναι για παράδειγμα 2 μήνες στο 1ο έτος, 4 μήνες κατά τη διάρκεια του 2ου έτους και 6 μήνες κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους. Στην περίπτωση των μαθητών με προηγούμενο πτυχίο και σχετική επαγγελματική εμπειρία μπορεί να γίνει πρόταση για μεταπτυχιακό 2 χρόνων με 6 μήνες παιδαγωγική εμπειρία. Στην τελευταία περίπτωση, ο υποψήφιος θα πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα αναγνωρισμένο επίσημο τεχνικό ή επαγγελματικό προσόν ή ισοδύναμο στον ίδιο τομέα και να αποδείξει σημαντική εμπειρία στο χώρο εργασίας της προτεινόμενη διδασκαλίας. Μέθοδοι κατάρτισης Για να εξασφαλιστεί η ποιότητα των εκπαιδευτικών της ΑΕΕ θα πρέπει να παρέχεται προϋπηρεσιακή και ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση. Η επιμόρφωση θα πρέπει να είναι ευέλικτη και να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας. Οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί θα πρέπει να μάθουν πώς να μαθαίνουν, ούτως ώστε να είναι υπεύθυνοι για τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας και να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες στους φοιτητές τους. Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση θα πρέπει να περιλαμβάνει υποχρεωτικά και προαιρετικά μαθήματα και να αναπτύσσει δεξιότητες, ικανότητες και αντιλήψεις όπως περιγράφηκαν και προηγουμένως. Η εμπειρία στο χώρο εργασίας θα πρέπει να είναι ένα σημαντικό μέρος της προϋπηρεσιακής επιμόρφωσης έτσι ώστε η θεωρητική γνώση να επιβεβαιώνεται με προσωπική εμπειρία. Τέλος, ο 108

μαθητευόμενος εκπαιδευτής θα πρέπει να συγγράψει μια διατριβή με βάση την επαγγελματική του εμπειρία. Όπως και στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, οι μαθητές θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τα εθνικά και διεθνή προγράμματα δια βίου μάθησης. Επιπλέον, θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στα ακαδημαϊκά και μη ακαδημαϊκά προγράμματα επιμόρφωσης. Θα πρέπει να έχουν ξεχωριστό δικαίωμα στην εκπαίδευση (για παράδειγμα 40 ώρες ανά έτος) και ξεχωριστοί πόροι επιμόρφωσης θα πρέπει να χορηγούνται για διάστημα μέχρι ενός έτους. Για εγγύηση των καλύτερων αποτελεσμάτων στην μάθηση, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συνεχίσουν να μαθαίνουν και να βελτιώνουν τις προσωπικές και επαγγελματικές τους δεξιότητες. Είναι σημαντικό ότι τα συστήματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών έχουν ανοιχτή πρόσβαση σε όλους τους εκπαιδευτικούς για να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειάζονται και να έχουν πρόσβαση στην υποστήριξη που χρειάζονται κατά την διάρκεια της καριέρας τους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή σε ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που οργανώνονται από δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα ή πανεπιστήμια, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, τοποθέτηση στην αγορά εργασίας, συνέδρια, συναντήσεις. Επιπλέον, προγράμματα όπως το «Comenius» περιλαμβάνουν προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης και προσφέρουν σε καθηγητές (ή άλλο εκπαιδευτικό προσωπικό) τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε μαθήματα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης στο εξωτερικό για να αναπτύξουν τις επαγγελματικές τους ικανότητες. Επιπλέον, το «Comenius» υποστηρίζει σχέδια σχολικής ανάπτυξης και επιχορηγεί πολυεθνικά έργα για την ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών προσεγγίσεων και προγραμμάτων σπουδών. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ενεργητικές και συνεργατικές μεθόδους εκπαίδευσης που είναι παρόμοιες με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται γενικά στην εκπαίδευση ενηλίκων. Μερικές από τις προτεινόμενες μεθόδους είναι οι ακόλουθες: 109

Η χρήση πλατφόρμων και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε γενικές γραμμές θεωρείται ότι είναι πολύ αποτελεσματικές στην περίπτωση της εκπαίδευσης ενηλίκων και ειδικότερα στην περίπτωση της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών. Τους δίνει την απαραίτητη αίσθηση της ελευθερίας για να μάθουν και να αποκτήσουν δεξιότητες και γνώσεις στους δικούς τους ρυθμούς, προωθώντας παράλληλα τα προσωπικά κίνητρα, την αυτοαξιολόγηση και την αυτοεκτίμηση. Υπάρχουν πολλά οφέλη από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, για παράδειγμα, ο αριθμός των εκπαιδευτών που μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτό το είδος της μάθησης είναι μεγαλύτερος και έτσι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι ίσως ο μόνος τρόπος παρακολούθησης των αλλαγών και των εξελίξεων σε κάθε επιστημονικό πεδίο. Η μέθοδος αυτή θα προωθήσει επίσης την ανάπτυξη των δεξιοτήτων στις νέες τεχνολογίες και την ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης των υπολογιστών, ενώ προωθούνται επίσης οι δεξιότητες διαχείρισης του χρόνου. Ερευνητική μέθοδος. Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει την αντιμετώπιση περιστασιακών μελετών, ανάλυση των πραγματικών προβλημάτων στην πράξη της καθημερινότητας, τη λήψη αποφάσεων, τη διαχείριση κρίσεων κλπ. Η μέθοδος αυτή θα αναπτύξει διάφορες γενικές δεξιότητες, όπως τις ικανότητες αφαίρεσης, ανάλυσης και σύνθεσης, καθώς και ερευνητικές δεξιότητες και ικανότητες όσον αφορά την ανταπόκριση σε νέες καταστάσεις. Μικρές ομάδες εργασίας και συζήτησης. Με τον τρόπο αυτό οι εκπαιδευτές θα είναι σε θέση να αναπτύξουν πολλές διαπροσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως την ικανότητα να ακούν και να εργάζονται αποτελεσματικά σε μια ομάδα και την ικανότητα να αποδεχθούμε τη διαφορετικότητα και την πολυπολιτισμικότητα. Άλλες δεξιότητες που μπορούν επίσης να προωθηθούν, είναι η ικανότητα της διαπραγμάτευσης, η ικανότητα να αναλάβουν ευθύνες και η ικανότητα να δίνουν κίνητρα και να πετυχαίνουν κοινούς στόχους. Επισκέψεις μελέτης και γενικά επισκέψεις σε Πανεπιστήμια και Τεχνολογικά κολέγια στη χώρα τους είτε στο εξωτερικό. Με αυτό τον τρόπο θα διευρύνουν τους επαγγελματικούς τους ορίζοντες και θα εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σε θέματα 110

όπως οι παιδαγωγικές προσεγγίσεις και οι επιμορφωτικές μεθοδολογίες. Παράλληλα, θα έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν διαπροσωπικές δεξιότητες, όπως είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας και καθοριστικής σημασίας δεξιότητες, όπως η γνώση και η επικοινωνία σε μια δεύτερη γλώσσα. Εργαστήρια, σχεδιασμός έργων, παιχνίδι ρόλων, ανάπτυξη ιδεών, η χρήση των διαφόρων γραπτών υλικών όπως τα ημερολόγια και τα αυτοβιογραφικά κείμενα είναι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται γενικά στην εκπαίδευση των ενηλίκων, αλλά έχουν αποδειχθεί ότι είναι πολύ αποτελεσματικές και στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Όταν εκπαιδεύονται οι εκπαιδευτικοί μέσα από αυτό το είδος της μάθησης και της συνεργασίας τείνουν να είναι πιο ανεκτικοί στη διαφορετικότητα, να αναπτύσσουν δεξιότητες στην λήψη αποφάσεων και προφορικές και γραπτές δεξιότητες στην επικοινωνία της μητρικής τους γλώσσας, καθώς και των δεξιοτήτων που έχουν να κάνουν με την ενεργή ιδιότητα του πολίτη. Στόχοι Μερικοί βασικοί στόχοι του προγράμματος σπουδών είναι οι ακόλουθοι: Η απόκτηση και η ανάπτυξη των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων Η γνώση της προόδου στην εκπαίδευση ενηλίκων, η μάθηση και η διδασκαλία των μεθοδολογιών Η προώθηση της στοχαστικής πρακτικής και κριτικής σκέψης Η κατανόηση της σημασίας της αξιολόγησης και της εκτίμησης Η δημιουργία ενός γόνιμου μαθησιακού περιβάλλοντος Η σύνδεση της νέας γνώσης στην καθημερινή πρακτική των εκπαιδευτικών και στις εμπειρίες τους Η στήριξη των εκπαιδευτικών, προκειμένου να ανταποκριθούν με επιτυχία στις εκπαιδευτικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων και στις ραγδαίες αλλαγές των σύγχρονων κοινωνιών Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων που έχουν να κάνουν με τη δια βίου μάθηση. 111

Μαθήματα Μία από τις προτεραιότητες των κρατών μελών της ΕΕ είναι η βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών και της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε μια σειρά από προτάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών για το 2007, για παράδειγμα: - με τη διασφάλιση ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί έχουν τη γνώση, τις αντιλήψεις και τις παιδαγωγικές δεξιότητες που χρειάζονται για να είναι αποτελεσματικοί - με τη διασφάλιση ότι η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και η επαγγελματική τους ανάπτυξη είναι συντονισμένες, συνεκτικές, και επαρκώς επιχορηγημένες - με την προώθηση μιας κουλτούρας στοχαστικής πρακτικής και έρευνας μεταξύ των καθηγητών - με την προώθηση της θέσης τους και την αναγνώριση του εκπαιδευτικού τους επαγγέλματος - με την υποστήριξη της επαγγελματοποίησης της διδασκαλίας. Το πρόγραμμα σπουδών της ΑΕΕ θα πρέπει να εξετάζει αυτούς τους στόχους. Θα πρέπει να αντανακλούνται και στην προϋπηρεσιακή αλλά και στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση. Η προϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα πρέπει να περιλαμβάνει υποχρεωτικά και επιλεγόμενα μαθήματα. Μερικά από αυτά θα μπορούσαν να είναι: - Η θεμελιώδης εκπαίδευση που εισάγει τις βασικές ιδέες της εκπαίδευσης από ιστορική και φιλοσοφική άποψη και προσδιορίζει τα τρέχοντα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και τους διαφορετικούς παράγοντες που την επηρεάζουν: κοινωνικοπολιτιστικοί, τεχνολογικοί, πολιτικοί, οικονομικοί. Αυτό το μάθημα θα πρέπει να 112

ενθαρρύνει στο μέλλον τους εκπαιδευτικούς της ΑΕΕ στην κριτική και δημιουργική σκέψη σχετικά με την εκπαίδευση. - Περιβάλλοντα μάθησης: το μάθημα εστιάζει στις δεξιότητες που απαιτούνται για να γίνει κανείς επιτυχημένος εκπαιδευτικός: σχεδιασμός, υλοποίηση, οργάνωση και διαχείριση του μαθησιακού περιβάλλοντος αναγνώριση και ανταπόκριση στο ιστορικό του μαθητή, χαρακτηριστικά και εμπειρίες που επηρεάζουν τη μάθηση σχέσεις με μαθητές, γονείς, συναδέλφους και συνεργάτες κοινωνική ικανότητα στην εκπαίδευση. - Πρόγραμμα σπουδών και Παιδαγωγική για κατανόηση συγκεκριμένων θεωριών και μεθόδων σχεδιασμού του προγράμματος σπουδών και βασικές έννοιες της παιδαγωγικής. Θα μάθουν τους τρόπους ενίσχυσης της μάθησης των μαθητών. Η τοποθέτηση για επαγγελματική εμπειρία θα πρέπει να συνδέεται με αυτό το μάθημα. - Ποικιλομορφία και Διδασκαλία για να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν παιδαγωγικές γνώσεις και δεξιότητες, ούτως ώστε να ανταποκριθούν στις συλλογικές και ατομικές ανάγκες των διαφορετικών κοινοτήτων. Καλύτερες πρακτικές στη ποιότητα της διδασκαλίας για τη διαφορετικότητα θα πρέπει να αναλυθούν, λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνιολογικά, πολιτιστικά, νομικά και επαγγελματικά πλαίσια. Οι μαθητές θα έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένες γνώσεις και παιδαγωγικές που σχετίζονται με μια σειρά από θέματα διαφορετικότητας και παιδαγωγικής. - Παιδαγωγική και Νέες Τεχνολογίες: Ένα πρακτικό μάθημα στο οποίο μελλοντικοί εκπαιδευτικοί της ΑΕΕ θα σχεδιάσουν και παραδώσουν προγράμματα εκμάθησης για ομάδες ατόμων ή για τον καθένα ξεχωριστά χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες. Το μάθημα θα πρέπει να περιλαμβάνει πρακτική εμπειρία. Οι μαθητές θα πρέπει να αποδείξουν την ικανότητά τους να ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες στο πρόγραμμα σπουδών τους και να δείξουν ότι κατανοούν το ρόλο των νέων τεχνολογιών στην παιδαγωγική. 113

- Η Δια Βίου Μάθηση και Ανάπτυξη για να εισάγει τους φοιτητές στις βασικές έννοιες που σχετίζονται με την ανθρώπινη μάθηση και την ανάπτυξη. Το μάθημα θα περιλαμβάνει δια βίου προοπτική: ανάλυση των αλλαγών στην ανθρώπινη φύση, ψυχολογία και νόηση. Επιπλέον, η αμοιβαία επίδραση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, της οικογένειας, της ομάδας και της κοινότητας θα πρέπει να διερευνηθούν. Οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί της ΑΕΕ θα πρέπει να προβληματιστούν σχετικά με τη σημασία της δια βίου μάθησης για τους ίδιους και για τους μαθητές τους και να μάθουν για διαφορετικές θεωρίες της ανάπτυξης και της μάθησης και δυνατότητες που προσφέρονται για τη μελλοντική ανάπτυξή τους ως εκπαιδευτικοί. - Ικανότητα Βασικής Εκπαίδευσης και Αξιολόγησης: Το μάθημα έχει ως στόχο την ανάπτυξη της γνώσης, των δεξιοτήτων και των πρακτικών που θα επιτρέψουν στους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς της ΑΕΕ να εκτιμήσουν εποικοδομητικά την μάθηση των μαθητών, να αξιολογήσουν αποτελεσματικά και να ανακοινώσουν αιτιολογημένες και επαγγελματικές αποφάσεις. Η αξιολόγηση θα πρέπει να λάβει υπόψη λεπτομερώς τις αρμοδιότητες στα αντίστοιχα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης. - Διατριβή στην ενσωμάτωση της εμπειρίας στην εργασία. Καθήκοντα και δραστηριότητες Τα καθήκοντα και οι ασκήσεις θα πρέπει να εξαρτούνται από την κάθε μονάδα επιμόρφωσης, έτσι ώστε να προωθηθεί καλύτερα η κατανόηση και η αυτοαξιολόγηση. Μερικά από τα καθήκοντα και ασκήσεις είναι τα εξής: - Η έρευνα σε βιβλία και βιβλιογραφία - Ανάλυση περιστασιακών μελετών - Ανάλυση πραγματικών προβλημάτων 114

- Σύντομες παρουσιάσεις - Παίξιμο ρόλων - Ανάπτυξη ιδεών - Καταγραφή της τρέχουσας διαδικασίας μάθησης υπό μορφή ημερολογίου ή παρουσίασης και σχόλια - Ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε συνέδρια και συνεδριάσεις των εμπειρογνωμόνων για την εκπαίδευση, την παιδαγωγία και την ΑΕΕ. - Συμμετοχή σε προγράμματα όπως το Erasmus (ακαδημαϊκές ανταλλαγές) και το Comenius (τοποθετήσεις εργασίας ως βοηθοί σε σχολεία του εξωτερικού για έως και εννιά μήνες) για την προώθηση ανάπτυξης απαραίτητων δεξιοτήτων για τους μελλοντικούς καθηγητές της ΑΕΕ. Συνεχιζόμενη Εκτίμηση και Αξιολόγηση Η εκτίμηση και η αξιολόγηση έχουν σκοπό στη βελτίωση της διδασκαλίας και της εμπειρίας των σπουδαστών. Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του κύκλου διδασκαλίας-μάθησης και ως εκ τούτου θα πρέπει να σχεδιάζονται τακτικά και να αναθεωρούνται αποτελεσματικά και να προωθούν τη μάθηση, την ανάπτυξη εμπιστοσύνης και θετικής στάσης των μαθητών ως ενεργοί σπουδαστές. Η εκτίμηση και η αξιολόγηση των διαδικασιών θα πρέπει να συμφωνούν με τους στόχους των προγραμμάτων σπουδών και διδακτικών πρακτικών. Η εκτίμηση συμπεριλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών σε τακτά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να κατανοηθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών. Είναι σημαντικός ο σχεδιασμός και η προσαρμογή των μελλοντικών στρατηγικών διδασκαλίας.η συμμετοχή των μαθητών στην αξιολόγηση μπορεί να βοηθήσει στον ακριβή καθορισμό των στόχων της μάθησης. 115

Η διαγνωστική αξιολόγηση θα πρέπει να πραγματοποιείται κατά την έναρξη των μαθημάτων για να καθοριστούν οι ανάγκες του μαθητή σε σχέση με τους στόχους του μαθήματος. Η διαγνωστική αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει συνεντεύξεις, εξετάσεις ή και άλλες δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν στην αξιολόγηση. Οι δεξιότητες των μαθητών θα πρέπει να αξιολογούνται για την εκτίμηση των δυνατών και τα αδύνατων σημείων τους. Η συνεχής αξιολόγηση είναι ένα άλλο κρίσιμο μέτρο. Μια ποικιλία από τεχνικές θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να σκιαγραφείται το ακριβές πορτρέτο της προόδου του κάθε μαθητή. Οι τεχνικές αυτές θα πρέπει να είναι σύμφωνες με τους στόχους του προγράμματος σπουδών και με το σκοπό της αξιολόγησης. Θα πρέπει να δίνονται ευκαιρίες στους μαθητές για να αποδείξουν την έκταση των γνώσεων, των ικανοτήτων τους και των αντιλήψεων τους με ποικίλους τρόπους. Παρατήρηση, βιντεοδιάσκεψη, προφορική και γραπτή αξιολόγηση, φάκελοι εργασιών και αξιολόγησης της απόδοσης είναι αποτελεσματικά μέσα για τη συγκέντρωση και συσσώρευση δεδομένων σε συνεχή βάση. Η διδασκαλία και οι συσκέψεις στο γραφείο του καθηγητή θα πρέπει να παρέχονται για να ανταποκρίνονται στις επιμέρους δυσκολίες και τις αμφιβολίες των μαθητών. Ομαδικές εργασίες και παρουσιάσεις μπορούν να ενσωματωθούν στη διαδικασία της μάθησης και να χρησιμοποιηθούν στην εκτίμηση και στην αξιολόγηση. Η αξιολόγηση θα πρέπει να γίνεται και στο τέλος των εργασιών και του μαθήματος και οι πληροφορίες πρέπει να παρέχονται στους μαθητές και τους δασκάλους για την πρόοδο των μαθητών. Η αξιολόγηση δείχνει αν οι στόχοι του προγράμματος σπουδών έχουν επιτευχθεί. Είναι πολύ σημαντικό να ενημερώνονται οι μαθητές εκ των προτέρων σχετικά με τα σχέδια και κριτήρια εκτίμησης και αξιολόγησης. Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν επίσης, επίγνωση των στόχων των οποίων πρόκειται να αξιολογηθούν και των μέσων με τα οποία θα γίνει αυτό. Θα πρέπει να είναι σε θέση να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των κριτηρίων αξιολόγησης. Η εκτίμηση και η αξιολόγηση θα πρέπει να βοηθήσει τους μαθητές παρέχοντας τους εποικοδομητική αξιολόγηση. Η ενεργή 116

συμμετοχή στην αξιολόγηση θα πρέπει να ενθαρρυνθεί για να παράγει δια βίου μάθηση και για να επιτρέψει στους μαθητές να μεταφέρουν τις γνώσεις και τις ικανότητες τους στις εμπειρίες της ζωής τους. Οι μαθητές θα πρέπει να αναλύσουν τις μαθησιακές τους εμπειρίες και τις δραστηριότητές τους και να αναλάβουν περισσότερη ευθύνη για τη δική τους μάθηση. Θα πρέπει να ενθαρρύνονται να σκέφτονται ποιοι είναι οι στόχοι τους, εάν έχουν επιτευχθεί πλήρως και εάν όχι, γιατί. 117

9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΑ- ΑΡΘΡΑ Teacher s and VET Teacher s training in France, CENTRE INFFO, 2004. Association for Research and Education Development and Interactive Multimedia, Ph. ROGER GUIR, Director ARDEMI, (Lyon France). The Assesment Of New Trainers Competencies. Chapman and Hall, Ph. CHRISTIAN BESSIERE, 1995. Autonomy and learning, PG. MARIE JOSÉE BARBOT (University of Lille) and GIOVANNI CAMATARRI, 1999. Recomandations, IUFM (teacher s training center). Teacher s competences / skills and e.learning, COULON A., HAEUW F, 2001. Teachers expert s competences and skills, PERRENOUD PHILIPPE, 1999 Genève. VET teachers competency framework, MINISTRY OF EMPLOYEMENT, official publication, 2002. VET teacher duties / responsibilities / competences, (quality management), GRETA LOIRE MORVAN, 2005. Initial Vocational Education and Training. The Vocational education and training system of Cyprus: skills and competences development and innovative pedagogy, HUMAN RESOURCE DEVELOPMENT AUTHORITY OF CYPRUS and REFERNET CYPRUS, 2007. Training VET Teachers and Trainers. The Vocational education and training system of Cyprus: skills and competences development and innovative pedagogy, HUMAN RESOURCE DEVELOPMENT AUTHORITY OF CYPRUS and REFERNET CYPRUS, 2007. Skills and Competences Development and Innovative Pedagogy. The Vocational education and training system of Cyprus: skills and competences development and innovative pedagogy, HUMAN RESOURCE 118

DEVELOPMENT AUTHORITY OF CYPRUS and REFERNET CYPRUS, 2007. Continuing Vocational Eucation and Training. The Vocational education and training system of Cyprus: skills and competences development and innovative pedagogy, HUMAN RESOURCE DEVELOPMENT AUTHORITY OF CYPRUS and REFERNET CYPRUS, 2007. Vocational education and training in Spain - Short desciption, OTERO HIDALGO, Carlos; MUÑOZ MACHADO, Andrés; y FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ, Carlos J., PANORAMA and CEDEFOP. La formación profesional y la formación del profesorado de FP en España: aproximaciones a la definición de cualificaciones y estándares, GAIRÍN SALLÁN, Joaquí; ESSOMBA GELABERT, Miquel Ángel, POZOS PÉREZ, Katia, y BARRERA COROMINAS, Aleix. Αβρααμ Ε., Μαυροειδής Η., (2002) Εξ αποστάσεως εκπαίδευση και εκπαίδευση εκπαιδευτικών. Δυνατότητες και προοπτικές. Ανακοίνωση στο 20 ο Διεθνές Συνέδριο: Η Παιδεία στην Αυγή του 21 ου Αιώνα. Θέματα Συγκριτικής Παιδαγωγικής Βεργίδης, Δ. (2006). Το έργο, οι απόψεις και τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτών της συνεχιζόμενης κατάρτισης. Στο: Καψάλης, Α. & Παπασταμάτης, Α. (επιμ.) Επαγγελματισμός στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Αθήνα: Τυπωθήτω Γιώργος Δαρδανός, Βεργίδης, Δ. (2003). Η εξειδίκευση των εκπαιδευτών: Απόψεις στελεχών της εκπαίδευσης ενηλίκων και καταρτιζομένων. Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, τόμος Θ, τεύχος 35, Βεργίδης Δ. (2003) Εκπαίδευση ενηλίκων. Συμβολή στην εξειδίκευση στελεχών εκπαίδευσης και εκπαιδευτών. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Βεργίδης Δ. (2002) «Μελέτη για τις προδιαγραφές του περιεχομένου των προγραμμάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτών», Έκθεση κατατεθειμένη στο ΕΚΕΠΙΣ Βρασίδας, Χ., Ζεμπύλας, Μ., & Πέτρου, Α. (υπό δημοσίευση). Σύγχρονα παιδαγωγικά μοντέλα και ο ρόλος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Ρετάλης, Σ (επιμ). Οι Προηγμένες Τεχνολογίες Διαδικτύου στην Υπηρεσία της Μάθησης 119

Δημητρόπουλος Ε. (2002) Η επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου και σχετικές θεωρίες. στο Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός του Κασσωτάκη Μ. εκδ. Δαρδανός, Αθήνα Δούκας Χ., Βαβουράκη Α., Θωμοπούλου Μ., Κούτρα Χ., Σμυρνιωτοπούλου Α., (2007) Η προσέγγιση της ποιότητας στην επιμόρφωση: Επιμόρφωση για την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και τη βελτίωση του σχολείου. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, Τεύχος 13 Ευστράτογλου, Α. (2005). Η επαγγελματοποίηση των εκπαιδευτών της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης. Πρόσφατες εξελίξεις και προοπτικές. Εκπαίδευση Ενηλίκων, τεύχος 5, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου 1593, 17 Νοεμβρίου 2005 (Αριθμός Απόφασης 113172), Ζαρίφης Γ.Κ. (2009) Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και δια βίου Μάθηση: Θεωρία και Πράξη, Διδακτικές σημειώσεις για το Σεμινάριο 15: Ο ρόλος και τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτή ενηλίκων. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής. Καραλής Θ. (2008) Κοινωνικο-οικονομικές και πολιτισμικές διαστάσεις της εκπαίδευσης ενηλίκων, στο Εκπαιδευτικό υλικό για τους εκπαιδευτές θεωρητικής κατάρτισης, Τόμος Ι. Καψάλης, Α. (2006). Ο επαγγελματισμός στην εκπαίδευση ενηλίκων. Ελλάδα και κόσμος. Στο: Καψάλης, Α. & Παπασταμάτης, Α. (επιμ.) Επαγγελματισμός στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Αθήνα: Τυπωθήτω Γιώργος Δαρδανός, Κόκκος. Α. (2007). Το Πρόγραμμα της Εκπαίδευσης των Εκπαιδευτών. Καταρτίζειν. τεύχος 14 Κόκκος, Α., (2005), Εκπαίδευση Ενηλίκων, Ανιχνεύοντας το πεδίο, Μεταίχμιο, Αθήνα Κόκκος, Α., (2004), Εκπαίδευση Ενηλίκων: Το πεδίο και ο ρόλος των εκπαιδευτών, απόσπασμα ομιλίας κατά την έναρξη του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών, Αθήνα. 120

Κόκκος, Α. (2002). Μελέτη για τον προσδιορισμό των γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευομένων εκπαιδευτών. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο G. Mavrogiorgos (2008). The role of the new trainer of adults. Education material for trainers in theoretical training, Volume III, p. 311 Μπρατίτσης, Θ., Μηναϊδη, Α., Χλαπάνης, Ε. & ηµητρακοπούλου Α. (2003). Σχεδιασµός Προγράµµατος ιαρκούς Επιµόρφωσης των Εκπαιδευτικών από Απόσταση, µε βάση εδοµένα Έρευνας από τρέχουσα Επιµόρφωση στις ΤΠΕ, 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Πάτρα. Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος (2008). Η εκπαίδευση και τα μητρώα εκπαιδευτών ενηλίκων στην Ελλάδα, Μεταπτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Παπασπύρου Γ., (2006). Προσόντα και ικανότητες των εκπαιδευτών ενηλίκων στην Ελλάδα: Η περίπτωση του εθνικού προγράμματος εκπαίδευσης εκπαιδευτών, Διπλωματική Εργασία. Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Κατεύθυνση: Κοινωνική θεωρία, Πολιτική και Πρακτικές στην Εκπαίδευση Παρασκευά Φ., Παπαγιάννη Α. (2008). Επιστημονικές και παιδαγωγικές δεξιότητες για τα στελέχη της εκπαίδευσης. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ISBN: 978-960-407-188-3 Πρακτικά Διεθνούς Συνδιάσκεψης για την Εκπαίδευση Ενηλίκων, επιμέλεια Α. Κόκκος, 2002, εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ 138 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2009) ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Ρακαλλίδου Κ., Κομνηνού Ι., Τα εκπαιδευτικά προσόντα των εκπαιδευτών ενηλίκων και ο ρόλος του εμψυχωτή σύμφωνα με την ανθρωπιστική προσέγγιση.( http://users.sch.gr//ikomninou/pee_an.pdf ) Τζιµόπουλος, Ν. (2002). Αξιολόγηση ενός εντατικού σεµιναρίου διάρκειας 60 ωρών σε καθηγητές ευτεροβάθµιας εκπαίδευσης µε θέµα "Χρήση Η/Υ και εκπαιδευτικό λογισµικό". Γνώµες, κρίσεις και αντιλήψεις των εκπαιδευτικών 121

για τους υπολογιστές και τις εφαρµογές τους, Ινστιτούτο Πολιτιστικής και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Ι.Π.Ε.Τ Changing Teachers, Changing Times: Teachers Work and Culture in the Postmodern Age. HARGREAVES J., Teachers College Press, (1994) Capturing complexity: A typology of reflective practice for teacher education, Teaching and Teacher Education. JAY, J.; JOHNSON, K. (2002) Teachers in vocational education and training reform. Sören Nielsen, ETF, Yearbook, (2007) 122

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Technology skills: http://thejournal.com/articles/2005/06/01/20-technologyskills-every-educator-should-have.aspx Skills and competences for new teachers: http://www.oecdilibrary.org/education/21st-century-skills-and-competences-for-newmillennium-learners-in-oecd countries_218525261154 Social responsability and citizenship skills: http://www.teachingexpertise.com/articles/global-citizenship-in-school-1881 Management skills: http://www.soyouwanttoteach.com/5-classroommanagement-skills-every-teacher-must-have/ Multicultural education: http://www.nameorg.org/resolutions/definition.html Becoming a trainer in Spain: http://www.aprendemas.com/guias/especialdocencia-oct2011/p4.asp Common European principles for teacher competences and qualifications, http://ec.europa.eu/education/policies/2010/testingconf_en.html 123